نقد بنیاداهی فقه و کالم مقاالت، وگتفگاه اه، سخنرانی

شبستری محمد مجتهد

اترخی ااشتنر

9316آبان

فُزسث

7 ........................................................................... ه٭ؿهه 9 ............................................................ هاوؽًكايی: بؽً اول

11 ............................................................ 1ٓٔ يام ؼؿا و یاؾ ؼؿا 21 ............................................................ ٓ 2ٔ يام ؼؿا و یاؾ ؼؿا

31 .............................................................. ه١ًای ؾ٠ا ؾق ٬كآو 41 ......................................................... ؾق ٬كآو: ٠ؿالث;ه١ًای

49 ......................................................... وؽًاو گىياگىو ؼؿاويؿ 59 ............................................................ يا ال شهاو٬كائث هىال

65 .................................................. ؾق هرًىی ه١ًىی: شاو;ه١ًای 79 ................................................جعىالت جاقیؽی ؾیى جا ٠ّك ظأك

87 ............................................................... ؼؿا، ٬ؿقت، لوق 91 .................................................. ايحٝاق ها ال پیاهبكاو هحعىل اوث

143 ....................................................... های يىايؿیٍی ؾیًی هئل٩ه 151 ............................................... هكهًىجیک شؿیؿ و ٨هن وًث يبىی

157 ....................................................... ظ٭ى٪ بٍك و ظ٭ى٪ ؼؿا 169 ................................... اقی ال ؼٍىيث و والهث اشح٘ا٠یلباو ؾیًی ٠

177 ............................................ ٨لى٩ۀ اؼال٬ی جكبیث ؾق ٠ّك ظأك

ي٭ؿ بًیاؾهای ٨٭ه و کالم | 4

183 ................................................. ؾه اِل بكای ِلط پایؿاق شهايی 191 .......................................................... هىل٘اياو و ظ٭ى٪ بٍك

201 ....................................................... ايىايی ٌؿو ٠لىم اوالهی 203 .............................................. ؾاقی ؾق ظىلۀ ٠٘ىهیه٭حٕیات ؾیى

215 ............................................. هى چه هی گىین؟ اِالض یک ايعكا٦ 225 ............................................. چكؼً هكهًىجیکی ؾق الهیات هؿقو

235 .................................................. ؾق ٨لى٩ه و الهیات :ؾیگكی ; 249 ............................................... وؽًكايی ؾق یاؾبىؾ ههًؿن بالقگاو

253 ............................................................ ه٭االت: بؽً ؾوم 255 ..................................................... وًگىاق ايىاو به يام ؼؿا؟ٕ

259 ............................................ؼىاهؿهی: ظ٭ى٪ بٍك;اهكول ؼؿا هن 263 ............................................................... ٨كهاو ٠لیه ٨هن

269 .................................................... ًٌاوی ؾق قولگاق ه١اِكؾیى 287 ............................................... ٌکى اوثٕآلاؾی بث يیىث، بث

289 ............................................. ؿاٌث ٠ؿالث یا ظ٩ٛ ظ٫ ايح٭ام؟پاو 293....................................................... جً٭یط هعّل يماٞ با ٨٭یهاو

303 .......................................... ال٭ٕات، اوالم کلیىا يؿاقؾآ٬ای ٬أی 309 ............................................................ ؾا٠ً و ٨٭ه اوالهی

315 ............................................ ٌىؾ ي٘ی: ٨٭هی;هٍؿاقٕ ؾهىکكاوی 317 ......................................... ؿايچگىيه هبايی کالهی و ٨٭هی ٨كوقیؽحه

323 .................................................. هكهًىجیک هحىو ؾیًی چیىث؟ 325 .......................................................... آو ٨هن که ه٘حًٟ اوث

329........................................... ىل٘او بىؾو و هىل٘او لیىحىالهیات ه 333 ................................................. آیا ؼؿاويؿ ؾیى يالل کكؾه اوث؟

337 ...................................................ؼؿاويؿ کحاب يالل کكؾه اوث 341 ................................................................. الهیات ج٩ه٘ی

345 ................................................... ج٩ىیك اؼال٬ی ال اقاؾۀ ؼؿاويؿ 349 ............................................. جىاو ٨كاق کكؾال کً٘ؿ هكهًىجیک ي٘ی

353 ............................ چكا ؾوقاو ٠لن اِىل واشحهاؾ ٨٭هی وپكی ٌؿه اوث؟ 359 ................................................................ هىؤلۀ ایكاو 100

365 ............................ ج٭لیؿ قا به هًاٜكه ٘لبیؿم و چكا آياو يیاهؿيؿ؟چكا هكاشٟ 371 .................... ٜهىق هع٘ؿ َٔٓ ؾق جاقیػ، وؽى ؼؿاويؿ ؾق ٠الن ايىاو اوث

ؿ و ايىايّیث ّ٘ 375 ................................................ لباو ٬كآوای٘او هع

5 | ٨هكوث

411 ...................................................... وظی اٌاقجی بىؾ و يه آوالی 417 .............................................................. هىیث ٌی١ه بىؾو

419 ....................... ه بؿايین ابىبکك ب٥ؿاؾی الوىی ؼؿا هًّىب يٍؿه اوث؟چگىي 421 ......................................................... لوال جؿقیصی یک جىهن

423 ............... ىق اوثج٩ىیك ظ٭ى٬ی ٬ايىو اواوی جًها قاه ظاک٘یث هلث و يصات کٍ 431 ............................ :ه٭االت ٬كائث يبىی ال شهاو;چهاق هؿ٠ای اِلی ؾق

435 ........................ کًن ابى هی٘ىو قا جىِیه هی: ؾاللة العائكیى;ؼىايؿو کحاب 437 ............................................................ والم بك آو قوض لیبا

441 ........................................................ وگىهاگ٩ث: بؽً وىم 443 ............................................... هكهًىجیک و ج٩ىیك ؾیًی ال شهاو

469 .......................................................... ظ٭ى٪ بٍك و ٠لن ٨٭ه 481 ........................................................... هرابۀ لیىحىليؿگی به

495 ...................................................... ا٬حكاض ؾقباقۀ هبايی اشحهاؾ 527 ........................................................ هىئلۀ ٠ؿالث و ٠لن ٨٭ه

543 ....................................................... ًٌاوی جكبیث ؾیًیآویب 555 .......................................... ظکىهحی بایؿ که وابىحۀ يهاؾ ؾیى يباٌؿ

559 ...................... :ؼؿا قال شهاو;گ٩حاقهای جا ؾقن: ٬كائث يبىی ال شهاو;ال 573 ........................................... ؾاققو٩ًٌکكی ؾیًی یا قو٩ًٌکكاو ؾیى

581 .................................................. وشىی ه١ًای ه١ًاهاؾق شىث 619 ................................................. يبّىت هع٘ؿی و هىیث هىل٘ايی 637 .......................................... آوقیؿ؟ٌ٘ا ٬كآو قا چگىيه به ٨هن ؾق هی

659 ........................ ٌىؾ، اها هىل٘اياو بایؿ آو قا بپفیكيؿ ظ٭ى٪ بٍك اوالهی ي٘ی 683 ............................. :٬كائث يبىی ال شهاو;هایی بكای ٨هن ه٭االت جىِیه

کم ایى بكجك ايؿیٍه بك يگفقؾ يام ؼؿاويؿ شاو و ؼكؾبه

همدهٍ

آو. قوایحگتك قوایِث هىتحی اوتث و هع٘تؿَٔٓ ام ٬كآو ، گ٩حه:٬كائث يبىی ال شهاو;ؾق ه٭الۀ قوایتث ِتىقت ٬تكآو به: ؼتؿاهعىقی;و شاه١ه قا بكاوان ،م ٘بی١ث، ايىاو، جاقیػپیاهبك اوال

پیتاهبك جصكبته بًتابك آيهته ؾق ٬تكآو آهتؿه اوث و : و ٨هن ج٩ىیك;ای کكؾه اوث و ایى قوایث گىيهگیتكؾ. هىتل٘او کىتی اوتث کته ؾق اهؿاؾ الهی ٔوظیٓ ِىقت هی با و ٨هن کكؾ که ایى ج٩ىیك هی

کًؿ. هىحی قا ؼؿاهعىق قوایث هی ٌىؾ و كیک هیٌ َٔٓقوایث هع٘ؿ

هىتل٘او ه٘كاه اوث. و ٨هن لیىحى چه ؾق ه٭ام يٝك و چه ؾق ه٭ام ٠٘ل ه٘ىاقه با ج٩ىیكهىل٘او ٨هتن و بكای ؾیگتكاو اوث و قوایحگك اگك قوایحگكی ؼىؾ قا ؾائً٘ا بكای ؼىؾ و : قوایحگكی; لیىحى

هع٘تؿ ال هىتحی، اوالم با قوایث يؽىحیى، ی١ًتی قوایتث هايؿ. ؾق جاقیػ ج٩ىیك يکًؿ قوایحگك ي٘ی٨لىت٩ه، کٍت٧ ،ها ای ال ایتى هىاشهته های گىياگىو به ٠٘ل آهؿه اوث. ؾق بؽً ٠٘تؿه هىاشهه

يٝتك يگاقيتؿه، ٠ك٨ايی و یا ش٘ىؾ ؾق ال٩اٚ کحاب و وًث به شای قوایث يٍايؿه ٌتؿه اوتث. بته وتال 32يته کتكؾ و ث، يه کٍت٧ ٠ك٨تايی هیگ٩ قاوِی يؽىحیى ی١ًی ظٕكت قوىل يه ٨لى٩ه هی

بتك ؾ٠تىی ؼتىؾي ؾق ای ال ال٩اٚ و ه١ايی ال شبكئیل بىؾ. او، بًتا گك٨حى هص٘ى٠ه ه٥ٍىل جعىیلآ٤تال ٌتؿه بتىؾ کته، بًتابك :٫ ل ی ؼ اّلفِ ک بِّ ق ِن اْو أ بِ ك ا٬ْ ;چیم ال کكؾ. ه٘ه هىحی هی ، ٬كائِث ٬كآو

ي٭ؿ بًیاؾهای ٨٭ه و کالم | 8

٬ٔكائثٓ هىحی به يتام آیۀ ٬كآو اوث. او ال ب١رث جا قظلث ه٥ٍىل ؼىايؿو قوایات هٍهىق، اولیى کًؿ. ٌىؾ و کاق او قا هی هی َٔٓؼؿا بىؾ و هىل٘او کىی اوث که جابٟ هع٘ؿ

ؿ قا ٬ايىو ّ٘ گفاق و آوقيتؿه ؾق ٘ىل جاقیػ اوالم ؾق کًاق ٠لىم ؾیگك اوالهی، ؾو ٠لن پؿیؿ آهؿ که هعکلی ه٩٥ىل گفاٌث. ایتى ؾو ك٨ی کكؾ و قوایحگكی آو ظٕكت قا بها٠ح٭اؾی ه١-های هًٙ٭ی گماقه

:.کالم اوالهی;و : ٨٭ه اوالهی;٠لن ٠باقت اوث ال

ؿ و ٬ايىو ّ٘ های ا٠ح٭تاؾی ؾايىتحى او، گفاق و هًٍؤ گماقه ال ه٩٥ىل گفاٌحى قوایحگكی ظٕكت هعاکًتىو ؾق ؾوتحكن ايؿ. کحاب ظأك کته های ٨كاوايی ؾیؿه هىل٘اياو ؾق ٘ىل جاقیػ ؼىؾ ؼىاقت

ها، ه٭االت و گ٩حگىهای ِاظب ایى ای ال وؽًكايی گیكؾ هص٘ى٠ه ٌ٘ا ؼىايًؿگاو گكاهی ٬كاق هیجكیى بؽً ايؿ. ال آيصا که ي٭ؿ ٠لن ٨٭ه و ٠لن کالم ٠٘ؿه ٬لن اوث که ؾق چًؿ وال اؼیك پؿیؿ آهؿه

ام. ولاقت ياهیتؿه: کتالم ي٭ؿ بًیاؾهای ٨٭ه و;ؾهؿ ایى کحاب قا ال هعحىای ایى کحاب قا جٍکیل هیاؾ ش٘هىقی اوالهی ایكاو په ال بهايه ِاؾق يکتكؾ يٍك های لیاؾ، بكای ایى کحاب هصىل جكاٌی اٌق

ٌىؾ. شهث ایى کحاب ؾق ٨ٕای هصالی هًحٍك هی ایى و به

هع٘ؿ هصحهؿ ٌبىحكی

1396ههكهاه

9 | ٨هكوث

بخش اِل

َاسخرناین

1 د خدا يام خدا ِ یا ٔبؽً اولٓ

ب ٬ؿق ؼىؾ هًاوبث ؼتىبی اوتث ٞى وؽى هى يام ؼؿا و یاؾ ؼؿاوث.ٌ گ٩تحى وتؽى بتكای هٔىایى اوتث. جًهتا گ٩حى ؾق ایى هىٔٞى بیً ال هى بكای وؽى ۀيام ؼؿا و یاؾ ؼؿا، ولی ايگیم ۀؾقباق

. کًن یهتاظىتان ، بلکه یک ٔتكوقت گىین هیبه هًاوبث ٌب ٬ؿق يیىث که ؾق ایى باقه وؽى ا٨تكاؾ آو شاه١ته ج١تالی و قهتایی بتكای ۀهن وویل جىايؿ هیيام ؼؿا و یاؾ ؼؿا ،های ؾیًی ؾق شاه١ه

ای هؿابتماقی بتكای ٠ت ۀاوتح٩اؾ ۀالؼىؾبیگايگی بكای ا٨كاؾ شاه١ته و هایت ۀهای جىايؿ هیباٌؿ و هن حی ؾقبتاق کته آيصتا. جتا ِتعبث کًتین ایتى يتام ۀبٍىؾ. بًابكایى بىیاق هًاوب اوث ؾق چًیى ٨ِك

ب٩ه٘ین و چه بایتؿ ب٩ه٘تین جىايین هی ایى هٙلب قا بکاوین که ها ال ایى يام ٔؼؿآ وا١٬ًا چه جىايین هیيه ایى يام تت ايؿ ال ٨الو٩ه گ٩حه ای که ٠ؿه ٘ىق آو تتالؼىؾبیگايگی ايىاو ال ؼىؾي ٌىؾ ۀکه يه های

ؼٙكها قا به ظؿا٬ل بكوايین. ایى ایًکهها گكؾؾ. یا وویلۀ اوح٩اؾۀ ابماقی ظکىهث

ايؿ جىشه کكؾه بىؾو يام ؼؿا ايؿ به ایى ؾووىیه بىیاقی ال ايؿیًٍ٘ؿاو که ؾق جاقیػ اؾیاو هٙال١ه کكؾه اوث ج١ّل٫ به ایى های اؼیك جع٭ی٭ات لیاؾی ؾق ایى باقه ٌؿه که چگىيه ه٘کى ؼّىَ ؾق ؾهه به

بی٘تاقی ۀؼىؾ بگیتكؾ و هایت يام ظحی ظالث بی٘اقگىيه به يام و جؤّذك ال ایى يام و وكوکاقؾاٌحى با ایى

اؾ. ظىیًۀ ؾق ي9281 قهٕاو هاه 91 ٌب وؽًكايی. 1 اٌق

ي٭ؿ بًیاؾهای ٨٭ه و کالم | 93

اوتح٩اؾه ٌتؿه :هى٘ىهیث; ج١بیك ًٌاوی ؾیى، ال جع٭ی٭ات قواو ای ال پاقه ای ٌىؾ. ؾق قوايی ٠ؿه ها ايىاوبكاذك ه٩هىم ياؾقوحی که ایى يام و ؾقک ٤لٗ ال هى٘ىهیث قواو ايىاو با ؼؿا بكاذك 1>اوث

کته هىشىؾیتث و يام بك٬كاق ٌىؾ ِاظِب ًؿ. ه٘کى اوث يىبحی با آو ه٘کى اوث ال آو ؾاٌحه باٌآوقؾ جتا ؾق ایتى بتاقه وشىؾ هیه هه٘ی ب ۀايگیم ها بكای هى هىیث ايىاو به ؼٙك بی٩حؿ. ایى وا١٬یث

شاه١ته و ٨كهًت کته ؾق کًن هتیشىق ٨کتك ام وایى ِعبث کًن. هؿجی اوث به ایى يحیصه قویؿه ه٩هىم ِعیعً بالگكؾايؿ. ا بایؿ جٙهیك کكؾ و آو قا به ١٨لی ها ایى يام ق ۀآ٩ٌح

٬تؿق بتك ٌایؿ هیچ ياهی ؾق ٠الن به ٌهكت يام ؼؿا يبىؾه و هیچ يام ؾیگكی ایتى >ؼؿا یک يام اوثهىث کته هایی هٙكض بىؾه و قايؿه يٍؿه اوث. البحه ایى يام ٔيام ؼؿآ ؾق شاه١ه ها ايىاوی ها والب

ها که ؾق شاه١ه ها بك ؾو ؾوحه هىحًؿ. بؽٍی ال ایى ايؿ. ایى شاه١ه ىؾهايؿ و ؼؿاپكوث ب ؼؿاپكوثهایی اوتث شاه١ته بؽتً الهتام ها یک يام آًٌا وآيصااؾیاو یکحاپكوحايه هىث و يام ؼؿا ؾق ها آو

وکىالق ٨ك٪ هىث. ايؿ، البحه هیاو شاه١ۀ وکىالق و ؾولث هىحًؿ که ؾق ٬كوو اؼیك وکىالق ٌؿه٠٘تىهی بكای ليؿگی ،کًًؿه های ج١ییى ه٩اهین و اقلي آيصاای اوث که ؾق اه١هوکىالق ش ۀشاه١

های ؼّىِتی ليتؿگی ۀهای ؾیًی بته ظتىل های ؾیًی يیىث و اقلي جىا٨٭ات اشح٘ا٠ی، اقلي وهای وتکىالق هرتل شاه١ته ؾق .های وکىالق شاه١ه ؾٌى هیها گ٩حه قايؿه ٌؿه اوث به ایى شاه١ه

گتاهی ؾیًتی هىتث و هتای ی ؾیًی هىتث، ش١٘یثها واهىث، شكی کٍىقهای اقوپایی کلیىاهبتؿأ و ٠ًتىاو هًٍتؤ ٘ىق ٠٘تىهی و بته اها يه به ،ؼیلی هن ٬ؿقت ؾاقيؿ بًابكایى يام ؼؿا ليؿه اوث

یتک ؾوتحه ال هتا ایى ليتؿگی اشح٘تا٠ی. ۀؾق ِعً ظکىهث و های جىا٨٭ی بكای ویاوث و اقليتؿهای ؾیگتك الشىا اها ؾوحه ،شىاهٟ هىحًؿ های هرتل شاه١ته ،ايتؿ هتٟ هتن هىتحًؿ کته وتکىالق ٍي

تعً ؾیگكی که هرل شىاهٟ هىل٘او باٌؿ ۀؾق شىاهٟ هىل٘او و هك شاه١اوالهی. ۀيام ؼؿا هن ؾقِ بتا یکتؿیگك ؾق ليتؿگی ها ايىتاوهتن ؾق پیىيتؿ و اقجبا٘تات ویاوی هٙكض اوث و ليؿگی اشح٘ا٠ی وکه ل ؼؿاوث به یک ه١ًا، ٨ٕا پك ا ۀِىقت ٠٘ىهی ه٘ ٌؽّی ا٨كاؾ. به ت گىین هی اًی ك ال ؼؿاوتث پ

٘ا هكشا بكویؿ هیی١ًی پ ی ال ؼتؿا يتاهی بته هیتاو ا هيتاو به به بیًیؿ به يى٠ی ك ال يام ؼؿاوث، ی١ًیٌ ایؿ ؾق هیتاو ۀشاه١ ،٘ىقيؿ. ؾق ایى هیاو های اوالهی ه١٘ىاًل ایى آیؿ. شاه١ه هی كٌ ١٨لی ها ال ایى ٝي

شىاهتٟ هىتل٘او ؾیگتك ال ایتى يتام ؾق ۀه٘ت ی١ًی بتیً ال >اول ٬كاق ؾاقؾ ۀؾق قجبهای اوالهی شاه١هثؾٌى هیها اوح٩اؾه ۀشاه١ هتا، ل کحابیتها، ؾق اوا ها، ؾق وؽًكايی ؼٙبه های هؽحل٧، ؾق . ؾق ٨ِكهتا. ایتى قاؾیتى، ظحتی ؾق اول ؼبكگىیی جلىیمیتىو و ل ه٭االت، ؾق کىچه و ؼیاباو و هىصؿ و یؾق اوا

.Tilmann Moser, Gottesvergiftung, Suhrkamp, 9181ک:.ؾق ایى باقه ق .1

92 | يام ؼؿا و یاؾ ؼؿا ٔبؽً اولٓ

ای ؼتؿهححاو ٠تْك ك ال ایى يام اوث. يکحهشا پ ٌکل. ه٘ه ٨كؾ به ایى حی اوث ج٭كیبًا هًعّكبهوا١٬یاو کًىيی ها جتا چته ايتؿاله ۀشاه١ باق ه١ًایی و ه٩هىهی ایى يام ؾق ؾهؿ هی کًن که جا ظؿوؾ لیاؾی ٍي

بىن اللته ;اب ها به چاپ بكوؿ که ؾق اول آو کح ۀبیًیؿ ؾق شاه١ کحابی هی جك وًگیى اوث. ٌ٘ا کنچتاپ هتا ایىاهرتال و :به يام آو که شاو قا ٨کكت آهىؼث;و یا : به يام ؼؿا; یا : الكظ٘ى الكظین

کته ؾق اول کًیؿ ٘یکٍىقهای ٤كبی، ج٭كیبًا کحابی پیؿا ي های ٠ل٘ی. اها ؾق کحاب يٍؿه باٌؿ، ظحی ؾیتى يىٌتحه ۀی که ؾقبتاقهای کحاب و های الهیات ظحی کحاب ،چیمهایی يىٌحه ٌؿه باٌؿ آو چًیى

، اهتا یتک ٔآل٘تايیٓ ام بته لبتاو ؼتاقشی ؾیًی هٙال١ه کكؾه اوث. هى ؼیلی کحاب الهیاجی و ٌؿه قا هتا آوهتای هتئهى آؾم . البحته ٤البتاً :بته يتام ؼتؿا;ؾق اولً يىٌحه ٌؿه باٌتؿ کحاب يؿیؿم که

ایؿ ِؿها باق يام ؼؿا بته کتاق ها ٌ که ؾق ؾاؼل ایى کحاب هئهى، ؾقظالی ٤یك های يىیىًؿ يه آؾم هی کًًؿ هیبا ایى ش٘له ٌكٞو ه١٘ىالً و کًًؿ ٘یيام ؼؿا ٌكٞو ي اها قا هن ب اوث. وؽًكايی بكؾه ٌؿه

هتا و بته لبتاو ؼىؾٌتاو قوین آو ٘ك٦ اهرتال هتى هتن کته هتی:. آ٬ایتاو هعحتكم هتا و ؼاين; که بىتا چته ؼىقيتؿ و و ٬تؿقی جکتاو هیگىیین به يام ؼؿا، هىتح١٘ا اگك ؾق اول هی کًین هی وؽًكايی

هتن کته يىايتؿیً هىتحًؿ هتا ایى گىیًؿ هیؾق ـهى ؼىؾٌاوٕ کًًؿ هیؼٍىيث هن ال آو بكؾاٌثام. ایتى یتک ٌتاو ؾیتؿه قا گاهی ؾق چهتكه ها بكؾاٌثؾاقيؿ. ایى ایى کاقها ؾوث بكي٘ی باالؼكه ال ت و شىاهٟ وتکىالق ببیًیؿ ج٩اوت هیاو ها جاکه ؼؿهححاو ٠ْك کكؾم ي٘ىيه بىؾ ب چ٭تؿق اوتث. ؼ

جؤهل کًین کته ال ایتى هىؤلهها بایؿ ؾق ایى ،اوثشا وایه ا٨کًؿه ها ه٘ه ۀشاه١ که ایى يام ؾق ظاال ٨ه٘ین و چته های هؽحل٧ هىح٭ین یا ٤یك هىح٭ین، چه هی به ها به ٌکل ؾٌى هیؾائً٘ا جل٭یى که ،يام

، ؾهتؿ هیام ٬تكاق يتایى جل٭یًات ها قا لیك باق ه٩هىهی ایتى ٨كاواو ؾاقؾ ب٩ه٘ین. ایى جل٭یًات اذك بایؿ بكقوتی ایتى ،ا٠ح٭تاؾی هتا هیى وتالهث قوايتی وؤن اوتث. بتكای جتیک وا١٬یث ٠ل٘ی هىلّ ایى

وت٩ايه ؤهح اهتاِتعیط و ه٩یتؿ ال ایتى يتام ب٩ه٘تین، یٔكوقت ؾاقؾ بایؿ و١ی کًین ه١ًتای هىٔٞى به ؼؿا ٠٭یؿه ؾاقيؿ. اهتا اگتك کًًؿ هیی ال ا٨كاؾ ٨کك . بىیاقکًؿ هیکىی به ایى هىٔٞى ٨کك جك کنکته اگتك ؾهتؿ هی٨ه٘ی ال ایى يام، پاوتؽی بته ايىتاو گىیی و چه هی بپكویؿ ؾ٬ی٭ًا چه هی ها آو ال

ٌتؿ. ٬تباًل ابهتام ؼىاهتؿ و ؾچاق جًا٬ٓ ،آو پاوػ کًیؿ و بؽىاهؿ شىاب ؾهؿ ۀجا وئال ؾقباق ؾو يام بؿهن. ۀجىٔیط هؽحّكی ؾقباق

هٍؽّی يؿاٌتحه ین. اگك چیمی بكای ها يام ٌى هیآًٌا ها آوهای هىشىؾات با ی ها با يامل٘ىق ک بههصهتىل هٙلت٫ اوتث. هتا با آو يىبحی بك٬كاق کًین آيهه هیچ ياهی يؿاقؾ بكای ها جىايین ٘یي ،باٌؿ

ىشىؾی قابٙه بك٬كاق با هك ه با هصهىل هٙل٫ قابٙه بك٬كاق کًین. ال ٘كی٫ يام هىث که ها جىايین ٘یيبتا کًًتؿ هیو ها قا آٌتًا کًًؿ هی ها ؾاللث يام ها به ِاظِب . يامکًین هیو ال آو ؾقکی پیؿا کًین هی

ي٭ؿ بًیاؾهای ٨٭ه و کالم | 94

اها ی١ًی ِاظِب ها ايىاوها. ؾق ٠الن ها يام ایى ِاظِب ّ٘ و چیمهتا ءها هىشىؾات و اٌتیا يام ، هى. ظتاال آو هىشتىؾ یتا ٌتیء و چیتم ًؿک هی ی و چیمی ؾاللث ئهىحًؿ. هك ياهی به هىشىؾی و ٌی

اهك ه١ًىی که ؾق ؾقوو ها هىث باٌؿ. ایتى ه٘کى اوث اهك هاؾی و ؼاقشی باٌؿ و ه٘کى اوث گتىیین وتً ، چتىب، ؾقؼتث، ؼاَ. هراًل هتا هی ايؿ و یا اون ها ؾو ؾوحه هىحًؿ یا اون ٠ام يام

وتً قا ین، ی١ًی ؾقوا٬ٟ ها با ایى يتاْم ًٌاو يام هی يام هىحًؿ ها هراًل وً قا با ایى ها ایىايىاو، هتا يتام ٠تام ظك٦ بميینٓ ایى يام بیٍحكث ٨لى٩ی ٬با ؾ ًٌاوین. ٔاگك بؽىاهین و هی کًین هیوً

ه٘کى اوث ؾه جا چىب وشىؾ ؾاٌحه باٌؿ، ِتؿ جتا چتىب وشتىؾ اوث به ایى ه١ًی ٠ام اوث که ى اوتث. اَ اوث. يام یک هىشتىؾ ه١تیّ گىیین چىب. و گاهی يام ؼ هی ها آو ۀؾاٌحه باٌؿ به ه٘

ؾاقم اوً٘ ظىى اوث و ٌ٘ا بكاؾقی ؾاقیؿ اوً٘ ظىیى اوتث. ایتى هراًل ٨كْ کًیؿ بكاؾقی اون آو آ٬ایی اوث که بكاؾق هى اوث یا اون آو آ٬ایی اوث کته ،٠ام يیىث ظىى و یا ظىیى اون . ظتاال کًتؿ هیبه او ؾاللث و کًؿ یه٨٭ٗ به او اٌاقه ،گىیین ها قا هی ایى يام بكاؾق ٌ٘اوث. و٬حی

هتا هتن ٨٭تٗ بتك آو ؾیگتكی هتن اوتن بتكاؾق او ظىتى یتا ظىتیى باٌتؿ، آو يام اگك یک ٌؽُ گىیین يتام ؼتاَ. هتراًل ها قا هی و يه بك که ؾیگك. ایى ٬بیل يام کًؿ هی ى ؾاللث های ه١یّ ٌؽُ

ؼتاَ هىتحًؿ و ٨٭تٗ ؾاللتث هتای اهتا يام ،های ٌهكها هىحًؿ يام ها ایى جهكاو، ا٩ِهاو، هکه . ظاال و٬حی هئهًتاو کًین هیکه هراًل ایى جهكاو اوث که ها ؾق آو ليؿگی ى به هىشىؾی ه١یّ کًًؿ هیيام ؼاَ اوث ؟ آیا ایى ياْم کًؿ هیآوقيؿ ایى يام بك چه ؾاللث قا بك لباو هی ؼؿا و ایى يام گىیًؿ هی

يام ؼتاَ اوتث. ی١ًتی هكکىتی پكوحاو ایى ياْم ب ه١لىم اوث که ؾق يٝك یکحاؼ یا يام ٠ام اوث. گتىیین ؼّىَ. ظاال آیتا هتا و٬حتی هی ياهی اوث به هًٝىقي ال ایى ؼؿا ِاظِب ؼؿا گىیؿ هی

، آو ؼؿا هىشىؾی اوث ال هىشىؾات و ؾق کًاق هىشتىؾات، کًین هیيام اٌاقه ِاظِب ؼؿا و به آو هىشتىؾی هىتحًؿ ؾق کًتاق هتا آوهكکؿام ال ٘ىق اوث و ها ه٘یى يام که ؾق وایك ِاظِب ٘ىق ه٘او

ؾیگك؟ هراًل یک ؾقؼث هىشىؾی اوث ؾق کًاق ؾقؼحتی ؾیگتك و هتك ايىتايی هىشتىؾی هىشىؾات کًاق هىشىؾات ؾیگك، آیا ؼؿا هن هىشىؾی اوتث ؾق کًتاق هىشتىؾات؟ ی١ًتی هتا آوت٘او اوث ؾق

ه٘ته هتا ایىو ؾاقیتن کته ؾاقیتن، کتىه ؾاقیتن، ؾقیتا ؾاقیتن، ايىتاو ؾاقیتن، کهکٍتا ؾاقین، لهیى جتك؟ ؾاقای جتك و ؼیلتی ٬تىی هىشىؾ ؾیگكی هن ؾاقین به يام ؼؿا هًحها ؼیلی بمقگ ايؿ و هىشىؾات

ا هىشىؾی ٤یتك ال آوت٘او، ٤یتك ال کهکٍتاو، ٤یتك ال ه٠لن هٙل٫، ظیات هٙل٫، ا ٬ؿقت هٙل٫، ه١ك٨تی گىيته ایىؼتؿا قا جتك؟ آیتا پیٍتىایاو ؾیًتی هتا هًحها ؾق ه٭یان ؼیلی وویٟ ایى، ٤یك ال آو،

این ؾق ایى لهیًه؟ کكؾه ايؿ؟ هیچ ٨کك کكؾه

91 | يام ؼؿا و یاؾ ؼؿا ٔبؽً اولٓ

کًتاق ؼتؿا با٘تل اوتث و ؼتؿا هىشتىؾی ؾق ۀايؿ ایى جّتىقات ؾقبتاق و ؾیًی اوالم گ٩حهپیٍىایا جىاو ؼتؿا چىو ي٘ی ،ى کًؿ ؼؿا چیىث و کیىثؾ٬ی٭ًا ه١یّ جىايؿ ٘یکه ي هىشىؾات يیىث و هیچ

جىِی٧ کكؾ و جىاو ؼؿا قا ؼیلی ههن اوث که ي٘ی هىؤلهایى ،ًاویقا جىِی٧ کكؾ. ؾق باب ؼؿاٌچهتاقم قا ؾاقؾ، جىاو گ٩ث ؼؿا ایى ٩ِث قا ؾاقؾ، آو ٩ِث قا ؾاقؾ، ٩ِث وىم قا ؾاقؾ، ٩ِث ي٘ی

قا هتا آوِت٩ات قا جىِتی٧ کًتین و ها آو جىايین هی٩ِث پًصن قا ؾاقؾ، هرل هىشىؾات ؾیگك که ها ٘كین. هى هتراًل چهتاق گىین هیوؽى ام و اکًىو پٍث آو يٍىحه بگىین ایى هیم که هن جىاين هیبٌك

ولو ؾاقؾ، ایى هن یک کیلى ٌّثیا پًصاههحك ٘ىل ؾاقؾ. ایى یک ٩ِث، ٩ِث ؾوم آو ایى اوث جتىاو ؼتؿا ي٘تی ۀؾقبتاق ٩ِث ؾیگك، ٩ِث هًؿوی ایى هیم هن ایى اوث که هىحٙیل اوتث. اهتا

ؼؿا چیمی اوث و ٠تالن و گ٩ث ؼؿا ٠الن اوث و ٬اؾق به ایى ه١ًا که ؾٌى ٘یظك٦ لؾ، ي گىيه ایىکته ال ؾو چیميتؿ ٔچًتاو ٬اؾقبىؾو او چیم ؾیگك و ٩ِات وی. چتىو ه٘یٍته ِت٩ث و هىِتى٦

هىشتىؾی قا بتا ِت٩حی هحّت٧ ي٭ل ؼىاهن کتكؾٓ ٌت٘ا و٬حتی ٠لیٔٞٓهىالی هىظؿاو ظٕكت شتای آو ِت٩ث، ه٘کتى اوتث بته ٩ث اوث و به ه٘یى شهتث ، آو هىِى٦ ٤یك ال آو ِکًیؿ هی

ای اوث ه٘کتى اوتث بته آو یتک ٬هىه ٩ِث ؾیگك ؾاٌحه باٌؿ. هراًل ه٘یى هیم که ظاال قيگً که هیم ٤یك ال قيگتً اوتث. ه٘کتى ؾهؿ هی قي ؾیگك بميًؿ و قي آو هراًل آبی ٌىؾ و ایى يٍاو

قا ج٥ییتك ؾهًتؿ. هكو٬تث آواوث ٌکل هًؿوی اوث ه٭ؿاقی به ولو ایى هیم أا٨ه کًًؿ، ه٘کى ه١ًای ایى وؽى ایى اوتث کته هىِتى٦ و ِت٩ث ؾو ،گىیین ٨الو هىشىؾ ٨الو ٩ِث قا ؾاقؾ هی

جتىاو ؾیگك ؼؿا قا هىشىؾی ؾق کًاق هىشىؾات ؾیگتك ي٘تی چیميؿ. و٬حی يحىاو ؼؿا قا جىِی٧ کكؾ، ىؾی ؾق کًاق هىشىؾات ؾیگك اوتث. ٩ِث يؿاقؾ ولی هىش جىاو جّىق کكؾ که او ؾايىث، چىو ي٘ی

کته ؼتؿا قا هىشتىؾی ؾق کًتاق ؾٌتى هیٌكٞو آيصاهى ال ئه قوايی ايىاو –های ا٠ح٭اؾی گك٨حاقیواقايگتاقی ؼتؿا ال ایى جّىق ياؾقوث اِتل و اوتان ايىتاو آوقؾ. هىشىؾات ؾیگك به ظىاب هی

وتالؾ. های قوايی هبحال هی یايىاٞ هٍکالت ٨لى٩ی و ظحی بی٘اق هًاو اوث که آياو قا به ئوىی ه٘او قا بال ٘ؾ١٨ه چٍ و یک کًین هی٩ِات ؼىؾهاو قا باق آو ؼؿا ها ايىاو ها ،با ایى جّىق ياؾقوث

کٍتؿ، هرتل هتا ؼتىؾی ؾاقؾ، ٤یتك ، ايح٭ام هیکًؿ هیؼؿا هن هرل ها ٤ٕب بیًین آو و هی کًین هیكويتی ؾق شهتاو و یتا ؾق ليتؿگی هتا ِىقت یتک ٨ا٠تل بی او به کًین هی٨کك ؼىؾی ؾاقؾ و هکفا.

وتالؾ و چتىو ليتؿگی هتا ، ها قا ؼىٌبؽث یا بتؿبؽث هیکًؿ هیو چًاو و چًیى کًؿ هیؾؼالث ، کًین هتیهايؿ ؾق بكابك آو ؼؿا ظالث ؾووحی و ي٩كت جىأهاو پیؿا با٬ی هی ِىقت جكاژیک ه٘ىاقه به

کته ،ین و ٠٭یؿه بته ؼتؿاٌى هیىيه که ٠ا٬بث بی٘اقگ ایًصاوثوك کًین.؟ با چًاو ؼؿایی چگىيه .ؾٌى هیؾقهايؿگی و قيس و پىویؿگی ها ۀٌىؾ، های يصات ها ۀ٬كاق بىؾ های

ي٭ؿ بًیاؾهای ٨٭ه و کالم | 91

ىًٰی ها. او٘اء ها هٙكض اوث يه ٩ِث يؿ ؾق هىقؾ ؼؿا ياما پیٍىایاو ؾیًی ها گ٩حه هٙتكض اوتث ظ باؾ٬تث هحکل٘اِو يؿ اها ا يه ٩ِات. ایى ؾو با هن ٨ك٪ ؾاقيؿ. هحکل٘او ٠ىام ال ٩ِات ؼؿا ظك٦ لؾه

ـات اووث و و٬حتی گ٩حه، ايؿ گكا اگك هن ال ٩ِات ؼؿا ظك٦ لؾه و ٠٭ل ـات ايؿ ٠یى گ٩حًتؿ ٠تیى باالجكی يّیبٍتاو ؼؿا قا جىِی٧ وا١٬ی کكؾ. اها آو ؼؿاًٌاواو که ه١ك٨ث ؾٌى ٘یاووث ی١ًی ي

هتا ایىظتی و هايًتؿ لن، ٬اؾق، ٓ ؾاقؾ و يه ٩ِات. ٠اظىًٰی های لیبا ٔاو٘اء ايؿ ؼؿا يام ٌؿه گ٩حه ۀؾق اولتیى ؼٙبت ،هىتحین که اهٍب به یتاؾ او ،٠لیٔٞٓهای ؼؿاوث و يه ٩ِات وی. ال اهام يام

ه و ;چًیى ي٭ل ٌؿه اوث. البال٤ه هسي ح ١ِْك٨ یِى ه ل الؿِّ وَّ ِؿی٫ ِبِه و کأ ّْ ِحِه الحَّ ١ِْك٨ ال ه ِؿی٫ِ ٘ ک٘ ّْ ال الحَّ

ه و ْىِظیؿ ه و کِبِه ج َ ل ْؼال ْىِظیِؿِه اْْلِال ج ِِ ک٘ اؾ ته

ٍ ه ِل ًْ اِت ٠ ٩ ِّّ ٩ْي ال ه ي َِ ل ْؼال اْْلِ

ال ة کت٘ ت٩ ِِ

لِِِّ ها آو اؾ ه

ٌ ى٦ِ و ِ ْى ٘ ْیك اْل بْ ک٤ ه و ٧ اللَّ ِ ْى و ٘ ِة ٨ ٩ ِّّ ْیك ال ه ٤ يَّ ى٦ أ ِ ْى ه

تْى لِّ ته و ه ي ك تْؿ ٬ ٭ ه ٨ اي ع تْؿ ٭ ْیِه ٨ اق ِال ٌ

ْى أ ه و ه ِهل ْؿ ش ٭ ه ٨

أ مَّ ْى ش ه و ه

أ مَّ ْؿ ش ٭ اه ٨ ًَّ ْى ذ اه و ه ًَّ ْؿ ذ ٭ ه ٨ ي ك تْؿ ٬ ٭ ه ٨ تؿَّ تْى ظ ه و ه تؿَّ ظ

ه ؿَّ ۀجىِی٧ ال جىظیؿ اوث. جكش٘جكیى ایى بلی٣ ،پیٍىایاو ؾیًی ها ؾق وؽًاو ،کًن هیهى ٨کك .:٠ . ک٘ال ؼؿاًٌاوی با جّؿی٫ ؼؿا ظاِتل ؾٌى هیؼؿاًٌاوی آ٤ال ابحؿایی آو چًیى اوث: ؾیى با

ؼتىؾ قا ۀ٠باقت اوث ال جىظیؿ ؼؿا. جىظیؿ کاهل ایى اوث که قابٙت گكؾؾ. جّؿی٫ کاهل ؼؿا هیاو ي٩ی کًتی، چتىو هتك ک٘ال اؼالَ با ؼؿا ایى اوث که هك ٩ِحی قا ال با ؼؿا ؼالُ گكؾايی.

که آو ٤یك ال هىِى٦ اوث ٔؾوگايگی ؾق هیاو اوثٓ. په هكکه ؼتؿا قا ؾهؿ هی٩ِحی ٌهاؾت ؼؿا چًیى اوتث یتا چًتاو اوتثٓ، ؼتؿا قا ٬تكیى ِت٩اجً یتا ٬تكیى ؼتىؾ جىِی٧ کًؿ ٔبگىیؿ

و یتک ؾق کًتاق ا ،کتكؾه اوتث هكکه بكای ؼؿا ٬كیى بىالؾ او قا ؾوگايه کًًؿهٓ واؼحه و ٔجىِی٧ای ال ؾاؾه اوث و هكکه چًیى کًؿ بكای ؼؿا اشما ٬ائل ٌؿه اوث ٔکته ؾق پتاقه هىشىؾ ؾیگك ٬كاق

یم اوتثٓ و آو کته کته اای ؾیگك ال آو هح٘ پاقهؾق ؼؿا با آو هىشىؾ ؾیگك ٌكیک اوث و آو اشما ك یتک چیتم ؾیگت ۀٔؾقوا٬ٟٓ شاهتل بته ؼؿاوتث. اِتاًل ال او ؼبتك يتؿاقؾ و ؾقبتاق کًؿ هی چًیى و ؾقبتاق ؼؿا ظك٦ هی ۀؾقباق کًؿ هیليؿ و ؼیال هی ظك٦ ۀليؿ. و آو که که شاهل باٌؿ بته ؼتؿأ

هى ؼىؾ ؾقوتث کتكؾه و بته آو او چیمی ؾقـ اقه ٬كاق ؾاؾه اوثٔ وؽى گىیؿٓ ؾقوا٬ٟ ؼؿا قا هىقؾ ٌااقه ؾقوا٬ٟٓ او قا هعؿوؾ و هحًاهی کًؿ هیٌا اقه کًؿٔ اوتث و چًتیى واؼحه ٓ و آو که که به ؼؿا ٌا

چىو آيهه هعؿوؾ و هحًاهی ىؾه اوثٔ . هح١ؿؾ باٌؿٓ جىايؿ هیاوث کىی ؼؿا قا ج١ؿؾبكؾاق ٨ْك ٘ي

کته ٘تىق هىتحین. ؾق ـهً٘تاو ؼتؿایی هىتث اگك ؾ٬ث کًین، ؼىاهین ٨ه٘یؿ که بىیاقی ال ها ایى ایًکههگك کًؿ ٘یا ياوِا٦ ؾاقؾ و يهایحًا ٬ابل اٌاقه و ج١ؿؾبكؾاق اوث. آؾم به ایى ايعكا٦ جىشه پیؿ

کته هتى ؾاقم ؾق هىاقؾ ؼاِی بكای ؼىؾي ٨كا٤حتی ایصتاؾ کًتؿ و بًٍتیًؿ ٨کتك کًتؿ آو ؼتؿایی و ه٭ؿاق جؤهل کًتؿ یک ؟وا١٬ًا چه جّىقی ال او ؾاقم کًن هیلين و او قا ٠باؾت اي ظك٦ هی ؾقباقه

91 | يام ؼؿا و یاؾ ؼؿا ٔبؽً اولٓ

ؾاقؾ و هتن ٬ابتل ٦ ؼىاهؿ ؾیؿ ؼؿا ؾق ـهى او هتن اوِتا ،ؾقوو ؼىؾي قا بکاوؾ. اگك چًیى کًؿچًیى ٨کتك کًتؿ، بته کىی که گىیؿ هی هًیىئچه ًٌیؿیؿ اهیكال٘ اٌاقه و ج١ؿؾبكؾاق اوث. اها چًاو

گاه يیىث. ه٘کى اوث بپكویؿ پته ج١بیتكات ال١لتین، ال٭تؿیك، العتی، ؼؿا شاهل اوث و ال او آاوت٘اء ؼؿاوتث يته ها ایى ه١ًا ؾاقؾ؟ پاوػ ایى اوث که کكین چه ال٭یىم، ال٘ح١ال، الصباق ؾق ٬كآو

و بته او کًین هتیؼؿا قا یاؾ اون هىحًؿ ال يٝك ٬كآو کكین. ها با گ٩حى يام ال١لین ها ایى٩ِات ؼؿا. ايؿیٍین آوقین و به او هی ؼا٘ك هی يام قا به ها آو ِاظِب و هکفا. ها ال ٘كی٫ ایى يام کًین هیجىشه

ؼتكواق اوتث. ۀو هٍث ي٘ىي ؾهًؿ هی هایی قا يٍاو ها ي٘ىيه اوث و ایى يام: الکل الک٘;چىو او يمؾیک ٌىین. ٠لن و ظیات و ٬تؿقت و به جّىق ک٘ال هٙل٫ جىايین هیهای ک٘ال ها با جّىق ي٘ىيه

ای بال به وىی ؼؿا قوليه جىايین هیهاوث که ک٘االت هىحًؿ. جًها ال ٘كی٫ ایى ه٩هىم ها ایىهايًؿ .کًین

ایتى .کًن هتی ي٭تل جتاو بكایؾق ایًصا هٙلبی قا ال یکی ال هع٭٭او بكشىحه ؾق ٠لن کتالم اوتالهی هكظتىم ۀووتیل بته . کحابی ال ایٍاو به ٨اقوی جكش٘ه ٌتؿه ول٩ىىوٌؽُ ؾايًٍ٘ؿی اوث به يام

کحتاب ؾیگتكی ؾق ،کحتاب . ایى ؾايًٍ٘ؿ ٬بل ال يىٌحى ایتى ٨لى٩ۀ ٠لن کالمبه يام آقام آ٬ای اظ٘ؿ ،که يتام بتكؾم ،ه٘یى کحاب ؾق اً الهیات و ٨لى٩ه ؾق یهىؾیث و هىیعیث قا بكقوی کكؾه و ب١ؿ ۀقابٙ

کته ؾق ،هىٔتٞى ِت٩ات ؼتؿا ۀ٠لن کالم اوالهی پكؾاؼحه اوث. ول٩ىىو و٬حتی ؾقبتاق ۀبه ٨لى٩بىتیاق شالتب ۀپكؾالؾ به یک يکح هی و به جاقیػ آو کًؿ هیبعد ،و آهؿههای هحکل٘او هىل٘ا کحاب٠٘ل يیاهؿه اوث. اِٙالض ِت٩ث ال هیچ جىِی٩ی ال ؼؿا به يىیىؿ ؾق ٬كآو . او هیکًؿ هیاٌاقه

ِتىقت ١٨لتی و یتک بتاق ویمؾه بتاق بته آیؿ که کكؾو هی کكؾو و بیاو ١٨ل و٧ِ به ه١ًای جىِی٧٩ِث بكای ؼؿا هكگم ؾق ٬كآو بته کتاق يك٨حته ؾق ٬كآو آهؿه اوث. ٌکل : و٧ِ; اوِ٘ی ِىقت به

ایًکتهيه گىیًؿ هیؼؿا ۀاوث که هكؾهاو ؾقباق ١٨ل و٧ِ بكای اٌاقه به چیمی ،اوث... ؾق ٬كآوتث اوتث کته کتا٨كاو ٩ِْث هن اوح١٘ال ایى هىاقؾ ۀ. ؾق ه٘گىیؿ هیؼؿا ۀ٬كآو ؾقباق چیتمی ٌل

هتای لیبتاجكیى يام;... اهتا اِتٙالض 1جىِی٧ يٍؿه اوث . ؾق ٬كآو، ؼؿا گىیًؿ یهيىبث به ؼؿا ؼتؿا ؾق ایىتًٓ. ج١بیتك اوت٘اء ظ ىتًٰی الع ٘اء ْوتاأل ه ل ٨ ىا ؿ٠ ٘ا ج یّ أبه کاق بكؾه ٌؿه اوث ٔ: ؼؿا

اون ؼؿا وؽى بته هیتاو 11يبىی و ٤یك يبىی هن ال چًؿیى وىقه ال ٬كآو آهؿه اوث. ؾق اظاؾید ای کته اون وتؽى بته هیتاو آهتؿه اوتث ٔؾق اؾ٠یته شاها ال هماق و یک اوث و ؾق ب١ٕی آهؿه

.938، 9218، ، جكش٘ۀ اظ٘ؿ آقام، ايحٍاقات الهؿٰی ٨لى٩ۀ ٠لن کالمک: ول٩ىىو، .ق .1

ي٭ؿ بًیاؾهای ٨٭ه و کالم | 98

ؾ٠تای شىٌتى و هرتل ؾ٠تای شىٌتى کبیتك ؾٌى هی ؼّىَ ؾق هاه هباقک قهٕاو ؼىايؿه به .ٓکًیؿ هیها بكؼىقؾ ٥ِیك هكجب به ایى اون

ـکتك يٍتؿه بكای ؼؿا ٩ِاجی ايؿ و ؾق ٬كآو ه١لىم ٌؿ که بعد ٩ِات ؼؿا قا هحکل٘او هٙكض کكؾهؾق هیتاو ٠٭ایتؿ هحکل٘تاو و ٠٭ایتؿ هحتؿاول ؾاٌتحى بته جاقیػ جىشته ههتْن ۀاوث. جىشه به ایى يکح

٠٭ایتؿ ،ؾاقؾ اي جاقیػ م اه٘یث اوث. ٠٭ایؿ ها ه٘هیهىل٘اياو هن هىث و ایى هىٔٞى بىیاق ظا٠٭ایؿ جاقیػ ایى کكؾو به ه جاقیػ ؾاقؾ و جىشه٠٭ایؿ ٨الو٩ ،٠٭ایؿ ٠ك٨ا جاقیػ ؾاقؾ ،هحکل٘او جاقیػ ؾاقؾ

بتكای هتا کته چگىيته کًتؿ هیبه ٨هن ؾیى اوالم. قوٌى کًؿ هیو پیؿایً ایى ٠٭ایؿ بىیاق ک٘ک ٘ات ال هىتلّ ها واهىتل٘ هصكی ؾق هیاو ٌٍنای ؾق باب ؼاِی که ٨ْك ب٩كهاییؿ ؾق ٬كو ٠٭یؿه

بال١که. و یتا چگىيته ه وشىؾ يؿاٌحه اوث و ایى ٠٭یؿ هصكی اِالً وىمٌؿه ؾق ٬كو ًٌاؼحه هیه٩هتىم بكشىتحه ٌتؿه و ایى اج٩تا٪ ا٨حتاؾه کته یتک ها واؾق ٘ىل جاقیػ جعىل ٠لىم ؾق هیاو هىل٘

بكشىتحه ٌتؿه و یتا ؾق ٌتكایٗ ؾیگتك ه٘تاو ه٩هتىم ؾوبتاقه ايتؿ و های ؾیگك ؾقوتایه ق٨حته ه٩هىمایتى اٌتحباه اوتث اوث. ٘ىق ؾیًی ه٘یى ايؿ. جعىالت ؾیًی و ٠لىم های ؾیگكی ياپؿیؿ ٌؿه ه٩هىم

هتا آواآلو لیتك ب٘بتاقاو که ها ٨کك کًین ج٘ام ه٩اهین ا٠ح٭اؾی و یا کالهی و یا ٨٭هی و...، کته هتا ؿ هىشتىؾ ؾق یت٠٭اؾاٌتحه اوتث. هىحین، ؾق ٘ىل جاقیػ اوتالم ه٘یٍته بته ه٘تیى ٌتکل وشتىؾ

هتا ایىهايًتؿ هتای ٠ك٨تايی و کحاب هتای ٨لىت٩ی، هتای کالهتی، کحاب های ج٩ىیك، کحاب کحابال لیك ؼتكواق ایتى کًؿ هیقا ٬اؾق ها جؿقیس پیؿا ٌؿه اوث. جىشه به ایى يکحه بىیاقههن اوث که به

ؾ٠ىت اوالم چه بىؾه اوتث ؾق ،آ٤ال ه٩اهین جاقیؽی وكهاو قا ٬ؿقی بیكوو بیاوقین و ببیًین که ؾق کكؾه ایى جعىل چگىيه ویك پیؿا ٌؿه و ١ؿها چه چیمهایی ب چه بىؾه اوث و ٠ّك قوىل ؼؿأَٓ

اذتك بىتیاق ي٩تیه بته ٨اقوتی جكش٘ته های اؼیك یتک اوث. هى ؼیلی ؼىٌعالن که ؾق ایى والتىاليی بتىؾ و ایى اذك، اها ۀو٬حی ؾوث لؾم به جكش٘هى ؼىؾم .ؾٌى هی چىو کاق بىتیاق وتًگیى و٘

جتاقیػ ۀیک کحاب چهاق شلؿی اوث که ؾقبتاق ؾم. ایى اذك آو قا هحى٧٬ کك هى بىؾ هاٟي هٙال١ات ؾیگكتؿه با جعىالت ها آوى ٠٭ایؿ اوالهی و اقجباٖ یجکى تحهٌ اشح٘ا٠ی جا اواوٗ ٬تكو وتىم هصتكی يٌى

لی٧ ؤبىحه ٌتؿه اوتث. ایتى کحتاب جت ها آو١٨لی ها ؾق وًث ؾیًی ۀهایی که قیٍ ٬كو اوث، ه٘اوکحاب قا . ایى ٌؽُ آل٘ايی اوث وپكو٨ىىق ٨او ان ای ای اوث به يام آ٬ ؾايًٍ٘ؿ بىیاق بكشىحه

حه اوثهن به آل٘ايی ای پیً ش٘هىقی اوالهی ایكاو بكای يگتاقي آو کحتاب شتایمه وال چًؿ .يٌىوتال ایتى چهتل هى هن ال ؾاوقاو ؾقیا٨ث شایمه بكای آو کحاب بىؾم. آو کحاب اهؿا کكؾ. ۀبه يىیىًؿ

91 | يام ؼؿا و یاؾ ؼؿا ٔبؽً اولٓ

التٰی چهتاقوال جع٭ی٭ات اووث ؾق چهل ۀایى هص٘ى٠ه چکیؿ 1کحاب. ایى بكای یؿهآؾم لظ٘ث کٍس عالن که ایى کحتاب قا هی کحاب هی ۀ٩ِعه. وی ؾق ه٭ؿه هماق ًپ چتىو ال ،يىیىتن يىیىؿ هى ؼٌى

ى ؼىاهؿ ای بىیاق ههتن هىؤلهایى هن جاقیػ ؾاقؾ و ها واٌؿ که ا٠ح٭اؾات هىل٘ ٘كی٫ ایى کحاب قٌو 2 اوث.

بك٬تكاق جتىاو اقجبتاٖ با او چگىيته هی ،لب ب١ؿی ایى اوث که و٬حی جىِی٧ ؼؿا ياه٘کى اوثهٙجىاو ؼتؿا قا هی که آیؿ ایى اوث ٍىایاو ؾیًی ها بكهییا٠٘ال پ هصیؿ و وؽًاو و کكؾ؟ آيهه ال ٬كآو

کكؾيتی اوتث، ایثقو په ال آو ؼؿا کكؾيی اوث و هایً ؼىايؿ. ؼؿا ؼىايؿيی اوث، جصكبه با يامگ٩ث ؼؿا با هى چته کتكؾ، ؾٌى هی. کًؿ هیگ٩ث ؼؿا چه ؾٌى هیؼؿا قا قوایث کكؾ ی١ًی ؾٌى هیجىاو ا١٨الً ؾیگكاو چه کكؾ. هی گ٩ث ؼؿا با ؾٌى هیگ٩ث وكگفٌث هى با ؼؿا چه بىؾ، ؾٌى هی

وتاؾه بته ٘تىق بتهها ؾاقین، گتاهی ظکایث ها هاو ؼیلی و٬ث قا ظکایث کكؾ، ها ؾق ليؿگی ايىايی کًتؿ هیيٍیًؿ ووكگفٌحً قا ج١كی٧ هی گىیین ج١كی٧ کى بكاین که چه به وكت آهؿ و او کىی هی

:.هكچه کكؾ آو آًٌا کكؾ هى ال بیگايگاو هكگم يًالن که با هى : ;گىیؿ هیو هراًل

ه ک چًاو یث اوث، هىاليا یک ظکا هرًىیکل يه جىِی٧ او. قوایث و ظکایث ؼؿا هٙكض اوث و ؼىؾ ؾق آ٤ال آو گ٩حه اوث:

3کًؿ هیها ٌکایث ال شؿایی کًؿ هیبًٍى ال يی چىو ظکایث

تث، هی ؼؿا ظك٦ لؾ، هی جىاو با ه٘هًیى هی وظٍتث و جتىاو بتا او جتىاو بته او اهیتؿ و ا٠ح٘تاؾ ؾٌاه هایی قاًجٙكاب ٔا ك٦ کكؾ. ایى قاٙب کتكؾ. هتا ؾق ٠تالن بك٬كاق ؾىٌ هیقا با ؼؿا ها ایىها و اهرال ب٘ك

يته کًین هیاقجباٖ پیؿا : او; و یا : جى;، با کًین هیاقجباٖ پیؿا : ٌؽُ;ايىايی ؼىؾهاو و٬حی با یک :شهتاو يبتىی ال٬كائتث ; ۀؾقه٭الت ٘ىق که ٬تبالً ایى ٬بیل اوث. ه٘او ال ؼؿا يیم اقجباٖ با:. آو; با

حه تی٧ ام، ٬كآو يٌى ؼتؿا چته ;ؼتؿا، ٬تكآو هن ظکایث ا١٨ال ؼؿاوث، قوایث ؼؿاوتث و يته جِى٩ات ؼؿا: کًؿ هی هتا ٬تكآو چیىث قا. يه و ؼؿا قا هٙكض کكؾه اوث يهِ اؾیتاو ۀبلکته لبتاو ه٘ت ،ًج

٘ا به ٠هتؿ ٘ىق اوتث بته ه٘یى هن هكاش١ه کًیؿ ٠حی٫ ٠هؿابكاهی٘ی لباو ظکایث و قوایث اوث.ٌ ایتى ؾق ی ؾیگتكهتا والب هتا قوایتث اوتث. کحاب ٘ىق اوث. ایى هن هكاش١ه کًیؿ ه٘یى شؿیؿ

1. Theologie und Gesellschaft im 3. und 2. Jahrhundert Hidschra: Eine Geschichte des religiösen Denkens im frühen Islam, De Gruyter, Berlin, 9119–9111. 2. Theologie und Gesellschaft, Frontmatter.

، ؾ٨حك اول، بیث اول.هرًىی ه١ًىی .3

ي٭ؿ بًیاؾهای ٨٭ه و کالم | 31

هتن ها واهتا هىتل٘ ه٩ّل ۀؼؿهث چاقچىب کلی ایى لباو قوایث ٬كاق ؾاقؾ. اؾ٠ی ها ؾق کحابقوایتث اوتث یتا یتا هتا ایىؼىاهیؿ ؾیؿ ،١ه کًیؿ٘ىق اوث، ؾ٠اهای ه١كو٦ قا اگك هٙال ه٘یى

ی٧. یا هکال٘ه و يه ؼىايؿو و جِى

ؼتؿا، لؾو بتا کتكؾو ال ؼتؿا، ظتك٦ الئهٙلب ؾیگك ایى اوث که ایى قوایث و ؼىايتؿو ؼتؿا، وت هتا ایى اِتٙالض ؼاوتحگاه و بته گیتكؾ هیٌکل ها ايىاوچگىيه ؾق ها ها ایىٌکكکكؾو ؼؿا، و...

ه١٘تىاًل هتا ۀین و گكيته ه٘تٌتى هیاالت ئؾچاق ایى و ،هل کًینؤث. البحه اگك جؾقهىحی ها کصاوج٭لیتؿی اهتا آیتا ،کًین هتیین و هتن او قا ٌتکك ؼتىاي هیها یا ج٭لیؿها هن ؼتؿا قا ذیك جكبیثؤجعث ج

ليؿ ظك٦ هی ٌکكکكؾو ٌکك اوث؟ کصا وا١٬ًا آؾم با ؼؿا ،بكظىب ٠اؾت ٌکكکكؾو ٌکك اوث؟؟ آؼتك، کًتؿ هی ؟ کصا وا١٬ًا ظکایث و قوایتث ا١٨تال ؼؿاويتؿ قا کًؿ هیا قا ٌکك و کصا وا١٬ًا ؼؿ

يٞى ؾیگكی ها ایى هن ِعیط و ٤یك ِعیط ؾاقؾ، ِاؾ٪ و کاـب ؾاقؾ، هًحها ِاؾ٪ و کاـب ها ایى: به يام ؼتؿا;گىیین هی گىیین و٬حی کفب هًٙ٭ی اوث. ها کصا قاوث هی ِؿ٪ و ال ٤یك اوث و

يته ايٍتایی اوتث و ک ٠٘تل یتگ٩تحى : به يام ؼؿا; ،وؽى گىیین. ؾق آ٤ال ٢ هیؾقو و کصا آو قا؟ ؾٌتى هیچگىيه ه١لتىم ِاؼباقی، اها پكوً ههن ایى اوث که ه٘یى ٠٘ل ايٍایی ِؿ٪ و کفبً

ؼىؾهاو کتاله وتك ایًکهبكای >ها بكای والهث قوايی ها ؼیلی ههن اوث ؾاؾو به ایى پكوً پاوػها به يام ؾیى وك ها کاله يگفاقيؿ ظکىهث و ؾیگكاو ایًکهبكای >ن اوثؼىؾهاو يگفاقین ؼیلی هه

به یک ا٬حًاٞ ٠٭اليی و وشىؾی بكوین کًین جا يهایحاً ؼیلی ههن اوث. ها بایؿ ایى هىائل قا جعلیل ًاٞ به ها والهث قوايتی حن. ایى ا٬ؼىاي هیهى ؾاقم ؼؿا قا لين که بله هى وا١٬ًا ؾاقم با ؼؿا ظك٦ هی

آوقؾ. جکلیت٧ هتا باؼىؾهتاو و وؽى گ٩حن هتا قا بیتكوو هتی یحی که ؾق آ٤ال هو ال آو هى٘ى ؾهؿ هی .ؾٌى هیشهاو و ؾیگكاو قوٌى

ِ یاد خدا 1 يام خدا ٔبؽً ؾومٓ

آيهته ؾق آو هاه هباقک قهٕاو گ٩تحن. يىلؾهنۀ وؽًايی اوث که ؾق ٌب اهٍب وؽًاو هى ؾيبالبه یتاؾ ؾٌى هیهكبىٖ گىین هی كی بىؾ ال يام ؼؿا و آيهه اهٍب ٌب گ٩حن ج١كی٧ و جىٔیط هؽحّ

گىاق ؾاقؾ. پیاهتؿ ؼتؿا ؾو پیاهتؿ يتا ؼؿا. ؾق شلىۀ ٬بل گ٩حن اِكاق بك جّىق ٤یك ٬ابل ٬بىل ال يتام ايىاو اوتث، ایتى اظىتان اوتث کته ٌؿو گىيه ٌؿو ايىاو و ظحی بی٘اق گىاق اول الؼىؾبیگايه يا

کى٨ایی و هاٟي هىشىؾی به يام ؼؿا هماظ ٌٟ ٘ین ن ايىاو و هاي الؼىؾبیگايه گیكی ايىاو اوث و او قا ّجبیًن کته و٬حتی چًیى هىحًؿ. بىیاقی ال شىاياو قا هتی بیًین که . بىیاقی ال اٌؽاَ قا هیکًؿ هی

آیتؿ کته ؾائ٘تًا ال وتىی ؼتايىاؾه، شاه١ته و به هیتاو هی ی يام یک هماظن یيؿ گىًٌى هیيام ؼؿا قا گىاق ؾیگك ایتى اوتث کته ایتى ؾاٌحه باٌیؿ. پیاهؿ يا بایؿ به آو هماظن ای٘او ؾٌى هیحه ظکىهث گ٩

ها بكای اوح٩اؾۀ ابتماقی ال و ظکىهث ها ايىاوؾوث ابماقی ٌىؾ ؾق جىايؿ هیق ٤یك ٬ابل ٬بىل ىجّو قوؾ هیهٍكٞو که ؾق ایى ِىقت والهث ویاوث ال بیى يا آو ؾق شهث هًا٨ٟ گكوهی و ویاوی

ٌتؿگی يتام ؼتؿا ؾو ایى جعكیت٧ آیتؿ. بًتابك ها به وشىؾ هی شاه١ه ی بكای بیٍحكکالت پیهیؿۀ هٍای بىؾ که ؾق شلىۀ گفٌحه گ٩حن و گ٩حن بتك ایتى اشح٘ا٠ی. ایى ه٭ؿهه ٨كؾی و :گىاق ؾاقؾ ٠ا٬بث يا

.ینکً هیچه ه٩هىهی ال آو اقاؾه ،گىیین ؼؿا ؾ٬ث ب٩ه٘ین و٬حی هی به اوان بایؿ کىًٌ کًین جا

اؾا ظىیًیۀ ؾق ي9281 قهٕاو 39 ٌب وؽًكايی. 1 .ٌق

ي٭ؿ بًیاؾهای ٨٭ه و کالم | 33

قوٌتى ایى يام ؼیلتی ه١ًتای کًؿ هیبىا ايىاو جّىق گ٩حن يام ؼؿا ؼیلی گً و هبهن اوث. چهاظىتان و قوؾ هتیبته جؤهتل ٨كو ،٨ه٘ی جعث يتام ؼتؿا اها و٬حی ال او بپكوًؿ ؾ٬ی٭ًا چه هی ،ؾاقؾاگتك ال او اهتا ؾقوحی ه١ًی کًؿ آو قا. ه٘کى اوث بگىیؿ ؼؿا ی١ًی ؼال٫ ٠الن به جىايؿ ٘یي کًؿ هی

یتک جىٔتیط ،ؾهؿ و یا اگك جىٔیط ؾٌى هیبال بپكویؿ ؼال٫ ٠الن ی١ًی چه، ال جىٔیط کا٨ی ٠اشم ٘تىق کته : ه٘اوگىیؿ هی ، هراًل کًؿ هیگىيه قا بكای ٌ٘ا ج١كی٧ یک ؼؿای ايىاو ؾهؿ هیواق ايىاو

ایتى >ای ؾاقؾ و بًاکًًتؿه ای واليؿه ایى ٠الن هن ،ای ؾاقؾ ای و هك بًایی بًاکًًؿه هك وا٠حی واليؿهچًتیى جّتىقی ال ؾٌتى ٘یايىتاو هحىشته ي ل ليؿگی، یواقگىيه ال ؼؿاوث. ؾق اوا یک جّىق ايىاو

تؿ پیتؿا ؼؿا چه ٠ىا٬بی ه٘کى اوث ؾاٌحه باٌؿ اها و٬حی ، ه٭تؿاقی کًتؿ هیه٭ؿاقی ٨کتكي ٌقاوتث هٍتاقکث یتا ؾق قويتؿ وی کًتؿ هیهٙال١ه های ٨لى٩ی قا هؽحّكی ؿ، هکحبؼىاي هیکحاب

گتاه وؼن و ال پیچ کًؿ هی و بتا هىتئلۀ ظ٭تى٪ ايىتاو و آلاؾی و ؾٌتى هی ها و هٍکالت ویاوث آال آو ٠٭ایتؿ ابحتؿایی و ،کًتؿ هیاقلیابی هصؿؾ و یک کًؿ هیؼىقؾ بك ها ایىکكاهث ايىاو و هايًؿ

او واليؿۀ ٠الن هرتل ٠ًى ٬بىل يیىث. ؾیگك ؼؿا به بكایً ٬ابل ها ایىبیًؿ ؾیگك ٠اهیايۀ ؼىؾي هیباق ه١ًایی بك آو بكایً ٬ابل ٬بىل يیىث. هك ياهی یک واليؿۀ واؼح٘او و وایك اظکام ؾیًی هبحًی

اذتك ها ايىتاوو ؾق قويؿ ليتؿگی اشح٘تا٠ی و ٨تكؾی ؾٌى هی و ه٩هىهی ؾاقؾ که ؾق ٘ىل جاقیػ پیؿا های جلتػ و یتا ه٩هىهی و آو جصكبهآو باق ه١ًایی و ؾٌى هی گفاقؾ. هكو٬ث آو يام به هیاو آوقؾه هی

وىاق ؾوي آؾهتی ها ایىکه ه٘كاه آو يام بىؾه، ه٘ۀ ،یا اؼحًا٪ های ٌکى٨ایی ٌیكیى و آو اظىانياهی ؾقوا٬ٟ جّعیط جّتىق ايىاو. جّعیط باق ه١ًایی و ه٩هىهی هك بك کًؿ هیو وًگیًی ؾٌى هی

بؽٍایًؿگی و ٌکى٨اٌؿو و ٫ٍ٠ و هعبثاگك ؼؿا گ٩حه ٌؿ و ال ایى يام يام اوث. ال آو ِاظِب ليؿگی ايىايی اوتث. ًؿۀبؽً و ه١ًاؾه ها آهؿ ایى ؼؿا و اقجباٖ با او آلاؾی ـهى و ٌکى٨اکكؾو به

کىقايه و جع٘تل جصكبتۀ وتحن و اهرتال ٌؿو و يپكویؿو و ج٭لیؿ کىق ؼؿا جع٘یل و واکث اها اگك ال يام ٟ ه٩ًی ایى ؼؿا و اقجباٖ با ا ،یاؾ آهؿ به ها ایى .گیكؾ هیو هماظن ايىاو اوث و ايىاو ؾق بكابك او هٔى

کًتین و ؼؿا قا جىِی٧ جىايین ٘یگىيه ال ؼؿا ِعیط يیىث و ها ي ؾق ٌب ٬بل گ٩حن جّىقات ايىاوقا ؼىايتؿ، جىاو او جىاو ؼؿا قا جصكبه کكؾ و او قا قوایث کكؾ، هی به او اظا٘ه پیؿا کًین و گ٩حن اها هی

به ٬ٕتای او جىاو جىاو به او ٌکایث کكؾ، هی جىاو ال او وئال کكؾ، هی و هؤيىن ٌؿ، هیجىاو با ا هیجتىاو ال او هی جىاو ٠ا٬بث ه٘ۀ اهىق قا به ؼؿا واگفاق کتكؾ، جىاو به او جىکل کكؾ، هی قأی ٌؿ، هی

ؾاقؾ بكای با ؼؿا هایی قا که جصكبه جىايؿ هیاوح١ايث و هؿایث ٘لبیؿ و هکفا. ه٘هًیى گ٩حن ايىاو بتا ؾیگتكاو ؾق هیتاو هایی قا که با ؼؿا ؾاٌتحًؿ ؾیگكاو بیاو کًؿ و کاق پیاهبكاو ه٘یى بىؾه که جصكبه

گاه کكؾيؿ و آياو قا به اقجباٖ با ؼؿا گفاٌحًؿ و ؾیگكاو قا ال آو جصكبه هتا آوؾ٠ىت کكؾيؿ. ج١بیك ها آ

32 | ٓؾوميام ؼؿا و یاؾ ؼؿا ٔبؽً

بتكای آيتاو کًتؿ هیا٬ىام چته ، با کًؿ هی، با شهاو چه کًؿ هیایى بىؾ که ؼؿا با هى چه کكؾ و چه گ٩تحن جًهتا ج١لی٘تات ؾیًتی و هٙكض اوتث. ،باٌؿ که ي٘اؾ آو ا١٨ال هی ،های ؼؿا ا١٨ال ؼؿا و يام

و ه٘کتى اوتث کًتؿ ٘یي گك٨حى ؾقؾی قا ؾوا های قیأتی یتاؾ اِىل ٠٭ایؿ ؼىايؿو و هرل ٨كهىل .ؾهؿ ٘یشىاب ي ه ؼىايؿه ٌؿه ی کیها جلػ بكوؿ که ایى چیم ۀايىاو ب١ؿًا به ایى جصكب

یط ؾهن ؼ تکل کكؾو ها با ؼؿا و ایى یاؾ وحگاه ایى اقجباٖاظاال بایؿ جٔى گىيتاگىو های های ؼؿا بتهٌ ی٘ی و ؾٌى هیچیم وبب ؾايین که چه چیىث. ها هی ها ايىاوؾق یا ٨یمیک بؽتىايین، جا بكوین و هراًلٌ ك٦ ها ايىاوها هایی قا که ین جا يیالؼىاي هیقا ها ایىها تىيؿ. بتك ؾٌى هی ؾاقین و با ایى ٠لىم ب٘ك آوقؾهٌ

کی کهین بكای ؼىاي هیپٌم کی يؽتىايین اًی تاو قا بی٘اقی ،اگك پٌم ٠تالز کًتین، ٠لتىم جتىايین ٘یي ها٘یکهین بكای ؼىاي هیج٥فیه ها و وىی ایى ؾاًي ؼاوحگاه ظكکث به ًٌاوی اظحیاز ؾاقین و... به ٤فا اًی

لتب اوث. ظتاال هی های ايىاو ه١لىم اوث و آو يیال ها ايىاوق ایى ٨ًىو ؾ جتىاو پكوتیؿ ؼاوتحگاه٘ ه با ؼؿا ؾق ها آیتؿ و کتؿام لهیًته و چه ٠للتی بته وشتىؾ هی ا٨حؿ چیىث. چه اج٩ا٬ی هی ها ايىاوقاٙب

کهيؿ جا ٌى هیو ١٨ال ؾهًؿ هیؾوث به ؾوث هن تکل ها ايىاويام ؼؿا ؾق هیاو اًی ٧ های هؽحلت بهٌ ىاليی و هحً باوقی بىیاق پك پیچ ٔجاقیػ ؼؿا ؾٌى هیهٙكض تیه ىوؼن و٘ کحتاب کًن هتیٞ اوتث. جِى

يتام ؾاقؾ کته باوقی جاقیػ ؼتؿاٌؿه هٙال١ه کًیؿ. ایى کحاب های اؼیك جكش٘ه هًؿی قا که ؾق وال وىؾؿه و ؾق ايحٍاقات هكکتم پووهً والکی آ٬ای و آ٬ای ؼكهٍاهی ۀوویل به هتای ٨كهًگتی و جكش٘هٌ

٠ل٘ی به چاپ قویؿه اوثٓ.

گتفقؾ. ي٘ی ال پیتؿایً آو بیٍتحكًٌاوی ؾیى یک ٌاؼۀ ٠ل٘ی شؿیؿ اوث که ٌایؿ ؾو ٬كو قواوکته کًتؿ هیبكقوتی قا ههىتؤل ًٌاوی ؾیى ایى ايؿ. قواو ؾايًٍ٘ؿاو هح١ؿؾی ؾق ایى لهیًه کاق کكؾه

اقجبتاٖ ایتى چیىتث، هتا ایىگتفقؾ ظتاالت ی ؼؿاباوق ؾق قوايٍاو و ؾقويٍتاو چته هیها ايىاو ؾٌتى هیجٍؿیؿ چیىث، ؾق چه ٌكایٙی ؼؿاباوقی ها ايىاوهای ؾیگك ایى ظاالت قوايی با ظالث

یتک ولىتله هٙالتب . ایتىهتا ایىو هايًتؿ ؾٌتى هیؾق ؾقوو ايىاو و ؾق چته ٌتكایٙی جٕت١ی٧ ؾیتى ًٌاوتی ًٌاوايه اوث يته ٨لىت٩ی و يته کالهتی. ههتن ایتى اوتث کته قواو های قواو بعده٘تیى باوقی جًها ؼىاهؿ شای ٨لى٩ۀ ؾیى یا کالم و الهیات بًٍیًؿ و بگىیؿ هىئلۀ ؼؿا و ؼؿا ي٘یال جتا هتى چًتؿایًصتا بیًین و اِتالث ؾیگتك يتؿاقؾ. ؾق هی ها ايىاوهایی اوث که ها ؾق قواو چیم

کتته کًن هتتیو وتتپه يٝتتكی قا هٙتتكض کًن هتتیاؼحّتتاق ٠تتْك قا ؼیلتتی بتته هتتا آويٝكیتتات ايتؿ و قیٍتۀ هىتلک هتا ؾق اقجبتاٖ بتا ه٘تیى هٙلتب گ٩حه ٠ك٨ای ها یا ٨یلىى٨او ٠ك٨او ؼّىًِا

ت ها ایى اوث کته ا٘ال٠تا کكین اوث. هى قوٌن ؾق ایى ٬بیل بعد هن ؾق ؼىؾ ٬كآو ها آووؽًاو

ي٭ؿ بًیاؾهای ٨٭ه و کالم | 34

کًن ٘تیٌاو جّ٘ین بگیكيؿ. هى جل٭یى ٠٭یؿه ي گفاقم جا ؼىؾ گاو هی قا ؾق اؼحیاق ًٌىيؿ و جىٔیعات :.جبلی٣;و يه شلىات کًن هیها و شلىات قا کالن جل٭ی ظحی ایى ٬بیل وؽًكايی به کىی.

ؾاقؾ کته ای وشتىؾ ٤كیتمه ها ايىاوؾق ؾهؿ هیجع٭ی٭ات ها يٍاو گىیًؿ هیًٌاواو ای ال قواو پاقه ها ایىؾاقؾ. البحه ایى یک يٝك اوث و هىا٫٨ و هؽال٧ ،يام بكؾ: ٤كیمۀ ؼؿاباوقی;جىاو ال آو با هیؿ گىیًؿ هی گاهی ،کًؿ هیکىؾک و٬حی ٌق ۀبتكای او ایتؿ ؼتىؾ که ؼىؾبته ؾٌى هیای ؾق او آٌکاق آ

و ؾٌتى هی گكؾؾ. يٝك ؾیگك ایتى اوتث کته ؼتؿاباوقی بته وشتؿاو ايىتاو هكبتىٖ ؼؿا هٙكض هیقا هكکتم ه٘تاو هكکتم کته هتا آو >اِٙالض ؼؿاباوقی يحیصۀ ِؿای وشؿاو اؼال٬ی آؾهی اوتث به

و یتا ؾهتؿ هی گىیین وشؿاين آلاقم هی ،. و٬حی به کىی وحن کًینکًین هیهای اؼال٬ی جل٭ی ؾقیا٨ث٪ و اقلي اؼتال . گىیی شایی ؾق وشىؾ آؾهی هىث که پایگاه ؾهؿ ٘یوشؿاين ٨الو ٠٘ل قا اشاله ي

باٌتؿ ایتى ٠تؿه ال جىايتؿ هیًٌاوی ٌؿه که ه١ًای وشتؿاو چته های لیاؾی ؾق قواو اوث. بعدايىاو ِؿای وشؿاو ؼؿاباوقی يحیصۀ ِؿای وشؿاو اؼال٬ی آؾهی اوث. گىیًؿ هیًٌاواو قواو

آوقؾ هتی وشؿاو آؾهی وك بك ؾ ؼؿا ال ًٌى هیکه ِؿای ؼؿا قا کًؿ هیؾ جصكبه ًٌى هیؼىؾي قا که بكای ايىاو یک شبك ٠٭اليی و ٌؿو هىئلۀ ؼؿا هٙكض گىیًؿ هیایى هن یک يٝك اوث. ٠ؿۀ ؾیگك

تؿ >ه١ك٨حی ٔكوقی اوث قوتؿ کته ای هی ٠٭اليتی بته هكظلته به ایى ه١ًی که ايىاو ؾق قويتؿ ٌقه بپكوؿ و ؾقباقۀ ؼؿا بیًؿیٍتؿ، او هتراًل بت اللعاٚ ٠٭لی هصبىق اوث ال وشىؾ ؼؿا کًؿ هیجصكبه

ال١لتل چیىتث، ا٨حؿ که قیٍه و ٠لث ٨کك هی و به ایى کًؿ هیو یا ؾق ؼىؾ جؤهل کًؿ هیشهاو يگاه :شهاو چگىيه بایؿ گٍىؾه ٌىؾ و به ٬ىل ظا٨ٛ پكوؿ قال ها چیىث، یا هی چٍ٘ۀ هىث هبؿأ و وك

گاه يیىث لیى چیىث ایى و٭٧ بلًؿ واؾۀ بىیاق ي٭ً ه١٘ا هیچ ؾايا ؾق شهاو آ

هتای ٠٭اليتی و شبك هتا ایى. ؾٌتى هی قوتؿ کته شهتاو بتكایً قال ؾیتؿه ای هی هكظلتهايىاو بته هتك ايىتاو ؾق ؾقوو ؼتىؾ گىیؿ هی ،٨یلىى٦ و هحکلن ه١كو٦ پكوجىحاو ،1هاؼكٌالیكايؿ. ه١ك٨حی

ا ٌؿه ه يٝك هن هبؿأ بىیاقی ال بعد . ایى کًؿ هیقا جصكبه : اظىان وابىحگی هٙل٫ به ؼؿاويؿ;ًٌان ههن و ه١كو٨تی اوتث بته يتام قواو که هكبىٖ به کًن هیاوث. یک يٝك ؾیگك قا هن ٠ْك

گاه ٨كؾی ؼىؾ بك یک يا اوث که ايىاو ٠الوه : ؾاوحاو ال ایى ٬كاق گىیؿ هیاو کاقل گىوحاو یىي ،آگاه ش١٘ی هن ؾاقؾ و هىئلۀ ؼؿا ال آو ؼىؾ یک يا گاه ش١٘ی ىؾؼ يا آ . ؾق گیتكؾ هیث ئيٍت ها ايىاوآ

گاه ش١٘ی ِى هىث، ؼا٘كات اللی هىث، ؼؿا هىث. آيهته ال هایی قی هىث، ایؿهآو ياؼىؾآ

1. Schleiermacher

31 | ٓؾوميام ؼؿا و یاؾ ؼؿا ٔبؽً

ًٌاواو اوتث کته بتا ؾیتى يىتبث آو قواو یهایی ال آقا ي٘ىيه ي٭ل کكؾم ایًصا ًٌاواو ؾیى ؾق قواو ايؿ. ه٘ؿاليه ؾاٌحه

آو قا هن ايؿ که هى ايىاو هىئلۀ ؾیگكی قا هٙكض کكؾه ؼؿاباوقِی اها ٠ك٨ای بمقگ ها ؾق باب هًٍؤ هىتحی هتك ايىتايی ال ٘كیت٫ گىیًؿ هی. ایى ٠اق٨او ؾهن هیو جىٔیط کًن هیؼؿهث ٌ٘ا ٠ْك

هتیچ ،ه٭تام اوتث. ؾق ایتى : بتاؼبكبىؾو;هىتئلۀ هتا ایىؼبك اوث. هىئلۀ ؼىؾي ال هىحی ؼؿا باگتاهین ال ك کتؿاه٘او ال هىتحی ؼىؾيیىث. ها هت: ؼبك;ای بهحك ال واژه هىتحی هتاو ؼبتك ؾاقیتن، آؿ هیهاو. ٠ك٨ا ؼىؾ گاهی به هىحی ؼىؾي ال گىًی كی٫ آ گتاه ٔؼؿٓا هن : هىحی هٙل٫;ايىاو ال٘ آ

هاو ها قا ال وشتىؾ ؼىؾ اوث. و٬حی ال هىحی ؼىؾي ؼبك ؾاقؾ ال ؼؿا هن ؼبك ؾاقؾ. باؼبكی ها ال ٠ْك کتًن، جاو بكایهرال . یک کًؿ هیای ال آو هىحین باؼبك ٙكهال آو و ٬ای ها ظّههٙل٭ی که

ايىتاو و٬حتی ؾق ؾقیتا ٌتًا بؽً اوتث. ایؿ که ؼیلی هن لتفت ٌ٘ا ؾق ؾقیا ًٌا کكؾه بیٍحكٌایؿ هحك 411هراًل ه٘او ؾهؿ هی آيهه ؾق ٬ل٘كو جّك٨ات اووث و شایگاه ًٌای او قا جٍکیل ،کًؿ هیه٘یى ٘كی٫ ایى ايىاو با ه٘ۀ ، اها ؾقوث ال کًؿ هیاو ؾق آو آًٌا هحك هک١ب آب اوث که 111یا

،ِتىقت جٍتبیه ه١٭تىل بته هعىتىن ؾقیا ؾق وظؿت اجّالی ٬كاق ؾاقؾ و با ؾقیا هحّل اوث. بههىحی ؼىؾي با هىحی هٙلت٫ ؾق اقجبتاٖ اقجباٖ ايىاو و ؼؿا گىیا چًیى اوث و ايىاو ال ٘كی٫

ايىتاو بایتؿ ایًکتهه٘یٍه با ايىاو اوث. يته ايىاو ٤ایب يیىث و وا١٬ی ٬كاق ؾاقؾ. اِاًل ؼؿا ال ٘ىق که ايىاو ؾق کًاق ايىاو ايگاقايه، آو ايىاو شى کًؿ جا ؼؿا قا پیؿا کًؿ. البحه يه ؾق ه٩هىم و شىث

هاوث. ٘ىق که هىشىؾ ؾیگكی ؾق کًاق اوث و يه آو

هىتحی گتاه و هتیچ کًؿ هیجصكبه هىحی هٙل٫ قا هن ،کًؿ هیهكکه هىحی هعؿوؾ ؼىؾ قا جصكبه ۀ ؼتؿا ئلهىت ٘ىق اوث په بایتؿ یؿ اگك ایىیجًهایی ٬ابل جصكبه يیىث. ه٘کى اوث بگى هعؿوؾ به

بیتابین، ه٘یٍته هاو لۀ کاهاًل وأعی باٌؿ و بایؿ ها ه٘یٍه به یاؾ ؼؿا باٌین و ؼؿا قا ؾق کًاقئهىهىتحی ؼتىؾم قا هىحی اوتث و هتى و٬حتی ای ال آو ایى جصكبه قا ؾاٌحه باٌین که هىحی هى ٬ٙكه

٘تىق يیىتث. ایى کته ؤتٟ هتا ه١٘تىاًل ؾقظتالی ،کًن هیآو هىحی هٙل٫ قا جصكبه کًن هیجصكبه هتن ه١٘تىاًل بتاؼبك هاو ها ال هىحی ؼىؾ گىیًؿ هیايؿ. آياو ٠اق٨او بمقگ ایى پكوً قا پاوػ ؾاؾه

ٌتؿت وتكگكم بته . ؼّىًِا ؾق هتىا١٬ی کته کًین هیهاو قا ٨كاهىي ی١ًی ه١٘ىاًل ها ؼىؾ >يیىحینهحىشته ،٨كا٤تث یتابین ین. اهتا اگتك بته ؼتىؾ آیتین و ٌتى هیکلی ال ؼىؾهاو ٤ا٨ل هىحین به یکاقگتاه >هاو ظأكین هاو پیً ؼىؾ ؼىؾ و هاو قا ؾاقین هاو ؼىؾ ین که ؼىؾٌى هی ین ال ٌتى هیی١ًی آ

گتاه يیىتحین و ال آو ا ه٘یٍه ال ایى ههاو ؾاقین ا هاو قا پیً ؼىؾ ؼىؾهاو. ها ه٘یٍه ؼىؾ وا١٬یث آ

ي٭ؿ بًیاؾهای ٨٭ه و کالم | 31

ؾاوحاو ايىاو و گىیًؿ هی٠اق٨او . قوؾ هیلۀ ؾیگك ئباٌین، چىو ظىاو٘او وكا٢ هماق هى ٤ا٨ل هیکاق ايىاو بایؿ گىیًؿ هیه٘یى شهث ٘ىق اوث. آ٨ث ايىاو ٩٤لث ال ؼؿاوث و به ؼؿا هن ه٘یى

هصیتؿ ٨تكاواو قوی آو جؤکیتؿ که ؾق ٬كآو اوث : ـکك;کًؿ و ایى ه٘او : یاؾ;ایى باٌؿ که ؼؿا قا ِىقت ه١٘ىلی هىقؾ ٩٤لحً اوث ؾق ؾقوو ؼىؾي ٌؿه اوث. ايىاو بایؿ کىًٌ کًؿ آيهه قا به

جك ظٕىق او قا ال يى بیابتؿ. ايىتاو ؾق ه٭تام جکاهتل ِعیط آوقی ظأك کًؿ و به ج١بیك ال ٘كی٫ یاؾا ؼىايتؿو هتاوحؿالل بكای اذبات ؼؿا ٨لى٩ه و کالم و ٠لن اوتث، ا ًؿ. بًا یاؾ ؼؿا کجه١ًىی بایؿ هك

گٍایؿ. ؼؿا یاؾکكؾيی اوث. وىی ؼؿا ي٘ی ها قاه به ٬بیل چیم ی اذبات ِايٟ و ایى ها واه بك

هتؤيىن این و با او ؾووث و ی ؾیؿه و ًٌاؼحهیآیؿ که ايىايی قا شا ؾق قويؿ ليؿگی ها گاهی پیً هی٘ىاليی هیتاو این و ٨اِلۀ لهايی وال، ؾیگك او قا يؿیؿه این اها هراًل چًؿ پیؿا کكؾه این و وىاب٭ی ٌؿه

قاآو ٌتؽُ ؾوباقه ،به هك ٠لث ،این. اگك ها که ؾیگك ال او ٤ا٨ل بىؾه ها و او اج٩ا٪ ا٨حاؾه به ٘ىقی٬بتل ها کته وتال ی جصكبی بیكويی هاوتث ىهىبى٪ به ج٘ان و ًٌاؼث ظ ایى یاؾکكؾْو ،یاؾ کًین

اٌت١اقی بتا ایتى ای ال اٌتؽاَ پاقه او قا. قوی وً گىق کًن هیاج٩ا٪ ا٨حاؾه بىؾ و ظاال هى یاؾ گ٩ث ؼؿا قا یاؾکكؾو ها با ٌ٘ا بىؾین. بایؿ ها قا یاؾ کًیؿ ها وال ،ها ليؿهای :ؾٌى هیهٕ٘ىو يىٌحه

وؼیمکتكؾو بتا ا٨تث ٌتًیؿو و ،ؾیؿو ،ال ایى ٬بیل يیىث. ايىاو با ًٌاؼث ظىی، جصكبی بیكويیآوقؾو ؼتؿا ال اؾۀبتٌؿه باٌتؿ. ٨كاهىي ؼؿا آًٌا يٍؿه جا یاؾکكؾو او هن هايًؿ یاؾکكؾو یک ايىاو

ی١ًتی ال ٘كیت٫ وشتىؾ >پفیك ٌتؿه اهکاو که ًٌاؼحى ؼؿا ال آو ٘كی٫ ؾٌى هیه٘او ٘كی٫ ه٘کى ا بایؿ اج٩تا٪ بی٩حتؿ. او ال ه ؼؿا ؾق ؾقوو ؼىؾ آوقی ؼىؾ ها و ؼىؾ ها و ال ٘كی٫ هىحی ؼىؾ ها. یاؾ

هاوث. ىو او ه٘یٍه ؾق ؾقوو چ ؾٌى ٘یبیكوو به یاؾ آوقؾه ي

و او قا ؼتؿا قا بًٍاوتؿ جىايؿ هیؾقوث به ه٘او ايؿاله هن ،یک ايىاو هك٬ؿق ک٘االت ؾاٌحه باٌؿگتاه ؼؿا ال ک٘ال ٠ل٘ی ،که یک ک٘ال اوث ،هًؿ ال ٠لن باٌؿ . اگك ايىاو بهكهبیٍحكیاؾ کًؿ و يه آ

گاه وقلی وقل باٌؿ ال ٫ٍ٠ ، اگك ايىاو ٫ٍ٠ؾٌى هی قظتین باٌتؿ ، اگك بؽٍایًؿه و ؾٌى هیؼؿا آگاه آ٨كیًًتؿگی ٪ و آ٨كیًًتؿه باٌتؿ ال ؼال٬یتث و ، اگك ؼالؾٌى هیال بؽٍایًؿگی و قظ٘ث ؼؿا آ

گاه هتؿاق اه و لوقؼى ؼىؾ وقل و ظىىؾ یا و هکفا ؾق ي٭ٙۀ ه٭ابل، ايىاو شاهل یا کیًه ؾٌى هیؼؿا آگتاه ٌایىث قا ؾاقؾ. او چىو والؾ که ه٘یى ٩ِات يا بكای ؼىؾ ؼؿایی هی ؼىؾ ال ٩ِات ک٘تال آ

گاهؾٌى ٘یی١ًی ؼؿا وا١٬ًا باؼبك ي: ک٘ال کّل ; ، اليیىث ؼىايتؿو. اوتث يته کحتاب ٌتؿو . ایى آ ایًکته هگتك ،هعبث چیىث ٨ه٘ؿ ٫ٍ٠ و ي٘ی ،٫ٍ٠ و هعبث کحاب بؽىايؿ ۀايىاو هك٬ؿق ؾقباق

هعبتث ال ؾقويتً بته ٠لحتی ٫ٍ٠ و ایًکهکىی به او ٫ٍ٠ و هعبث قا بهٍايؿ و او بهٍؿ و یا

31 | ٓؾوميام ؼؿا و یاؾ ؼؿا ٔبؽً

٫ٍ٠ و هعبث ی١ًی چه. ؾق ٨ه٘ؿ وث که ايىاو هیها ایىی١ًی ؼىؾ ٠ا٫ٌ ٌىؾ. با >وكالیك ٌىؾکته ال هتاؾق و پتؿق هعبتث : کىؾکتايی گىیًتؿ هیًٌاوی کىؾک وؽى بىیاق ؼىبی هىتث، قواوبته قا هعبتث جىايتؿ هیکىتی .به ؾیگكاو هعبتث بىقليتؿ جىايًؿ ي٘یٌؿو ؿ په ال بمقگچًٍ ي٘ی

ؾقويتی اوتث، چٍتیؿيی و هىتائل ها ایىؾیگكی هًح٭ل کًؿ که به او هعبث چٍايؿه ٌؿه اوث، گاه قابٙۀ ايىتاو و ؼتؿا هتن ایتى کكؾيی اوث. ٌؿيی اوث، شىٌیؿيی اوث، جصكبه ه٘اقوحی و آگتاه هتاو ال ؼتؿا هحًاوتب بتا ٜك٨یتث وشتىؾی ؼىؾ هتا ايىاوچًیى اوث. ها و ک٘تاالت ؼتؿا آ

ؿ ٌى هی گاهی ها ٌق ایى اوتث کته اگتك ؾق . اوحؿالل ٨لى٩ی بكای کًؿ هیین. بفق ؼؿایی ؾق ؼىؾآبیابًؿ. ٠اق٨او بمقگ به هتا پاوػ ها آو ،هایی به وشىؾ آیؿ ها و پكوً واؼحاق ٠٭اليی ايىاو ٌبهه

هات ایى شىٌیؿو قا ٨تكاهن ؿه٭ کًیؿ جا ؼؿا ال ؾقويحاو بصىٌؿ. ايىاو بایؿ که ؼؿا قا یاؾ گىیًؿ هی٨كا٤ث اوتث. ايىتاو بایتؿ ٨كا٤حتی هات ؿجكیى آو ه٭ کًؿ جا ایى ظاؾذه اج٩ا٪ بی٩حؿ که یکی ال ههن

گاه گاه ٌىؾ و ال ٘كی٫ آ گاه ٌىؾ. هتا ه١٘تىاًل ایتى ٌؿو ال ؾاٌحه باٌؿ جا ال ؼىؾي آ ؼىؾ ال ؼؿا آث به ٨كا٤ث قا آوقؾ، بایتؿ ظ٩تاقی کتكؾ ؼتىؾ قا و ایتى وشىؾ يؿاقین. بایؿ و٬ث گفاٌث بایؿ ٨ِك

بیًین آو شىق که ٌتایؿ گفاقین ب١ؿ هی و٬ث ي٘ی ظ٩اقی و٬ث اللم ؾاقؾ. ها بكای جكبیث ٨كليؿاي٘او ؿ و ک٘ال پیؿا يکكؾه شتىقی ال آب ایى هتا ایىگتىیین چتكا و٬تث هی ايتؿ و آو و بایؿ ٨كليؿاي٘او ٌق

که ايىاو بكای جكبیث ؼىؾي هن بایتؿ و٬تث جىشه کًًؿ هىؤلهايؿٕ شىاياو اهل جؤهل به ایى آهؿه ؾقليؿگی کًؿ و ؾق هك ٌكایٙی ه٘كي ش٘ا٠ث ٌتىؾ و هكگىيه جىايؿ هیآؾم جّىق کًؿ ایًکهبگفاقؾ.

بتا ؼىايتؿو ولی ايحٝاق ؾاٌحه باٌتؿ کته هتراًل ،قولايه گكؾؾ های ؾق ج٘ام او٬ات ٤ك٪ ؾق ه٥ٍىلیثکته کتاق ،ٌتىؾ، ایتى جّتىق ؾقوتث يیىتث. پیتاهبك اوتالم ؼؿا بكایً ظل ۀلئکحاب و ه٭اله هى

ام جتا هکتاقم اؼتال٪ قا ايگیؽحه ٌؿه ٨كهىؾيؿ هى بك ،اوث اي ؾ٠ىت به جىظیؿ و يٍك جىظیؿ اِلیل٭یات ٠ىْ گاه ي يٍىؾ ايىاو ال ؼىؾ کاهل کًن، چىو جا ؼ گاه ي ؾٌى ٘یآ .ؾٌى ٘یو ال ؼؿا هن آ

ٌتب. و ي٘ال ٌتب آو هتن ؾق ذلتد آؼتك جهصؿؾايیؿ ؾق ه١اق٦ ؾیًی ها ؼیلی جؤکیؿ ٌؿه قوی هیؾاقؾ. ؾق ها واای ال اؾیاو ؾیگك هن ٌب ؾاوتح بیؿاقی اؼحّاَ به اوالم يؿاقؾ ؾق پاقه اه٘یث ٌب

ای لیتك لهقوتا ؾاقؾ. یکی ال ؾايٍصىیاو هى ؾق ؾوقۀ ٨ى٪ لیىايه ها واٌب ؾاوح ،٠ك٨او اوالهیٌتب ش٘تٟ و هتا و اٌت١اق ٠ك٨تا قا ؾقبتاقۀ يٝك:. ٌب ؾق يٝك ٠ك٨ا;يٝك هى گفقايؿ جعث ٠ًىاو

یتک ٬تؿقی ؾق های قولايته قا يتؿاقؾ و ایى اوث که ايىاو ؾق ٌب ه٥ٍله هىؤلهجعلیل کكؾه بىؾ. اب پتكین و پكجت هی ؾقوو ؼىؾي اوث و ال ؼىؾي بیكوو يپكیؿه اوث. هتا ؾق قول ال ؼتىؾ بیتكوو

و کتكؾ هی یجٍتبیه هاو يیىتحین. یکتی ال اهتل ایتى ٬بیتل ج٘كیًتات شا. ؾق ؼىؾ ین به هماقٌى هیؾق ک٧ لیتىاو ٬تكاق و ؾٌى هیيٍیى ؾق ؾاؼل یک لیىاو پك ال آب، هى١٬ی جه ،گ٩ث یک بكگ گل هی

ي٭ؿ بًیاؾهای ٨٭ه و کالم | 38

.ینٌتى هتیيٍتیى گیتكین و جته ؾق ٌتب آقام هی ها ايىتاوکه آب لیىاو کاهاًل آقام باٌؿ. ها گیكؾ هیهتاو قا هتاو ؼىؾ ؼىؾ این به بیتكوو. آو و٬تث اوتث کته هاو هىحین و پكجاب يٍؿه هاو ؾق ؼىؾ ؼىؾٍتؿ بته بیكويی ها قا ي٘ی چىو هٍا٤ل و ٠ىاهل ،هاو قا بکاوین ک٧ٍ کًین، ا٠٘ا٪ ؼىؾ جىايین هی ک

الیتؿ بتا ؼتؿا ؾ قالويیتال بپك جىِیه ٌؿه ؾق ذلد آؼك ٌب به هًاشات و ایًکهایى ٘ك٦ و آو ٘ك٦. ظاِتل اوتث و ؾق آو ٨كا٤تث آؾم وؽى بگىییؿ به ه٘یى شهث اوث که ؾق آو وتا٠ث ٨كا٤حتی

، ال هك گىٌۀ ؾٌى هیوشىؾي گىحكؾه جك ، ا٫٨ کًؿ هیه١ًىی پیؿا ۀاظىان کًؿ که جىو١ جىايؿ هیآیتؿ ال آهؿ به ؼتا٘ك هی گكؾؾ، آيهه به ؼا٘ك ي٘ی هی ای بال و قوليه ؾٌى هیوشىؾي ِؿایی ًٌیؿه

ؼتؿا ؾق هتك ایًکتهگتكؾؾ. ؼالِته ا٨موؾه هی: ٌهاؾت; و به ؾاهًۀ ؾٌى هیکاوحه : ٤یب;ؾاهًۀ بته کتاق : ـکتك;ها باق ایى ج١بیك هصیؿ ؾه شىٌؿ. ؾق ٬كآو ي٘ی آیؿ و ال ؾقوو آؾم ٌكایٙی به یاؾ ي٘ی

ـْ ;گ٩حه ٌؿه: و ق٨حه اوث ا قا لیاؾ به یاؾ بیاوقیؿ ؼیلی لیاؾ. ؼىايًتؿه ؾق ؼؿ: ریكاً کكًا ک ـِ لّله ا واك ک ا بِ ;آوقیؿ. ؾق آیۀ ؾیگك آهؿه ؼیلی لیاؾ به یاؾ ی١ًی چه ؼؿا قا گىیؿ هیك يٝبؿو

تؤ ١ْب ا ی ْل ه تي ْن ق کت٬ ِبّ

اإ ٠ ْىال ؾ . هتا جّتىق 11ٓ[ ٨ٔك٬تاو: اگك او قا يؽىايیؿ کًؿ ٘یبه ٌ٘ا ا٠حًا ي بگى پكوقؾگاق هى :]ْن کل وىی ؼؿا بال اوث. يته اوث ؾق هك ٌكایٗ قاهی ال ها به ؾق هك ٌكایٗ ؼؿا بكای ها ظأك ًینک هیو بایؿ پكؾۀ ٩٤لث قا کًاق بميین و ؼتؿا قا بؽتىايین ینها ؾق ٩٤لح شىق يیىث ؾق بىیاقی ال ٌكایٗ ایى

به ها يٍاو ؾهؿ. يحیصه ؾهؿ و ؼؿا ال ؾقوو و بیكوو ها ؼىؾي قا های ها و بؽىايین و بؽىايین جا يؿا ٨٭ٗ با لباو بؽىايین. ایى گىيۀ ؼىايؿو ال کىايی واؼحه اوث که ؼتىؾِ ایًکهاها الجه ؾل بؽىايین يه

به هًگام ایى ؼىايؿو، ک٘االت وشىؾی ؼتىؾ قا ،ؾقوا٬ٟ ها آوه١ًىی هىحًؿ، واشؿ ک٘االت ها آوو هىتحی ؼؿاويتؿ اوتث. یا٨حى ٠یى جصكبۀ ک٘االت الهتی ایى وو١ث ۀو جصكب بؽًٍؿ وو١ث هی

هكاجب ٠ل٘ی یک ؾايًٍ٘ؿ بىیاق بكشىحه ا٘الٞ پیؿا کًؿ که ؼتىؾي ٬ىت٘حی ال ال جىايؿ هیکىی ؾاق ٌىؾ، ٤ا٨ل و ٨ا٬ؿ ک٘تاالت ه١ًتىی هتن ال ٠اِلن ؼبك جىايؿ ٘یؾاٌحه باٌؿ، شاهل ي آو ؾايً قا

اوتث : جفکكه;و ـکك اوث و یا ؼبك بٍىؾ. ؾق ٬كآو کكین گ٩حه ٌؿه که ؼىؾ ٬كآ ؼؿا با ال جىايؿ ٘یي. ایتى ٬تكآو ؾٌتى هیکكؾو ؼؿاوث ٬كآو ؾق ؾقشۀ اول ـکك پیاهبك اوث و ب١ؿ هایۀ ـکك هتا یاؾ ٬كآو های وتایك پیتاهبكاو هتن وویلۀ پیاهبك اوث با اهؿاؾ ٔوظیٓ ؼؿا. ؾقباقۀ کحاب کكؾو ؼؿا به یاؾ ٠یى

ـ ; :یگكی ال ٬كآو آهؿهايؿ. ؾق هىقؾ ؾ هن ـکك بىؾه ها آو٬كآو گ٩حه ٌؿه ؾق تِبوَّ التِفّ ْك کتو ٟ ك ک٨ ت ٩ً ٰی ج یى ًِ ْئِه ٘ کكؾو ؼؿاوث. قوايؿ یاؾ چیمی که به هئهًاو ي٩ٟ هی آو 11ٓـاقیات: ٔ :اْل

بیتكوو ال ابتی ايىتاو بته هىشتىؾی ۀابی ايىاو به ؼؿا قۀبًؿی وؽًاين ایى اوث که ؾاوحاو ق شٟ٘ه٘یٍه بتا يیىث ؾق یک شایی بایؿ ؼؿا قا پیؿا کًین ؼؿا ٘ىق ؼىؾي و ٤یك ال ؼىؾي يیىث. ایى

ای ٬ٙتكه هعتؿوؾ آؾهتی واق که ال آو گكیم بایؿ ؾاٌث. هىتحِی اها يه آو ؼؿای ايىاو ،ايىاو اوث

31 | ٓؾوميام ؼؿا و یاؾ ؼؿا ٔبؽً

اهتا ،ؼتؿایین هعؿوؾ ؼؿاويؿ. ها ٨كليؿ ؼؿایین و ه٘یٍته ؾق ؾاهتى و ؾق آ٤تىي اوث ال هىحی يابلًتؿی ؾاقيتؿ ٠ك٨ا وؽًاو بىتیاق ایًصا ؿا يیىحین ال ؼؿاويؿ. ؾايین که ؾق آ٤ىي ؼؿایین. ها ش ي٘ی

ث پكؾاؼحى به ٌؿو هایۀ هٙكض ٌاو ایى اوث که قیٍه و پایه و يیىث. په ٠ك٨ا يٝك ها آوکه ٨ِك٬بیتل اوتث ؾق ؾقوو گ٩حى با ؼؿا و اهیؿ و ا٠ح٘اؾ به ؼؿا و هكچه ال ایتى ؼؿا و ـکك ؼؿا و وؽى

شا قا ؾق ؿا ایى يیىث کته بتا ایصتاؾ وكوِتؿا و ٤ى٤اوتاالقی ه٘تهکكؾو ؼ ؼىؾ ايىاو اوث. یاؾ باٌینٕ هاو هٍكٞو ؾيیىی ؼىؾ ولی ٠٘اًل ؾيبال هًا٨ٟ يا ،ك ال يام ؼؿا کًینشاه١ه پ

1هؼًای دػا در لزآول ; :كین آهتتؿه اوتتثکتت ؾق ٬تتكآو

تتؤ ا و ـ ِا تتِبِيّي کو تتي ٨ ًِّ

تتاِؾع ٠ كِ ٠ِب ا یتتب ٬ ـ ِٞ ِا اِ التتؿَّ ٠ْتتى ِشیتتب ؾ

أ

اِو ٠ ْك ؾ ْن ی ه لَّ ١ ىا ِبي ل ً ْئِه ْلی ىا ِلي و ِصیب ْىح ْلی وو ٨ ؿ ٓ.981: ٔب٭كه :ٌ تتب ه بتتكای هىتتل٘اياو بتتیً ال هكچیتتم بتتا ه٩هتتىم ؾ٠تتا ؾق اقجبتتاٖکتت ،های ٬تتؿق بتته هًاوتتبثٌ

تاٞ و اظتىال ویاوتی ،هتا ۀًن. ؾق شاه١تکِعبث ه١ًای ؾ٠ا ؾق ٬كآو ۀؾقباق ؼىاهن هی اوث، أوؿه جا ٠ؿ و تىيؿ. لیتاؾی ال هتك آيهته قيت ؾیتى و ؼتؿا ؾاقؾ ؾل ۀاشح٘ا٠ی وببٌ لؾه و هتؤیىنٌ ١ی آو اوتث کًن هی ك ک٨ ِتىقجی ؼٍتى و ٤یتك هتا بته ۀه ایتى ه٩تاهین ؾق شاه١تکت٠لث چًیى ٔو

ؿههایی هؽكب ه٘كا يؿ و با جصكبهٌى هی٬بىل هٙكض ٬ابل ؿیؿ ؾاقین ال هٌ هًٝتكی ايؿ. ها اهكول يیالٌ بپكؾالین. ها آوؾیگك به

لهتیى بته گاهی او٬ات شاه١ه يیال ؾاقؾ ؼؿا ال آو٘او به لهیى آوقؾه ٌىؾ و گاهی يیال ؾاقؾ ؼتؿا ال باٌؿ و هتىقؾ ها ٬كاق گك٨حه ه هكو٬ث ؼؿا ؾق آو ؾوقهکآو٘او بكؾه ٌىؾ. ه١ًای ایى وؽى آو اوث

ًًتؿ. ک يیىث، هٙتكض ه هٙكض کًًؿ ؼؿایی قا کقا به ؼؿا هحىشه ها ايىاوىايی بایؿ کباٌؿ، جىشه يه هتىقؾ ٩٤لتث کتؼتؿایی قا آوقيؿ و ه ؼؿا قا ال آو٘او به لهیى ک كؾ کجىاو چًیى ج١بیك ایى اهك قا هی

اؾ. ظىیًیۀ ؾق ي9281 وال قهٕاو هاه 91 ٌب وؽًكايی. 1 اٌق

ي٭ؿ بًیاؾهای ٨٭ه و کالم | 23

ًًؿ. اهتا ؾق ک وىی آو شلب به ها قا ًًؿ و جىشهک به آو جىشهی يؿاقيؿ ؾوباقه هٙكض ها ايىاواوث و ىتی ؾ٠تىی اقجبتاٖ بتا ک. هكؾٌى هیهبحفل ه ک ؾٌى هیشا پؽً ٬ؿق ه٘ه ب١ٕی ال شىاهٟ ؼؿا آو

حی به يام ؼؿا ايصام کًؿ هیؼؿا . ال ؾق و ؾیىاق به يتام ؼتؿا ِتؿ گىيته گیكؾ هی و هك ٠٘ل وا١٬ًا ٌلىچته و ؼیابتاو ایتى کگیكيتؿ، قي قا به ؼىؾ هی