Shoqata e mjeshtërve tëndërtimtarisë prish Kon-tratën Nacionale të Punës.

Kujdes! Dumping i pagave:Së bashku do të mbrojmëKontratën tonë Nacionale Vitin e kaluar Shoqata e Mjeshtërve tëNdërtimtarisë SHMN, vitin e kaluar karefuzuar shtimin dinjitoz të pagave.Tani ka prishur edhe Kontratën na-cionale të punës (LMV/CN). Ky ven-dim i papërgjegjshëm rrezikon bazëne ekzistencës së punëtorëve të ndër-timtarisë. Ngase, pa kontratë, duke fi-lluar nga 1 tetori rrezikohet shumëç-ka: paga minimale, paga e trembëdh-jetë, java shtesë e pushimeve, pagesa

e ditëve festave, vazhdim I pagesësdhe mbrojtja nga largimi nga puna nërast sëmundje apo fatkeqësie.

Kujdes dumping i pagave!Që tani hasim herë pas here në rastetë renda të dumpingut të pagave, mepaga sa për kafshatën e gojës nga 10deri 15 franga në orë. Duke i falënde-ruar Kontratës Nacionale për ndër-timtari, ekziston mundësia e kontro-llit dhe mund të kërkohet pagimi i di-ferencës. Duke filluar nga 1 tetori kjogjë më nuk është e mundshme. Pakontratë, punëdhënësi, mund të pa-guaj punëtorin si të dojë dhe sa tëdojë! Pa paga minimale do të shtohetpresioni në paga fillimisht të punë-

torëve me marrëdhënie të përkohsh-me të punës (temporerëve) për tëvazhduar tek punëtorët me marrëdhë-nie të përhershme të punës. Pohimi iShoqatës së punëdhënësve të ndër-timtarisë se, me prishjen e kontratësnuk ndryshon asgjë, është vetëm njëtrillim dhe cinizëm. Këtu me të drejtëduhet të pyetemi: nëse nuk do tëndryshojë asgjë, atëherë pse e prishinkontratën?!

Së bashku do të mbrojmëKontratën tonë NacionaleVetëm së bashku mund të mbrojmëkushtet tona të punës. Nësepunëdhënësit e ndërtimtarisë nukdëshirojnë të zhvillojnë negociata,atëherë ne së fundi do të hidhemi nëgrevë. Mirëpo, për të marrë dritën egjelbër për luftën e përbashkët, Uniaka bërë një anketë në mesin e anë-tarëve dhe punëtorëve të ndërtimta-risë, ku kërkohet nga punëtorët se simendojnë mbi grevën dhe se ajanë të gatshëm të qohen nëgrevë, nëse më 1 tetornuk do të kemi Kon-tratë Nacionale tëpunës për degënkryesore të ndër-timtarisë.

Të shtunën, më 22 shtatornë Cyrih mbahet demonstra-ta e madhe protestuese epunëtorëve të ndërtimta-risë! Ejani të gjithë, se nëpyetje është ekzistencajonë!

2 4

Të gjithëpër në Cyrih më 22 shtator!

Nr. 6 | August 2007 | albanischErscheint als Beilage zur Zeitung «work» | Redaktion T +41 31 350 21 11, F +41 31 350 22 11 | redaktion@unia.ch | www.unia.ch

3

Prishja e Kontratës nacionale është çështje e të gjithëve

Sulm ndaj drejtësisë sociale

Votimi për masat e grevës në sektorin kryesor të ndërtimtarisë

Nëse ka nevojë – grevë

Die Gewerkschaft.Le Syndicat.Il Sindacato.

Jo damping i pagaveTë gjithë në Demonstratën e madhe, të shtunën më 22 shtator në CyrihNë ora 13.30 në Limmat-Quai; pastaj me Manifestim në Helvetiaplatz

Vendimi i shoqatës sëpunëdhënësve të ndërtim-tarisë për prishjen e Kon-tratës Nacionale të punëspër ndërtimtari i prekë tëgjithë punëmarrësit.

Me këtë hap SHPN çrregullon tregunnë degën kryesore të ndërtimtarisë,përkeqëson kushtet e punës dhelehtëson dumpingun social dhe nëpagë. Ky është si sinjal edhe përtejNdërtimtarisë. Kontrata Nacionale e ndërtimtarisëështë shtyllë 70 vjeçare e partnerite-tit social dhe drejtësisë sociale. Kurnë vitin 1938 është nënshkruar kon-trata e parë e punës në nivelin na-cional, ishte ky hap një impulsdhënës për përparime të rëndësimeshoqëroro-politike. Orari i punës 50 deri 55 orë në javëdhe pagesa e kompensimeve shtesëtë punës gjatë natës dhe të dielës, edrejta për një javë pushime (1944),

pesë ditë pune në javë (prej 1960, nëfillim në sektorin e drurit në Gje-nevë), përmirësimet te sigurimet emëditjes në rast sëmundje si dhe pa-ga e 13-të për të gjithë (1977) dhe edrejta për katër javë pushim në vit(1978) kanë vënë parametrat përdegët tjera dhe ligjdhënjen.Përparimi i fundit qenësor ka qenëpensionimi i mëhershëm me 60 vjetnë ndërtimtari në vitin 2003. Pas kë-tij suksesi sindikal, Shoqata epunëdhënësve të ndërtimtarisëmundohet të dobësoj Kontratën na-cionale dhe Sindikatat. Gjatë kësaj,ata koordinojnë veprimet me sho-qatat tjera të punëdhënësve. NëseSHPN e pezullon me të vërtetë Kon-tratën Nacionale atëherë presioninuk do të bëhet vetëm ndaj ndër-timtarëve, por këtë do ta ndiejnë ed-he të punësuarit dhe kontratat e ty-re në shumë degë të tjera dhe pre-sioni në pagë dhe dumpingu socialdo të shtohet.

Sot demonstratë, nesër edhe grevë.

Unia tenton që për ndërtim-tari të kemi Kontratë të mirëNacionale dhe ngritje korrek-te të pagave. Mjeshtërit endërtimtarisë duhet të kthe-hen në tavolinën e bisedime-ve pa kushtëzime.

Me mijëra punëtor të ndërtimtarisëkanë ngritur zërin për të protestuarkundër prishjes së Kontratës Nacio-nale. Ata duan të pengojnë përhapjene dumpingut në pagë dhe atij social,si dhe dhënien e kontratave (ten-derëve) ndërmarrjeve që favorizojnëpunët me pagë dumping dhe mepunëtorë të përkohshëm (temporerë).

Ata së bashku mbrojnë orarin humantë punës dhe të arriturat sociale të de-kadave (dhjetëvjetorëve) të fundit.

Votimi për grevë në të gjithavend punishtetPërderisa Mjeshtërit e ndërtimtarisëme kokëfortësi qëndrojnë prapa pla-neve për çrregullim dhe prishjes sëKontratës Nacionale, Unia së bashkume punëtorët do të mbrohen. Mjeti ifundit, me të cilin punëtorët mund tëluftojnë për interesat e tyre legjitimeështë Greva. Për përdorimin e kësaj tëdrejte, sindikatat janë duke mbajturnjë votim të madh nëpër të gjithavend punishtet anembanë Zvicrës.

Bisedime – pa kushtëzime!

Ne mbrohemiKundër mosrespektimit të pagaveminimale. 300 punëtorë të ndër-timtarisë në Bernë…

3000 punëtorë të ndërtimtarisë nëGjenevë…

dhe rreth 3000 në Lucern.

Kushtet e punësKonkurrencë po, por jo në kurriz të punonjësve

Faktet!Pohimet e paqëndrueshme të patronëve

Kurset e gjuhësTë suksesshme dhe të kër-kueshme. Lajmërohu tash!

horizonte Nr. 6 | August 2007 | albanisch 2

Pse është prishur KontrataNacionale? Çfarë pasojashka? Pohimet e mjeshtërve tëndërtimtarisë nuk qëndrojnëfare. Ja detajet.

Pohimi 1:Rezistenca e sindikatave kundër flek-sibilizimit të orarit të punës «diskrimi-nuaka» degën kryesore të ndërtimta-risë në krahasim me degët tjera.Në këtë pikë, punëdhënësit kundër-shtojnë vetveten. Kështu e komen-tonte kryetari i SHMN-së WernerMessmer atëkohë Kontratën (tani tëprishur ) Nacionale në qershor 2005:«Kemi arritur, që në etapën e parë tërealizojmë kërkesën tonë kryesore:Fleksibilizimin e kohës së punës.»Fakt është: Në ndërtimtari që tash ek-ziston një fleksibilitet ekstrem i ora-rit të punës. Kalendari i ekzistues ipunës me orë javore fleksibile dheme rregullimin e orëve fleksibile de-ri në 100 orë minus, u mundësojnëndërmarrjeve t’i dërgojnë punëtorëtnë pushime të dhunshme me javëdhe në verë t’i mbajnë në punë edhembi 48 orë në javë – pa shtesa nëpagë! Ndërprerjet e punëve për shkaktë motit të keq apo defekteve tekni-ke përdoren për zbritjen e punës sëtepërt të realizuar-dhe atë në kurriztë punëtorëve të ndërtimtarisë. Au-tonomia në rregullimin e orarit të

punës, nuk ekziston për punëtorin endërtimtarisë.

Pohimi 2: Për shkak të gjoja se mospranimit tëSindikatës Unia për ngritje indivi-duale të pagave në ndërtimtari,marrëveshja qenka bërë e pamundur. Unia nuk është kundër ngritjeve in-dividuale të pagave, por për ngritjetë përshtatshme dhe të përgjithshmetë pagave. Këtu duhet kompensuarshumë. Pagat në ndërtimtari çalojnëmbrapa prodhimtarisë së rritur nëndërtimtari (krahaso grafikën). Dukeu nisur nga konjuktura tejet e mirëekonomike, Unia ka kërkuar vitin ekaluar më së paku ngritje për 2 përqind të pagës për çdo punëtor tëndërtimtarisë. Punëdhënësit e ndër-timtarisë nuk kanë pranuar, për këtëarsye nuk kemi pasur rezultate nëraundin e pagave. Krijimi i një ars-yeje për prishjen e kontratës nga kyfakt, është absurd – së fundi ishin ata,punëdhënësit, të cilët kanë penguarngritjen e përgjithshme të pagavedhe kanë dhënë vetëm ngritje indi-viduale. Pasojat i bartin punëtorët endërtimtarisë.

Pohimi 3: Gjoja se «përvojat negative me sindi-katat të cilat janë kundërshtare të re-formave dhe ekonomisë në lëmin e fil-

trave të thërrmijave të imëta, punagjatë vapës, shkollimi i ngasësve tëvinçit» e detyruakan SHMN-në të prishkontratën.Një analizë objektive tregon, se po-zicionet e Sindikatës Unia përputhenme ato të organeve shtetërore (Suva,sekretariatit për ekonomi, inspekto-rateve të punës) dhe të specialistëve.Ndërsa SHMN-ja, për fat të keq, katërhequr pozicionet dhe të arriturate përbashkëta në lëmin e sigurisë dheshëndetit në punë i vë në pyetje.

Pohimi 4: SHMN-ja pohon, se është e gatshmepër negociata. Edhe kjo, të themi me sjellje, ështënjë shtrembërim i fakteve. Në sh-kresën e fundit të punëdhënësve nëadresë të Unia-s – pas prishjes së kon-tratës – thuhet qartë se prishja e kon-tratës do të tërhiqet vetëm «kur tëpërmbushen parakushtet gjegjësepër një Kontratë të re Nacionale». Nëpamfletet, të cilat i shpërndan nëpërvend punishte SHMN-ja sh-kruan:»SHMN-ja e pranon një Kon-

tratë të re, nëse Sindikatat pranojnëorët minus dhe atë shtesë këtyre 100orëve të parapara». Këtu vështirë semund të flitet për partneritet socialdhe bisedime të barabarta. SHMN-jadikton kushtet.

Pohimi 5: SHMN-ja pohon, se me prishjen e Kon-tratës nuk ndryshon asgjë për punë-torët. Ndërmarrjet e ndërtimtarisë dot’i përmbahen edhe më tutje KontratësNacionale. Fakt është: Pa Kontratë, sindikatat nukdo të mund të kontrollojnë më dum-pingun në pagë në ndërtimtari dhe tëkërkojnë kompensim. Çdo punëdhë-nës mund të paguaj atëherë çka të do!Pa paga minimale pikësëpari do tëzbriten pagat e punëtorëve të përkoh-shëm (temporerëve) – numri i tyre dotë rritet. Me këtë bëhet presion ndajpagave dhe vendeve të punës të punë-torëve me vende të rregullta të punës.

Çka pohojnë funksionarët e Shoqatës së mjeshtërve të ndërtimtarisë SHMN

Shtrembëruesit e fakteve

Arkitektët e prishjes së partneritetit social.

Tubimi i dytë i migrantëve nën qiellin e hapur

Aksione për jetë tëpërbashkët

Tubimi i parë i migracionit«nën qiellin e hapur» kaqenë sukses dhe ka mun-dësuar – për herë të parë –lidhjshmërinë e temës sëmigracionit me atë të azilitdhe ka mundësuar koordi-nimin dhe rrjetëzimin e gru-peve dhe institutioneve tëndryshme.

Tash, pas dy vitesh, dhe pas voti-meve mbi Ligjet ndaj të huajve dheazilin, një vazhdimësi e tentimevepër një politikë humane, të drejtëdhe të mirëfilltë të migracionit du-ket e arsyeshme. Tubimi i dytë i mi-grantëve do të mbahet në Bernë më8 shtator dhe ndjek tri qëllime kr-yesore: T’ua bëj të qartë të gjithëve,se sulmi ndaj të drejtave të mi-grantëve është edhe sulm ndaj tëdrejtave sociale të të gjithëve. Pas-taj, politika e migracionit jashtëmureve të Evropës dhe strategjiajonë dhe së treti, me anë të punë-torive të ndryshme të shkëmbejmëmendime mbi format e ndryshmedhe konkrete të veprimeve të koor-dinuara gjatë javës së aksionit.

Marrja e iniciativësSidomos java e aksionit ka rëndë-

si të madhe. Ajo mundë-son marrjen e iniciativës

nga ana e grupeve dhe lë-vizjeve të ndryshme, për tëndikuar dukshëm dhe nëmënyrë të qëndrueshme nëpolitikën ndaj të huajve nëZvicër. Këto grupe dhe ins-titutione duhet të trimëro-hen, që jashtë kornizave tëpolitikës institutionale të

angazhohen në mënyrë kre-ative, që të ndikojnë në po-

litikën e migracionit dhe bashkë-jetesës. Qëllimi i aksioneve ështëedhe ndryshimi i erspektivëa, se sishikohet migracioni. Disa eshohin atë vetëm nga aspekti ivyeshmërisë dhe interesit ekono-mik, të tjerët, ata më ekstremët, eshohin atë si problem dhe e kanësi therrë në sy. «Ne duam të arrijmënë atë pikë dhe nivel politik dhe

shoqërorë, në të cilin migracionishikohet dhe pranohet si një reali-tet historik dhe i ardhshëm dhe simundësi e takimeve dhe shkëmbi-meve të përvojave mes popujve.

Ne jemi ZvicraAksionet, të cilat do të mbahen nëvjeshtë 2008, kanë për qëllim të tre-gojnë edhe faktin, se ne të gjithë, tëcilët jetojmë në Zvicër, jemi Zvicradhe të gjithë bartim të njënjtatpërgjegjësi për këtë copë toke, në tëcilën jetojmë. «Ne duam të tre-gojmë, se vetëm lufta për të drejtate barabarta për të gjithë na qonëpërpara».

Paraqituni në këtë adresëSolidarité sans frontières, Neuengasse 8, 3011 Bern, Fax 031 311 07 75,sekretariat@sosf.ch. Për më shumë informacione:www.ohneuns.ch/www.sansnous.ch

Alessandro Chiodo45, Valmorea (It)Mjaftë më me trajtimin sikafshë të punës. Prishjae Kontratës kolektive dotë ngreh drejt humnerësedhe degët, të cilat kanëlidhje me ndërtimtarinë.Për këtë arsye të gjithë sëbashku shkojmë për në Cyrih.

Kontrata e Përgjithshme Zvi-cerane për sektorin kryesortë ndërtimtarisë, e ashtuquaj-tura Kontratë Nacionale, rre-gullon kushtet qenësore tëpunës për të gjithë punëtorëte ndërtimtarisë në Zvicër.

Ajo arrihet nëpërmjet bisedi-meve në mes të sindikatavedhe punëdhënësve dhe sjellëpërmirësime të dukshme nëkrahasim me dispozitat mini-male ligjore.

KPZ-ja jonë e siguron punëntonë. Ajo

� na mbron nga dampingu i pagave dhe social nëndërtimtari,

� garanton paga minimale për të gjithë,

� garanton më shumë pushim, pagën etrembëdhjetë dhe 8 ditëfeste të paguara,

� garanton vazhdimin e pagimit të kompensimittë pagës si dhe mbrojtjennga largimi prej punësgjatë sëmundjes,

� përcakton kufijtë e përkeqësimeve të mëtej-me në orarin e punës.

Kjo është në pyetje

Kontrata Nacionale – mbrojtja jonë sociale

Ligji/legjislacioni KPZPagat/rrogat minimale Nuk ka Paga të detyrueshme minimale të

cilat nuk mund të jenë më të ulëta

Paga e 13-të mujore Nuk parashihet Paga e 13-të është e obligueshme

Pushimi 4 javë 5 javë, deri në moshën 20 dhe nga mosha 50 vjet 6 javë në vit

Vazhdimi i pagës Në varësi të kohëzgjatjes 24 muaj duke filluar nga ditagjatë sëmundjes së punësimit në mes e parë e punësimit

të 0 dhe 9 muaj

Mbrojtja nga largimi Në varësi të kohëzgjatjes 24 muaj duke filluar nga ditaprej punës së punësimit në mes e parë e punësimit gjatë sëmundjes të 0 dhe 6 muaj

Orari javor i punës 50 orë në javë Kalendari i orari të punës me një mesatare prej 40.5 orë në javë

Puna të shtunave Ditë normale e punës Lejohet vetëm me përjashtime dhe me pagesë shtesë

Festat e paguara 1 ditë në vit (1 gushti) 8 festa në vit

Më shumë kualitet në jetë: këtë e garanton KPZ

Imer Alimi44, bojaxhiPa kontratë do të punësohen samë shumë njerëz, të cilët do tëpunojnë me paga të ulëta.

Fatmir Dushku28, instalues i pajisjeve sanitareNëse zbriten pagat, atëherë së shpejti do tëhumbasim edhe punën. Për këtë arsyembrojmë Kontratën tonë Nacionale të punës.

Unia kërkon prej Alkanitdhe Rio Tinto qartësi mbistrategjinë e ardhshmeOferta e koncernit britanik-australiantë xehetarisë për blerjen e koncernitkanadez të përpunimit të aluminit AL-CAN k shkaktuar shqetësim të madhte punonjësit në Zvicër dhe vendet tje-ra evropiane. Unia kërkon prej udhë-heqjes së Alcanit takime të menjë-hershme me përgjegjësit e komisio-neve të personelit të degëve të Alcan-it në Zvicrën lindore, në Valis, Shaf-hausen, Argau dhe Cyrih.Unia gjithashtu pret qartësi mbi fatindhe perspektivat e vendeve të prodhi-mit në Zvicër, në të cilat janë të punë-suar rreth 2500 veta. Unia gjithashtukërkon pranimin e këtyre vendeve tëprodhimit dhe Zvicrës si vend prodhimi aluminit.

Largim nga puna me sms«Mos eja më në punë. Ndërmarrjaështë mbyllur. Renato». Për herë tëparë në Zvicër një punëdhënësnëpërmjet mesazhit të shkurtër smska njoftuar 12 punëtorët e tij për prish-jen e Kontratës së punës. Ky lajm iu ka ardhur punëtorëve sikurtë binte prej qiellit. Asnjëri prej tyre asqë ka pasur ndonjë parandjenjë, semund të mbeten pa punë. Për sindi-katën e Unia kjo mënyrë tregon mangë-sinë e madhe të respektit ndaj punë-torëve. Kushtet e punës në ndërtimtaripërkeqësohen dhe mund të pritet qëkëto kushte të përkeqësohen edhe mëshumë, pasi që punëdhënësit kanëprishur Kontratën Nacionale të punësnga 1 tetor të këtij viti.

Pas fatkeqësive vdekjeprurëse në Ticino: Unia kritikon Suva-nëDy punëtorë italian, të moshave 30dhe 56 vjeçe, kanë humbur jetën merastin e fatkeqësive të punës në Men-drisioto. Sindikata Unia, si shkaktar të fat-keqësive i sheh kushtet e këqija tëpunës. Një numër i madh i punëtorë-ve kufitarë, përveç tjerash vuajnë ngalodhja konstante. Ata, shpesh udhë-tojnë me orë me automjete për të ard-hur në vendin e punës në Ticino, dhekur të vijnë aty janë të lodhur nga rru-ga. Unia kërkon nga Suva që të bëjë mëshumë kontrolle dhe të jetë më kon-sekuente.

Dumping pagat ilegale te OTTO’STe OTTO’S në Berner Oberland (pjesae lartë e kantonit të Bernës), nuk janëvetëm pagat më të ulëta, por janë dum-ping pagat ilegale. Një shitëse në OT-TO’s në Berner Oberland merr 600franga më pak nga paga minimale kan-tonale prej 3500 frangash (plus pagëne trembëdhjetë). Në një aksion tëmbajtur përpara filialës së OTTO’s nëThun, Unia Berner Oberland kërkonprej OTTO’s të respektoj ligjet dhe kon-tratat dhe të ndërmarr diçka kundërdumping pagave ilegale. Sipas Kon-tratës Normale të Punës për degën eshitjes për kantonin e Bernës, e cilavlen prej janarit 2007, një shitës aposhitëse ka të drejtë për një pagë mini-male prej 3500 frangash bruto dhe atë13 herë. Unia kërkon nga pronari Otto Inajhenqë të veproj ashtu siç e sheh veten, prasi person me përgjegjësi sociale dhepërfaqësues i njerëzve të vegjël dhe siluftëtarë kundër pagave të majme tëmenaxherëve të «pangopur» dhe të res-pektoj edhe në ndërmarrjen e vet Kon-tratat.

horizonte Nr. 6 | August 2007 | albanisch 3

News

Referendumi kundër reformës tatimore për ndërmarrje qëndron

Fjalën e fundit ekanë votuesit

Unia më 6 korrik, ka prezan-tuar rezultatet e një studimimbi kushtet e punës në degëne tregtisë. Agjencia e pavarurInrate, e kontraktuar ngaUnia, ka analizuar kushtet epunës te ndërmarrjet më tëmëdha tregtare.

Coopi dhe Migrosi, të cilat kanë kon-tratë të përgjithshme të punës, kush-tet e punës i kanë më të mira, se sandërmarrjet tjera tregtare. Unia kër-kon përmirësimin e përgjithshëm tëkushteve e mjerueshme të punës dhetë hiqet dorë nga «lufta e çmimeve»në kurriz të punonjësve. Gjendja e konkurrencës te ndërmarr-jet tregtare është e rëndë. Ajo ashpër-sohet dukshëm edhe nën ndikimin endërmarrjeve nga jashtë, të cilatofrojnë mallra me çmime të lira. Qësot, kushtet e punës në tregti janë tëvështira dhe pagat nën mesataren.«Duam të pengojmë strategjitë endryshme me çmime të lira, barrën e

të cilave duhet ta bartin punonjësit»,sqaroi Andreas Rieger, Ko-Kryetari iUnia-s. «Shumica e konsumuesve,kushtet e mira të punës për punonjë-sit i vlerëson si të rëndësishëm». Përkëtë arsye, Unia ka autorizuar agjen-cinë InRate të bëj një analizë të kush-teve të punës në tregti, me qëllim qëkëto kushte t’i bëj transparente.

Coop dhe Migros prijnëHulumtimi tregon krahasimin e kush-teve të punës në bazë të 16 kriterevetë definuar saktë. Rezultatet më të mi-ra i kanë arritur Coop dhe Migros. Për-derisa Coop merr pikë pozitive për lë-min e partneritetit social dhe shkolli-mit dhe formimit të mëtejmë, Migros-i arrin pika pozitive te sigurimetshoqërore dhe te pajtueshmëria mesfamiljes dhe profesionit. Volg dhe Ca-rrefour janë të vendosura në fushënmesatare. Denner dhe Aldi janë me-satare. Rezultati i keq te Aldi ka të bëjedhe me mos transparencën në lidh-je me kushtet e punës.

«Coop und Migros posedojnë Kon-trata të përgjithshme të punës, përkëtë arsye edhe kushtet e punës janëmë të mira», thotë Robert Schwarzer,përgjegjës në Unia për degën e treg-tisë. «Kushtet e punës në tregti endejanë dukshëm më të këqija se sa nëdegët tjera», sqaroi ai duke shtuar se« Unia tenton një Kontratë kornizë tëpërgjithshme të punës për degën etregtisë, e cila përmban standardet mi-nimale të obligueshme».

Unia në sektorin e tregtisë organizonmbi 10 000 të punësuar dhe numri ityre shtohet nga dita në ditë. Mesa-tarja e shtimit vjetor të anëtarëveështë 4 deri 5 %. Në tregti punojnëshumë femra, andaj edhe pagat e ba-rabarta janë temë. «Femrat ende dis-kriminohen në pagë. Ato marrin de-ri 13 % më pak. Është koha që kjo tëndryshohet», thotë Ursula Häberlin,anëtare e grupit udhëheqës të sekto-rit të profesioneve të shërbimeve.

Tregëti: Unia kërkon kushte më të mira të punës

Konkurrencë në çmime në kurriz tëpunonjësve

Femrat: Viktimat e parat të konkurrencës në çmime.

Në konferencën e tyre të parënë Portugali, përfaqësuesit epunëtorëve të koncerneve tëçimentos kanë diskutuar njëkornizë të marrëveshjes, e ci-la i detyron ndërmarrjet emëdha internacionale t’ipërmbahen rregullave mbikushtet dinjitoze të punës.

Sindikatat ia kanë dërguar një letër

drejtorisë së koncernit zviceran Hol-cim. Mbi 60 të punësuar dhe sindika-list nga 5 koncernet më të mëdhabotërore të prodhimit të çimentos,janë takuar në korrik në Portugali dhekanë diskutuar mbi ekspandimin endërmarrjeve globale në vendet nëzhvillim dhe mbi përgjegjësinë ndër-marrëse që kanë këto koncerne. Atakanë kërkuar nga Holcim, Lafarge, Ce-mex, Heidelberg und Italcementi, që

në të gjitha vendet ku prodhojnë dheveprojnë të garantojnë standarde tëlarta në nivelin e të drejtave të punës,siguri në punë dhe ruajtje të shënde-tit. Ata gjithashtu kërkojnë respekti-min e rregullave nacionale në lidhjeme pagën dhe kushtet e punës.«Duke marrë parasysh përhapjen e

shpejtë të globalizimit, ka nevojë përkontrata të obligueshme, të cilat ga-rantojnë të drejtat e punëtorëve dhe

të drejta sociale si dhe mundësojnëkontrollimin nga një instancë e pa-varur». Këto kërkesa janë të përfshiraedhe në një letër, të cilën Unia ia kadërguar menaxhementit të Holcim-itnë Zvicër. Këtë letër mes tjerash e kanënshkruar edhe bashkëkryetari i Sin-dikatës Unia Andreas Rieger.Pesë ndërmarrjet e përmendura do-minojnë në tregun e çimentos dhe be-tonit në mbarë botën.

Sindikatat kërkojnë marrëveshje globale me Holcimin

Në fillim të korrikut, koali-cioni i partive të majta dhe tëgjelbërve ka dorëzuar nën-shkrimet për referenduminkundër të ashtuquajturës re-formë tatimore për ndër-marrje. Votimi parashihet tëmbahet në shkurt 2008.

Koalicioni, në të cilin ka qenë aktivedhe Sindikata Unia, ka arritur tëdorëzoj rreth 65 000 nënshkrimekundër Ligjit federal mbi përmirësi-min e kornizave tatimore për aktivi-

tetet ndërmarrëse dhe mbi investi-met. Me këtë, ky ligj, i nënshtrohetreferendumit dhe duhet të votohet.Ligji në fjalë parasheh marrjen e ta-timit në pako aksionare vetëm për60 për qind. Kjo është e padrejtë dheprivilegjon në aspektin tatimor40 000 persona të cilët fitojnë mirë.Çdo punëtore dhe punëtor paguantatim për tërë pagën që merr dhe atëderi në rap të fundit. Pse të privileg-johen edhe më shumë aksionarët?Fjalën e fundit do ta kenë votuesit nëshkurt 2008.

Më 12 korrik, Sekretari i sh-tetit portugez, Dr. AntonioBraga është takuar me një de-legacion të sindikatës Unia.Me rastin e vizitës Dr. AntonioBraga ka shprehur shqetësi-min e thellë mbi gjendjen paKontratën në degën kryesoretë ndërtimtarisë, e cila mundtë mbretëroj pas 1 tetorit.

Shoqata zvicerane e mjeshtërve tëndërtimtarisë, pa pritur e pa kujtuar,Kontratën Nacionale për degën krye-sore të ndërtimtarisë. Kjo kontratë rre-gullon kushtet minimale të punës përmbi 80 000 të punësuar në ndërtim-tari. 65 për qind e të punësuarve janëmigrant, pra persona me një pasa-portë të huaj, dhe numri më i madhi tyre vjen nga Portugalia. Kjo i përg-jigjet shumës prej 25 për qind të tëgjithë punëtorëve në ndërtimtari.Gjithashtu, portugezët përbëjnë edhenjë numër të madh të të punësuarveme marrëdhënie të përkohshme tëpunës (temporer).

Sekretari i shtetit Braga e ndjekë meshqetësim konfliktin në ndërtimtari.Përkeqësimi i kushteve i prek të gjithëpunëtorët. Për portugezët kjo d.m.th.se punëtorët me marrëdhënie të për-kohshme pune do të jenë të parët, tëcilët do t’i ndiejnë pasojat e dumpin-gut në pagë dhe atij social. Gjendja pakontratë në afat të mesëm mund tërrezikoj edhe vazhdimësinë e shkolli-mit të ndërtimtarëve portugez në Por-tugali.Bashkëkryetari i sindikatës Unia, An-dreas Rieger e ka siguruar përfaqësue-sin e lartë të Portugalisë, se Unia do tëndërmarrë gjithçka për tu mbrojturnga dumpingu social dhe ai në pagë.Kurse Rita Skiavi, anëtare e drejtorisënë Unia, ka shprehur rëndësinë që kadeklarimi i një përfaqësuesi të lartë tënjë shteti. «Siç duket, punëdhënësit endërtimtarisë ende nuk i kanë kup-tuar pasojat që sjellë vendimi i tyre ipamenduar si duhet. Është momentii fundit, që ata të kthehen në tavo-linën e bisedimeve», ka thënë RitaSkiavi.

Prishja e Kontratës Nacionale të punës shqetëson qeverinë portugeze

Sekretari i shtetit është i brengosur

horizonte Nr. 6 | August 2007 | albanisch 4

Beilage zu den Gewerkschaftszeitungen work, area, Événement syndical | HerausgeberVerlagsesellschaft work AG, Zürich, Chefredaktion: Marie-José Kuhn; Événement syndicalSA, Lausanne, Chefredaktion: Alberto Cherubini; Edizioni Sociali SA, Lugano, Chefredaktion:Françoise Gehring Amato | Redaktionskommission M. Akyol, M. Pereira, M. Komaromi, H. Gashi, M.Martín | Sprachverantwortlich Hilmi Gashi| Koordination Mira Komaromi |Layout Simone Rolli, Unia | Druck Solprint, Solothurn | Adresse Redaktion «Horizonte»,Strassburgstr. 11, 8021 Zürich, redaktion@unia.ch

www.unia.ch

Prej qershorit të vitit 2000 deri në maj të këtij vi-ti kam punuar në një fabrikë të tekstilit në Bazel.Kohëve të fundit, ndërmarrja ka vështirësi fi-nanciare dhe mua rroga më ka ardhur gjithmonëme vonesë. Për këtë arsye kam kërkuar një vendtjetër pune. Mirëpo, ndërmarrja ku kam punuarende më ka mbetur borxh rrogat e muajve prilldhe maj 2007. Edhe pse ndërmarrjes ia kam dër-guar dy shkresa dhe, ende jam duke pritur pa-gesën e rrogave. Tash kam marr vesh, se ndër-marrja prej 17 korrikut do të shpallë falimentimin.Çka do me thënë kjo për mua: a duhet të heq dorënga paga ime? A ka ndonjë mundësi për të marrërrogën e merituar.

Ju nuk duhet të hiqni dorë nga paga juaj. Kërkesatndaj punëdhënësit të mëparshëm dhe obligimet qëka ai ndaj jush duhet t’i paraqitni pranë entit për-

katës për konkurse dhe procedura të falimentimit.Gjithashtu duhet të paraqitni kërkesën dëmshpër-blim në rast të insolvencës (paaftësisë për të pa-guar) pranë ndonjërës nga arkat publike të pa-punësisë të kantonit, i cili ka hapur procedurën elikuidimit të ndërmarrjes përkatëse. Kujdes: for-mulari «Kërkesa për dëmshpërblim për shkak të in-solvencës» duhet plotësuar dhe dorëzuar te arkae papunësisë brenda 60 ditëve nga dita e publiki-mit në Fletën Zyrtare për Tregti. Pas kësaj, Arka epapunësisë e shqyrton kërkesën tuaj dhe, nëse ipërmbushni të gjitha parakushtet, atëherë do të jupaguhet shuma si vijon: Ju pranoni një shumë bru-to prej 70 për qind (60 për qind nëse paguani ta-tim burimor). Shuma tjetër do t’ju paguhet pas zbrit-jes së kuotave në sigurimet shoqërore. Të gjitha kë-to paguhen me llogarinë përfundimtare.

Ju pyetni, ne përgjigjemi

Çka është dhe çka mbulon dëmshpërblimi në rast insolvence? Dëmshpërblimi në rast insolvence, është sigurim, i cili kompenson pagën e fituar por e cila nuk mundtë paguhet nga punëdhënësi për shkak se ai nuk është solvent (i paaftë për të paguar). Ky sigurim ikompensimit të të ardhurave e mbron të drejtën tuaj për kërkesat mbi pagat ende të papaguara, du-ke evituar, që falimentimet e ndërmarrjeve të rrezikojnë ekzistencën e të punësuarve.

Kompensimi në rast të insolvencës e mbulon pagën e realizuar në këto raste: � Në rast se kundër punëdhënësit tuaj është hapur procedura

e falimentimit dhe ju keni paga të papaguara. � Në rast se procedura e falimentimit nuk hapet për shkak se askush

nuk është i gatshëm që paraprakisht të paguaj shpenzimet. � Në rast se kundër punëdhënësit të mëparshëm keni parashtruar kërkesën për konfiskim.

Dëmshpërblimi i insolvencës mbulon të gjitha pagat (të cilat i ka borxh punëdhënësi) për 100 për qind,për katër muajt e fundit të marrëdhënies së punës para shpalljes së procedurës për falimentim dhepër të gjitha shërbimet pas hapjes së procedurës (maksimalisht 8900 franga në muaj). Prej kompen-simit zbriten kuotat në sigurimet shoqërore. Bazat ligjore janë nenet: AVIG (Ligji mbi sigurimin e pa-punësisë) 51/52 dhe rregulloret dhe dispozitat e këtij ligji AVIV 73-76

Kush e paguan rrogën në rast të falimentimit?

Në bashkëpunim me Institutin për ArsimimECAP dhe me përkrahjen financiare të Komi-sionit federal për çështjen e të huajve, si dheprej komisioneve të ndryshme të paritetit tëdegëve të ndryshme, Sindikata Unia gjatë vi-tit 2006 ka mundur të mbaj kurse të gjuhësgjermane dhe frënge në regjionet e ndrysh-me.

Një numër i madh i të punësuarve nëpër degët endryshme, sie pastrim, gastronomi dhe bujqësikanë pasur mundësi të zgjerojnë dhe thellojnënjohurit e tyre të dy gjuhëve vendore, gjermanish-tes dhe frëngjishtes. Kuotat e kursit për anëtarëkanë qenë të ulëta, sepse një pjesë e shpenzime-ve janë mbuluar nga mjetet e Entit federal për çësht-

jen e të huajve dhe komisionet e paritetit. Kursetgjuhësore të organizuara nga Unia në kantonet eBernës, Bazelit, Luzern dhe Vod kanë qenë të suk-sesshëm. Për këtë vit (2007/2008) Unia prapë dotë mbaj kurse të tilla në Bernë, Vaud dhe Luzern.Ende ka afat për lajmërim. Për më shumë infor-macione drejtohuni në këto sekretariate të sindi-katës Unia: Seksioni Bernë, Monbijoustr. 61,3007 Bernë, T 031 385 22 22; Seksioni iZvicrës veriperëndimore, Rebgasse 1, 4958Bazel, T 061 686 73 00; Seksioni Riviera Est-Vaudois, Grand-Place, 1800 Vevey 1, T 021925 20 40; Seksioni Lucern, St. Karlistr. 21,6002 Luzern, T 041 249 93 00. Mund të paraqiteni edhe nëpërmjet i-melit: migra-tion@unia.ch.

Kurset gjuhësoreMe Ligjin e ri mbi të huajt dhe azilin,Zvicra ka përkufizuar shumë të drej-tat sociale të migrantëve dhe refug-jatëve. Sikurse në Zvicër edhe në tërëEvropën janë duke u aprovuar Ligjediskriminuese dhe raciste.

Ligjet aprovohen nga qeveritë dhe shërbejnë kri-jimit të lëvizjeve raciste, kurse partitë e djathtadhe ato borgjeze sigurinë vota në kurriz të mi-grantëve, duke krijuar një klimë të urrejtjes dhepasigurisë. Ne, migrantët, të cilët pjesërisht ed-he mbi 45 vite jetojmë në Zvicër, punojmë kë-tu, paguajmë tatimet dhe in përmbushim të gjit-ha obligimet ligjore dhe shoqërore, prapëse-prapë nuk i kemi të drejtat e njëjta sociale dhepolitike. Anë e kënd vjen te diskriminimet e mi-grantëve: në shkollë, në vendin e punës dhe nëjetën e përditshme. Shpejt harrohet, se janë mi-

grantët ata, të cilët punojnë nën kushte shumëtë vështira dhe marrin paga shumë të ulëta.Prapëseprapë janë ta të parët, të cilët akuzohenpër gjithçka të keqe që ndodhë: varfëria, pa-punësia. Faktikisht fajin e ka sistemi kapitalist.Me këtë kundërthënie raciste, ata tentojnë të fu-sin përçarje dhe ndarje në mesin e punëtorëve.Fajtori i vërtetë behet i pafajshëm, kurse klasapunëtore pengohet të jetë solidare.

Migrantë duhet të luftojnë së bashku me forcat përparimtareMigrantët duhet të luftojnë këto dukuri së bash-ku me të gjitha forcat demokratike, përparim-tare. Ata duhet të mbrohen kundër sulmeve ne-oliberale, diskriminimit dhe racizmit. Për këtëarsye ata duhet të kërkojnë të drejtat e barabar-ta shoqërore dhe politike. Partitë me programeraciste, ose organizatat e llojit të tillë, gjithmonëkanë gjetur dhe gjejnë arsye për të diskriminuartë migrantët, sikurse edhe tregon shembulli ak-tual i cilësimit të fesë islame dhe popujve mys-liman sie popull pa kulturë dhe i rrezikshëm. Sëshpejti në Zvicër do të mbahen zgjedhjet në ni-velin federativ. Gjatë kësaj periudhe, migrantëtduhet të avancojnë dhe intensifikojnë kërkesëndhe aktivitetet për të drejtat e barabarta socialedhe politike.Migrantët duhet të përkrahin kandidatët e aty-re partive, të cilat në programin e tyre politikkanë dhënien e të drejtave të barabarta politikedhe sociale për të gjithë dhe këtë porosi dhe pro-gram edhe e bartin në opinion.

Mehmet Akyol

Zgjedhjet për këshillin nacional në tetor 2007

Të drejtat e barabartapër të gjithë

Punëtorët e rinj deri në moshën 30vjeçare kanë të drejtë për pushimvjetor prej 5 ditësh, për tu angazhuarnë një shoqatë apo aktivitet rinor(www.jugendurlaub.ch). Ideja është,që të rinjtë te njoftohen dhe të an-gazhohen edhe vullnetarisht në tëmirë të të gjithëve.

Pushimin rinor mund ta marrin të gjithë,të cilët angazhohen, apo marrin dety-ra udhëheqëse, përkujdesjeje apo kës-hilluese në ndonjërën nga organizatatjoqeveritare, si Sindikatat, vendta-kim për të rinj, komitetorganizativ, kamp pushi-mi me fëmijë etj. Si funksionudhëheqës llogariten p.sh kryesi-mi i grupit rinor në SindikatënUnia, teknik në një koncert, re-daktor i gazetave rinore, kuz-

hinier në kampe verore me fëmijë etj. Kjo punëvullnetare jep të drejtën e pushimit, por për fattë keq jo edhe të drejtën për pagë, gjatë kësajkohe. Mirëpo, kjo javë shtesë nuk e zvogëlontë drejtën për pushim javor. Shegertët para setë marrin pjesë në një aktivitet të tillë, duhettë marrin leje nga shkolla. Pushimi rinor ështënjë e arritur e madhe sociale. Unia do të an-gazhohet që ky pushim të zgjerohet dhe të pa-guhet.

Të rinjtë e angazhuar kanë një javë pushim shtesë

Puna vullnetare shpaguhet

Rekrutimi I vullnetarëve për kampionatin evropian të futbollitEuro 2008

Kushte korrekte të punësgjatë Euro 2008Sindikata Unia kërkon prej organi-zatorëve të EURO 2008 kushte ko-rrekte të punës, si për mijëra vull-netarë ashtu edhe për të punësua-rit nëpër degë ekonomike, të cilët nëveçanti përfitojnë nga KampionatiEvropian Euro 2008.

Unia kërkon sidomos respektimin e Kontrata-ve të përgjithshme të punës, të cilat janë të sh-pallura të obligueshme për degën Hoteleri dheRestorante. Gjithashtu edhe në degën e sigu-risë, kurse për degët dhe profesionet pa KPPpage minimale prej 20 frangash në orë.Rekrutimi I vullnetarëve për Kampio-natin Evropian të futbollit në Zvicërdhe Austri ka filluar dhe me mijëraprej tyre do të fillojnë punën dhe ak-tivitetet nga qershori 2008. Kampionatido të ndikoj edhe në punën e tëpunësuarve në tregti, hoteleri, res-torante dhe në ndërmarrjet e si-gurimit.

Vullnetarët janë të nevojshëm, por…Çështja e vullnetarëve dhe dëmshpërblimi i ty-re është pak me delikat. Ne këtë pikë Unia nukështë e pajtimit me organizatorët. Përderisa vull-netarët janë të angazhuar në përkujdesen ndajmysafirëve dhe informimin e publikut, atëherëUnia e sheh të arsyeshme dhe të pranueshmepunën pa pagë të këtyre, të cilët shpërblehen mefaktin se janë pjesë e një ngjarje. Unia kritikonangazhimin e vullnetarëve në punët profesio-nale si në degën e teknologjisë informative apomediale. Këto punë janë profesionale dhe duhen

shpaguar. Organizatorët kanë siguruar sindi-katën Unia, se vullnetarët nuk dotë marrin detyra në sigurim dheshitje. Ata do të sigurohen mirë

nga pasojat e fatkeqësive. Unia kër-kon nga të gjithë përgjegjësit e EU-

RO 2008, që edhe për punëtorët kjofestë e futbollit të ecën fair. Unia kush-

tet e punës do t’i ndjek me vëmendjedhe në rast nevoje edhe do të inter-venoj.

Mehmet Akyol, Kandidat për këshillin nacionali Partisë së Punës, Lista e Kantonit të Cyrihut.