ocena zmian jakości wód rzeki zagożdżonki pod względem

M O N O G R A F I E K O M I T E T U G O S P O D A R K I W O D N E J PA Nz. XX 2014

Leszek HEJDUK, Ewa KAZNOWSKA, Kazimierz BANASIK

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska

OCENA ZMIAN JAKOŚCI WÓD RZEKI ZAGOŻDŻONKI POD WZGLĘDEM WYBRANYCH

ELEMENTÓW FIZYCZNO-CHEMICZNYCH

1. WSTĘP

Sposoby oceny jakości wód zmieniają się wraz ze zmianami przepisów ich dotyczących. W przypadku prowadzenia długookresowego monitoringu jakości wód, informacje dotyczące klasyfikacji jakości uzyskiwane w latach 90. XX w. są trudno przekładalne na sposoby prezentacji wyników obowiązujących obecnie, tj. zgodnych z rozporządzeniem Ministra Środowiska z 9 listopada 2011 (Dz. U. Nr 257, poz. 1545) w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód po-wierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych. Jedną z możliwości rozwiązania tego problemu jest powtórne wykorzystanie archi-walnych danych pomiarowych do oceny zmienności jakości wody poprzez odniesie-nie jej do jednej metody oceny archiwalnej bądź aktualnej. Analiza tak jest możliwa w przypadku posiadania danych źródłowych. Katedra Inżynierii Wodnej SGGW prowadzi okresowy monitoring wybranych wskaźników jakości wody dla rzeki Za-gożdżonki położonej na Nizinie Mazowieckiej od lat 90. XX w. Na podstawie pierw-szego pełnego okresu pomiarowego obejmującego lata 1993-1995 (Banasik i in. 1996) przeprowadzono charakterystykę jakości wód rzeki Zagożdżonki dla wybra-nych wskaźników jakości wody, tj. form fosforu i azotu w dwóch profilach pomiaro-wych (Płachty Stare i Czarna), zgodnie z ówcześnie obowiązującymi przepisami (rozporządzenie Ministra OŚZNiL z 1991 r. Dz. U. Nr 116, poz. 503). Wyniki wska-zywały na znaczne zanieczyszczenie azotem organicznym, fosforanami rozpuszczo-nymi i fosforem ogólnym). Zestawienie 116 wyników analiz dla profilu Czarna oraz 114 wyników analiz dla Płacht Starych wykazało że ponad 80% prób nie spełniało wymagań ówczesnej II klasy jakości ze względu na wartości fosforu ogólnego tj. poniżej 0,25 mgP dm-3). W roku 1996 nie kontynuowano regularnych pomiarów ja-

Monografia KGW-PAN, z. XX, tom 2 (wer. 27.08).indb 371 2014-08-27 09:47:07

L. Hejduk, E. Kaznowska, K. Banasik372

kości wody. Następny okres pomiarowy, już tylko dla jednego posterunku, tj. Czar-na, trwał 2 lata hydrologiczne (listopad 1999 r. do października 2000 r.). W tym okresie badawczym nie przeprowadzono oceny jakości wody, skupiając się na opisie procesów transportu zanieczyszczeń z obszar zlewni do rzeki (Hejduk 2001) oraz przeprowadzono analizę zmienności ładunków transportowanych w rzece Zagoż-dżonce (Hejduk, Banasik 2007). W latach 2008-2010 przeprowadzono następną se-rię pomiarową. Ocena jakości wody była skupiona na analizach zmienności sezono-wych stężeń form fosforu (Hejduk, Banasik 2008), relacjach pomiędzy zmienno-ściami stężeń form fosforu i azotu w rzece Zagożdżonce a sąsiadującą rzeką Zwoleń-ką (Hejduk 2010), zmienności stężeń i ładunków w okresach bezwezbraniowych (Kaznowska, Hejduk 2011) oraz relacji azotu do fosforu w różnych punktach rzeki Zagożdżonki (Hejduk 2012). Zgromadzone dane pozwalają na ocenę zmienności jakości wody rzeki Zagożdżonki na przestrzeni lat 1990-2010 poprzez powtórne przeliczenie oraz ustalenie liczby wystąpień stężeń w poszczególnych klasach jako-ści wód.

2. ZLEWNIA RZEKI ZAGOŻDŻONKI2.1. Położenie, gleby, zagospodarowanie

Zlewnia rzeki Zagożdżonki (rys. 1) leży w pasie Nizin Środkowopolskich. We-dług podziału fizycznogeograficznego górna część zlewni do profilu Płachty Stare należy do Równiny Radomskiej wchodzącej w skład Regionu Wzniesienia Połu-dniowomazowieckie. Maksymalna deniwelacja terenu wynosi 37 m (148-185 m. n.p.m.) (Banasik 1983). Ciepielowski (1995), na podstawie metody Dynowskiej, zaliczył zlewnię rzeki Zagożdżonki do ustroju umiarkowanego z wezbraniem wio-sennym i zimowym oraz zasilaniem gruntowo-deszczowo-śnieżnym. Powierzchnia całkowita zlewni po profil Czarna wynosi 23,4 km2, natomiast jej hydrologiczne aktywna powierzchnia (tj. biorąca udział w tworzeniu odpływu bezpośredniego i dostawie rumowiska unoszonego) wynosi 19,5 km2. Powierzchnia zlewni po profil Płachty Stare wynosi 82,4 km2 (powierzchnia hydrologiczne aktywna 62,8 km2). W hydrologiczne aktywnej części zlewni do profilu Czarna występują trzy rodzaje gleb (według klasyfikacji PTG). Piaski gliniaste zajmują powierzchnię 9,8 km2, pia-ski słabo gliniaste – 7,8 km2, a pozostałe gleby organiczne – 1,8 km2, co stanowi odpowiednio 50,5, 40,2 oraz 9,3% powierzchni hydrologicznie aktywnej zlewni (Banasik 1995). Analogiczne do profilu Płachty Stare piaski gliniaste zajmują 17,08 km2, piaski słabo gliniaste 38,06 km2 oraz gleby organiczne 7,59 km2, wystę-pują tam również pisaki luźne 0,07 km2. Poszczególne rodzaje gleb zajmują odpo-wiednio 27,2, 60,6, 12,1 i 0,1% hydrologiczne aktywnej części zlewni.

Większość terenu zlewni użytkowana jest jako grunty orne. Zajmują one 70% (13,7 km2) obszaru hydrologicznie aktywnej części zlewni. Lasy zajmują 20% (3,9 km2), pastwiska 9,4% (1,8 km2), a tereny utwardzone 0,6% (0,1 km2). Najwięk-szy obszar gruntów ornych przeznaczony jest pod zasiew zbóż (8.9 km2), następnie uprawę ziemniaków (3,4 km2) oraz rośliny motylkowe (1,4 km2) co stanowi odpo-wiednio 65%, 25% i 10% powierzchni gruntów ornych (Banasik 1995).


Ocena zmian jakości wód rzeki Zagożdżonki pod względem... 373

2.2. Opady, odpływy

Na podstawie danych opadowych z lat 1983-2010, który to ciąg został uzupeł-niony w okresie 1963-1982 danymi z posterunku pomiarowego Zwoleń (13 km od posterunku Płachty Stare), średnia roczna suma opadów wynosi 611 mm (Banasik, Hejduk 2013). Maksymalną roczną sumę opadów zarejestrowano w 1974 r. – 941 mm, a minimalną w 1991 r. – 414 mm.

Zarówno dla posterunku pomiarowego Czarna, jak i Płachty Stare prowadzone są pomiary stanów wody oraz natężenia przepływu. Ciąg dany dla posterunku Płach-ty Stare jest znacznie dłuższy i obejmuje lata hydrologiczne od 1963 r. do chwili obecnej. W okresie do 2010 r. średnia roczna wysokości odpływu wynosiła 106 mm (Banasik, Hejduk 2013). Maksymalna średnia roczna wysokość odpływu zaobser-wowana była w 1980 r. – 209 mm, minimalna zaś w 1992 r. – 52 mm. W profilu pomiarowym Czarna dane o stanach i przepływie gromadzone są od 1991 r.. Średni roczny odpływ z okresu 1991-2010 wynosił 95,5 mm, maksymalny odpływ zaobser-wowano w 2010 r. – 178,5 mm, najmniejszy zaś w 1992 r. – 44 mm (Hejduk 2011).

3. OCENA ZMIAN WYBRANYCH WSKAŹNIKÓW BIOGENNYCH3.1. Charakterystyka zbiorów danych

Dane dotyczące stężeń dla profilu Czarna oraz Płachty Stare odnoszą się do kilkuletnich okresów, podczas których pobierane były próby wody w odstępach tygodniowych. Jednakże nie wszystkie wskaźniki jakości wody mierzone były we

Rys. 1. Zlewnia rzeki Zagożdżonki objęta monitoringiem (opracowanie własne)



wszystkich latach. Najdłuższy ciąg danych pomiarowych dotyczy wyników analiz biogenów, tj. form azotu i fosforu. W profilu Płachty Stare istnieją dane o stężeniach (i ładunkach) następujących wskaźników: azot organiczny, azot amonowy, azot azo-tanowy, azot azotanowy, azot ogólny, fosforany oraz fosfor ogólny w okresie marzec 1991 r. – październik 1995 r.; azot amonowy, azot azotanowy, azot azotanowy, azot Kjeldahla, fosforany oraz fosfor ogólny w okresie marzec 2008 r. – grudzień 2010 r. W przypadku profilu Czarna dodatkowo prowadzono badania fosforanów, fosforu ogólnego oraz azotanów w okresie listopad 1998 r. – październik 2000 r. Analizy chemiczne w okresie 1991-1995 oraz 1998-2000 wykonywane były przez labora-torium jakości wody i ścieków ‘ZTS Pronit’ w Pionkach, a w okresie 2008-2010 przez laboratorium Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Warszawie delegatura w Radomiu.

3.2. Przepisy w zakresie oceny jakości wód

Od 2011 r. obowiązuje Rozporządzenie Ministra Środowiska (Dz. U. 2011, Nr 257 poz. 1545) r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód po-wierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (tablica 1).

W celu wskazania zmienności jakości wód, do dalszej analizy wybrano jedy-nie wskaźniki, dla których istnieją dane w rozpatrywanych okresach czasu, tj. azot azotanowy, fosforany oraz fosfor ogólny, i które jednocześnie występują w ostatnim obowiązującym rozporządzeniu.

Tablica 1Wybrane wartości graniczne wskaźników jakości wody (Dz. U. z dnia 9.11.2011 Nr 257 poz. 1545)

Numer wskaźnika

jakości wódNazwa wskaźnika jakości wody Jednostka

Wartość graniczna wskaźnika jakości wód właściwa dla klasy

I II III IV V

3 Elementy fizyczno-chemiczne (wpierające elementy biologiczne)

3.5 Grupa wskaźników charakteryzująca warunki biogenne (substancje biogenne)

3.5.1 Azot amonowy mg NNH4/l ≤ 0,78 ≤ 1,56

Wartości granicznych nie ustala się

3.5.2 Azot Kjeldahla (Horg + NNH4) mg N/l ≤ 1 ≤ 23.5.3 Azot azotanowy mg NNO3/l ≤ 2,2 ≤ 53.5.5* Azot ogólny mg N/l ≤ 5 ≤ 103.5.6 Fosforany mg PO4/l ≤ 0,2 ≤ 0,313.5.7 Fosfor ogólny mg P/l ≤ 0,2 ≤ 0,4

* brak punktu o numerach 3.5.4 występuje również w cytowanym rozporządzeniu



3.3. Analiza zmienność jakości wód

Na podstawie rozporządzenia zestawiono dla profili Czarna (tablica 2) oraz Płachty Stare (tablica 3) liczby prób spełniających określaną klasę, tj. nieprzekracza-jącą wartości granicznych danego wskaźnika. W zestawieniu uwzględniono również pobory prób, które nie były realizowane podczas całego roku hydrologicznego, ma-jąc świadomość, że niepełne dane mogą niedostatecznie charakteryzować zmien-ność danego wskaźnika w ciągu roku.

Zestawienie danych wykazało zanieczyszczenie wód rzeki Zagożdżonki fosfo-rem, w szczególności fosforanami rozpuszczonymi, zarówno w profilu Czarna, jak i Płachty Stare. Liczba przekroczeń wartości granicznych dla tego wskaźnika zmie-niała się w czasie (rys. 2 oraz rys. 3). W przypadku profilu Czarna (rys. 2) w pierw-szym okresie pomiarowym (lata 1991-1995) analiza procentowych wystąpień prób nieprzekraczająca wartości granicznych dla poszczególnych klas wykazała duży od-setek prób przekraczających wartość graniczna dla klasy II. Szczególny był w tym zakresie rok 1994, gdzie w 82% prób przekroczono próg II klasy jakości, przy śred-niej dla tego okresu badawczego 69%. Prób, w których wartości stężeń określały jakość wody jako pozaklasową w okresie 1999-2000 było średnio 70%, natomiast w okresie 2008-2010 jedynie 28%.

W drugim okresie pomiarowym, obejmującym dwa lata hydrologiczne 1999 r. i 2000 r., relacja poszczególnych klas jakości wody pod względem fosforanów pozo-stała podobna. Zupełnie inaczej przedstawia się udział procentowy poszczególnych klas jakości w okresie 2008-2010. Zdecydowanie zwiększyła się ilość prób, które wskazują II klasę jakości przy zmniejszającej się ilość prób wody wskazujących ja-kość pozaklasową. W latach 1991-2000 średnio II klasę spełniało 21% prób zaś poza klasą 69% prób. W latach 2008-2010 analogicznie średnio było 55% prób spełniają-cych II klasę i 28% pozaklasowych. Analiza zmienności fosforanów w próbach po-bieranych w profilu Płachty Stare (rys. 3) potwierdza polepszenie się jakości wód rzeki Zagożdżonki pod względem fosforanów w latach 2008-2010 (średnio 24% próby poza klasowe) w stosunku do okresu 1991-1995 (średnio 64% prób poza kla-sowych).

Zmienność fosforu ogólnego, zarówno dla profilu Czarna jak i Płachty Stare, wykazała bardzo duże zwiększenie się procentowej zawartości prób spełniających I klasę jakości w stosunku do prób w klasie II i pozaklasowych. W profilu Czarna (rys. 2) w okresie pomiarowym 1993-1995 oraz 1999-2000 było odpowiednio 1% oraz 16% prób spełniających warunki I klasy jakości, podczas gdy w latach 2008-2010 średnia dla tego okresu wyniosła 78%. Analogicznie dla profilu Płachty Stare zaobserwowano znaczący wzrost prób w pierwszej klasie jakości (5% w latach 1993-1995 oraz 84% w latach 2008-2010).

Zmienność stężeń azotu azotanowego wykazała odwrotna tendencję niż w przypadku fosforanów i fosforu ogólnego (rys. 2 i rys. 3). W okresie 1991-1995 średnio 87 % prób dla profilu Czarna oraz 91% prób dla profilu Płachty Stare speł-niało wymagania I klasy jakości wody pod względem tego wskaźnika. W okresie 1999-2000 w profilu Czarna zaobserwowano pogorszenie się jakości wody, średnia liczba prób spełniających wymagania I klasy jakości spadła do 25%. Ponieważ



w tym okresie nie prowadzono żadnych badań w profilu Płachty Stare, brakuje infor-macji o zmianach stężenia azotu azotanowego. W okresie 2008-2010, zarówno

Tablica 2Liczba prób spełniająca kryteria klas jakości w okresach badawczych zgodnie z ówcześnie obowiązującymi przepisami dla profilu Czarna

Rok hydrologiczny/okres Liczba prób

Klasa jakości Fosforany Fosfor ogólny Azot azotanowy

marzec 1991 r. – październik 1991 r. 27

I 4

Brak danych pomiarowych

21II 4 6poza klasą 19 0

listopad 1991 r. – październik 1992 r. 47

I 7 37II 11 8poza klasą 29 2

listopad 1992 r. – październik 1993 r. 52*

I 5 0 49II 18 5 2poza klasą 29 12 1


I 3 1 43II 6 22 7poza klasą 42 28 1


I 3 1 48II 10 36 0poza klasą 35 11 0


I 9 14 22II 12 9 26poza klasą 29 27 2


I 1 2 3II 8 12 27poza klasą 43 38 22


I 2 27 22II 25 6 11poza klasą 8 2 2


I 19 41 37II 20 6 10poza klasą 12 4 4


I 4 39 19II 29 11 26poza klasą 19 2 7

* Fosfor ogólny z 17 prób; pobory prób od lipca 1994 r.



w profilu Czarna jak i Płachty Stare, zanotowano pogorszenie się jakości wody w stosunku do okresu 1991-1995. Dla profilu Czarna średnio 57% prób spełniało wymagania I klasy jakości, zaś dla profilu Płachty Stare jedynie 58% prób.

Znaczne zmniejszenie się stężeń fosforanów, a w szczególności fosforu ogólne-go, w latach 2008-2010 w stosunku do przednich okresów może świadczyć o zmia-nie sposobu użytkowania terenu zlewni. Fosfor ogólny w dużej mierze transporto-wany jest z terenów zlewni do cieku w formach związanych z cząstkami erodowanej gleby. Znaczny spadek stężenia fosforu ogólnego może świadczyć o zmniejszeniu jego ilości na obszarze zlewni, która może być spowodowana zmniejszeniem ilości

Tablica 3Liczba prób spełniająca kryteria klas jakości w okresach badawczych

zgodnie z ówcześnie obowiązującymi przepisami dla profilu Płachty Stare

Rok hydrologiczny/okres Liczba prób

Klasa jakości Fosforany Fosfor ogólny Azot azotanowy


I 3

Brak danych pomiarowych

21II 3 6poza klasą 21 0


I 5 40II 18 6poza klasą 24 1

listopad 1992 r. – październik 1993 r. 52*

I 10 0 50II 14 8 2poza klasą 28 9 0


I 4 1 48II 10 33 2poza klasą 36 16 0


I 4 6 46II 12 28 1poza klasą 31 13 0


I 5 26 22II 18 7 7poza klasą 12 2 6


I 22 46 33II 22 3 14poza klasą 7 2 4


I 28 45 24II 12 6 19poza klasą 12 1 9

* Fosfor ogólny z 17 prób; pobory prób od lipca 1994 r.



stosowanych nawozów fosforowych. Z drugiej strony zaobserwowano wzrost stęże-nia azotu azotanowego, co sugeruje zwiększenie zastosowania nawozów azotowych. Odpowiedź na pytanie wyjaśniające przyczyny takich zmian stężeń, mogłaby dać analiza zmienności zagospodarowania oraz informacje dotyczące ilości nawozów naturalnych i sztucznych stosowanych na obszarze zlewni.

4. PODSUMOWANIE

Podsumowując, w dwóch profilach pomiarowych, monitorowanych pod wzglę-dem stężeń fosforanów, fosforu ogólnego oraz azotu azotanowego, na przestrzeni lat

Rys. 2. Procentowy udział prób spełniających wartości graniczne dla odpowiednich klas – pro-fil Czarna

Rys. 3. Procentowy udział prób spełniających wartości graniczne dla odpowiednich klas – pro-fil Płachty Stare



1991-2010 zaobserwowano zmiany zawartości badanych związków. Analizy wyko-nywane były w trzech okresach dla profilu Czarna, tj. w latach 1991-1995, 1999-2000 oraz 2008-2010, oraz dwóch okresach dla profilu Płachty Stare, tj. 1991-1995 oraz 2008-2010.

Nastąpiło duże polepszenie się jakości wody pod względem fosforanów, które określono, porównując średni procentowy udział prób niespełniających wartości granicznych dla II klasy jakości wód (czyli próby pozaklasowe) w poszczególnych okresach w których prowadzone były badania. W przypadku profilu Czarna udział ten zmniejszył się z 69% do 28%, a w profilu Płachty Starych z 64% do 24%. W przypadku stężenia fosforu ogólnego analizowano procentową zawartość prób spełniających I klasę jakości wód, która zwiększyła się z 1% do16% dla profilu Czarna oraz z 5% do 84% dla profilu Płachty Stare. W odniesieniu do azotu azotano-wego nastąpiło pogorszenie jakości wód. W pierwszym okresie pomiarowym śred-nio 87% (Czarna) i 91% (Płachy Stare) prób spełniało wymagania dla pierwszej klasy jakości wód, zaś w ostatnim okresie pomiarowym średnio 57 i 58%.

W artykule wykorzystano dane archiwalne zbierane w ramach projektów badaw-czych prowadzonych w zlewni rzeki Zagożdżonki oraz wyniki badań finansowa-nych ze środków Narodowego Centrum Nauki.

ASSESSMENT OF WATER QUALITY CHANGES OF ZAGOŻDŻONKA RIVER IN TERMS OF SELECTED PHYSICOCHEMICAL INDICATORS

AbstractThe results of analysis for two measurement profiles monitored in terms of the concentra-

tion of phosphate, total phosphorus and nitrate during years 1991-2010 shows changes in the concentrations. Analyses were performed in three periods for the Czarna profile in years 1991-1995, 1999-2000 and 2008-2010, and two periods for the Płachty Stare profile in 1991-1995 and 2008-2010 at lowland Zagożdżonka river (central Poland). Based on water quality classification percentage, of samples fulfilled certain limits, has been compared between investigation periods.

The dissolved phosphorus concentration shows improvement during last period what has been seen in percentage of samples which do not fulfilled requirements for II class water quality. For Czarna profile, the percentage of those samples has been reduced from 69% to 28% and for Płachty Stare profile from 64% to 24%. In the case of total phosphorus concen-trations, the percentage of sample meeting requirements for water quality class I raised form 1% d o16% at Czarna profile and from 5% to 84% for Płachty Stare profile. In the case of ni-trate concentration, deterioration of water quality has been noticed. During the first measure-ment period the 87% (Czarna profile) and 91% (Płachty Stare profile) met the requirements for first class water quality, but during the last measurement period this percentage drops till 57% for Czarna profile and 58% of for Płachty Stare profile.

There has been a big improvement in the water quality in terms of phosphates deter-mined by comparing of the mean percentage of samples which do not meet the limit values for water quality class II (unclassified ) over the periods in which the studies were conducted.

Key words: water quality classification, phosphorus and nitrate concentration in river



BIBLIOGRAFIA

Banasik K., 1983, Rozmieszczenie użytków w zlewni jako czynnik minimalizujący natężenie transportu rumowiska w korycie rzecznym, rozprawa doktorska, SGGW-AR, Warszawa

Banasik K., 1995 (red.), Modelowanie wpływu działalności człowieka na wezbrania opadowe i trans-port rumowiska w małych zlewniach rolniczych, Raport końcowy projektu PL-ARS-195, Warszawa

Banasik K., Hejduk L., 2013, Flow Duration Curves for Two Small Catchments with Various Records in Lowland Part of Poland, Roczniki Ochrony Środowiska, 15, 287-300

Banasik K., Rudzka E., Śmietanka A., 1996, Eutroficzne wskaźniki zanieczyszczeń w odpływie rzecz-nym z małej zlewni rolniczej, Przegląd Naukowy Wydziału Melioracji i Inżynierii Środowiska, 11, 23-28

Ciepielowski A., 1995, Metodyka zagospodarowania zasobów wodnych w małych zlewniach rzecz-nych, Wydawnictwo SGGW, Warszawa

Hejduk L., 2001, Transport rumowiska unoszonego i fosforu w wezbraniach opadowych z małej zlewni rolniczej, praca doktorska, SGGW, Warszawa

Hejduk L., 2010, Tendencje w zmianach stężeń form fosforu i azotu w sąsiadujących rzekach Zagoż-dżonce i Zwoleńce, Przegląd Naukowy – Inżynieria i Kształtowanie Środowiska, 3 (49), 21-29

Hejduk L., 2011, Badania transportu rumowiska i biogenów w skali zlewni, Raport końcowy projektu badawczego 80/N-COST/2007/0, projekt badawczy międzynarodowy niewspółfinansowany zrealizo-wany w ramach programu międzynarodowego COST 869 „Mitigations Option for Nutrient Reduction in surface Water and Groundwaters”

Hejduk L., 2012, Sezonowa zmienność stosunku azotu do fosforu w górnej części zlewni Zagożdzonki, Przegląd Naukowy – Inżynieria i Kształtowanie Środowiska, 55, 27-37

Hejduk L., Banasik K. 2007, Phosphorus output from lowland agricultural watershed, DJF Plant Sci-ence No. 130, Aarhus University, Dania, 157-161

Hejduk L., Banasik K. 2008, Zmienność stężenia fosforu w górnej części zlewni Zagożdżonki, Przegląd Naukowy – Inżynieria i Kształtowanie Środowiska XVII, 4 (42), 57-64

Kaznowska E., Hejduk L., 2011, Ocena wybranych charakterystyk ilościowych i jakościowych okresów bezwezbraniowych w rzece Zagożdżonce, Przegląd Naukowy – Inżynieria i Kształtowanie Środo-wiska, 52, 108-118

Adres do korespondencji – Corresponding author: dr inż. Leszek Hejduk, Szkoła Główna Gospo-darstwa Wiejskiego, Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska, Katedra Inżynierii Rzecznej, 02-787 Warszawa, ul. Nowoursynowska 166, e-mail: [email protected]


ocena zmian jakości wód rzeki zagożdżonki pod względem

Documents