OBLICI RELJEFA NASTALI RADOM

SPOLJAŠNJIH SILA

RELJEF ZEMLJE ČINE SVE NERAVNINE NA NJENOJ POVRŠINI

OBLICI RELJEFA NA ZEMLJINOJ POVRŠINI NASTAJU NEPREKIDNIM I UZAJAMNIM DELOVANJEM UNUTRAŠNJIH I SPOLJAŠNJIH SILA

UNUTRAŠNJE SILE SU ZEMLJINA TEŽA (GRAVITACIJA) I TOPLOTA ZEMLJINE UNUTRAŠNJOSTI

UNUTRAŠNJE SILE STVARAJU NAJKRUPNIJE OBLIKE RELJEFA

TAKO FORMIRAN RELJEF DALJE MENJAJU SPOLJAŠNJE SILE

1.EPIROGENIOKEANSKI I MORSKI BASENIKONTINENTI

2.OROGENI POKRETINABIRANJE

RASJEDANJE

VULKANI

ZEMLJOTRESI

SPOLJAŠNJE( EGZOGENE ) SILE

1.Sunčeva toplotna energija2.Zemljina (teža) gravitacija Procesi: 1. EROZIJA: razaranje postojećih reljefnih oblika – EROZIVNI OBLICI

2. AKUMULACIJA: taloženje razorenog materijala – AKUMULATIVNI OBLICI

FIZIČKO RASPADANJE usljed delovanja sunčeve toplote, tj. insolacije uticaja vode i snijega rasta korijena biljaka djelovanjem vjetra radom morskih talasa duž obale

HEMIJSKO RASPADANJE BIOLOŠKO RASPADANJE

RASPADANJE STIJENA POD UTICAJEM SUNČEVE TOPLOTE

Temperatura stijena zavisi od temperatre vazduha Najniža temperatura je u zoru,a najviša u podne (13-

14 časova) U našem području razlika između najviše i najniže

temperature u toku dana je oko 20 ° C U Africi, naročito u pustinjama razlike u dnevnim

temperaturama mogu biti i do 100°C

RASPADANJE POD UTICAJEM LEDA

Smrzavanjem vode led povećava volumen oko 10%

Površinsko raspadanje usljed zamrzavanja najviše je izraženo u područjima sa naglim smjenjivanjem niskih i srednjih temperatura i sa dovoljnom količinom atmosferskih taloga

UTICAJ KORIJENJA BILJAKA

Rastom biljaka korijen se utiskuje u pukotine stijena

RIJEČNA (FLUVIJALNA) EROZIJA

predstavlja proces izgrađivanja oblika u reljefu radom riječnih tokova

Tekući preko površine (litosfere) u pravcu najvećeg pada, a pod uticajem zemljine teže, riječni tokovi stvaraju vlastite oblike reljefa

Fluvijalni oblici mogu biti :erozivni, ako su stvoreni usjecanjem riječnog tokaakumulativni, ako su izgrađeni nagomilavanjem

(taloženjem) erodiranog fluvijalnog materijala

EROZIVNI RIJEČNI OBLICI

Riječno korito je žlijeb kojim rijeka teče može da bude različitog izgleda u zavisnosti od

sastava podloge u koju je usječeno Na većim nagibima riječno korito je uže i dublje a na

manjim šire, pliće i vijugavo

Za rijeku sa vijugavim rečnim koritom kaže se da meandrira

meandar

Na manjim prelomima u riječnom koritu nastaju brzaci a na većim vodopadi

Anđeoski vodopadi (Angel) na rijeci Čurun - 979 m vodopad Nijagare - 51 m

Riječna dolina je elementarni i najveći oblik riječne erozije u reljefu nastao usijecanjem riječnog korita u površinu litosfere

Elementi doline su: Dno u kome je usječeno riječno korito Strane koje se dižu iznad dna u vidu odsjeka

ili blagih padina

Doline po izgledu mogu da budu: plitke sa širokim dnom i blagim stranama

(ravničarski predjeli) duboke, uske i sa strmim stranama (planinski

predjeli)

Duboke doline sa uskim dolinskim dnom nazivaju se klisure

Grdelička klisura Sićevačka klisura

Duboke doline vertikalnih strana, kod kojih je čitavo dno svedeno samo na riječno korito nazivaju se kanjoni

Kanjon Kolorada

Kanjon Jerme

Kanjon Drine

AKUMULATIVNI RIJEČNI OBLICI

Riječni tokovi transportuju različit materijal (blokovi, šljunak, pijesak)

Najveći dio tog materijala se taloži i obrazuju se riječni akumulativni oblici

Riječni akumulativni oblici su :1. riječna ostrva2. aluvijalne ravni 3. delte

riječna ostrva

aluvijalne ravni

delte

Delta Nila

Delta Amazona

KRAŠKA EROZIJA

hemijski proces nastajanja oblika reljefa djelovanjem vode na lako rastvorljive stijene-krečnjak, gips i dolomit

Kraški oblici se, prema mjestu formiranja, dijele na: 1. površinske

2.podzemne Površinski erozivni kraški oblici1. Škrape2. Vrtače3. Uvale4. Kraška polja

Podzemni erozivni kraški oblici1. Ponori2. Jame3. Pećine4. Prerasti

Škrape su uske paralelne brazde izmedju kojih su oštri grebeni

Kada je velika površina zahvaćena škrapama takav prstor se naziva škrapar ili ljuti kras (najsuroviji i najneprohodniji predjeli u krasu)

Vrtače su zatvorena okruglasta udubljenja u krečnjaku prečnika do 200m i dubine 5-10m

To su najbrojniji površinsksi oblici reljefa u krasu Ako su na nekoj površini vrtače gusto

rasporedjene takav prostor se naziva boginjavi kras

boginjavi kras

Uvale su izdužena udubljenja u krečnjaku Nastaju spajanjem više vrtača

Kraška polja su najveći površinski kraški oblici imaju oblik velikih kotlina strmih strana i zaravnjenog

dna Dužina im je do 60km,a širina 10-15km Nastala su kao poligenetski oblici u tektonskim

rovovima ili ugibima i delovanjem kraške erozije Nekad su bila jezera,o čemu govore naslage jezerskih

sedimenata

Podzemni kraški oblici Jame su podzemni kraški oblici u vidu vertikalnih

kanala,koji nastaju proširivanjem pukotina u krečnjaku Ovi kanali mogu biti duboki do nekoliko stotina metara

Pećine se sastoje od mahom horizontalnih kanala,prolaza i dvorana,koji su najčešće ispunjeni pećinskim nakitom

One nastaju radom podzemne vode,koja hemijski i mehanički

rastvara krečnjak Najduža pećina na svijetu je Mamut u SAD-u sa

dužinom od 590kmMamut pećina

Akumulativni kraški oblici Izlučivanjem kalcijum-karbonata iz vode koja

se kreće niz zidove ili kaplje sa tavanica pećina nastaje pećinski nakit

sa tavanice vise stalaktiti na podovima nastaju stalagmiti spajanjem formiraju pećinske stubove

pećinske stubovi

Pećinski nakit se može formirati i u obliku zavjesa, draperija

LEDNIČKA EROZIJA I AKUMULACIJA – GLACIJACIJA Lednička erozija predstavlja proces kojim se stvaraju

novi oblici u reljefu kretanjem lednika preko Zemljine površine

Glacijalna erozija je danas prisutna u polarnim oblastima na visokim planinama

U toku dana snijeg se djelimično otopi, ali se noću ponovo zaledi, čime se snježna masa zbija i dobija zrnastu strukturu koja se naziva firn

Pod pritiskom snijega led se sabija i postaje lednički led

Kada se nagomila velika količina leda, ona se pod uticajem Zemljine teže kreće u vidu prave ledene rijeke

Led koji se kreće nosi sa sobom ostatke stijena, pa svojom masom grebe i razara površine preko kojih prelazi

EROZIVNI OBLICI: Cirkovi Valovi

AKUMULATIVNI OBLICI: Bočne morene Čeone morene Podinske morene

Cirkovi- su prostrana udubljenja okruglastog oblika

Valovi- su lednička korita kroz koje prolazi lednik Drugi naziv za valov je lednička dolina

Nekadašnji valov

Lednici razaraju podlogu preko koje prelaze, a na njih se obrušava stjenoviti materijal kao posledica razaranja

Ta količina stjenovitog materijala se naziva morenski materijal

Postoje čeone, bočne i podinske morene

Otapanjem lednika u cirkovima ili valovima nastaju lednička jezera „ gorske oči“

ABRAZIJA

Abrazija je proces koji se odvija na obalama mora i jezera sastoji se u mijenjanju obala pod uticajem morskih talasa i struja

Abrazivni oblici mogu biti: erozivni i akumulativni

EROZIVNI ABRAZIONI OBLICI

talasna potkapina, klif ili strmi odsek i abraziona terasa

AKUMULATIVNI ABRAZIONI OBLICI

pribrežni sprud peščana kosa šljunkovito-peskovita prevlaka ili tombolo

Talasna potkapina Klif

Abraziona ili pribrežna terasa

Pribrežni sprud

Pješčane kose

Prevlaka ili tombolo

EOLSKA EROZIJA ( EROZIJA VJETRA)

Eol je u grčkoj mitologiji bio bog i gospodar vjetrova Eolska erozija predstavlja proces formiranja oblika u

reljefu pod uticajem vjetra Rad vjetra je najizrazitiji u suvim pustinjskim i

polupustinjskim oblastima bez vegetacije EROZIVNI OBLICI Pustinje (peskovite, kamenite, šljunkovite) Pustinjsko saće Pečurkasti ostjenjaci Jardang Uadi

AKUMULATIVNI OBLICI Dine Barhani

PustinjeDine

Dine i barhani pustinje Sahare mogu biti visoki i do 200 m i imati površinu od nekoliko hiljada kvadratnih kilometara