nom_toim_bie_daalt

Гарчиг

Өмнөх үг...................................................................................................................................1

Гарын авлагын танилцуулга ................................................................................................... 9

Гарын авлагын зориулалт ..................................................................................................... 16

Гарын авлагын зохион багйуулалт ....................................................................................... 20

Нэгдүгээр хэсэг:

Сургууль дахь хүмүүжлийн эерэг аргын үндэс суурь ........................................... 23

Нэгдүгээр бүлэг:

Хүүхдийн эрхийн зарчим ................................................................................................ 25

Хоёрдугаар бүлэг:

Сурган хүмүүжүүлэх ухааны зарчим.................................................................................... 39

Хоёрдугаар хэсэг:

Сургууль дахь хүмүүжлийн эерэг аргын хэрэглээ................................................. 51

Гуравдугаар бүлэг:

Хэтийн зорилгоо тодорхойлох..................................................................................... 53

Дөрөвдүгээр бүлэг:

Халуун дотно уур амьсгал бүрдүүлэх, удирдамж чиглэл өгөх.......................... 69

Тавдугаар бүлэг:

Хүүхдийн хөгжлийг ойлгох............................................................................................. 89

Бага насны хөгжил, түүний нөлөө........................................................................................ 91

Сургуульд орох суралцах шилжилтийн үе........................................................................... 99

6-8 насны хүүхдийн хөгжил................................................................................................. 111

9-12 насны хүүхдийн хөгжил............................................................................................... 121

13-18 насны хүүхдийн хөгжил............................................................................................. 131

www.zaluu.comwww.zaluu.com

Өдөр тутам хэрэглэх хүмүүжлийн эерэг арга 2011

Зургаадугаар бүлэг:

Хувийн онцлог ялгааг танин мэдэх.......................................................................... 139

Гэр бүл, ахуйн орчны ялгаа................................................................................................ 141

Соѐлын ялгаа....................................................................................................................... 142

Бие бялдрын ялгаа.............................................................................................................. 144

Авъяас, сонирхлын ялгаа................................................................................................... 146

Темпераментын ялгаа......................................................................................................... 147

Мэдээлэл боловсруулалтын ялгаа..................................................................................... 169

Суралцахуйн бэрхшээл....................................................................................................... 173

Долдугаар бүлэг:

Асуудлыг хүмүүжлийн эерэг аргаар шийдвэрлэх................................................ 185

Сургуульд элсэн орох шилжилтийн үе............................................................................... 187

6-8 насны үе......................................................................................................................... 217

9-12 насны үе....................................................................................................................... 253

13-18 насны үе..................................................................................................................... 275

Дүгнэлт

Хавсралт:Шашны байр сууринаас хандсан үзэл баримтлалууд .......................... 316



Өмнөх үг

Энэхүү гарын авлагыг Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын зүгээс дэлхий нийтэд

явуулсан хүүхдийн судлагааны баримт бичиг болох Хүүхдийн эсрэг хүчирхийллийн

талаархи 2006 оны дэлхийн хмэжээний судалгааны тайланд тулгуурлан гаргалаа.

Хүүхдийн эсрэг хичирхийллийн талаархи дэлхийн хэмжээнд явуулсан судлагааны

тайланд сургуулийн орчинд хүүхдийн эсрэг хүчирхийллийг бууруулах зөвлөмжийг

боловсруулжээ.

Уг зөвлөмжид дараах нэн чухал зүйлүүдийг онцлон тэмдэглэжээ. Үүнд:

Сургуулийн орчинд бие махбодийн шийтгэл болон аливаа хүчирхийллийг

хориглох

Хичээл заах, анги удирдахдаа хүчирхийлэлгүй арга хандлагыг хэрэглэх талаар

сургуулийн ажилтан, албан хаагчдад сургалт явуулж, дэмжлэг үзүүлэх

Зөрчлийг хүчирхийлэлгүйгээр шийдвэрлэхэд загвар болохуйц байдлаар

хичээлийн хөтөлбөрийг шинэчлэх

Хүчирхийллээс урьдчилан сэргийлэх хөтөлбөрийг сургуулйин бүхий л ажилтан,

албан хаагчдын дунд хэрэгжүүлэх

Хүүхдийн эрхийн зарчимд үндэслэсэн ёсзүйн дүрмийг боловсруулах

НҮБ-ээс хүүхдийн хүчирхийллийн талаар дэлхийн хэмжээнд явуулсан тайлангийн

талаар дэлгэрэнгүй мэдээллийг www.violencestudy.orgхаягаар орж авна уу.

Хүүхдийн эрх гэж юу вэ?

1989 онд дэлхийн улс орны удирдагчдад хүүхэд нэг бүрийнэдлэх язгуур эрхийг

тодорхойлсон олон улсын хэлэлцээрийг баталсан. Энэ хэлэлцээр буюу Хүүхдийн Эрхийн

Конвенцид дэлхийн бараг бүх улс орон нэгдэж, гарын үсэг зурсан бөгөөд энэхүү

конвенцид гаоын үсэг зурсан орон бүр хүүхдийн эрхийг хамгаалах үйлст зүтгэх үүрэгтэй.

Хүүхэд бол насанд хүрэгчдийн удирдан чилүүлэх үүйлдлээс хараат, өсч хөгжиж

буй хүн хэмээн Конвенцид тодорхойлсон байдаг.

Гэхдээ хүүхэд бол насанд хүрэгчдийн өмч биш. Аливаа хүн өөр хэн нэгний өмч

болох учиргүйг хүний эрхийн зарчимд баталгаажуулж өгсөн.

Гарын авлагын танилцуулга


http://www.violencestudy.org/


Хүмүүжлийн эерэг арга нь багшлахуйд тус дэмтэй зүйл. Энэ бол хүүхэд

амжилтанд хүрэхийн тулд хэрхэн яаж суралцдаг хийгээд ур чадвар хэрхэн эзэмшиж,

хувийн сахилгыг яаж мөрдөж сурдгийг ойлгохын нэр.

Үр дүнтэй хүмүүжүлнэ гэдэг бол эерэг бөгөөд бүтээлч үйл. Хүмүүжлийн эерэг арга

нь багшлах, боловсрол олгох үйл ажиллагаанд дэм болдог. Хүмүүжлийн эерэг арга нь

сурагчдад өөртөө итгэх итгэл төрүүлж, насан туршид үл унтрах суралцах сэдэл

тэмүүллийг нь бадрааж өгдөг.

Хүмүүжлийн эерэг арга нь:

Сэдэлжүүлэх

Урам өгнө

Дэмжиж, тусална

Сурах хүсэл сэдлийг төрүүлнэ

Хувийн сахилга батай болгоно

Чадвар, чадамж өөртөө итгэх итгэлийг нэмэгдүүлнэ

Хүмүүжлийн эерэг арга нь хүчирхийллээс ангид, хүүхдийг суралцагчийнх нь хувьд

хүндэтгэн үздэг. Энэ нь хүүхдийг амжилттай суралцахад тусалж, мэдлэг эзэмшихэд

шаардлагатай мэдээллээр хангаж, хүүхдийн өсөлт хөгжлийг дэмжин сургах арга барил

юм. Хүмүүжлийн эерэг арга бол

Хүчирхийллээс ангид

Шийдэлд тулгуурласан

Хүмүүнлэг

Хүүхдийн хөгжлийн зарчимд суурилдаг

Хүмүүжлийн эерэг арга барил гэдэг нь төрөл бүрийн нөхцөл байдалд хэрэглэж

болох цогц зарчим юм.

Хүмүүжлийн эерэг арга нь доорхи зүйлүүдийн нэгдсэн зангилааг илэрхийлж

байдаг.

Үүнд:

Хүүхдийн эрүүл хөгжлийн тухай мэдлэг

Хүмүүжлийн эерэг арга гэж юу вэ?



Үр дүнтэй сурган хүмүүжүүлэх үйл ажиллагааны талаархи судалгааны үр

дүн ололт

Хүүхдийн эрхийн зарчмууд

Хүмүүжлийн эерэг арга гэдэг ньдоор дурдсан зүйлс мөн.

Суралцагчдын төлөвшилд хүрэлцэхүйц удаан хугацааны шийдэл олох

Харилцаа ойлгомжтой, жигд тогтвортой байх

Өөрийн хүсч хүлээж байгаа зохистой зүйл, дүрэм журам, хэмжээ хязгаарыг

суралцагчаар тогтмол мөрдүүлдэг байх

Шавь нараа мэддэг, шударга байх

Харилцан бие биенээ хүндэтгэсэн харилцааг суралцагчидтайгаа тогтоох

Насан туршдаа суралцах чадварыг шавь нартаа эзэмшүүлж тэдний суралцах дур

хүслийг нь бадраах

Эелдэг зан, хүчирхийлэл үл хэрэглэх, бусдыг болон бусдын эрхийг хүндэтгэх

үзлийг зааж сургах

Мэдлэг эзэмшихүйд болон нийгмийн харилцаанд гарах аливаа бэрхшээлтэй

асуудлыг шийдвэрлэх, сурагчдын итгэл чадварыг нэмэгдүүлэх

Гарын авлагын зохион байгуулалт

Хүүхдийн эрүүл хөгжлийн тухай мэдлэг

Үр дүнтэй сурган хүмүүжүүлэх үйл ажиллагааны талаархи судалгааны үр дүн ололт

Хүүхдийн эрхийн

зарчмууд

Хүмүүжлийн

эерэг арга

барил



Энэхүү гарын авлага 2 хэсэгтэй ба нэгдүгээр хэсэгт хүмүүжлийн эерэг арга

барилын дэвсгэр суурь болж буй үндсэн зарчмуудын тайлбар, хоѐрдугаар хэсэгт

Хүмүүжлийн эерэг арга барилын практикт хэрэглэх арга замын талаар тайлбарласан.


Сургууль дах Хүмүүжлийн Эерэг Арга Барилын үндэс суурь

“Хүүхэд бол язгуур эрх бүхий бодгаль хүн мөн” гэсэн тулгуур зарчмуудын нэг нь

Хүмүүжлийн эерэг аргын үндэс суурь болдог.

НҮБ-ын хүүхдийн эрхийн тухай конвенцид боловсролд тусгайлан хамаарах хэд

хэдэн эрхйиг онцлон заасан байдаг. Үүнд:


Сургууль дах Хүмүүжлийн Эерэг Арга Барилын үндэс суурь


зарчим

Сурган

хүмүүжүүлэх

ухааны зарчим

Нэгдүгээр бүлэг:


зарчим


зарчим

Сурган

хүмүүжүүлэх


Асуудлыг хүмүүжлийн эерэг

аргаар шийдвэрлэх

Хувийн онцлог ялгааг танин мэдэх

Хэтийн зорилгоо тодорхойлох

Хүүхдийн хөгжлийг олйгох

Удирдамж чиглэл өгөх

Халуун дотно уур амьсгалыг бүрдүүлэх



1. Боловсрол эзэмших эрх / 28 дугаар зүйл, 1 дүгээр заалт /

Бүх хүүрэд сурч боловсрох эрхтэй.

2. Хүүхэд өөрийн дээд ашиг сонирхолд нийцсэн шийдвэр гаргуулах эрхтэй / 3

дугаар зүйл /

Хүүхэдтэй холбоотой бүхий л үйл ажиллагаанд хүүхдийн дээд ашиг

сонирхлыгнэн түрүүнд тавина.

3. Ялгаварлан гадуурхалтаас ангид байх эрх / 2 дугаар зүйл /

Бүх хүүхэд ижил стандартын боловсрол эзэмшиж, сурч боловсрох тэгш

боломжоор хангагдах эрхтэй.

4. Бүх хэлбэрийн хүчирхийллээс ахмгаалуулах эрх / 19 дүгээр зүйл /

Хүүхэд бие бялдрын болон сэтгэл санааны хүчирхийллээс ангид орчинд

суралцах эрхтэй.

5. Хүний нэр төр, эрхэмсэг орших эрхийг хүндэлсэн сургуулийн дэг журамтай

байх эрх / 28 дугаар зүйл, 2 дугаар заалт /

Хүүхэд өөрийн нэр төр, эрхэмсэг оршихуйг хүндлүүлэх эрхтэй.

6. Хувийн онцлогоо хүндэтгүүлэх ба чанартай боловсролд тэгш хамрагдах эрх

/ 29 дүгээр зүйл /

Сурагч бүр өөрийн өвөрмөц зан төлөв, авъяас билэг, ур яадвараа сургуульд

суралцах замаар хөгжүүлэх эрхтэй.

7. Бусдыг хүндэтгэх үзлээр хүмүүжүүлэхэд чиглэгдсэн боловсрол эзэмших эрх

/ 29 дүгээр зүйл /

8. Тоглож наадах эрх / 31 дүгээр зүйл /

Сурагчид амрах, тоглож наадах, чөлөөт цагтай байх, соѐл урлагийн арга

хэмжээнд оролцох эрхтэй

9. Үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх эрх / 12 дугаар зүйл /

Сурагчид өөрт холбогдох асуудлаар үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх

эрхтэй.

Хүмүүжлийн эерэг арга барил нь Сурган Хүмүүжүүлэх Ухааны хэд хэдэн зарчимд

үндэслэсэн байдаг.

Хоѐрдугаар бүлэг:


зарчим

Сурган хүмүүжүүлэх




1. Хүмүүжлийн эерэг арга барил нь нэгдмэл байдлын зарчимд суурилдаг.

Хүмүүжлийн эерэг арга гэдэг бол дан ганц хүүхдийн зан байдалд хамаарах

ойлголт биш. Энэ нь хүүхдийн сурах үйл ажиллагаа, багш, сурагч, гэр бүлийн

хоорондын харилцааны бүхий л талыг хамарна.

2. Хүмүүжлийн эерэг арга барил нь давуу тал дээрсуурилах зарчимд

тулгуурладаг.

3. Хүмүүжлийн эерэг арга барил нь мэдлэг бүтээлгэх зарчимд чиглэгддэг.

4. Хүмүүжлийн эерэг арга барил нь тэгш хамруулах зарчимд суурилдаг.

Хүмүүжлийн эерэг арга нь сурагчдын олон талт байдлыг хүндэлдэг.

5. Хүмүүжлийн эерэг арга барил нь идэвхи санаачлагыг дэмжих зарчимд

тулгуурладаг.

6. Хүмүүжлийн эерэг арга барил нь оролцоог дэмжих зарчимд тулгуурладаг.

Хүмүүжлийн эерэг арга барил нь сурагчдыг сурах үйл ажиллагаанд татан

оролцуулдаг.

Олон нийтийн эрүүл байдал/амьдарч буй орчны аюулгүй байдал,

эдийн засгийн чадамж, нөөц бололцоо, үйлчилгээ/

Гэр бүлийн харилцаа/Эцэг эх, хүүхэд, ах дүү, өвөө эмээтэйгээ цуг амьдардаг өнөр гэр бүл/

Суралцахуй зан үйл сурлагын амжилт

Хувь хүний хөгжил/Танин мэдэхүйн, нийгмийн, сэтгэл хөдлөлийн/

Хоѐрдугаар хэсэг

Сургууль дахь Хүмүүжлийн эерэг аргын хэрэглээ




Хүүхдийн хөгжлийг ойлгох


Халуун дотно уур амьсгал

бүрдүүлэх



Хэтийн зорилго гэдэг бол багшийн зүгээс сурагчдынхаа ирээдүйн амьдралд

үзүүлэхийг хүсч буй нөлөөг хэлнэ.

Халуун дотно уур амьсгал бүрдүүлэх

Халуун дотно уур амьсгал гэдэг нь:

Сурагчдын хөгжлийн түвшинд хүндэтгэлтэй хандах

Хүүхдийн суралцах болон нийгмийн хэрэгцээнд соргог хандах

Хүүхдийн сэтгэл санааг ойлгох

Сэтгэл санааны амгалан, тогтвортой байдлыг хангах

Халамж хайраа илэрхийлэх


Удирдамж чиглэл гэж юу вэ?

Зан үйлийн болон суралцах явцыг дэмжих аливаа даалгавар хийлгэхдээ

тодорхой заавар өгөх

Тодорхой, тууштай илэрхийлсэн бодит, хүлээлттэй байх

Дүрэм журмын шалтгааныг тодорхой тайлбарлах

Алдаагаа засах боломж олгох

Дөрөвдүгээр бүлэг


Удирдамж чиглэл

өгөх


бүрдүүлэх



Бие даасан сэтгэлгээг хөгжүүлэх дэмжих

Тохиролцох

Удирдамж чиглэлтэй хичээлд сурагчид амжилт гаргахад шаардагдах

мэдээллийг авч чаддаг

Халуун дотно уур амьсгал=Дэмжлэг

Удирдамж чиглэл=Мэдээлэл

Сургуулийн өмнөх үе

Сургуульд элсэн орох шилжилтийн үе

Би өөрийн туршиж мэдсэн зүйлээ ойлгодог

Би харж, хүртэж буй зүйлээ ойлгодог

Би илт тодорхой байгаа зүйлийг ойлгодог

6-8 насны үе

Бие бялдрын идэвхи

Сониуч зан

Анхаарал сарнимтгай байдал

Бие даасан байдал

9-12 насны үе

Энэ үе шатанд хүүхдийн өөртөө итгэх итгэлд өдөр бүр аюул нүүрлэж байдаг

тул тэдэнд өөртөө итгэх итгэл төрүүлэх адармаатай даваа багшийн өмнө

тулгардаг. Энэхүү аюул нь тэдний бие бялдар, сэтгэл хөдлөлийн болон

нийгмийн талуудаас үүдэн гарна.

Тавдугаар бүлэг




өгөх


бүрдүүлэх



1. Бие бялдрын тал

2. Сэтгэл хөдлөлийн тал

3. Нийгмийн тал


Энэ үед хүүхэд насаа үдэж, нас бие гүйцэх ба тэдний хөгжлийн бүхий л хүрээнд

гайхалтай өөрчлөлт гарна.

Өсвөр насны танин мэдэхүйн хөгжил

Өсвөр насанд явагдах бие бялдрын хөгжил

Өсвөр насанд явагдах нийгмийн хөгжил

Анги нэг бүр хэсэг, бүлэг хувь хүнээс бүрдэх ба хувь хүн нэг бүр нь өөрийн гэсэн

амьдралын түүхтэй байна. Сургуульд орж буй хүүхэд нэг бүрийн туулсан амьдралын

туршлага харилцан адилгүй байх ба энэ нь хүүхдийн

Сургуульд сурахад бэлтгэгдсэн байдал

Амжилтанд хүрэх сэдэл тэмүүлэл

Өөрийн ур чадварт итгэх итгэл

Насанд хүрэгчдийн дэргэд жийрхэхгүй байх

Нийгэмших чадварзэрэгт нөлөөлдөг.

Гэр бүл ахуйн орчны ялгаа

Сургуульд орж буй хүүхэд бүр гэр бүлийн харилцан адилгүй орчинд өссөн байдаг.

Зарим гэр бүлд хүүхдэд дэм өгч, урам хайрласан таатай уур амьсгал, нөгөө хэсэгт

нь сөрөг, хүчирхийлэл ихтэй, аюултай уур амьсгал тус тус зонхилдог.

Соѐл иргэншлийн ялгаа

Зарим сургууль олон соѐл зэрэгцэн оршдог газар байрласан байдаг. Сурагчид өөр

өөр улс орноос гаралтай, тэдний шашин, уламжлал ялгаатай байж болно. Тэдний

Зургаадугаар бүлэг





өгөх


бүрдүүлэх



арьсны өнгө, нүүрний төрх байдал, өмсөж эдлэх хувцас харилцан адилгүй байж

болно.

Бие бялдрын ялгаа

Авъяас сонирхлын ялгаа

Темпераментын ялгаа

Хүүхэд бүр хосгүй онцлогтой байдаг бөгөөд энэ нь түүний мэдлэг- туршлага эзэмших

арга барилд нөлөөлдөг. Эдгээр онцлогууд нь хүүхдийн темперамент ба зан үйлийг

бүрдүүлдэг.

Хүүхэд нэг бүрийн темперамент хэд хэдэн хэмжүүртэй байдаг.

1. Идэвхийн түвшин

/Идэвхитэй ба идэвхигүй, дундаж/

2. Хэвшил

/ тогтмол цагт өлсөж, сэрж, унтаж, бие засах гэх мэт /

3. Мэдээлэл, нөхцөл байдалд хандах хандлага

4. Дасан зохицох чадвар

5. Анхаарлын шилжилт

6. Тэсвэр, тэвчээр

7. Эрчим

Мэдээлэл боловсруулах ялгаа

1. Анхаарал

2. Хүртэхүй

3. Танин мэдэхүй

4. Ой тогтоолт

5. Дараагийн шатны /мета/ танин мэдэхүй

Суралцахуйн бэрхшээлүүд

1. Мэдрэхүйн эрхтний гэмтэл

2. Хэл яриаг хүлээн авах бэрхшээл

3. Үгээр илэрхийлэх бэрхшээл

4. Унших бэрхшээл

5. Математикийн бэрхшээл

6. Анхаарлын холбогдолтой бэрхшээл



Асуудлыг шийдвэрлэх анхны алхам бол хүүхдийн зан байдлын цаад шалтгааны талаар

эргэцүүлэн бодож, аль болох олон шалтгааныггаргаж ирэх явдал юм. Үүнийг хийхдээ

хүүхдийн хөгжлийг бүх талаас нь харгалзан үзнэ.

Сургуульд элсэн орох шилжилт

6-8 насны үе



Дүгнэлт

Энэ гарын авлагад хэтийн зорилгоо тодорхойлох, халуун дотно сэтгэл төрүүлэх,

удирдамж, чиглэл өгөх, хүүхдийн хөгжлийн түвшинг харгалзан үзэх, хүүхдийн хувийн

онцлогийг тодорхойлох, асуудлыг шийдвэрлэх Хүмүүжлийн эерэг арга барилын

зарчмуудыг тайлбарлана.

Бухимдсан юмууууртай байгаа үед асуудлыг саруул ухаанаар бодоход хэцүү байх нь

мэдээж. Тиймээс уур тань хүрч эхэлбэл гүнзгий амьсгаа авч, нүдээ аниад дараах

зүйлүүдийн талаар бод.

Үүнд:

Таны хэтийн зорилго

Халуун дотно сэтгэл, удирдамж чиглэлийн ач холбогдол

Сурагчийн хөгжлийн түвшин

Долоодугаар бүлэг






бүрдүүлэх





Сурагчийн хувийн онцлог

Хавсралт

Шашны байр сууринаас хандсан үзэл баримтлалууд

Хүчирхийлэл, хүүхдийн болон хүний эрхийн тухай Бахай шашны үзэл баримтлал

/Абул Байхагийн ном зохиолоос/

Шийтгэлийн тухай буддын шашны үзэл баримтлал / Ишлэл /

Боловсрол-Гэгээрэл олгогчийн үүргийн талаархи

Буддын шашны үзэл баримтлал / Ишлэл /

Багш хүний чанар:

Чадварлаг багшийн шинж чанар

Хүмүүжлийн аргын талаархи Христосын шашны үзэл баримтлал

Боловсролын тухай Лалын шашны үзэл баримтлал

Бие махбодийн шийтгэлийн талаархиХинди шашны сургаал

Хүчирхийллийн талаархи Жайн шашны үзэл баримтлал

Боловсролын талаархи Еврей шашны үзэл баримтлал

Хүмүүжлийн талаархи Сих шашны үзэл баримтлал


nom_toim_bie_daalt

Documents

www

zaluu