یرسانها و بریسا یفضا در رانیا نرم جنگ یشناس بیآس

پرور ضیایی حمید دکتر

نتجنگیپر س**ت؟یچ ش**ما نظریروان اتی**عمل و نرم جنگ , مقاالتیمجاز یفضا دارن**د. اما اذع**ان آن به نظ**ران ص**احب همه که است یتیواقع رانیا هیعل نرم

آش**کار تقابل نیا در یرانی**ا یها رس**انه نقش ست؟یچ نرم جنگ نیا یابزارها ک**رده فایا ندیفرا نیا در ینقش** چه زب**ان یفارس** یخارج یها شبکه ست؟یچ

یاق**دامات چه یا رس**انه ن**رم جنگ نیا با مقابله یب**را رانی**ا یمل رس**انه اند؟ و یا رس**انه ک**ارزار نیا در یگاهیجا چه یرانیا بریسا یفضا است؟ داده انجام

حاضر طیش*********را در جنگ نیا با مقابله یراهبردها و راهکارها دارد؟ یبریساست؟یچ

یمجاز یفضا ران،یا نرم، جنگ است محقق یسو از کی**تئور یتالش** حاضر - مقالهیروان اتی**عمل و نرم جنگ در خ**ود یجلد چند ف**اتیتال بر هی**تک با یس**واالت. و نیا به ییپاس**خگو یب**را

نیمهم**تر نیتبب به دارد تالش ح**وزه نیا در متع**دد مق**االت و ن**رم جنگ ح**وزه ب**پردازد. رانی**ا با مرتبط یرخدادها نیتر تازه به توجه با حوزه نیا یها چالش

یمل مرکز لیتشک منظ**ور به یراه**برد یش**نهاداتیپ یح**او نیهمچن مقاله نیا.است رانیا نرم جنگ

نرم جنگ بر یدرآمد

یافزار سخت حوزه در که است کشورها نیب یریدرگ و چالش ینوع نرم جنگ ن**رم و ها برنامه ه**ا، محت**وا ح**وزه در ردیگ** ینم ق**رار ینظ**ام حاتیتسل و

که ردیگ یم قرار ییافزارها گونه هر نیا بر بنا است ها رس**انه جنس از عم**دتا از آن در و ارندد یدش**من ای** رق**ابت هم با که ییها گروه ای کشورها انیم تقابل

اس**تفاده یاف**زار مغز ای** یاف**زار نرم و یبریسا یابزارها ،یا رسانه یابزارهاsoft ای نرم جنگ عنوان به ایدن در شود یم war جنگ یفضا در ش**ود یم یتلق

بلکه دی**کن ینم مایهواپ و یکشت وتان**ک، واس**لحه موشک از ص**حبت ش**ما ن**رم دی**کن یم نمایس لم،یف کتاب، ،یگزارخبر روزنامه، نترنت،یا ماهواره، از صحبت

یطب کیشل هم س**مت به و هس**تند لی**دخ ن**رم جنگ نیا در که هم یسربازان عتا نگاره**ا، روزنامه بلکه س**تندین ها ینظ**ام و افس**رها ه**ا، ژن**رال گرید کنند یم.هستند ها رسانه امور فعالن و هنرمندان گرها، نمایس

چارچوب در ییویراد و یونیزیتلو از اعم یا ماهواره یها شبکه یعیطب طور به من**افع دنب**ال به و ب**وده یستیل تایکاپ نظ**ام س**لطه ادامه ن**رم جنگ مب**احث

ه*دف و گرهس**تندید یکش**ورها در خودش**ان واه**داف من**افع نیت*ام خودش**ان به و ودخ هدف یکشورها یعموم افکار بر یگذار ریتاث ها شبکه نوع نیا یاصل از آنها هست نظر م***ورد یکش***ورها یداخل یرس***ان اطالع س***تمیس زدن هم

یوهایس**نار و اهداف ها، برنامه به دنیرس یبرا یمتعدد یکیتکنولوژ یابزارها ش**بکه کی** یانداز راه قالب در تواند یم نیا یگاه حاال کنند، یم استفاده خود

طرف نیا به ۱۳۳۰ الس از که یس یب یب هیشب باشد یخبر ییویراد یفرکانس که باشد روز یها یتکنولوژ نیتر شرفتهیپ نکهیا ای کند یم دنبال را یهدف نیچن

یها کی***تکن از اس***تفاده با یا رس***انه چند و ایمد یمولت ص***ورت به ام***روز.شود یم دنبال ینترنتیا و یونیزیتلو ،ییویراد

ن**وع و یتکنول**وژ یابزارها یول ب**وده یکی ها س**ال نیا طول در هدف واقع در دایپ یدگرگون و رییتغ زمان روز طیشر با متناسب رسانه فرمت و شکل رسانه

یها ش**بکه اب**زار از یغرب یکشورها خصوص به بستر نیا است. در کرده یم خص**وص هب کشورها یعموم افکار بر نفوذ یبرا یاسیس ریغ ای یاسیس یخبر

زم**ان ط**ول در نهایا ین**وع به و اند ک**رده استفاده یاسالم یکشورها ای رانیا.بودند کشورها نیا یبرا غرب یفرهنگ یها استیس یها کن صاف جاده

در کایآمر خص**وص به یغرب یکشورها استیس کردیرو در رییتغ کی ۷۰ دهه از ک**ردیرو ن**رم جنگ به س**رد جنگ از یعنی افت**اد، اتف**اق یاس**الم یجمهور مورد ب**ود ن**رم جنگ ران،ی**ا برابر در یخ**بر یها شبکه کردیرو کردند، عوض را شان

یعنی شتدا وج**ود ن**رم جنگ کی** آن کنار در و میداشت سخت جنگ کی ما یعنی و وزی**ن یاس**کا ،CNN ،یس** یب یب ای** یفارس** یها ش**بکه نکهیا از قبل یحت

.شوند یانداز راه وزین فاکس

یابزارها که یزم***ان یحت و داش***ته وج***ود خیت***ار ط***ول تم***ام در ن***رم جنگ چ**ارچوب در ن**رم جنگ اند نب**وده م**اهواره ون،ی**زیتلو و،ی**راد مثل یکیتکنولوژ

مط**رح ایدن در االن که یزیچ یاست. ول داشته وجود یروان جنگ و افکار جنگ س**خت، و ینظ**ام یها جنگ ای** یاف**زار س**خت یها روش که است نیا است

آنها نیبن**ابرا دارد یدرپ مهاجم یکشورها یبرا را یمتعدد یها امدیپ و دماتص به ای خودشان سخت یها جنگ کنار در نرم جنگ یاستراتژ اتخاذ با کردند یسع

عمل جامه خ**ود اه**داف به ن**رم، جنگ چ**ارچوب در فقط و مس**تقل ص**ورت.بپوشانند

از جنگ مه**اجم انی**حام و کش**ورها مق**دس، دف**اع ط**ول در که است یعیطب ای**دن تم**ام در البته کردند یم اس**تفاده منظ**ور نیا به خ**ود یا رسانه یابزارها کی** گفت ت**وان ینم یعنی دارد را خ**ودش خ**اص چ**ارچوب و فی**تعر رس**انه

یخبر کارکرد فقط گرید یها ونیزیوتلو ویراد انواع ای یس یب یب مثل ییویراد

س**رگرم ک**ارکرد که دی**نیب یم یخ**بر یکارکردها اوج هم**ان در ش**ما دارند. نه به یول دارن**د، کن**ارش در را گرید یکارکردها و یرس**ان اطالع ،یانتق**اد کننده،

نظ**ام زدن ب**رهم همان نهایا پرده پشت و یاساس و یاصل اهداف یعیطب طور.شورهاستک یعموم افکار بر یگذار ریتاث و کشورها یرسان اطالع

یکی رایخواهند. اخ یم خودشان که یزیچ آن اساس بر کشورها یعموم افکار یس** یب یگفت**ه: ب کش**ور ییاجرا مسوالن از دی**با دی**گو یم هم راست بعض**ا

درصد ۸۰ است ممکن یعنی دی**گو یم راست یلیخ یس** یب یب گفت: اتفاق**ا ه**دفش دبع و دیبگو هم دروغ خبر درصد۲۰ نهایا یالبال و دیبگو راست را خبرها یرسان اطالع به شروع یعیطب ندیفرآ کی در نهایا گرید عبارت به باشد ها همان

اعتم**اد که است نیا یاصل ه**دف و کنند یم کننده سرگرم یها برنامه پخش و ای** دروغ اخب**ار دوز رفتن ب**اال با اعتم**اد نیا کنند جلب خودش**ان به را مخ**اطب

دینیب یم شما نکهیا کما دیآ ینم دست به وقت چیه افترا ای تهمت ای کذب اخبار جنگ و عاتیشا و دروغ اخبار دوز که هستند یونیزیتلو و ییویراد یها شبکه که

آنها به کشور مردم و اند نشده واقع مردم اعتماد مورد لذا است باال آنها یروان(۱۴۱ ص ،۱۳۸۷ فر، یندارند. )سلطان کردیرو

،یرس**ان اطالع ،یرس**ان خ**بر یعنی ک**اربرد ۳-۲ نیا از یبی**ترک گفت ت**وان یم هر تا کنند یم اس**تفاده را یانتق**اد یها س**وژه و کنن**ده س**رگرم یها برنامه از یدوز ای* نهایا از یبی**ترک خ*ودش یا حرفه تیوضع آن با متناسب یا رس**انه

.کند یم استفاده هدفش به دنیرس یبرا را نهایا

وجه اما نرم جنگ هم بود سخت جنگ هم یمقطع کی تا رانیا با مقابله نیبنابرا ب**اعث مهاجم یکشورها یبرا روند نیا بودن بر نهیهز و بود سخت جنگ غالب،

یعنی ۷۰ دهه اواخر کن**د. در رییتغ نرم جنگ نوع کی به آنها یقبل کردیرو که شد را یگرید یرخدادها یا رهماهوا زبان یفارس یها شبکه یانداز راه اول زمان رانی**ا در یماهوارها یها ش**بکه افتی**در ۷۸ سال بار نیاول ی. برامیبود شاهد دهه دو نیا ن**رم جنگ یها تف**اوت گذرد یم زمان آن از سالها افتاد. االن اتفاق

دوم بخش و افتادند راه شو صورت به ییها شبکه اول بخش است. در فراوان یف**رهنگ یها هی**ال وارد یا حرفه ص**ورت به هک** میب**ود ش**اهد را ییها ش**بکه

اس**ت. تامل قابل ن**رم جنگ ح**وزه در را ها ش**بکه ن**وع دو نیا ش**دند. تف**اوت(۸۰ ص ،۱۳۸۸ پرور، ییای)ض

یا رس**انه یها کی**تکن رشد با ها یتکنول**وژ رشد با گذرد یم زمان قدر چه هریطب ش**ود یم تر دهی**چیپ ها ش**بکه نیا ک**ار یها روش ن**رم جنگ یها هی**ال عت**ا

نیا شیپ س**ال ۲۰ در ش**ود یم تر س**خت ها نیا ش**ناخت و تر کامل تر دهیچیپ و یآنجلس** لس یها شبکه عنوان به ها شبکه کی**موز و ش**وها پخش با عم**دتا

انی**ب و یس**رگرم جادیا شتریب زین هدفشان و کردند شروع را خود کار ها ویدیو ری**ز افک**ار یحت ای** ینی**زم ری**ز یها یقیموس** ای** پنه**ان یها دگاهی**د از یبخش

به و میداشت ییها ض**عف هم داخل در که گفت دی**با بود، رانیا جامعه به ینیزم آگ**اه خود ای ناخودآگاه تا شد همفرا نهیزم نیا و مینکرد توجه مخاطب یها ازین.کنند نفوذ یاجتماع یها هیال به ها شبکه نیا

رانیا یکیاستراتژ یاسیس طیشرا خاطر به دیشا که ییها تیمحدود از یبعض شیگ**را ها ش**بکه نیا س**مت به اقشار از یبرخ که شد باعث میبود شده لیقا و کنند ج*ذب رانی*ا داخل در یمخاطب**ان ش**وند موفق آنها تینها در و کنند دای**پ

دهی**چیپ با و نزما گذشت با اندک اندک یول کنند پخش را خودشان یها برنامه از یاریبس** و رانی**ا با س**لطه نظ**ام انی**م که ییها چ**الش و ها یریدرگ شدن

رییتغ رانی*ا در آنها نف*وذ یها روش و ها کیتکن آمد وجود به یاسالم یکشورها و داشت وجود یرسان اطالع و یخبر یها جنبه در ها کیتکن نیا از یکرد. بخش

کش**ور یرس**ان اطالع یها ستمیس یاصل یها سرنخ و ها سرچشمه کرد یسع هم هنوز و شد انجام راستا نیا در یمتعدد یها یزیر برنامه و ردیگ دست به را شما یعنی دارد ادامه انیجر نیا یها شبکه رشد شاهد ندهیآ سال چند در قطعا.بود دیخواه لیقب نیا از یمتعددتر و شتریب

ها رسانه یسرگرم کارکرد

که آوردند یرو یمختلف موض**وعات به ها شبکه نیا زین یکنندگ سرگرم بعد در و الیسر و لمیف س**مت به که میهست نیا ش**اهد گذش**ته س**ال چند در مشخصا

مردم**ان و یغ**رب یکش**ورها یزن**دگ س**بک دادن نش**ان و یینمایس** یها لمیف دای**پ شیگ**را مییگو یم یف**رهنگ ته**اجم عن**وان به ما که یزیچ قالب در یغرب

.اند کرده

دادن ق**رار ه**دف یجا به ن**رم جنگ در را خ*ود ک**انیپ ن**وک آنها گرید عبارت به آن با رانی**ا م**ردم که یمیتع**ال و ها آموزه ای یاسالم و یرانیا فرهنگ میمستق

یجا به یعنیگرفتن**د. نش**انه یگرید س**مت به بودند گرفته خو و ش**ده ب**زرگ که را یزندگ از یگرید سبک اورندیب هجوم نهایا به که نکهیا یزن**دگ سبک عمدتا

الیسر ها، لمیف قالب در است ییکایآمر یزندگ سبک مشخص طور به و یغرب لیگس رانیا سمت به و کرده جیترو مختلف موضوعات و شوها و ها برنامه ها،

.کردند

هم و شد ادی**ز اریبس** نهایا پخش ساعات و ها شبکه تعداد و ها برنامه نیا حجم نیا افتی**در یابزارها به یدسترس** لح**اظ به هم کش**ور داخل در آن با زم**ان ما که را یتیوضع تینها در که گ**رفت صورت کشور داخل در یتحوالت ها شبکه

جنگ یفضا کی** در ک**امال گفت شود یم که آورد وجود به میدار قرار درآن االن کن***ار در یونی***زیوتلو ییوی***راد و یا م***اهواره یابزارها که میدار ق***رار ن***رم

شکل رانیا یاسالم یجمهور هیعل را نرم اریع تمام جنگ کی یبریسا یابزارها.اند داده

و NITV یها ش**بکه مانند ۷۰ دهه یکش**ورها یها شبکه نرم جنگ یها تفاوتPARSو IRAN است ملموس اریبس یفعل یها شبکه با.

خ*ود ش*تریب ها ش**بکه آن کنن*دگان سیوتاس** گردانن**دگان شتریب موقع آن دیشا ای** یف**رار یها گ*روه و ونیس**یاپوز گ*روه از یا مجموعه یعنی بودند ها یرانیا

نهایا هس**تند کش**ور از خ**ارج در که نظ**ام مخالف یفرهنگ یها گروه از یبعض اگر و کردند یم دنب**ال را یداخل یاس**یس اه**داف هم شتریب بودند دهنده شکل

یابتکارها نهایا یول گرفتند یم ق**رار س**لطه نظ**ام اه**داف چ**ارچوب در چه ص**ورت ها زب**ان یفارس** نیب در کش**ور از خ**ارج در که بود یگروه ای یشخص ک**ردیرو کی** میهست ش**اهد گذش**ته س**ال چند در که یک**ردیرو یول بود، گرفته یم گر س**لطه یکش**ورها یعم**وم یپلماس**ید چ**ارچوب در شده یزیر برنامه که است ییها برنامه یعنی باش**د، نیا یها پارلم*ان و ها کنگ*ره مص*وب بعض**ا

بودجه VOA ای یس یب یب مثال یعنی دارد یرسم یها بودجه که است کشورها یروسا و دهد یم نش**ان را نهایا یها درآمد محل آن در که دارند انهیس**ال یها

یرسم گزارش هیارا به موظف متبوعشان یکشورها رانیوز نخست ای جمهور. اند شده آنها یها پارلمان به

یعم**وم یپلماس**ید از یبخش** د،یجد یها شبکه گفت شود یم آشکار طور به دس**تگاه ای** خارجه وزارت ای** پارلم**ان ای** کنگ**ره نظر ریز ای که هستند کشورها

.کنند یم تیفعال یپلماسید

رانیا یعموم یپلماسید یها ضعف

در جمله از کش**ورها همه در یا رس**انه یپلماس**ید و یعم**وم یپلماس**ید البته اذع**ان دیبا نرم جنگ در رانیا یا رسانه یپلماسید باره در اما دارد وجود رانیا

ی ان**دازه و حد در وجه چیه به و شده اجرا فیضع اریبس یپلماسید نیا که کرد نبوده ما یافزار نرم تقدر و یانسان یروین یا رسانه و یفرهنگ یها تیظرف

آنها از یب**رخ به که شود یم مشاهده یداخل بعد در ییها ضعف هاو است. خال تم**ام از اس**تفاده ع**دم میدار که یض**عف و مش**کل نیش**ود: اول یم اش**اره

یاست. وقت یعموم یپلماسید و یبریسا جنگ در ما یافزار نرم یها تیظرف نیا و فرقه و قشر و شیوگ**را مآد و گروه و جناح گرید دیآ یم شیپ جنگ بحث

فع**ال دی**با نهیزم نیا در یداخل یها گروه تمام شناسد ینم مرز م،یندار زهایچ یافتخ**ار یآقا و انیش**جر مانند رانیا یمل هنرمندان چهره بیتخر شوند. مثال

یها اس***توانه که ییها آدم مییای***ب ما نکهیاس***ت. ا کش***ور یمل من***افع خالف

به که ش**ود ب**اعث میبکن دفع یا بهانه و لی**دل هر به ار نهایا هستند ما یقیموس.بروند دشمن نرم جنگ اردوگاه

یم تم**اس یرانی**ا فرهنگ با و ش**ود یم رانی**ا وارد یش**هروندخارج کی یوقت لمیف کند، یم درک را هنر کند، یم درک رانیا از را یقیموس همه، از اول ردیگ و کند یم درک را تئاتر و نمایس کند، یم درک را یقیموس** نیا ندارد یکار اصال ق**رار یبند دس**ته ای** قدرت ای جناح کدام در رانیا یداخل اختالفات چارچوب در به میدار یعنی میکن یم . دفعمیکن یم ش**قه ش**قه را نهایا درون م**ااز ردیگ یم در ینا . ژوزفمیزن یم ض**ربه خودم**ان نرم قدرت یها شهیر و ها ساخت ریز

ن**رم ق**درت یبناها ری**ز عن**وان به را یعناصر ن**رم، ق**درت عن**وان با کت**ابش یس**اختها ریز ها نیهم هستند هنر و یقیموس آنها از یبرخ که کند یم یمعرف دی**خواه دیبشناس** را ن**رم ق**درت یمبان شما یسازند. وقت یم زین را نرم جنگ

ه**ا، دانش**گاه ه**نر، ،یقیموس** است ن**رم ق**درت یمب**ان جز ورزش دانست ملت، کی** یزندگ سبک و ملت کی فرهنگ ،یباستان آثار ،یگر گردش سم،یتور

هی**پا نیا میبزن نهایا شهیر به شهیت مختلف یها بهانه به ما اگر است نرم قدرت.میباش موفق نرم جنگ در میتوان ینم و پاشاند یم فرو را ما نرم قدرت یها

که یحال جاذبه. در تا میدار دافعه حالت شتریب نرم قدرت بحث در ما متاسفانه و یح**داکثر ج**ذب یداخل عرصه در دی**با ما ،یره**بر معظم مقام رهنمود طبق یفرهنگ تقابل یبرا نظام یها تیظرف تمام از یعنی میباش داشته یحداقل دفع

.میکن استفاده مخاصم یکشورها با

نرم قدرت و مردم

ن**رم قدرت عناصر از گرید یبرخ هستند، مردم نرم، قدرت عنصر نیتر ییمبنا فرهنگ ،یعم**وم مش**ارکت ،یعم**وم اعتم**اد ،یاجتم**اع هیاز: س**رما عبارتند دارد، وج**ود م**ردم در که ییها داش**ته تم**ام و یعم**وم یها آم**وزش ،یعموم

یها هی**ال و یس**نت یها فرهنگ ه**ا، فرهنگ خ**رده ،ییگ**را یبوم ،ییگرا یمحل.دارد وجود مردم درون در که یمختلف

که است یزیچ نیا چ**ون میباش** داشته شیبرا را تمرکز نیشتریب دیبا ما اتفاقا ای*دن در شهیر یب ش*ده متولد ت*ازه فرهنگ کی* ما اس*ت، نیا قوتم*ان نقطه ما نیا فرهنگ احترام به ایدن جمهور یروسا نیبزرگتر که میهست یملت ما م،یستین

شهیر س**ال ه**زار چند هک** یفرهنگ دارند، یم بر سرشان از را خود کاله مردم م**ردم یژگی**و و مشخصه که است یزیچ** نیا و ب**وده س**از تمدن ایدن در دارد،

نیتر یاصل ن**دارد، ن**دهیوآ قبل دولت دولت، نیا به یربط چیه نیا است رانیا م**ردم یها تیظ**رف از میبت**وان ما هس**تند. اگر م**ردم رانیا نرم قدرت یژگیو

را تیم**وفق نیش**تریب میبکن تفادهاس** یخ**ارج یها هجمه نیا با مقابله یب**را.کرد میخواه کسب

دی**با ها وکجا چگونه م**ردم یها هیس**رما و ها لیپتانس** و ها تیظ**رف نیا از اما عل**وم در اص**طالح کی**اس**ت. رس**انه در اس**تفاده زیچ** نیاول ش**ود؟ استفاده

با را دارد. کش**ورها وج**ود یمل انگ**اره ای** جیمیا ای یمل ریتصو نام به ارتباطات یمل ریتصو با ای******دن در یمل تیشناس******ند. هو یم ها ریتصو و ها جیمیا نیا

ایدردن خودش از ملت کی که یتجسم و تصور نگاه آن یعنی شود، یم مشخص در یریتصو چه آلم**ان م**ردم ای** آلم**ان دیش**نو یم شما یوقت گذارد، یم جا به

یم شکل یریتصو چه افغانستان مردم دیگو یم یوقت رد؟یگ یم شکل ذهنتان ش**کل یریتصو چه یعرب یکشورها ای نیچ ای ژاپن مردم دیگو یم یوقت رد؟یگ ح**رف و است نیآفر ق**درت ای**دن در که است یریتصو ر،یتصو نیا رد؟یگ** یم.میا داشته ضعف ریتصو نیا میترس در رانیا داخل در ما زند، یم

ک**رد استفاده ابزارها نیتر ساده از دیبا رانیا از مطلوب ریتصو کی جادیا یبرا آن یاج**را به قادر مایس و صدا مانند ییها رسانه که یعمل شنهاداتیپ جمله از

وارد ستیتور کی** یاس**ت. وقت جامعه یع**اد افراد یزندگ دادن نشان هستند، زد،ی**ر یم هم به رانی**ا از رشیتصو ش**ود یم فرودگ**اه وارد ش**ود یم کش**ور

جا همه االن ب**رود زیخ** نهیس دیبا بشود که رانیا وارد کرده یم فکر چون چرا؟ اس**ت، نهایا و موشک و بمب و خشونت اندازند یم رندیگ یم را اش قهی حتم**ا

یم رانی**ا وارد یوقت بده**د، رخ شیب**را یا حادثه کی** است ق**رار زندان! االن یلیخ شد برگزار یاسالم سران انسکنفر ۱۳۷۶ سال در ، کند یم تعجب شود

کردند ول را کنف**رانس ش**دند که رانی**ا وارد یعرب یها کشور یها خبرنگار از آنها از گرفتند یم لمیف کردند یم یرانن**دگ که ییها خ**انم از اب**انیخ در رفتند

دیی***ایب را یاس***الم کنف***رانس برنامه لمیف ستین ج***ذاب که نهایا شد س***وال ای***دن به ما است بیعج ما یب***را نیا است تر مهم ما یابر نیا نه دگفتندیریبگ کما نداش**تند رانی**ا از یواقع تص**ور که یعنی میکن مخ**ابره را ریتص**او نیا دی**با یح*ال در کنند یم وآمد رفت ش*تر با م*ردم عربستان در میکن یم فکر ما نکهیا

دممر یذهن ریتصو دادن رییتغ زیچ** نیاول من نظر به ک**رده رییتغ ریتصو آن که ف**راهم رانی**ا یاجتم*اع یزن**دگ دادن نشان با هم نیا است رانیا مردم از ایدن یم ک**ار ط**ور چه م**ردم ران،ی**ا یها ابانیخ تیوضع دادن نشان مثل شود یم

چه م**ردم هس**ت، یط**ور چه م**ردم ک**ار است، یطور چه مردم پوشش کنند، کجا رانی**ا یدنی**د اماکن م،یکن یم وآمد رفت ها کجا ما خورند، یم غذا یطور

ییها ش**بکه یان**داز راه با را نهایا هست یچ یکیاکولوژ و یعیطب نقاط است، ریتصو نی. امیکن ج**ادیا میت**وان یم انداخت**ه، راه ونیزیتلو که مستند شبکه مثل کی** رانی**ا هس**تند ستیترور مردم رانیا مردم ندیبگو گرید ادیب وجود به یوقت

یم ف**رو ها ریتصو نیا ستا جنگ دنب**ال به رانی**ا است طلب خش**ونت کشور.بکنند یزیر برنامه موضوعات نیا یرو شوند ینم موفق آنها گرید و پاشد

نرم جنگ در یاجتماع یها شبکه

مفهوم درک ی. برا است نرم جنگ در یاجتماع یها شبکه نقش یبعد موضوع و ن**ترنتیا اب**داع خچهیتار به دی**با گ**را هم یها رس**انه ای** یاجتم**اع یها شبکه که ییها یفناور ها یلی. خمیب**پرداز هس**تند هیپا یپ یآ ای هیپا نترنتیا اصطالحا

یدار هیسرما نظام لیتکم ندیفرآ بخش کی هم نترنتیا ابداع ای اختراع معتقدند است غ**رب پ**ردازان هی**نظر از یاریبس** و لریش** هرب**رت کس**تلز، مانوئل مثال یانتق**اد مکتب پردازان هینظر خصوص به دارند را دگاهید نیا یاطالعات جامعه

و دانند یم غ**رب س**لطه نظ**ام ادامه را یاطالع**ات یها یفن**اور و ن**ترنتیا که و ک*ره در اش ش**اخه کی** ب**ود کایآمر در که یتیمل چند یکمپان کی مثال معتقدند

یب**را نیا ب**ود لیبرز در اش شاخه کی کرد یم تیفعال آلمان در اش شاخه کی یم داش**ت. آنها یتیمل فرا همزمان شبکه کی به ازین کند اداره را خودش نکهیا

نی.ا باش**ند داش**ته یمرکز وکن**ترل بکنند یکی را ها مک**ان و ها زم**ان خواستند یم نظر به و ش**ده یپ**رداز هی**نظر و بحث آن به راجع یلیخ که ستا یدگاهید

از یور به**ره نیش**تریب که چ**را باشد درست دگاهی**د نیا هم یحد تا که رسد نیا اما اند ک**رده ها یغ**رب خود را یاطالعات یها شبکه و نترنتیا یها تیظرف

س**ال تا دوره کی** ک**رده یس**پر را دوره سه دو خودش اتیح طول در نترنتیا را دهه دو کی***نزد و دارد ن***ام ن***ترنتیا ینهفتگ دوره ۱۹۹۰-۱۹۶۹ هست ۱۹۹۰ بود یجار بستر نیا در که یها یفناور و کرده یسپر اس یب یب و لیمیا عمدتا

م،یا نش**ده وب وارد ما یحت ب**ود، مع**دود و ف**رد به ف**رد یلیخ یها ش**بکه و ها عصر که میب**ود اهدش** را وب یای**دن ما ک**رد اب**داع را وب یبرنزل میت که ۱۹۹۰

یول ب**ود وب یعموم انفجار تا ۱۹۹۰ س**ال از دوره نیا یاصل عرصه مشخص**ا۲۰۰۰ ه**ا، س**ازمان ط**رف از یعنی ب**وده هیسو کی** یرس**ان اطالع عصر عمدتا یم یرس**ان اطالع م**ردم س**مت به ها یکمپ**ان ب**زرگ، یها دس**تگاه ها، دولت را اس**مش که یدی**جد یفن**اور کی** ش**اهد ما طرف نیا به ۲۰۰۰ سال از شده س**اخت ری**ز از یکی یاجتم**اع یها ش**بکه و گذاش**تند ۲ وب ای او نتیپو تو وب مفه*وم نکهیا یب*را دی*گو یم یچ ۲وب نیا اما ش**وند یم محس**وب ۲وب یها

در ۲ وب هست یچ ۲ وب میب***دان دی***با اول میبکن درک را ورک نت الیسوش*** به ن**ترنتیا بس**تر در دبتوانن** اف**راد که کند یم ج**ادیا را یفن س**اختار کی** واقع

داش**ته متقابل ارتب**اط و تعامل باش**ند داش**ته ارتب**اط هم با هیسو چند ص**ورت چند ارتباط**ات بلکه یتع**امل هیسو دو ارتباطات مییبگو میتوان یم یحت و باشند

با یها آدم و ها میت اف**راد از یا مجموعه و ها گروه یگروه و یا شبکه و هیسو است یا دوره دوره، نیا کنند یم برق**رار ارتب**اط هم با کسانی قیعال و قیسال دی**تول س**مت به ها ش**رکت و ب**زرگ یها گروه به دیتول از محتواها شدت به که

یها تیظ***رف نیا البته کند یم دای***پ رییتغ ها وگ***روه اف***راد و ها آدم توسط یجا در میبت**وان دیبا ما و کرده جادیا توسعه حال در یکشورها یبرا را یمتعدد

.میکن استفاده آن از یدرست به ما خودش

یزیچ کی با است بوک سیف آن نیبزرگتر و دارند ها شبکه نیا که یکارکرد اما سیف یتی**جمع لح**اظ به میبخواه ما اگر ۲۰۱۰ سال در کاربر ونیلیم ۵۲۰ حدود یم نیچ و هند از بعد ای**دن تیپرجمع کشور نیسوم میکن سهیمقا ایدن با را بوک که تری**توئ مثل ییها تیسا بعد و شود یها امی**پ هس**تند بالگ ک**رویم اص**طالحا رانی*ا در بخش نیا در ما خود وبالگستان ها وبالگ دهیپد خود دهند یم را کوتاه

نیا از رانی**ا در معتق**دم که هس**تم یمنتق**دان از من و میدار تیظ**رف یلیخ یلیخ جه***ان وبالگس***تان در ما م،یکن اس***تفاده مینتوانست ها وبالگ تیظ***رف

ق**درت بحث در من یوقت م**ردم دیتاک باز و میبود شرویپ چون میداشت تیظرف وبالگ دولت س***ت،ین دولت گرید مردمند ها وبالگ نجایا در م***ردم، گفتم ن***رم

چه***ارم و س***وم یها رتبه تا ما و س***ندینو یم وبالگ که مردمند ستین سینو نیهم در میبکش** رخ به ای**دن در را خود قدرت میتوانست یعنی میرفت شیپ یجهان

ها یرانی**ا ف**ارس جیخل ن**ام فی**تحر در ن**رم جنگ وضوعم در ها وبالگ موضوع یع**ال یش**ورا وقت ریدب** یزم**ان کی که دادند نشان را خودشان قدرت آنچنان

خوس**تار ما که گفت جمه**ور سیر یآقا درکن**ار ورکی**وین س**فر در یمل تیامن ،۱۳۸۷پ**رور، ییای)ض** میهست ف**ارس جیخل هیشب یاف**زار نرم یها جنبش تکرار

(۲۹ ص

فارس جیخل مساله

یدرفضا نه دارد ق**رار بریسا یفضا در رانی**ا ق**درت ف**ارس جیخل مس**اله در ف**ارس جیخل مساله در ما هیعل یعرب یکشورها در بخواهد یکس یعنی ،یواقع

کی**پلماتید دس**تگاه ای خارجه وزارت طرف از هیانیب کی است ممکن بزند حرف خ**ود ص**ورت به بر ک**ار ها ونیلیم یول نکنند ای بکنند عمل آنها و شود منتشر ما

یعنی نهایا دهند یم انج**ام را بمب**اران یها کی**تکن کنند یم نگیبمب گوگل جوش.نرم قدرت یعنی نرم جنگ

.مین**دار بریسا یپلماس**ید ح**وزه در تع**ادل ای** موازنه کی** ما متاس**فانه البته یپلماس**ید دس**تگاه ستند،ین هماهنگ گریکدی با وجه چیه به یمتول یها دستگاه

اش**تباه اس**اس از که ارث گوگل هیقض** به راجع دهد یم هی**انیب کی** دی**آ یم ما دهی**پد نیا در م،یهست مش**کل دچ**ار میمف**اه درک و شناخت در هنوز است. ما

من جهت نیهم به و ن*دارد وج*ود یهم*اهنگ م*ان کی**پلماتید و بریسا بخش نیب یبریسا یفضا در یم**ردم دربخش یب**زرگ اریبس** ق**درت میبگو خ**واهم یم

تنگ اق**دامات یبعض** با یگ**اه ما که ها وبالگ بخش در خصوص به است نهفته.میزن یم ضربه فضا نیا به نظرانه

دارد امکان حاال دارد وخروش جوش ،یمل منافع نفع به قدر نیا که ییفضا نیا به م،یببند را جل**وش میبکن مس**دود را نیا مییای**ب ما بکند هم یی خطا جا کی**

پ**رس، ورد سیس**رو بالگ در زنند ینم آتش را هیصریق دس**تمال کی** خ**اطر پرس ورد کل دان کرده ییخطا وبالگ تا ۴ حاال هست یالله حزب وبالگ هزاران

ونیلیم که است یوبالگ دهنده سیسرو کی پرس ورد که چرا کرد لتریف دینبا را کشتن مثل نیا دیکن بلوک را کلش شده انجام درآن خطا تا ۴ بعد دارد وبالگ ها با ن**رم جنگ . درمیبشناس را فضا نیا یها تیظرف دیبا ما است پتک با پشه کی

طور به متخلفان با دیبا کنند. البته ینم برخورد سخت روش و سخت یها ابزار برس**انند اعمالش**ان یسزا به را متخلفان و شود برخورد هوشمندانه و هدفمند

دادن دست از نیا میکن برخ***ورد روش کی*** با همه با دفعه کی*** ما نکهیا یول یاجتماع یها شبکه بحث حال هر به بود خواهد ها عرصه نیا در ما نرم قدرت

ها ش**بکه نیا یدرون یفضا در میهست رشیگ* در االن ما تاس** گس**ترده اریبس.میبشناس دیبا را ها تیظرف میدار قرار

وج**ود یاجتم**اع یها ش**بکه نهیزم در یفیت**ال چیه زین رانیا یارتباط اتیادب در مش*کل ش*ناخت مرحله در ما م،یندار نهیزم نیا در ترجمه کی یحت هنوز ندارد،

جنگ است، مطرح ایدن در یاجتماع یها شبکه موضوع است سال ۴- ۵ م،یدار ش**بکه خ**بر یس** یب یب ام**روز است یاجتم**اع یها ش**بکه در ام**روز یبریسا

ب**رد یم جلو دارد اش یتری**توئ و یبوک سیف تیسا کنار در را اش یا ماهواره.کنند یم عمل شکل نیهم به گرید یها شبکه هیبق ای وبیوتی ای

یاخ ک**ار رانی**ا در کیاس**تراتژ مطالع**ات ح**وزه در که ییها تنک نکیت از یکی را را نیا من داد یاجتم**اع شبکه به راجع کتاب کی نیتدو سفارش من به کند یم

وبیوتی دینیبب شما است، شناخت ۱ فاز گفتم کردم یاتیعمل فیتعر فاز چند در چه وبی**وتی نیا د؟ی**رخ گوگل را وبی**وتی که شد ج**ور چه آمد؟ وجود به چگونه ازین آن به مردم که هست یچ امکانات نیا دهد؟ یم قرا ما اریاخت در یامکانات

راه وبی**وتی کی** میت**وان یم هم خودم**ان میش**ناخت را نیا اگر کنن**د؟ یم دای**پ و یف**رد ط**ور به ش**ناختند را ها تیظ**رف نیا اف**راد یبعض االن که کما میبنداز

یت کالم ما یول است ل**تریف کردند ج**ادیا تندرف پ**ول و یتجار منافع جذب یبرا یها ش****گاهینما در دارد، تیرسم و انداخته راه یرانی****ا کی**** که میدار را یو

تیتقو دیبا ما را نیا دهد یم نشان مجاز یها لمیف و ردیگ یم غرفه کیالکترون.میبکن

رانیا یبریسا یتهایفعال

نکته چند به ش**ده انج**ام رانی**ا در بریسا یفضا در که ییها تیفع**ال به راجع:شود یم اشاره

یا انهیرا میجرا با مبارزه قانون ریتاخ با اریبس که میهست ییکشورها از یکی ما ینم اج*را کامل ط*ور به هم هن*وز ق*انون نیا البته میکرد بیتصو را ینترنتیا و

اقدامات نیا به ازین گرید شد یم بیتصو زودتر قانون نیا اگر دیشا یعنی شود یم خ*ودش ییقضا دس*تگاه یعنی نب*ود ییاج*را یها دستگاه خیبر یفعل یسلب

یول ش**ود گرفته نهایا یجلو و کند برخورد آنها با و کرده کشف را نهایا توانست و داشت وجود که شده رها یفضا نیا ب**اعث نب**ود فضا نیبرا یکنترل چیه عمال

را ها ج**وان کنند جادیا زیانگ فساد و مستهجن یها تیسا ندیایب عده کی که شد وارد خودش**ان ش**وند مجبور سپاه مثل ییها دستگاه بعد و بکشانند انحراف به

معتق**دم من نهاستیا از فراتر بحثم من یول بکنند مقابله نهایا با و ش**ده عمل تیتقو فضا نیا در را خودش یدفاع قدرت یستیبا رانیا بریسا جنگ یفضا در

یم قرار کشور عامل ریغ پدافند چارچوب در یدفاع قدرت نیا از یبخش بکند یم ص***ورت دارد بخش نیا در یخ***وب یلیخ یکارها دارم اطالع من که ردیگ***

ق**درت ،یرانیا یها هکر قدرت یعنی است یعموم یفضا در گرید . بخشردیگ ،یرانی**ا وک**اربران نیفع**ال و یرانی**ا یها وبالگ و ها تیسا یتی**امن یبازدارندگ

و یا رس**انه دسوا بردن باال با و آموزش با که است فضا نیا از یبخش هم نهایا.است ریپذ امکان یتالیجید سواد

است تر دهی**چیپ تیوضع مق**دار کی یا ماهواره یها شبکه خصوص در اما اوال یا م***اهواره یها یتکنول***وژ و ینترنتیا یها یتکنول***وژ یعنی فضا دو نیا کل

ف**ردا دی**کن یم ل**تریف را تیسا کی شما یعنی دارند خودش در را ضدش معموال یم درست گرید روش ۱۰۰ دی**بند یم را روش کی شود یم باز گرید تیسا کی

کی** یعنی است ها یغ**رب یتکنول**وژ نیا منشا سر که است نیا هم علت ش**ود قیتزر پول کنند یم تیحما کنند یم ابداع را گرید راه کی دیبند یم شما را راه

نیا در . پسردیگ** یم ق**رار دس**ترس در دوب**اره و ش**ود یم ج**ادیا کنند یم نهایا یرو به کامل ط**ور به را درب که میوندیبپ ییکش**ورها به دیبا ما ای صورت

بودند بس**ته را در ها نیا کوب**ا، از یبخش** و تن**امیو و یشمال کره مثل اند بسته و میندار را ها یتکنولوژ نیا ما گفتند یم و بودند کرده راحت را خودشان الیخ الش**انیخ جهینت در نکردند ف**راهم هم ساخت ریز و هست ممنوع کامل طور به

میستین ط**ور نیا رانی**ا در اما بودن**د، ک**رده پ**اک را مس**اله صورت بود راحت و گرفته قرار یفرهنگ انقالب یعال یشورا بیتصو مورد که یکل یها استیس

.است یرسان اطالع یها شبکه توسعه کرده دییتا انقالب معظم رهبر

به توجه با دی**با رسد یم نظر به یاس**الم میتع*ال و یمل منافع داشتن نظر در با دیتول و خود یدرون تیتقو به ما ها شبکه نیا تیظرف از استفاده با راهبرد، نیا

یدفاع و یدولت یها ساختار و میبپرداز متخصص یانسان یروین تیترب و محتوا به ردیبگ** ص**ورت ک**ار نیا . اگرمیکن تیتقو ح**وزه نیا در را خودم**ان یتیامن و

نباشد ازین دارد وجود که را یمشکالت و خالها نیا از یاریبس دیشا یحت من نظر

اق**دامات ندیگو یم نیا . بهمیب**ده انج**ام را هست االن راکه یاق**دامات نیا که.انهیگرا درمان اقدامات یجا به رانهیشگیپ

۳ االن اس**ت. ما بیت**رت نیهم به تیوضع هم یماهوارها یها ش**بکه م**ورد در و میدار یو یت پ**رس ش**بکه ،یم**رز برون شبکه العالم، شبکه جم، جام شبکه راه ها ش**بکه نیا از چق**در ش**ود. هر یان**داز راه خ**بر یولیاس**پان شبکه قراره

فقط که میباش** داشته زنده شبکه کی اگر میگو یم شما به من است کم فتدیب و خ**ارج در هم نیا بدهد نش**ان را رانی**ا م**ردم و رانیا اجتماع و رانیا عتیطب در که دمی**د یماهوارها یها شبکه در بنده نکهیا کما دارد مخاطب داخل در هم

چه آنجا مردم دهد یم نشان که دیگا تراول ایراش نام به است یا شبکه هیروس یم راه یج*ور چه روند یم ب*اال ک*وه از یج*ور چه کنند یم یریگیم*اه یج*ور ص**نعت هست یچ ک*ار طیمح کنند یم دیبازد اماکن از طور چه ابانیخ در روند

یب**را دارد آن یعنی هست یچ دارشان و درخت هست یچ رودخانه هست یچ است کم میباش داشته هم تا ۱۰۰ ها کانال نیا از ما سازد یم ریتصو من قطعا با هم یخصوص** بخش یها تیظ**رف از یحت و دی**بکن درست را تیکم شما اگر

.شود استفاده مایوس صدا وکنترل نظارت

اما دارد وج**ود یاساس** ق**انون مشکل نهیزم نیا در که شود گفته است ممکن ۴۴ اصل چ**ارچوب در که ط**ور هم**ان که دهیرس فرا آن موقع دارم اعتقاد بنده در کارشناس**ان مش**ورت با میک**رد حل نهیزم نیا در را معض**الت از یاریبس**

پا ری***ز اصل آن مییگو ینم . منمیکن اتخ***اذ ییراهکارها مایصداوس*** با رابطه مایس** و ص**دا تواند یم شود، نییتع دیجد چارچوب تواند یم بلکه شود گذاشته از بعد وکن**ترل رانیمد نییتع** راهبردها، نییتب ،یگذار استیس نظارت و کنترل و پخش محت**وا س**وژه دی**تول اداره یول باشد داشته عهده بر را نهایا همه پخش

عه***ده بر یبگ***ذارد. حت رنددا را ت***وانش که ییها بخش عه***ده بر را انتش***ار یونی**زیتلو ش**بکه تا ۵ ما یگردش**گر س**ازمان االن . چ**رایدولت یها س**ازمان

خ**اک دهم کی** که یا منطقه کی** در ع**راق شمال در که است طور چه ندارد؟ ما مث**ال عن**وان به ای دارد؟ وجود یونیزیتلو شبکه ۲۰ تا ۱۵ شود ینم هم رانیا

افغانس**تان و دارد یخصوص** ش**بکه تا ۲۰۰ هی**ترک م**ان یگیهمسا در هی**ترک در ینم ما و توانند یم آنها که هست ط**ور چه دارد؟ ش**بکه ۵۶ دی**جد آم**ار طبق ش**رکت کی* را زب**ان یفارس** ش**بکه نیتر مخاطب پر و نیبزرگتر مگر م؟یتوان

نهایا است؟ نکرده یانداز راه وان یفارس نام با افغانستان در یخصوص بخش دادن نش**ان قیطر از که یمنفعت میفتیب کرشف به است وقتش که ییها ضعف

یلیخ دارد وج*ود یرانی*ا افک*ار و رانی*ا عتیطب و یوتکنول*وژ اجتم*اع فرهنگ، س**اختار به آن ک**ردن منحصر چ**ارچوب در االن ما که ییها ض**رر آن از ش**تریب

.میکن یم تحمل میدار یدولت

رانیا یرسان اطالع یها تیظرف

است باال اریبس یخارج و یداخل حوزه در یاسالم یجمهور نظام یها تیظرف ثقل مرکز در رانی**ا یاس**الم یجمه**ور امروز است یرسان خبر تیظرف نیاول

یعنی ستین رس**ان خ**بر کشور اما است زیخ خبر یکشور رانیا استیدن اخبار رانی*ا ردمو در رانی*ا جز به گرید یکش**ورها از را خبرها ای**دن یها کش**ور تمام

میکن ینم دی**تول خودم**ان را رانیا اول خبر ما کنند یم افتیدر من**ابع در بعض**ا از م**ان یداخل یها رسانه ما یعنی شود یم استفاده یخارج منابع از ما یداخل نمیبب را یس** یب یب کان**ال شب دی**با من دهند یم را رانیا اخبار یخارج منابع

اریبس** یها یخ**بر تیظ**رف ما یها نهرسا افت**اده یاتف**اق چه ته**ران در بفهمم نیا ش**ما اگر آمد خواهند وج*ود به کن**ارش در هم دقت و س**رعت دارند ییب*اال

تیظ**رف آمد خواهد در تح**رک به هم ش**ما یها دانش**گاه دیکن جادیا را تیظرف شد خواهند س**مت نیا به یگرید یها ستیژورنال بود خواهد شتریب روین تیترب

چ**را میدار جا کی** در محدود فقط یونیزیتلو سمینالژور رشته رانیا در ما چرا ستیز طی**مح سمیژورنال چ**را مین**دار یونی**زیتلو زن**ده پخش سمیژورنال ما

است. نبوده یازین است: چون نیا پاسخ م؟یندار بریسا سمیژورنال چرا میندار داش**ته فضا و ه**وا دانشکده یوقت شما بزنم رسانه حوزه از خارج مثال کی من یقو تانی فضا هوا سازمان یول دیباش داشته فضا و هوا متخصص تیترب دیباش

فرو دانشکده نیا کم کشور.کم از خارج رود یم نیا کند جذب را نیا که نباشد وجود به یریگ کار به و دیتول پخش، یها تیظرف رسانه حوزه در دیبا پاشد یم س**ال ۴-۵ ظ**رف ش**وند. ما ج**ذب سمت نیا به هم متخصص ی روهاین تا دیایب را تیوضع نیا میتوان یم اطالع و خ**بر تیظ**رف نیاول پس میکن دگرگون کامال

.است یرسان

یب**اال اریبس یفرهنگ یها تیظرف رانیا است. ملت یسرگرم تیظرف نیدوم میدار را یا انهیرا یها یب**از مثل یا رس**انه امروز دارد. ما یسرگرم حوزه در

.است ما دسترس در لیموبا ابزار امروز

زیچ** کی** ما میباش** ساز یسرگرم و میکن یرسان اطالع آن بستر بر میبتوان دیبا ح**وزه . االنیفرهنگ و یادب یغن یها نهیندارند: گنج گرید یها کشور که میدار چ**را؟ شده رانیا در تهایسا وب ۱ رتبه زده تیسا وب نکهیا محض به ما هیعلم

داش**ته یاسالم یها موزهآ میتعال و ینید یمذهب یغن نهیگنج کی پشت آن چون تیظ**رف نیرس**انه. ا نیا یرو کرده لود را نهایا کرده، دایپ دیجد رسانه حاال که فرام**وش که میدار را یفرهنگ و یادب یغن یها نهیگنج ما است، یبزرگ اریبس

کنن**د. در یم استفاده تهایظرف نیا از ندیآ یم ییها یخارج یگاه و است شده ایدن در ما یمولو که یطور میبکن استفاده تهایظرف نیا از زباد ما خود که یحال یها وانی*د ما، ریط منطق ما، ودمنه لهیوکل شود یم ایدن کتاب نیتر فروش پر

توانند یم یمعنو یها نهیگنج اقس**ام و ان**واع و ما داستان یها کتاب ما، اشعار

ال،یسر لمیف م،یگ ف***رمت در ج***الب یها ف***رمت در ش***وند گرفته ک***ار به.شوند یجار ها رسانه بستر نیا در گرید یها زیچ انواع و ها یباز شن،یمیان

نرم جنگ کننده هماهنگ یمل مرکز

ق**رار ن**رم ق**درت یها یهم**اهنگ تیمرکز در را مایس** و ص**دا باشد ق**رار اگر چ**ون کند هماهنگ س**ازمان نیا با را خ**ودش آمد نخواهد ینه**اد چیه میب**ده

وزارت رود، ینم مایس* و ص*دا رقیب* ری*ز یاسالم ارتباطات و فرهنگ سازمان یا رس**انه ابزار نیبزرگتر مایوس صدا روند ینم گرید یها نهاد رود ینم خارجه

میدار هم یگرید یها زیچ* ما یول است ما کش**ور یفرهنگ و نه*اد تا ۲۰ ما مثال ارش**اد، وزارت ه،ی**علم ح**وزه هس**تند ها دانش**گاه م،یدار مایس** و ص**دا هیشب

رسد ینظ**رم به است ارتباط**ات و فرهنگ س**ازمان هس**ت، غ**اتیتبل سازمان هماهنگ یمل کزمر کی** میباش** داش**ته یبخش فرا مرکز کی دهیرس وقتش االن

ح**اال عن**وان نیا با کشور یا رسانه یاستراتژ کننده هماهنگ ای نرم جنگ کننده.یبخش فرا مرکز کی یول میبگذار میتوان یم یزیچ هر را عنوان

وزارت شود یم مطرح دارد هاش سینو شیپ کشور یرسان اطالع جامع نظام که یمرکز آن میدار مش**کل اریبس** حوزه نیا در ما آورده را یطرح کی ارشاد

لیتشک مجلس مص**وبه با تواند یم بکند کن**ترل را نهایا یبخش** ف**را ص**ورت به نظر ری**ز تواند یم ه،ی**مجر ق**وه از فراتر یحت باشد یگ**اهیجا هم گاهیجا شود

بر هس**تند فع**ال ح**وزه نیا در که یینهادها تم**ام و باشد انقالب معظم ره**بر یم ص**ورت نیا کنند. در تیفعال کند یم نیتدو مرکز نیا که یاستراتژ اساس ص***ورت نیا ریغ*** در است هماهنگ هم با ش***انیها استیس نهایا گفت ت***وان

وزارت ب**رد یم جلو الع**الم ش**بکه قی**طر از مثال را یاس**تراتژ کی** مایصداوس.دیگو یم را گرید زیچ کی خارجه

عمل خ**ودش یبرا مستقل یمرکز هر که باشد یطور نیا تیوضع که یوقت تا هم یان**رژ ک**ردن یخنث و گرید هم با تض**اد و یک**ار یتکرار و یکار یمواز کند

یم موض**وع میتقس** و ک**ار میتقس باال کننده کنترل مرکز یول آمد خواهد شیپ ختلفم یها ف**رمت در مختلف یها س**ازمان به است ممکن را محت**وا کی کند

واحد یص**دا شد خواهد تر هماهنگ ها استیس جهینت در بدهند انجام که بسپارد.شد خواهد دهیشن رانیازا یقیدق و

نرم جنگ با مقابله یبرا یراهبرد ریتداب

ف**ارس جیخل ن**ام فیتحر یماجرا ست؟یچ رانیا با یفعل نرم جنگ قیمصاد اما هن**وز ماجرا نیا البته که است نرم جنگ قیمصاد از ۸۸ انتخابات از بعد حوادث

رخ**داد یول ش**ده تم**ام یش**هر حوزه در کالیزیف یها رخداد یعنی نشده تمام یج**ار موض**وع اتانتخاب** با رابطه در و نشده تمام هنوز نرم جنگ یبریسا یها

هس**تند فع**ال یاجتم**اع مختلف یها ش**بکه و دارد ادامه هم کماک**ان و است آن گفت ش**ود یم و هس**تند فع**ال نهیزم نیا در یاس**یس مختلف یها گ**روه جامعه یکیزیف یفضا از االن میداشت انتخابات از بعد ما که یاسیس یها چالش

.است نشده تمام یول شده منتقل بریسا یفضا به

ک**دام ن**رم ق**درت بحث در متمرکز که یا م**اهواره یها ش**بکه نیا نیب در اما ش**بکه در یبند رتبه نظر از یعیطب ط**ور به رادارن**د؟ نف**وذ نیش**تریب ها شبکه

یب یب منظ**ور) ۱ یفارس** یس**رگرم یها ش**بکه در و یس** یب یب یخ**بر یها(.است یفارس یس

ح*وزه نیش*تریب سیانگل و کایآمر کش*ور تا ۲ یا م*اهواره یها ش*بکه حوزه در و یفارس*** یس*** یب یب مثل ن***رم جنگ نیب ییها تف***اوت دارند را ن***رم جنگ

VOAاما دارد وج*ود در دو هر یعنی هست یکی ش**ان یاس**تراتژ اس**اس قطع*ا بر نف**وذ یرو بر و دارند یم بر گ**ام رانی**ا یخ**بر یها تیواقع فی**تحر جهت یاسالم یجمهور دولت یها یاستراتژ با مقابله منظور به رانیا یعموم افکار

متف**اوت یها آدم چ**ون چ**را؟ متفاوتند نهایا روش در یول کند یم ک**ار رانی**ا و است ش**تریب یلیخ یس** یب یب یگذار ریتاث متفاوتند یا حرفه لحاظ به دارند

ک**رده یسع یلیخ یس یب یب است یاجتماع و کند یم کار نخبگان یرو شتریب رانی**ا در یاسیس حوادث کوران در شما ببرد یاجتماع حوزه یرو را تمرکزش

در و کند یم پخش را اش یاجتم**اع اخبار خونسرد یلیخ یس یب یب دیدید یم که ما یب**را ک**ردیرو نی. ایاس**یس یها بحث به زند یم ین**اخنک کی** کن**ارش به که یکس** یعنین**ه. م**ردم عامه یب**را یول است ش**فاف میهست یا رس**انه یاجتماع یها برنامه است یفارس یس یب یب نندهیب ساعت ۸ شهروند عنوان

زند یم را خ**ودش یاس**یس حرف نهایا یالبال در یول اش یاسیس به چربد یم متوجه است ممکن هم مخاطب خود که است قیعم قدر آن یگذار ریتاث آن که

دهد یم فحش کن**د، یم یب**از رو و آش**کار یلیخ VOA یول نشود غی**تبل اص**ال به دادن فحش به کند یم ش**روع دی**کن یم ب**از که را چیپ یعنی فحش میمس**تق

.آوردن را تابلو یها آدم و گفتن راه یب و بد و کشور مسوالن

کند یم عمل یس یب یب که یا وهیش با نرم جنگ حوزه در جنگ با مقابله یبرا ص ،۱۳۸۲ ، فر ی)س**لطان است جامعه یا رسانه سواد بردن باال موضوع نیاول یب یب هی**عل انهیافش**اگرا برنامه ستین نیا اش یمعن نیا م**ردم مورد در( ۶۷ که دیی**بگو مخاطب هب دیببر باال را جامعه یا رسانه سواد . شمادیکن پخش یس چه ریتفس** برنامه کی** در وحش، اتی**ح برنامه کی** در ،ییگفتگو برنامه کی** در

بفهمد و بداند را نیا ص**حنه پشت یها کی**تکن رد،یگ** یم ص**ورت یالقائات جور

ندیفرآ چه نیا ش**ود پخش کس**تانیتاج ن**ام به یونی**زیتلو لمیف کی که نیا یبرا ییها آدم چه ش**ود یم دهی**خر نیا یها ازی**امت یکس چه از شود یم یط ییها ما شود؟ یم انجام ییها ندیفرآ چه شود دوبله برنامه کی نکهیا یبرا اند؟ لیدخ یها شبکه نیا که یا دهیچیپ یها کیتکن با متناسب را مان یا رسانه سواد دیبا

.میببر باال برند یم کار به یا ماهواره

یها چ**ارچوب به راجع هس**تند یاس**یس یم**ردم رانیا مردم که نیا به توجه با ک**ار نیاول نهیزم نیا در ندارند یک**اف زیآن**ال قدرت لیتحل و اطالعات یا رسانه

چند بحث در ردیبگ* ص*ورت دیبا که است مردم یا رسانه سواد بردن باال نیهم ما که است نیا تص**ورم من هم ییص**دا که نیگزیجا یها رس**انه یستیبا حتم**ا

. منظ**ورممیباش داشته ندیبگو را لیمسا تر یواقع صورت به توانند یم لزوم**ا مختلف یها ح**وزه در ایمد وین**ات آل**تر یها رس**انه ستین یخصوص** ونی**زیتلو وی**راد ن**ترنتیا حوزه در دیآ یم مایس و صدا که نیا یعنی دارند فیتعر کالیتکن

یم نکهیا ان**دازد یم راه یمج**از رسانه نتمعاو ای اندازد یم راه را صدا رانیا ح**وزه در اس**ت. تک**ثر مهم اریبس** ب**وده مرس**وم کم**تر که ییها ح**وزه در دیآ

یای**دن کی**تکنولوژ تیظ**رف از اس**تفاده و رس**انه ح**وزه در ییص**دا چند رسانه یس** یب یب مثل ییها رس**انه یگ**ذار ریتاث که نیا به بکند کمک تواند یم دیجد توسط چه مطبوع***ات توسط چه یگرید یها تیروا ما چق***در هر و ش***ود کم

و انواع و لیموبا طیمح نترنت،یا طیمح ها، تیسا وب ها، وبالگ ها، یخبرگزار ش**تریب یبریسا یفضا نیا در ما ق**درت م،یباش داشته ها ین رسا اطالع اقسام یلیخ را کنند یم یت**از کهی دارند االن که ها رسانه آن یگذار ریتاث و شد خواهد

.کرد خواهد کمتر یلیخ

حیتفر و یس****رگرم ح****وزه در ما یداخل یها رس****انه که است نیا تیواقع م**ا، رس**انه م**ا، وی**راد م**ا، ونی**زیکنن**د. تلو ب**رآورده را مخاطب ازین نتوانستند

یها رس**انه ش**تری. بس**تندین یش**اد یها رس**انه یعیطب ط**ور به ما مطبوع**ات یکرارت به محتوا دیتول حوزه در موضوعات همه در هستند یآور حزن و نیغمگ

یزن**دگ با ارتب**اط در دارند ازی**ن مردم که را یزیچ آن اند افتاده ییگو یتکرار و.است نبوده شانیپاسخگو مردم مختلف یقشرها روزمره

یمل رسانه و مردم

به ان**د، بس**ته را یمل رسانه جیپ مردم از یاریبس میگو یم جرات به من امروز بخش کی** چ**ون کن**د، ینم برط**رف را ازش**انین چ**ون دارند انتق**اد رسانه نیا

و گ**ذارد یم لمیف کی** چ**ون کند یم تک**رار ۲۴ تا ۱۴ازس**اعت گذارد یم یخبر را لمیف آن نندیبنش** س**اعت چند حاض**رند لمیف نیا خاطر به مردم کند یم فکر

یاخ البته نندیبب نیا با رق**ابت اگر دیشا اس**ت، خورده تکان یاندک یمل رسانه را

که میبگو را نیا خ**واهم یم داد. من ینم رخ یتحول چیه نبود دیجد یها رسانه و حیتفر خ***اطر به که یمخاطب***ان از دس***ته هم***ان یستیبا ما که ب***زنم تلنگر

چه میبکن ج**ذب هم را آنها ندرفت یخ**ارج یها ش**بکه نیا س**مت به یس**رگرم س**اعت آن در ش**ود یم پخش خ**وب الیسر و لمیف کی** رانیا در شما که طور

دارد یمل رس**انه چون بندند یم را ها چیپ ندارد یمخاطب یماهوارها شبکه چیه.کند یم پخش را مردم عالقه مورد برنامه

یکیاست. مهم اریبس مختلف یها قشر یازهاین به توجه ییمحتوا تکثر و تنوع قشر نیا نوجوانند و ج***وان دخ***تران اند ش***ده فرام***وش که ییقش***رها از

یدق را مخ**اطب ک**رده، ج**ذب را نهایا ۱یفارس** که است یا ش**ده فراموش ق**ا کرده ییشناسا دخ**تر یب**را یول ستین ج**ذاب ۱یفارس** ین**وع من یب**را مثال

اریبس** ازدواج سن از قبل دخ**تران نوج**وان، و جوان دختران خصوص به وانج کان**ال کی** ی. وقتستین ج**ذاب نق**دریا هم ها پسر یب**را یحت اس**ت، ج**ذاب

چیه یعنی کند یم پخش الیسر و لمیف بک**وب شب ۱۲ تا ۷ ازساعت یونیزیتلو ییای**دن نیهمچ کی با امروز ما بکشد نفس که شود ینم لیقا یکس یبرا ییجا

نا و خواه که( ۷ ص ،۱۳۸۵ )ضابط، میدار وکار سر یشهروند با میدار کار و سر که ش**ده ب**اعث ها رس**انه تن**وع و ک**رده دای**پ ها رس**انه نیا به یدسترس خواه

ونی**زیتلو یپا میبنش**ان را مخاطب**ان همه از اول مینت**وان ما اگر کند انتخ**اب واعتمادش توجه دیبا اول میبده ارائه میتوان ینم را ییمحتوا نوع چیه خودمان،

نکند ع**وض را کانال بکند باز را ما چیپ میبکن اش قانع مشیبنشان میبکن جلب را و ندیبب را ما یمحت**وا دی**ایب اول مییبگو میخ**واه یم ما میبده محتوا بهش بعد و

یها ض**عف به ما اگر دهی**د را ما یها برنامه ها س**ال بکن**د. خ*وب قضاوت بعد.میبکن یزیر برنامه ها نیا مقابل در میتوان ینم مینبر یپ رسانه در خودمان

است داش**ته االن تا یمل رس**انه که بوده یرقابت فقدان آن از یناش هم یبخش راه دی**جد کان**ال کی** و ک**رده یریمد مه**ران یآقا که یکار نیهم نظرم به من

به تینها در که کند یم ج*ادیا دارد دی*جد تح*ول کی خودش عیتوز نیا با انداخته نیا در ک**رد. ما دخواه** رق**ابت احساس چون چرا؟ بود، خواهد مایوس صدا نفع

ای یکمپان کی کشور از خارج در دینیبب . شمامیاوریب وجود به بیرق دیبا ها حوزه هم بیرق تراش**ند یم بیرق کن**ارش و بکند تیفع**ال خواهد یم رس**انه کی**

و یانحص**ار ب**رود. عملک**رد ب**اال ک**ارکردش تا تراشند یم شیبرا باشد نداشته.شود ینم تیفیک دنش بهتر باعث شود ینم رقابت باعث کیونی

فرهنگ با میبس**از یخ**انوادگ یها الیسر میبس**از یمذهب الیسر میتوان یم ما یم پخش رمض**ان مب**ارک م**اه در که ییها الیسر . مگریرانیا سنت با یرانیا

ما فرهنگ آم**ده، رونیب** فرهنگ نیهم دل از . نهمیا آورده خیمر ک**ره از ش**ود میکن ینم دی**تول یکاف حد به ما یوقت یول است ندهیزا است پرشور است یغن رود یم مخ****اطب که است یعیطب میده ینم پوشش را مختلف یها قهیسل و

کشیتحر یکس*** ای*** زدند گ***ولش میکن یم فکر ما رود یم ی. وقتیگرید یجا

یعیطب ،یس**رگرم آن نیح در بعد رفته یس**رگرم عن**وان به اول آن ک**رده. نه.ودش یم القا او به یغرب مستهجن فرهنگ و یغرب فرهنگ آن که است

زب**ان به یونی**زیتلو متعدد یها شبکه توسعه خارج، یعموم افکار حوزه در من ام**روز دی**نیبب چ*ون کنم یم ش**نهادیپ را مختلف یها فرهنگ یب**را مختلف یها

ما س**تند،ین رانی**ا یص**دا کنن**ده منعکس و گو بلند ک**دام چیه ای**دن یها رس**انه ها تیظ**رف نیا از مه ییجاها البته میباش** داشته را ها رسانه نیا دیبا خودمان

تیظ**رف از توانس**ته ب**وده جلو دولت دی**فرمود که نیهم میا ک**رده اس**تفاده CNN تیظرف از نرفته جلو یمل رسانه تیظرف با جا چیه بکند استفاده گرانید ییها رسانه دیبا خودمان ما کرده استفاده گرید یآنها و CBS و FOX NEWSو

نیا برساند آنها به را ما یصدا و گرید یها کشور در بکند نفوذ که میباش داشته هم ریتصو و ص**دا ،یعم**وم یص**دا یزیچ** هر ستین یاس**یس یص**دا ض**رورتا

تکثر است یداخل حوزه مادر یها یتوانمند و ها داشته اجتماع، مردم، فرهنگ، مس**اله نیا به را ما تواند یم که است یراهک**ار نیتر یفور و نیاول یا رسانه

یمتم**اد ساعات با و تیجمع شیافزا با که است نیا مه لشیبکند. دل رهنمون ما رس**انه یش**کل و ییمحت**وا تیظ**رف هس**تند رس**انه ک**ار با ریگ** در مردم که

ح****وزه . درنمیب یم مایس**** و ص****دا از فراتر من هم را نیا س****تندین جوابگو رادر راژهایت نیوکم****تر نیب****دتر از یکی ما است ینط****وریا هم مطبوع****ات تا دو یکی رود ینم خ****ارج به ما روزنامه چیه میارد ای****دن کل در مطبوع****ات

ای** ام**ارات در یهمشهر مثل شدند منتشر خارج در کوتاه یزمان مدت روزنامه.رفت و شد تمام و برگشتند همه اما کستانیتاج به رفت روزنامه کی

کی** میباش داشته را تکثر نیا دیبا ها یخبرگزار حوزه در مطبوعات حوزه در ما یم داخل در متف**اوت یصداها انتشار به دادن اجازه و شتریب صدر سعه مقدار اش یمعن ها رس**انه نیا یساز بکند. محدود جذب یشتریب یساز اعتماد تواند

نیا . ف***رارمیا دهکر ق***الب فضا نیا در ش***تریب را مانیص***دا ما که ستین نیا به است ب**وده روند نیا ادامه جهینت یخ**ارج یها رس**انه س**مت به مخاطب**ان

و یخ**برگزار و هینشر ۱یفارس** ای** یس** یب یب س**مت به که یمخطب**ان تع**داد یاصل ما است ش**ده کم ما یداخل مخاطب**ان تع**داد از اند رفته یخ**ارج تیسا در بعد میبکن حل میتوانست را ک**ار نیا اگر نجاستیا در بحرانمان و مساله نیتر

محتوا حوزه .داشت میخواه گفتن یبرا ییها حرف قطعا

یریگ جهینت

:گرفت جهینت توان یم شد گفته آنچه به توجه با

دارند یدش**من ای* رقابت هم با که ییها گروه ای کشورها انیم تقابل گونه هر- ۱ یاف**زار مغز ای یافزار نرم و یبریسا یابزارها ،یا رسانه یابزارها از آن در و

.شود یم یتلق soft war ای نرم جنگ عنوان به ایدن در شود یم استفاده

یا رس**انه یها کی**تکن و ها یتکنول**وژ رشد با گ**ذرد یم زم**ان ق**در چه هر- ۲یطب ش**ود یم تر دهیچیپ یا رسانه یها شبکه کار یها روش جنگ یها هی**ال عت**ا

.شود یم تر سخت ها نیا شناخت و تر کامل تر دهیچیپ نرم

اکنون گفت شود یم- ۳ یابزارها که میدار ق**رار ن**رم جنگ یفضا کی در کامال تم**ام جنگ کی** یبریسا یابزارها کن**ار در یونی**زیتلو و ییوی**راد و یا م**اهواره

.اند داده شکل رانیا یاسالم یجمهور هیعل را نرم اریع

که هستند کشورها یعموم یپلماسید از یبخش ،یا رسانه دیجد یها شبکه- ۴ یم تیفع*ال یپلماس*ید دستگاه ای خارجه وزارت ای پارلمان ای کنگره نظر ریز ای

.کنند

خ**رده و فرهنگ س**ازنده عناصر شهیر به شهیت مختلف یها بهانه به ما اگر- ۵ میت**وان ینم و پاشاند یم فرو را ما نرم قدرت یها هیپا نیا میبزن مانیفرهنگها

دافعه ح**الت شتریب نرم قدرت بحث در ما متاسفانه م،یباش موفق نرم جنگ در.جاذبه تا میدار

ق**درت عناصر از گرید یب**رخ هس**تند، مردم نرم، قدرت عنصر نیتر ییمبنا- ۶ فرهنگ ،یعم**وم مش**ارکت ،یعموم اعتماد ،یاجتماع هیاز: سرما عبارتند نرم

دارد، وج**ود م**ردم در که ییها داش**ته تم**ام و یعم**وم یها آم**وزش ،یعموم یها هی**ال و یس**نت یها فرهنگ ه**ا، فرهنگ خ**رده ،ییگ**را یبوم ،ییگرا یمحل

.دارد وجود مردم درون در که یمختلف

اس**تفاده ابزارها نیتر س**اده از دی**با رانیا از مطلوب ریتصو کی جادیا یبرا- ۷ به ق**ادر مایس** و ص**دا مانند ییها رس**انه که یعمل ش**نهاداتیپ جمله از ک**رد.است جامعه یعاد افراد یزندگ دادن نشان هستند، آن یاجرا

. دس**تگاهمین**دار بریسا یپلماسید حوزه در تعادل ای موازنه کی ما متاسفانه- ۸.ستندین هماهنگ گریکدی با وجه چیه به یمتول یها

.است یبریسا یاجتماع یها شبکه یفضا در امروز یبریسا جنگ- ۹

از یاریبس** ۴۴ اصل چ**ارچوب در که ط**ور هم**ان که دهیرس** فرا آن موقع- ۱۰ با رابطه در کارشناس***ان مش***ورت با میک***رد حل نهیزم نیا در را معض***الت

.میکن اتخاذ ییراهکارها مایصداوس

یکش**ور رانی**ا استیدن اخبار ثقل مرکز در رانیا یاسالم یجمهور امروز- ۱۱ را خبرها ای**دن یها کشور تمام یعنی ستین رسان خبر کشور اما است زیخ خبر

اول خ**بر ما کنند یم افتی**در رانی**ا م**ورد در رانی**ا جز به گرید یکش**ورها از.میکن ینم دیتول خودمان را رانیا

راهبردها

و بریسا یفضا در رانی**ا هی**عل بر ن**رم جنگ یمب**ان و عناصر حیتشر به توجه با:داد هیارا آن با مقابله منظور به را ریز یراهبردها توان یم یا رسانه

مرکز نیاس**ت. ا یض**رور ن**رم جنگ کنن**ده هماهنگ یمل مرکز سیتاس**- ۱ جنگ با مقابله نهیزم در یداخل مختلف ینهادها نیب یهم**اهنگ یاساس** فهیوظ

تحت را رانی**ا از یا رس**انه یس**از ریتصو و داش**ته عه**ده بر را دش**من ن**رم.دارد نظارت و شیپا کنترل،

با و مایس** و ص**دا یکل نظ**ارت تحت دی**جد یا رسانه یها شبکه یانداز راه- ۲ یم ها ش**بکه نیا اس**ت، یاتی**ح یض**رورت یخصوص** بخش یگردانندگ و دیتول

م*ردم یرس**ان اطالع و یس*رگرم یازهاین یپاس**خگو یرسم ریغ طور به تواند.بازگرداند را یداخل یها رسانه به مردم اعتماد و بوده

یها ش**بکه ژهی**و به و بریسا یفضا در سالم یمحتوا دیتول انیجر از تیحما- ۳ دی**با یاف**زار ن**رم جنبش چارچوب در کشور یمل منافع از دفاع یبرا یاجتماع.ردیگ صورت

یح**داقل دفع و یح**داکثر ج**ذب یب**را کش**ور در ن**رم قدرت یمبان به توجه- ۴ ش**ود، دفع یاس**یس یها شیگ**را بهانه به دی**نبا یهنرمند چیاس**ت. ه یض**رور

رهی**دا به یمل موض**وعات کش**اندن و یمل افتخ**ارات و یقیموس و هنر بیتخر.شد خواهد رانیا نرم قدرت فیتضع به منجر ،یداخل یاسیس یها چالش

ش**بکه مانند ق*ارچ شیرو و یخ*ارج یونی*زیتلو یها ش**بکه به مردم کردیرو- ۵ ب**ودن ن**اموفق دهن**ده نش**ان یگرید از بعد یکی یا م**اهواره یونی**زیتلو یها

موض**وع نیا اس**ت. اگر رس**انه نیا از م**ردم ادب**ار و مایس** و صدا یها برنامه ش*د. هدخوا وارد یمل من*افع به ضربه نیبزرگتر نشود طرف بر یشناس بیآس

یها رس**انه از را رانی**ا اخب**ار دی**با رانی**ا م**ردم که است نیا یاساس** راهبرد.نندییب و بشنوند یداخل

داده نش**ان هیتجر است، بریسا یفضا برابر در یانفعال راهبرد کی نگیلتریف- ۶ به نگیلتریف تیسا نکهیا کنند، یم عبور یراحت به مانع نیا از یا حرفه کاربران

یب**را است یخطر زنگ است ک**رده دای**پ ارتقا نن**دهیب پر یتهایسا پنجم رتبه مش**اهده یبرا را ییتهایسا نترنتیا کاربران اغلب یعنی نیکشور. ا نرم قدرت چ**را دی**د دی**دارد. با ق**رار ش**ده ل**تریف یتهایسا ستیل در که کنند یم تقاضا

م*ردم یرس**ان اطالع یازهاین به ییپاس**خگو به ق*ادر ستندین لتریف که ییتهایسا.ستندین

منابع

. یخ**بر یوهایسنار یطراح در یروان جنگ اصول(. ۱۳۸۷) محمد فر، یسلطان مرکز ،یریام** یص**الح رضا دیس** دکتر نظر ریز بر،یسا قدرت مقاالت مجموعه

٫مجمع کیاستراتژ قاتیتحق

یمایس . انتشاراتیخبر پوشش(. ۱۳۸۲) شهناز ،یهاشم محمد، فر، یسلطان.شرق

اب**رار . موسسهیا رس**انه جنگ ژهی**و ۲ن**رم جنگ(. ۱۳۸۸)دی**حم پ**رور، ییایض.تهران معاصر

مق**االت . مجموعهتهایسا وب و وبالگها یس**امانده(. ۱۳۸۷)دیحم پرور، ییایض مرکز ،یریام** یص**الح رضا دیس دکتر نظر ریز ،یا رسانه دیجد یها یتکنولوژ

٫مجمع کیاستراتژ قاتیتحق

پرور ییایض دیحم دکتر