oś mózg-jelito

Ist nie ją istot ne za leż no ści i in te rak cje w obrę bieosi mózg-je li ta-mi kro bio ta. Dys bio za je lit sta no wijed ną z przy czyn ze spo łu je li ta nadwraż li we go.Wdro że nie od po wie dnie go po stę po wa nia po zwa -la zła go dzić do le gli wo ści i po pra wić ja kość ży ciacho re go. Jed ną z me tod jest okre ślo ne wspar ciefar ma ko lo gicz ne opar te o sto so wa nie pro bio ty -ków, le ków roz kur czo wych, prze ciw bie gun ko -wych lub prze ciw za par ciom.

Od daw na ludz ki mózg po strze ga no ja ko na -rząd nadrzęd ny od po wie dzial ny za nadzo ro wa nie

funk cjo no wa nia in nych na rzą dów i ukła dów –w tym funk cji je lit, ta kich jak tra wie nie, mo to ry kaczy wchła nia nie. Je szcze do po cząt ku XXI wie kubył uwa ża ny za uprzy wi le jo wa ny im mu no lo gicz niedzię ki obe cno ści ba rie ry krew-mózg. Dziś już wia -do mo, że wpływ mózgu na układ po kar mo wy niejest jed no kie run ko wy. Mówi się o osi dwu kie run -ko wej po mię dzy OUN a ukła dem po kar mo wym,w której klu czo wą ro lę od gry wa mi kro bio ta je li to -wa wa run ku ją ca zdro wie za rów no ukła du po kar -mo we go, jak i OUN.

ŚWIAT MEDYCYNY I FARMACJI 3 e-REPRINT

Oś mózg-jelito – jak ją wspomóc farmakologicznie

w przypadku zespołu jelita nadwrażliwego?

Dr hab. n. med. Monika Paul-SamojednyKatedra i Zakład Genetyki Medycznej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach

Kierownik Katedry i Zakładu: prof. dr hab. n. med. Jan Kowalski

GASTROENTEROLOGIA

The brain-gut axis – how to support it pharmacologically in the case of irritable bowel syndrome?Summary

There are significant relationships and interactions along the brain-gut-microbiota axis. Intestinal dysbiosis is one of the

causes of irritable bowel syndrome. The implementation of appropriate procedures allows to alleviate the symptoms and

improve the patient's quality of life. One of the methods is specific pharmacological support based on the use of probiotics,

antispasmodics, anti-diarrhea or anti-constipation drugs.

Keywords: microbiome, irritable bowel syndrome, probiotics, antispasmodics, anti-diarrheal drugs, anti-constipation drugs

Słowa kluczowe: mikrobiom, zespół jelita drażliwego, probiotyki, leki rozkurczowe, leki przeciwbiegunkowe, leki przeciw

zaparciom

Oś mózg-je li ta

Po twier dzo no ist nie nie istot nych za leż no ści i in -te rak cji w obrę bie osi mózg-je li ta-mi kro bio ta. Jestto dwu kie run ko wy szlak ko mu ni ka cyj ny łą czą cy je -li ta i je li to wą flo rę bak te ryj ną z OUN, na które gore gu la cję skła da ją się me cha ni zmy neu ro nal ne, en -do kryn ne i im mu no lo gicz ne. Jed nym z klu czo wychele men tów wspo mnia nej osi jest mi kro bio ta je li to -wa. Wy ni ki prze pro wa dzo nych do tych czas ba dańwska zu ją na od dzia ły wa nie mi kro bio ty je li to wej naOUN m.in. po przez re gu lo wa nie stę że nia cy to kinpro- i prze ciw za pal nych, wpływ na stę że nie tryp to -fa nu (bę dą ce go pre kur so rem se ro to ni ny) i je gome ta bo li tów w szla ku ki nu re ni no wym, a tak że napro duk cję neu ro me dia to rów i eks pre sję ich re cep -to rów w mózgu. Mówi się tak że o od dzia ły wa niumi kro bio ty na OUN na dro dze in te rak cji z je li to -wym i au to no micz nym ukła dem ner wo wym,a zwła szcza ner wem błęd nym, a tak że po przezmo du lo wa nie od po wie dzi osi podwzgórzo wo--przy sad ko wo-nad ner czo wej (HPA) w od po -wie dzi na stres. Wska zu je się rów nież na ro lęmi kro bio ty je li to wej w za po bie ga niu zwięk szo nejprze pu szczal no ści ba rie ry je li to wej w wa run kachstre so wych i bę dą cej skut kiem dzia ła nia cy to kinpro za pal nych[1].

Wia do mo, że po mię dzy mózgiem i je li ta mi ist -nie ją róż ne po wią za nia wa run ko wa ne m.in. przezje li to wy układ ner wo wy, nerw błęd ny, układ im -mu no lo gicz ny, wy dzie la nie en do kry no we czy pro -ce sy me ta bo licz ne drob no u stro jów je li to wych[2].Wśród wie lu czyn ni ków ma ją cych wpływ na re gu -la cję osi mózgo wo-je li to wej na dro dze en do kryn -nej wy mie nia się kor ty zol, które go wy dzie la nie jestre gu lo wa ne przez oś podwzgórze-przy sad ka-nad -ner cza (oś HPA), a uwal nia nie za cho dzi pod wpły -wem stre su. Kor ty zol mo że wpły wać na ko mór kiukła du im mu no lo gicz ne go, mo du lu jąc ak tyw ność

i skład mi kro bio ty je li to wej, a tak że wy dzie la nie cy -to kin[3]. Wy ni ki ba dań prze pro wa dzo nych w cią guostat nich dzie się ciu lat wska zu ją na klu czo wą ro lęmi kro bio ty je li to wej w kształ to wa niu pra wi dło we -go dzia ła nia i roz wo ju mózgu. Wska zu je się tak żena istot ny wpływ mi kro bio ty nie tyl ko na me ta bo -lizm pro duk tów odżyw czych i od por ność na in fek -cje, ale przede wszy st kim na roz wój i funk cjo no wa -nie ukła du im mu no lo gicz ne go, po nie waż od po wia -da ona za re gu lo wa nie funk cjo no wa nia i doj rze wa niako mórek od por no ścio wych OUN, wpły wa jąc tymsa mym na kon tro lo wa nie po wsta ją cych sta nów za -pal nych, na ewen tu al ne uszko dze nia mózgu, pro ce -sy au to im mu ni za cyj ne, a tak że na neu ro ge ne zę.

Mi kro bio ta je li to wa – cha rak te ry sty ka i me cha nizmdzia ła nia

Mi kro bio ta je li to wa jest isto tą skła do wą osimózg-je li ta i za po śre dnic twem szla ków ner wo -wych, en do kryn nych, a tak że za po śre dnic twemukła du im mu no lo gicz ne go, prze ka zu je in for ma cjedo OUN. Ma sa mi kro bio mu u oso by do ro słej wy -no si ok. 1-2 kg, stąd też mi kro biom jest czę sto na -zy wa ny „za po mnia nym na rzą dem”[1]. Po mię dzyorga ni zmem go spo da rza a je go en do gen ną mi kro -flo rą ist nie je ści sła współ za leż ność. Mi kro biom je li -to wy peł ni funk cję ochron ną w przy pad ku za ka że -nia, sta no wiąc fi zycz ną ba rie rę za po bie ga ją cą wni -ka niu pa to ge nów w głąb na błon ka je li to we go.Do dat ko wo za po bie ga in fek cjom opor tu ni stycz -nym na dro dze kon ku ren cyj ne go wy klu cze nia. Marów nież zdol ność sty mu lo wa nia ukła du im mu no lo -gicz ne go i ucze st ni czy w syn te zie pep ty dów prze -ciw bak te ryj nych, ta kich jak de fen sy ny czy ka te li cy -dy ny[4]. Do dat ko wo mi kro flo ra je li to wa od po wia daza pro duk cję wi ta min waż nych dla okre ślo nychpro ce sów ży cio wych (bio ty na, wi ta mi na K), a tak żehor mo nów je li to wych[5].


GASTROENTEROLOGIA


Me cha ni zmy dzia ła nia mi kro bio ty je li to wej

Wska zu je się, że ośrod ko wy układ ner wo wyjest mo du lo wa ny przez mi kro biom przede wszy st -kim po przez me cha ni zmy neu ro im mu no lo gicz nei neu ro en do kryn ne, czę sto z za an ga żo wa niem ner -wu błęd ne go. We wspo mnia nej ko mu ni ka cji ucze -st ni czy kil ka me ta bo li tów bak te ryj nych – w tymkrót ko łań cu cho we kwa sy tłu szczo we (SC FA),wtór ne kwa sy żół cio we (2°BA) oraz me ta bo li tytryp to fa nu. Wspo mnia ne związ ki ucze st ni cząw prze ka zy wa niu sy gna łu przede wszy st kim po -przez in te rak cję z ko mór ka mi en te ro en do kryn ny mi(wy dzie la nie gre li ny), ko mór ka mi en te ro chro ma to -fil ny mi (wy dzie la nie m.in. mo ty li ny, pep ty du P i se -ro to ni ny) i je li to wym ukła dem od por no ścio wym(GALT). Nie które z wy mie nio nych czą ste czekprze kra cza ją ba rie rę je li to wą, do sta ją się do krą że -nia ogól no u stro jo we go i mo gą prze ni kać przez ba -rie rę krew-mózg. Mi kro flo ra je li to wa mo że nie za -leż nie syn te ty zo wać lub wpły wać na pro duk cjęwie lu neu ro ak tyw nych czą ste czek, ta kich jak do pa -mi na, GA BA, 5-hy dro ksy tryp to fan (5-HTP) i no re -pi ne fry ny. Po nad to bak te rie za sie dla ją ce je li to krę -te, wpły wa jąc na me ta bo lizm cho le ste ro lu, ma jązdol ność mo du lo wa nia eks pre sji re cep to ra far ne -zo i do we go X, który z ko lei przy udzia le neu ro pep -ty du Y wa run ku je ak ty wa cję ją dra łu ko wa te go pod-wzgórza i ucze st ni czy w po pra wie re gu la cji me ta -bo li zmu glu ko zy oraz ha mo wa niu ak tyw no ści osiHPA. Po wyż szy me cha nizm wy ja śnia, w ja ki spo -sób die ta mo że wpły wać na po ziom stre su. Wska -zu je się, że krót ko łań cu cho we kwa sy tłu szczo we sągłów ny mi czą stecz ka mi sy gna ło wy mi po śre dni czą -cy mi w ko mu ni ka cji go spo darz-drob no u strój zapo śre dnic twem ko mórek en te ro en do kryn nychi ko mórek en te ro chro ma to fil nych. Sy gna li za cjaz udzia łem tych ostat nich to je den z przy kła dówdwu kie run ko wej in te rak cji mi kro bio ty z ukła dem

en te ro en do kryn nym i OUN go spo da rza. Z ko leitryp to fan ja ko pre kur sor 5-HTP i in nych me ta bo li -tów szla ku ki nu re i no we go jest klu czo wą czą stecz kąosi mózg-je li ta za an ga żo wa ną w sy gna li za cjęw obrę bie tej osi. Choć nie zna ne są do kład ne me -cha ni zmy od po wie dzial ne za re gu la cję stę że niatryp to fa nu, to wy ni ki kil ku ba dań su ge ru ją, że towła śnie mi kro flo ra je li to wa mo du lu je je go de gra da -cję w szla ku ki nu re ni ny. Za bu rze nie skła du mi kro -flo ry je li to wej mo że być jed ną z przy czyn wy stę po -wa nia tzw. ze spo łu je li ta nadwraż li we go.

Ze spół je li ta nadwraż li we go – cha rak te ry sty kacho ro by

Ze spół je li ta nadwraż li we go (z ang. IBS, Ir ri ta -ble Bo wel Syn dro me) jest naj czę ściej wy stę pu ją cąjed no st ką cho ro bo wą spo śród gru py czyn no ścio -wych za bu rzeń je lit. Zgo dnie z de fi ni cją opra co wa -ną na pod sta wie Kry te riów Rzym skich III z 2006 r.ze spół je li ta nadwraż li we go jest prze wle kłym i na -wra ca ją cym za bu rze niem czyn no ści je lit cha rak te -ry zu ją cym się bólem zwią za nym z wy próż nie niemoraz zmia ną kon sy sten cji lub czę sto ści od da wa niastol ca [Cho ro by czyn no ścio we prze wo du po kar -mo we go. Wy tycz ne rzym skie III. Me dy cy na Prak -tycz na 2007;8(wyd. spec.):28-35]. Sza cu je się, żedo ty czy on oko ło 10-20% do ro słej po pu la cji kra -jów za cho dniej Eu ro py i Sta nów Zjed no czo nych.Aż 80% pa cjen tów z na si lo ny mi ob ja wa mi tej cho -ro by sta no wią ko bie ty. Ze spół je li ta nadwraż li we gocha rak te ry zu je się wy stę po wa niem prze wle kłe gobólu lub uczu cia dys kom for tu w ja mie brzu sznejoraz zmien ne go ryt mu wy próż nień[6]. Zgo dniez Kry te ria mi Rrzym ski mi III na pod sta wie ryt mu wy -próż nień i kon sy sten cji stol ca ze spół je li ta nadwraż -li we go moż na podzie lić na czte ry po sta ci: z za par -cia mi (IBS-C), z bie gun ką (IBS-D), po stać mie sza ną(IBS-M) oraz nie skla sy fi ko wa ną (IBS-U). Pa cjen ci

GASTROENTEROLOGIA


GASTROENTEROLOGIA

czę sto prze cho dzą z gru py do gru py, a po stać mie -sza ną uzna je się za naj mniej sta bil ną i mo że onaprze cho dzić w po stać z za par ciem, ale tak że, choćrza dziej, w po stać z bie gun ką[7].

Wśród czyn ni ków sprzy ja ją cych roz wo jo wi tejcho ro by wy mie nia się prze trwa ły stan za pal ny bło -ny ślu zo wej je li ta, za bu rze nia funk cji mo to rycz nychje li ta, za bu rze nie prze ka ź nic twa czu cia trzew ne gooraz za bu rze nie funk cjo no wa nia oma wia nej wcze -śniej osi mózg-je li to[8-11].

Ze spół je li ta nadwraż li we go a funk cjo no wa nie osi mózg-je li ta

Ze spo ło wi je li ta nadwraż li we go czę sto to wa rzy -szy de pre sja i nie po kój. Wy ni ki ba dań wska zu ją naudział mi kro flo ry je li to wej w mo du lo wa niu za cho -wań emo cjo nal nych, a tak że na jej wpływ na czyn ni -ki zwią za ne z pa to ge ne zą i na si le niem de pre sji. Usta -lo no, że po da wa nie pre- i pro bio ty ków w przy pad -ku osób zdro wych wa run ko wa ło po pra wę na stro ju,a tak że wa run ko wa ło zła go dze nie od czu wa nie lę ku.Zna cze nie mi kro flo ry je li to wej w re ak cji na stres jestzna ne od daw na – już w 1979 r. Su do i wsp. wy ka -za li, że brak pra wi dło wej mi kro flo ry je li to wej wewcze snym okre sie ży cia wpły wa zna czą co na re ak -cję na stres w ży ciu do ro słym. Wy ka za no po nad to,że mi kro flo ra je li to wa oprócz mo du lo wa nia re ak cjina stres wpły wa rów nież na od czu wa nie lę ku i jestzwią za na z za cho wa nia mi podob ny mi do de pre sji,bólem no cy cep tyw nym. Wpły wa po nad to na okre -ślo ne za cho wa nia ży wie nio we i pre fe ren cje sma ko -we. Po twier dzo no, że złe na wy ki ży wie nio wew przy pad ku dzie ci, a pro mu ją ce dys bio zy je li to we,od po wia da ją za nie wła ści wą re ak cję na stres w ży ciudo ro słym. W ostat nim cza sie zwra ca się uwa gę nafakt, że obok stre su psy cho spo łecz ne go istot ną ro lęod gry wa tzw. stres je li to wy (ro dzaj sto so wa nej die -ty, przyj mo wa ne an ty bio ty ki i in ne le ki, czyn ni ki in -

fek cyj ne i dzia ła nie to ksyn). Uwa ża się, że stres za -rów no ostry, jak i prze wle kły, mo że być przy czy nąna ru sze nia ba rie ry na błon ko wej (tzw. nie szczel ne je -li ta) na dro dze co naj mniej dwóch me cha ni zmów:bez po śre dniej mo du la cji prze pu szczal no ści na błon kaoraz zmia ny wła ści wo ści war stwy bło ny ślu zo wej je -lit, co pro wa dzi do zwięk sze nia trans lo ka cji drob no -u stro jów je li to wych lub ich me ta bo li tów, ta kich jakLPS i tym sa mym do roz wo ju sta nów za pal nych.Skład mi kro bio ty jest na to miast re gu lo wa ny przezau to no micz ny układ ner wo wy sym pa tycz ny i pa ra -sym pa tycz ny. Obie ga łę zie te go ukła du od po wia da jąza re gu lo wa nie funk cji je lit – w tym pe ry stal ty ki, wy -dzie la nia kwa su sol ne go w żo łąd ku, ślu zu, wo do ro -wę gla nu, pep ty dów je li to wych, pep ty dów prze ciw -drob no u stro jo wych, a tak że za utrzy my wa nie prze -pu szczal no ści je lit i re gu lo wa nie od po wie dziw obrę bie GALT. Układ pa ra sym pa tycz ny wa run ku -je zwięk sze nie wy dzie la nia ślu zu przez ko mór ki kub -ko we je lit, wpły wa jąc tym sa mym jed no cze śnie nagru bość i ja kość war stwy ślu zu je li to we go. W wa -run kach stre so wych (nadak ty wa cja ukła du sym pa -tycz ne go) do cho dzi do zmniej sze nia war stwyochron nej ślu zu i jed no cze śnie zmia ny jej skła du,a tak że ilo ści wy dzie la ne go ślu zu. Wia do mo, że mi -kro flo ra je li to wa wpły wa rów nież na roz wój i funk -cjo no wa nie ko mórek ukła du im mu no lo gicz ne go re -zy du ją cych w obrę bie OUN, zwła szcza mi kro gle ju.

Pre pa ra ty far ma ko lo gicz ne a oś mózg-je li ta

Cho ciaż cał ko wi te wy le cze nie ze spo łu je li tanadwraż li we go nie jest moż li we, moż na wdro -żyć od po wie dnie po stę po wa nie, które po zwo lizła go dzić do le gli wo ści i po pra wić ja kość ży ciacho re go. Jed ną z me tod jest okre ślo ne wspar ciefar ma ko lo gicz ne.

Do naj czę ściej sto so wa nych w przy pad ku tejcho ro by le ków na le żą le ki roz kur czo we, prze ciw -


bie gun ko we lub prze ciw za par cio we. W przy pad kunie których pa cjen tów sto su je się tak że an ty bio ty ki,ta kie jak ry fa ksy mi na.

Ist nie ją do wo dy po twier dza ją ce, że za bu rze nierów no wa gi w skła dzie mi kro bio ty je li to wej mo żebez po śre dnio lub po śre dnio pro wa dzić do za kłóce -nia pra wi dło we go dzia ła nia osi mózg-je li to, pro wa -dząc do roz wo ju ob ja wów ze spo łu je li ta nadwraż li -we go[12], stąd też po moc ne sta ją się rów nież pro bio -ty ki, które ko rzy st nie wpły wa ją na zmia ny we flo rzebak te ryj nej je lit, a tak że po ma ga ją ła go dzić ob ja wy.

Pro bio ty ki

Wia do mo, że dys bio za je lit za bu rza oś mózg--je li to. Jed ną z grup pre pa ra tów ma ją cych za sto so -wa nie w te ra pii ze spo łu je li ta nadwraż li we go, zgo -dnie z ak tu al nym sta no wi skiem gru py eks per tówAme ri can Col le ge of Ga stro en te ro lo gy, mo gą byćpro bio ty ki. Pro blem sta no wi je dy nie wy bór wła ści -we go pro bio ty ku[13]. Wska zu je się, że dzia ła nie pro -bio ty ków odby wa się na dro dze róż nych me cha ni -zmów, które obej mu ją zmia nę pro fi lu cy to kinz pro za pal ne go na prze ciw za pal ny oraz wzmoc nie -nie ba rie ry ochron nej na błon ka je lit. Wy ni ki prze -pro wa dzo nych do tych czas ba dań po twier dza ją ist -nie nie róż nic w skła dzie flo ry je li to wej cho rychz ze spo łem je li ta nadwraż li we go w po rów na niuz oso ba mi zdro wy mi. U cho rych wy ka za nozmniej szo ną ilość bak te rii Lac to ba cil lus i Bi fi do bac -te ria i podwyż szo ne ilo ści względ nych bez tle now -ców, ta kich jak Strep to coc cus i Esche ri chia co li orazści śle bez tle no wych bak te rii Clo stri dium dif fi ci -le[14,15]. Jed nak wy ni ki prze pro wa dzo nych w ostat -nim cza sie ba dań mo le ku lar nych nie są do koń cajed no znacz ne, cho ciaż w kil ku du żych ba da niachpo twier dzo no ten den cję do zwięk szo ne go stę że -nia bak te rii Fir mi cu tes i mniej szej licz by Bac te ro i de -tes[16]. Do stęp ne wy ni ki ba dań z udzia łem cho rych

na ze spół je li ta nadwraż li we go, którym po da wa nopro bio ty ki, nie są jed no znacz ne, co wy ni ka z du żejhe te ro gen no ści ba da nych grup i róż nic w daw ko -wa niu, co po wo du je, że utru dnio ne jest opra co wa -nie jed no li tych stan dar dów le cze nia z za sto so wa -niem tych pre pa ra tów. Naj więk szy po ten cjał te ra -peu tycz ny przy pi su je się obe cnie szcze po wiBi fi do bac te rium in fan tis 35624. Wy ni ki du że gopro spek tyw ne go ba da nia z pla ce bo obej mu ją ce go362 cho rych z ze spo łem je li ta nadwraż li we gowska zu ją na zmniej sze nie głów nych do le gli wo ścio po nad 20% w po rów na niu z gru pą kon trol ną.Jed no cze śnie ko rzy st ne dzia ła nie wy ka za no za rów -no w przy pad ku po sta ci bie gun ko wej, jak i za par -cio wej cho ro by[17]. Na le ży jed nak za zna czyć, żesto pień sku tecz no ści Bi fi do bac te rium in fan tis 35624w trzy stop nio wej ska li (A-C) oce nio no ja ko umiar -ko wa ny (B). Do dat ko wo w za le ce niach znaj du ją sięje szcze dwa pro bio ty ki: Bi fi do bac te rium ani ma lisoraz Lac to ba cil lus plan ta rum 299V. Dla po rów na -nia, ich efek tyw ność zo sta ła oce nio na ja ko nieznaczna (C)[18]. Je den z do stęp nych na ryn kupre pa ra tów, które moż na za sto so wać w przy pad -ku ze spo łu je li ta nadwraż li we go, za wie ra Bi fi do bac -te rium ani ma lis ssp. lac tis LA FTI® B94, Bi fi do bac te -rium bi fi dum HA-132, Lac to ba cil lus he lve ti cus Ro sell®-52, Lac to ba cil lus rham no sus Ro sell®-11oraz Lac to ba cil lus rham no sus GG w daw ce 5 mld jtk (jed no stek two rzą cych ko lo nie).

Wska zu je się jed no cze śnie na istot ny wpływ pro -bio ty ków na po pra wę ta kich ob ja wów jak ból i wzdę -cia. Wy ka za no, że w przy pad ku cho rych le czo nychpro bio ty kiem Sac cha ro my ces ce re vi siae czę ściej uzy -ska no po pra wę w na si le niu bólu czy uczu cia dys kom -for tu w ja mie brzu sznej w po rów na niu do gru pyprzyj mu ją cej pla ce bo (63 vs 47%), ale je go sto so wa -nie nie wpły wa ło na ukształ to wa nie stol ca i in ne ob -ja wy ze spo łu je li ta nadwraż li we go[19]. Wy ni ki in nychran do mi zo wa nych ba dań kon tro lo wa nych pla ce bo

GASTROENTEROLOGIA

z udzia łem 1650 pa cjen tów z ze spo łem je li tanadwraż li we go znacz nie sprzy ja ło ustą pie niu ob ja -wów ogól nych[20]. Do dat ko wo udo wo dnio no, żepro bio ty ki ła go dzą tak że ob ja wy to wa rzy szą ce na pię -ciu emo cjo nal ne mu, czę sto współ wy stę pu ją ce muz ze spo łem je li ta nadwraż li we go[21].

Le ki roz kur czo we

Ja ko uzu peł nie nie te ra pii w przy pad ku pa cjen -tów z ze spo łem je li ta nadwraż li we go moż na tak żesto so wać le ki roz kur czo we, np. za wie ra ją ce ja kosub stan cję czyn ną chlo ro wo do rek dro ta we ry ny,która dzia ła w przy pad ku skur czu mię śni gład kichróż ne go po cho dze nia. Te go ro dza ju pre pa rat wa -run ku je zmniej sze nie za bu rzeń czyn no ścio wych je -lit, a tak że ła go dzi do le gli wo ści bólo we. Na le ży za -zna czyć, że dro ta we ry na szyb ko i cał ko wi ciewchła nia się po po da niu do u st nym i w odróż nie niuod in nych le ków (np. prze ciw bólo wych) wy ka zu jewy so ką se lek tyw ność dzia ła nia, nie wcho dząc w in -te rak cje z in ny mi le ka mi, z wy jąt kiem le wo do py.Jed no cze śnie rzad ko wy stę pu ją dzia ła nia nie po żą -da ne pod czas jej sto so wa nia [Ko tar ski P. Za sto so -wa nie le ków roz kur czo wych w le cze niu bólówbrzu cha. Te ra pia 2014; 2(300):46-48.]. Wy ni ki kil -ku me ta a na liz wska zu ją na do brą sku tecz ność le -ków roz kur czo wych w ogól nym ła go dze niu ob ja -wów ze spo łu je li ta nadwraż li we go[22]. Tyl kow przy pad ku nie których pa cjen tów ob ja wy nie po -żą da ne, ta kie jak su chość w ustach, za par cia, za -trzy ma nie mo czu, za bu rze nia wi dze nia, mo gąunie moż li wiać ich sto so wa nie[23].

Te ra pia za parć w ze spo le je li ta nadwraż li we go –bi sa ko dyl i pro bio ty ki

Jed nym z pierw szych ob ja wów mo gą cymwska zy wać na za bu rze nia flo ry je li to wej jest wy stę -

po wa nie bólu brzu cha lub nud no ści, bie gun ki lubza parć. Sza cu je się, że pro blem prze wle kłych za -parć w po pu la cji do ro słych do ty czy 10-15% spo łe -czeń stwa. W Pol sce na prze wle kłe za par cia cier pi13% spo łe czeń stwa, a czę stość ich wy stę po wa niawzra sta z wie kiem – zwła szcza po 65. r.ż. Za par ciato wa rzy szyć mo gą np. ze spo ło wi je li ta draż li we go.Za leż nie od po sta ci ze spo łu je li ta nadwraż li we gomoż na tak że sto so wać pre pa ra ty wy ka zu ją ce dzia -ła nie prze ciw bie gun ko we lub prze ciw za par ciom.W przy pad ku za parć u osób do ro słych w pierw -szym eta pie te ra pii po da je się za zwy czaj osmo tycz -ny śro dek prze czy szcza ją cy upłyn nia ją cy ma sy ka ło -we po przez za trzy my wa nie wo dy w świe tle prze -wo du po kar mo we go. Mo że nim być gli kolpo lie ty le no wy lub lak tu lo za. Je śli po da nie ta kie gośrod ka nie przy no si efek tu, w ko lej nym eta piewpro wa dza się pre pa rat draż nią cy wzma ga ją cyskur cze je lit, co wa run ku je skróce nie cza su pa sa żuje li to we go. Spo śród le ków tej gru py le kiem o naj -le piej udo ku men to wa nej sku tecz no ści jest bi sa ko -dyl. Bi sa ko dyl to śro dek prze czy szcza ją cy i wia tro -pęd ny dzia ła ją cy bez po śre dnio na je li to gru be.Wpły wa on bez po śre dnio na zwo je pod ślu zów ko -we, po wo du jąc na si le nie czyn no ści skur czo wej je liti po bu dze nie pe ry stal ty ki. Do dat ko wo bi sa ko dylzwięk sza ilość nie wchło nię tej wo dy i utru dniawchła nia nie elek tro li tów w je li cie gru bym, co wa -run ku je zmięk cze nie stol ca, uła twie nie je go pa sa żu,a tak że zwięk sze nie ob ję to ści mas ka ło wych. Ta kiedzia ła nia łącz nie za pew nia ją na si le nie pe ry stal ty ki je -lit i uła twia ją od da nie stol ca.

Istot ną ro lę w te ra pii za parć w przy pad ku ze -spo łu je li ta nadwraż li we go od gry wa ją tak że pro bio -ty ki. Zna ne są trzy me cha ni zmy, dzię ki którym mi -kro bio ta mo że re gu lo wać pe ry stal ty kę je lit. Na le żydo nich uwal nia nie przez bak te rie sub stan cji i pro -duk tów koń co wych fer men ta cji (ta kie me ta bo li tybak te ryj ne jak np. krót ko łań cu cho we kwa sy tłu -


GASTROENTEROLOGIA

szczo we, a tak że de ko niu go wa ne so le kwa sówżół cio wych wa run ku ją wy stę po wa nie sil nych re ak -cji mo to rycz nych), dzia ła nie je li to wych czyn ni kówneu ro en do kryn nych, a tak że uwal nia nie pod czasod po wie dzi im mu no lo gicz nej me dia to rów w je li cie(me cha nizm po śre dni)[24,25]. Wy ni ki ba dań wy ka zu ją,że w przy pad ku osób cier pią cych na za par ciaw skła dzie mi kro bio ty je li to wej naj czę ściej stwier -dza się brak bak te rii kwa su mle ko we go Bi fi do bac te -rium oraz Lac to ba cil lus. Stąd przy wy bo rze pro bio -ty ku na le ży w ta kim przy pad ku zwrócić uwa gę nato, aby za wie rał on przy kła do wo na stę pu ją ceszcze py bak te rii: Bi fi do bac te rium lon gum, Bi fi do -bac te rium bi fi dum, Bi fi do bac te rium bre ve, Bi fi do -bac te rium lac tis, Lac to ba cil lus aci do phi lus, Lac to ba -cil lus ca sei, Lac to ba cil lus rham no sus, Lac to ba cil lusreu te ri, Lac to ba cil lus plan ta rum. Po nad to kon kret -ne wy tycz ne od no śnie do ide al nych szcze pów pro -bio tycz nych wi dnie ją rów nież w do ku men ta cjiWHO i FAO. Zgo dnie z ni mi mi kro or ga ni zmywcho dzą ce w skład pro bio ty ku po win ny, opróczwy wie ra nia ko rzy st ne go wpły wu na zdro wie czło -wie ka, wy wo dzić się z ludz kie go mi kro bio mu, byćod por ne na pH so ku żo łąd ko we go, dzia ła nie en zy -mów tra wien nych i żół ci, za cho wy wać ży wot nośći zdol ność do spraw ne go na mna ża nia ko mórekpod czas pa sa żu je li to we go, być zdol ne do spraw -nej ko lo ni za cji je lit i ad he zji do ko mórek na błon kaje li to we go, wy ka zy wać dzia ła nie an ta go ni stycz newo bec cho ro bo twór czych drob no u stro jów, a tak -że być od por ne na dzia ła nie an ty bio ty ków. Wy ni kime ta a na li zy i prze glą du sy ste ma tycz ne go z 2017ro ku wska zu ją, że po da wa nie szcze pów Bi fi do bac -te rium i Lac to ba cil lus skra ca czas pa sa żu je li to we goaż o 15 go dzin w przy pad ku osób cier pią cych na za -par cia[26]. Ko rzy st ne dzia ła nie pro bio ty ków ob ser wo -wa no w róż nych ba da niach, m.in. w ba da niach Wal -ler i wsp. (2011), w których ucze st ni czy ło 100 osóbprzyj mu ją cych Bi fi do bac te rium lac tis HN019

(2 daw ki: 17,2 mld jed no stek two rzą cych ko lo nię –CFU, co lo ny-for ming unit – oraz 1,8 mld CFU) lubpla ce bo przez okres 14 dni, za ob ser wo wa noskróce nie pa sa żu je li to we go o 33% (daw ka wy ż -sza) oraz 25% (daw ka niż sza) w po rów na niu z cza -sem przed przyj mo wa niem pro bio ty ku. Po nad topa cjen ci nie za leż nie od przyj mo wa nej daw ki pro -bio ty ku zgła sza li rów nież zła go dze nie uczu cia za -par cia i bólu w oko li cy ja my brzu sznej. In ni ba da czewy ko rzy sta li na to miast su ple men ta cję B. lac tis DN-173010 w for mie fer men to wa ne go na po jumlecz ne go (12,5 mld CFU w po rcji), który przyj -mo wa ła gru pa 135 ko biet cier pią cych na za par cia.Ob ser wo wa no zwięk sze nie czę sto tli wo ści od da wa -nia stol ca w cią gu ty go dnia (4,1±1,7 po 14 dniach,2,4±0,6 przed przy stą pie niem do ba da nia), a tak -że po pra wę kon sy sten cji stol ca[27].

Ma gnez

Ma gnez to głów ny ka tion we wnątrz ko mór ko -wy, które go nie do bór od gry wa istot ną ro lę m.in. w funk cjo no wa niu ukła du ner wo we go. Śre -dnie za po trze bo wa nie na ma gnez wy no si w przy pad -ku ko biet 255 mg/oso bę/do bę (w wie ku 19-30 lat),265 mg/oso bę/do bę (>30 r.ż.), a w przy pad kumęż czyzn wy no si od po wie dnio: 330 mg/oso -bę/do bę i 350 mg/oso bę/do bę[28]. Nie do bry ma -gne zu są naj czę ściej spo wo do wa ne za bu rze nia miprze wo du po kar mo we go, sto so wa niem gło dó -wek, mo no ton nej lub bo ga tej w wapń die ty, prze -wle kłych za bu rzeń wchła nia nia zwią za nych np. ze sto so wa niem w nadmier nej ilo ści środ kówprze czy szcza ją cych, wy stę po wa niem prze wle kłychbie gu nek, ce lia kii, nie do czyn no ści przy tar czyc, cho -ro by Le śniow skie go-Croh na czy ze spo łu je li tanadwraż li we go, a tak że z nie wła ści wie pro wa dzo -nym ży wie niem po za je li to wym czy nadu ży wa niemal ko ho lu, ka wy i czar nej her ba ty. Po nad to nie do -


GASTROENTEROLOGIA

bór ma gne zu mo że być uwa run ko wa ny nadmier nąje go utra tą w pro ce sie wy da la nia w przy pad ku cho -rób ka na li ków ner ko wych, znacz nej po liu rii, nadu -ży wa nia le ków mo czo pęd nych, prze wle kłe goodmie dnicz ko we go za pa le nia ne rek, pier wot ne gohi per al do ste ro ni zmu czy u cho rych le czo nych ci s -pla ty ną[29,30]. Do dat ko wo przy czy ną nie do bo ru ma -gne zu mo że być stres, który za bu rza re gu la cję ho -me o sta zy orga ni zmu[30] – ob ser wu je się wów czasnie do bór ma gne zu bę dą cy skut kiem nadmier ne gowy da la nia przez ner ki oraz che la ta cji ma gne zuprzez kwa sy tłu szczo we uwol nio ne w wy ni ku li po -li zy. Jed no cze śnie nie do bór ma gne zu sta no wi je -den z czyn ni ków wa run ku ją cych wraż li wość nastres. Po wsta je więc błęd ne ko ło – zwięk szo ne na -pię cie psy chicz ne zwięk sza nie do bór ma gne zu[31].

Pod su mo wa nie

Wła ści wie zbi lan so wa na die ta, a tak że od po -wie dnie pre pa ra ty pro bio tycz ne mo gą w istot nyspo sób wpły wać na struk tu rę mi kro flo ry je li to weji w kon se kwen cji rów nież na funk cjo no wa nieOUN. Po da wa nie pro bio ty ków mo że wa run ko -wać przy wróce nie pra wi dło wej in te rak cji mię dzywszy st ki mi skła do wy mi osi mózg-je li to. Do stęp nesą do wo dy, że nie które bak te rie pro bio tycz ne, ta -kie jak Bi fi do bac te rium ani ma lis, Lac to ba cil lus rham -no sus R0011, Lac to ba cil lus he lve ti cus R0052, wy -wie ra ją bez po śre dni wpływ na nor ma li za cję od po -wie dzi osi HPA[28]. Sto so wa nie pre pa ra tówroz kur czo wych oraz re gu lu ją cych pe ry stal ty kę je liti od da wa nie stol ca za pew nia ła go dze nie ob ja wówto wa rzy szą cych ze spo ło wi je li ta nadwraż li we go.

Pi śmien nic two:

1. Rudz ki L., Szulc A. Wpływ je li to wej flo ry bak te ryj nej na

ośrod ko wy układ ner wo wy i jej po ten cjal ne zna cze nie w le -

cze niu za bu rzeń psy chicz nych. Far ma ko te ra pia w psy chia trii

i neu ro lo gii, 2013, 2, 69-77.

2. He iss C. N., Olo fs son L. E. The ro le of the gut mi cro bio ta in

de ve lop ment, func tion and di sor ders of the cen tral ne rvo us

sy stem and the en te ric ne rvo us sy stem. J. Neu ro endo cry nol.

2019; e12684, 1-11.

3. Iy er K. R., Hor slen, S., Tor resC., Van de rho o fJ. A., Lan gna sa.

N., 2004. Func tio nal li ver re co ve ry pa ral lels au to lo go us gut

sa lva ge in short bo wel syn dro me. J. Pe diat. Surg. 39, 340-

344.

4. Sal zman N.H., Under wo od M.A., Be vins C.L. Pa neth cells,

de fen sins, and the com men sal mi cro bio ta: a hy po the sis on

in ti ma te in ter play at the in te sti nal mu co sa. Se min. Im mu nol.

2007; 19: 70-83.

5. Gi rard J. The in cre tins: From the con cept to the ir use in the

tre at ment of ty pe 2 dia be tes. Part A: In cre tins: Con cept and

phy sio lo gi cal func tions. Dia be tes Me tab.2008; 34: 550-559.

6. Ja nu sze wicz W. Ro la bak te rii je li to wych w pa to fi zjo lo gii i le -

cze niu ze spo łu je li ta draż li we go. Ga stro en te ro lo gia Kli nicz na

2014, tom 6, nr 1, 34-40.

7. Dros sman DA, Mor ris CB, Hu Y, et al. A pro spec ti ve as ses -

sment of bo wel ha bit in ir ri ta ble bo wel syn dro me in wo men:

de fi ning an al ter na tor. Ga stro en te ro lo gy 2005; 128: 580-9.

8. Hi ro ta da A., Ei ki chi I., Ka zu hi ko N. Low-gra de in flam ma tion

pla ys a pi vo tal ro le in ga stro in te sti nal dys func tion in ir ri ta ble

bo wel syn dro me. World J. Ga stro in test. Pa tho phy siol. 2010;

1: 97-105.

9. Kel low J.E., Phil lips S.F., Zin sme i ster A.R. Dys mo ti li ty of the

small in te sti ne in ir ri ta ble bo wel syn dro me. Gut 1988;

29:1236-1243.

10. Yu an Y.Z., Tao R.J., Xu B. i wsp. Func tio nal bra in ima ging in

ir ri ta ble bo wel syn dro me with rec tal bal lo on-di sten tion by

using fM RI. World J. Ga stro en te rol. 2003; 9: 1356-1360.

11. Fich na J., Storr M.A. Bra in-gut in te rac tions in IBS. Front.

Phar ma col. 2012; 3: 127.

12. Olszew ska J., Ja gu sztyn-Kry nic ka E.K.: Hu man Mi cro bio me

Project – mi kro flo ra je lit oraz jej wpływ na fi zjo lo gię i zdro -

wie czło wie ka. Post. Mi kro biol., 2012; 51: 243-256.

13. Ford A.C., Mo a y y e di P., La cy B.E., Lem bo A.J., Sa i to Y.A.,


GASTROENTEROLOGIA

Schil ler L.R., Sof fer E.E., Spie gel B.M., Qu i gley E.M., Task

For ce on the Manage ment of Func tio nal Bo wel Di sor ders:

Ame ri can Col le ge of Ga stro en te ro lo gy mo no graph on the

ma na ge ment of ir ri ta ble bo wel syn dro me and chro nic idio pa -

thic con sti pa tion. Am. J. Ga stro en te rol., 2014; 109: S2-S26.

14. Bal sa ri A., Cec ca rel li A., Du bi ni F. i wsp. The fe cal mi cro bial

po pu la tion in the ir ri ta ble bo wel syn dro me. Mi cro bio lo gi ca

1982; 5:185-194.

15. Wy att G.M., Ba y liss C.E., La key A.F. i wsp. The fa e cal flo ra

of two pa tients with fo od-re la ted ir ri ta ble bo wel syn dro me

du ring chal len ge with symp tom-pro vo king fo ods. J. Med. Mi -

cro biol. 1988; 26: 295-299.

16. Jef fe ry I.B., O’To o le P.W., Öhman L. i wsp. An ir ri ta ble bo -

wel syn dro me sub ty pe de fi ned by spe cies-spe ci fic al te ra tions

in fa e cal mi cro bio ta. Gut 2012; 61: 997-1006.

17. Whor well P.J., Al trin ger L., Mo rel J. i wsp. Ef fi ca cy of an en -

ca psu la ted pro bio tic Bi fi do bac te rium in fan tis 35624 in wo -

men with ir ri ta ble bo wel syn dro me. Am. J. Ga stro en te rol.

2006; 101: 1581-1590.

18. Floch M.H., Wal ker W.A., Mad sen K. i wsp. Re com men da -

tions for pro bio tic – use 2011 Upda te. J. Clin. Ga stro en te rol.

2011; 45: S168-S171.

19. Pinn D.M., Aro nia dis O.C., Brandt L.J.: Is fe cal mi cro bio ta

transplan ta tion the an swer for ir ri ta ble bo wel syn dro me?

A sin gle-cen ter expe rien ce. Am. J. Ga stro en te rol., 2014;

109: 1831-1832.

20. Ma y er E.A., Til li sch K.: The bra in-gut axis in ab do mi nal pa in

syn dro mes. An nu. Rev. Med., 2011; 62: 381-396.

21. Bra vo J.A., For sy the P., Chew M.V., Esca ra va ge E., Sa vi gnac

H.M., Di nan T.G., Bie nen stock J., Cry an J.F.: In ge stion of Lac -

to ba cil lus stra in re gu la tes emo tio nal be ha vior and cen tral GA -

BA re cep tor expression in a mo u se via the va gus ne rve. Proc.

Natl. Acad. Sci. USA, 2011; 108: 16050-16055.

22. Ford AC, Tal ley N, Spie gel BM, et al. Ef fi ca cy of an ti spa smo -

dics and pep per mint oil in ir ri ta ble bo wel syn dro me: sy ste -

ma tic re view and me ta-ana ly sis. Am J Ga stro en te rol 2008;

103: S459.

23. Pa ge JG, Dirn ber ger GM. Tre at ment of the ir ri ta ble bo wel

syn dro me with Ben tyl (di cyc lo mi ne hy dro chlo ri de). J Clin Ga -

stro en te rol 1981; 3: 153-6.

24. Bar ba ra G, Stan ghel li ni V, Bran di G i wsp. In te rac tions be -

twe en com men sal bac te ria and gut sen so ri mo tor func tion in

he alth and di se a se. Am J Ga stro en te rol 2005;100:2560-

2568.

25. Ka math PS, Phil lips SF, Zin sme i ster AR. Short-cha in fat ty

acids sti mu la te ile al mo ti li ty in hu mans. Ga stro en te ro lo gy

1988;95:1496-1502.

26. Mil ler LE, Ou we hand AC, Ibar ra A. Ef fects of pro bio tic-con -

ta i ning pro ducts on sto ol fre qu en cy and in te sti nal trans it in

con sti pa ted adults: sy ste ma tic re view and me ta-ana ly sis of

ran do mi zed con trol led trials. Ann Ga stro en te rol

2017;30(6):629-639.

27. Woj cie chow ska O. Pro bio ty ki w za par ciach. Układ tra wien -

ny i pro bio ty ko te ra pia 2020, nr 2.

28. https://ncez.pl/uplo ad/nor my-net-1.pdf do stęp 27.12.2020.

29. Paul-Sa mo jed ny M. Ma gnez – lek czy su ple ment die ty?

Podo bień stwa i róż ni ce (cz. I). Świat Med Farm 2013;

4(143): 40-46.

30. Paul-Sa mo jed ny M. Ma gnez – lek czy su ple ment die ty?

Podo bień stwa i róż ni ce (cz. II). Świat Med Farm 2013;

5(144): 48-54.

31. Kur pas D., Ma sta lerz-Mi gas A. Ro la ma gne zu w ła go dze niu

ob ja wów stre su i prze mę cze nia. Świat Me dy cy ny i Far ma cji

2016; 62:

32. Ba ro u ei J., Mo us sa vi M., Hodg son D.M.: Ef fect of ma ter nal

probio tic in te rven tion on HPA axis, im mu ni ty and gut mi cro -

bio ta in a rat mo del of ir ri ta ble bo wel syn dro me. PLoS One,

2012; 7: e46051.


GASTROENTEROLOGIA

Artyku³ ukaza³ siê w miesiêczniku

nr 3 (236) 2021

Wy daw ca miesiêcznika 'Œwiat Medycyny i Farmacji" Agen cja Re kla mo wa LION-ART

ul. Sta ro miej ska 2/13 40-013 Ka to wi ce

tel./fax: 32 253-02-88 e-ma il: [email protected]

www.smif.com.pl

oś mózg-jelito

Documents