Tedarik Zinciri Yönetimi

-Üretme ve Dışarıya Yaptırma Kararları-

Yrd. Doç. Dr. Mert TOPOYAN

Üretme ve Dışarıya Yaptırma Kararları İșletmeler, müșteri gereksinimlerinin karșılanması için hem

doğrudan bu amaca hizmet eden hem de bu amacı destekleyen/tamamlayan pek çok faaliyeti gerçekleștirmek zorundadır.

Burada verilecek ilk karar, tüm faaliyetlerin ișletme tarafından mı yapılacağı yoksa bazı faaliyetlerin bașka ișletmelere, yani dıș kaynaklara mı devredileceğidir.

Bu kararlar ișletmecilik literatüründe üret/satın al kararları olarak da adlandırılır.

Üret/satın al kararları bir tedarik zincirini olușturmanın temelinde yer alır. Müșteriye ürün/hizmet sunum sürecindeki ișler birden fazla ișletme tarafından gerçekleștirildiğinde, her farklı ișletme bir üret/satın al kararı sonucu zincire katılmıș anlamına gelecektir. Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Üretme ve Dışarıya Yaptırma KararlarıÜretme Nedenleri Dıșa Yaptırma Nedenleri

Daha düșük üretim maliyetleri Uygun olmayan tedarikçiler Yeterli arzın garanti edilmesi

(miktar ya da teslimat) Fazlalık ișgücü ya da tesislerin

kullanılması ve bir marjinal katkı yaratılması

İstenen kalite düzeyinin elde edilmesi

Tedarikçi hilelerinin bertaraf edilmesi

Daha düșük satın alma maliyetleri

Tedarikçiye verilen taahhütlerin yerine getirilmesi

Teknik ya da yönetsel yeterlik elde etmek

Yetersiz kapasite Stok maliyetlerini azaltmak Alternatif kaynaklar elde etmek

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Üretme ve Dışarıya Yaptırma KararlarıÜretme Nedenleri Dıșa Yaptırma Nedenleri

Bir tedarikçiye zorlayıcı taahhütler verilmesini gerektirecek benzersiz bir ürünün elde edilmesi

Örgütsel yeteneklerin korunması ve çalıșanların geçici olarak ișten çıkarılmasının engellenmesi

Tescilli tasarımın veya kalitenin korunması

İșletme büyüklüğünün korunması ya da arttırılması (yönetim tercihi)

Yetersiz yönetsel ya da teknik kaynaklar

Karșılıklılık Ürünün bir patent ya da ticari

sır olarak korunması Yönetimin daha serbest kalarak

kendi öncelikli ișleriyle uğrașabilmesi

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Üretme ve Dışarıya Yaptırma Kararları Üretme veya dıșarıya yaptırma kararları hem stratejik hem

de ișlemsel düzeyde etkileri olan kararlardır. Bu kararlar değerlendirilirken hem ișletmelerin uzun

dönem gelișme stratejisi, yatırım olanakları ve kararlar, pazar gelișim eğilimleri gibi etkenler, hem de mevcut talebi ya da talep dalgalanmalarını karșılama, kısa dönem kapasite yaratma, maliyetler gibi etkenler birlikte değerlendirilmelidir.

Üretme veya dıșa yaptırma kararları genel üretim stratejisi ile eșgüdümlü olarak düșünülmezse beklenmedik maliyetlere yol açma riski de tașır.

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Ne Zaman Üretim Ne Zaman Dışarıya Yaptırma?

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Üret/Satın Al Karar Ağacı

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Halihazırda elde bulunmayan ya da kolayca edinilemeyecek özel bir bilgi ve beceri gerektiriyor mu?

Hız gereksinimi?

Satın Al

Üret

İșbirliği yap

Satın alma fırsatı (hedef ișletme satmaya hazırdır)

Yüksek risk (ișbirliği yatırımların, risklerin, bilginin paylașımını gerektirebilir)

Satın alma için gerekli fonların olmaması

Evet

Hayır

Düșük

Yüksek

Yüksek

Bilgi ve Beceri Zamanlama Karar Diğer Etkenler

Üret/Satın Al Karar Ağacı

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

İșletmenin ana faaliyetlerini

tanımlaUygun değer

zinciri bağlantılarını

belirleAna faaliyetlerin toplam maliyetini

analiz etOlası ortaklıklar için tedarikçileri

analiz et

Satın al

"Ana" olmayan faaliyetleri dıș kaynağa devret

Tanımlanan ana faaliyetleri incele

Ana faaliyetlerin yetkinliğini kıyasla

Uygun tedarikçi sayısı ve/veya rekabet açısından en az tehdit

Üret(Yeterliliği koru)

Uygun dıș kaynak yok

Yeterliliğe sahip uygun tedarikçi sayısı

Üretmek için yatırım yap

Yeterliliğe sahip uygun tedarikçi yok

Uygun tedarikçi yok ve/veya gelecekte olası rekabet tehdidi

Üret/Satın Al Kararlarının Yapısı

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Üret/Satın Al Karar Sürecinin İç Yapısı

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Üret/Satın Al Karar Sürecinde İşlevler Arası Bilgi Akışı

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Satın alma

Kalite

Ar-Ge

Lojistik

PazarlamaSatıș

Finans

Üretim

Teknik gereklilikler

Alan, stok, süreç vb. bilgisi

Toplam maliyetler

Teda

rikç

i kal

itesi

Satıș tahminleri

Finansal ve stratejik yaklașım (tüm ișlevlere dağılmıș șekilde)

Üret/satın al kararları temelde maliyetlerle ilișkili olduğundan bașabaș analizi yoluyla da çözümlenebilir.

Hacim-maliyet ilișkisi kurularak en uygun seçeneğin seçilmesi söz konusu olacaktır.

Bașabaș analizinin sonuçları, ișletmelerin beklentileri ile kıyaslanarak son karar verilmelidir.

Üret/Satın Al Kararlarında BaşabaşAnalizi

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Satın al

Üret

Satın al

Üret

Miktar

Maliyet

Dış Kaynak Kullanımı (Outsourcing) Üret/satın al kararları sonucunda satın alma seçeneğinin, yani

dıșarıya yaptırmanın seçilmesi durumunda dıș kaynak kullanımı gerçekleșir.

Dıș kaynak kullanımı, bir dizi bağlantılı iș sürecinin ișletme adına bir bașka tarafa (kaynağa) yaptırılması anlamına gelmektedir.

En yaygın olarak dıș kaynak kullanımına gidilen faaliyetler arasında bilgi sistemleri, depolama ve dağıtım, tesis yönetimi, ücret yönetimi, çağrı merkezleri, imalat, erișim sayfası yönetimi, tasarım, servis sağlama gibi örnekler sayılabilir.

Her dıș kaynak kullanımı sürecin dıș kaynaklara devredilmesini içermeyebilir. Bazı durumlarda ișletmeler bir ürün ya da hizmeti yalnızca satın almaktadır.

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Dış Kaynak Kullanımını Teşvik Eden Etkenler Kalite: Gerçek kapasite, talebi karșılamakta geçici olarak yetersizdir.

Kalite faktörü kendi içerisinde üç kısımda incelenebilir: artan kalite talebi, kalifiye personel eksikliği, bir geçiș süreci olarak dıș kaynak kullanımı.

Maliyet: Dıș kaynak kullanımı, giderek artan maliyetlerin kontrol altında tutulması için olası çözüm yollarından biridir ve maliyet liderliği stratejisine de uygundur. Bir ișletme, maliyetlerini kontrol altına alarak ve düșürerek rekabetçi pozisyonunu iyileștirebilir.

Finansman: Her ișletmenin yatırım bütçesi sınırlıdır. Fon kullanımı uzun vadeli bir karar olup, fonları öncelikli olarak ișletmenin ana faaliyet konularında kullanılmalıdır.

Ana faaliyetler: Ana faaliyetler, ișletmenin gelirini meydana getiren birincil faaliyetlerdir. Bu faaliyetlere odaklanmak stratejik bir karardır. Tüm diğer faaliyetler destek faaliyet olup dıș kaynaklara yaptırılmalıdır.

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Dış Kaynak Kullanımını Teşvik Eden Etkenler İșbirliği: İșletmeler arası ișbirlikleri çatıșmaya yol açabilir. Bu tür

çatıșmaları önleyebilmek için, ișbirliği yapan iki ișletmenin her ikisinde de yapılan aynı faaliyetler tamamen dıș kaynağa yönlendirilmelidir.

Teknoloji: Teknolojinin gelișme hızı ile birlikte teknolojinin eskime hızı da artmaktadır. Bu durum ișletmelerin yeni teknolojileri edinmeye yönelik ihtiyaçlarının artmasına yol açmaktadır. Fakat teknolojiyi edinme maliyetleri çoğu zaman yüksek olup bunun kısa zaman aralıklarında bașarılması mümkün olmayabilir.

Risk paylașımı (transferi): Bilgi ve hizmetlerde uzmanlașma beraberinde bu gerçekleștirilen faaliyetlere ilișkin risklerin de azalmasına yol açar. Dıș kaynak kullanımına bırakılan faaliyetlerde bu uzmanlașma nedeniyle azalan riskler hem ișletmelerin daha az sorun yașamasına hem de maliyetlerin azalmasına yol açar.

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Dış Kaynak Kullanımını Teşvik Eden Etkenler Kaynak yönetimi: Ana faaliyetlere odaklanmak ve kaynakları bu

alana yöneltmek daha etkin bir kaynak yönetimine katkı sağlar. Bunun nedenlerinden biri, daha az tahmine ihtiyaç duyulması ve bu nedenle tahminlerdeki hata oranlarının da azalmasıdır. Ayrıca bu faaliyetlerde daha etkin optimizasyon yapmak da mümkün olmaktadır.

Yönetsel beceriler: Yönetim ve eğitim becerilerinin gerçekten fark yaratılabilecek alanlara yönlendirilmesi mümkün olur. Bu sayede rekabet avantajı sağlayabilecek uygulamalara daha fazla ağırlık verilebilir.

Küreselleșme: Geniș bir coğrafyada faaliyet gösteren ișletmeler faaliyetlerinin bir kısmını dıș kaynaklara devretme eğilimine girmektedir. Bu eğilimin altında finans kaynaklarının etkin kullanımı, risklerin paylașılması, pazarlar hakkında daha iyi bilgi alabilmek gibi pek çok neden yatmaktadır.

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Dış Kaynak Kullanımı Pek çok üretim ișletmesi gerçek üretim anlamında

bakıldığında "sanal" hale gelmektedir. Ürünün temelinde planlama, tasarım, fikri mülkiyet hakları, bilgi kontrolü, tedarikçi ve/veya üretici seçimi gibi konularda hala söz sahibi olmalarına karșın; diğer pek çok faaliyeti dıș kaynaklara yaptırmaktadırlar.

Hatta yukarıdaki faaliyetlerin bile bazılarının dıș kaynaklara devredilmesi söz konusu olabilmektedir.

Ana ișletmelerin ağırlıklı ișleri üretimden marka yönetimi, satıș ve pazarlama, ürün yașam süreci kontrolü, yedek parça değișimi, iadeler ve düzenlemelere uyma faaliyetleri gibi alanlara kaymaktadır.

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Dış Kaynağa Bırakılabilecek Faaliyetler

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Yüksek

Düșük

Ana

yet

kinl

ik ö

zelliği

Rekabet açısından önem YüksekDüșük

Müșteri hizmeti

Stok yönetimi

Sipariș yönetimi

Katma değerli lojistik

hizmetleri

Müșteriye teslimatDepolama

Tesisler arası tașıma 1 2

43İmalat

Ürün tasarımı

Dış Kaynağa Bırakılabilecek Faaliyetler 1. alandaki faaliyetler kesinlikle dıș kaynağa yaptırılmalıdır. 2. alandaki faaliyetler dıș kaynağa bırakılmalı, fakat rekabet

açısından önem tașıdığından dikkatli bir șekilde kontrol edilmelidir.

3. alandaki faaliyetler dıș kaynağa yaptırılabilir, fakat ișletme için önem tașıyan ana yetkinliklerdir.

4. alandaki faaliyetler hem rekabet açısından önemli hem de ișletmenin ana yetkinliği olduğundan mutlaka ișletme tarafından yapılmalıdır.

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Dış Kaynak Kullanımı

Kazanımlar Sakıncalar Düșük marj içeren,

farklılașmamıș çeșitli hizmetlerde önemli maliyet tasarrufları ve yeni gelir fırsatları

Eldeki finansal kaynakların artıșı Sabit sermaye yatırımlarını

azaltması Daha iyi kalite ve verimlilik Fonksiyonel uzmanlıklardan

daha iyi yararlanma

Yönetimin düșünce tarzında değișim gerektirmesi

Yeni ve daha karmașık bir iletișim düzeyi ihtiyacı

Yeni bakıș açıları, kișilikler ve talepler nedeniyle ortaya çıkabilecek yeni sorunlar

Çalıșanlar ve çalıșan örgütleri açısından güvensizlik

Tedarikçileri izleme ve değerlendirme zorlukları

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan

Dış Kaynak Kullanımı

Kazanımlar Sakıncalar Büyük giderler ve personel

tahsisi gerektirecek hizmetlerin sunulması yoluyla rekabet avantajı yaratma ve gelir akıșları olușturma

Pazara yeni sunulacak hizmetlerin daha az risk ve maliyet içerecek șekilde test edilebilmesi

Müșteriyle etkileșimde olan ișlevleri müșteriye yabancılașmadan dıș kaynağa bırakma zorluğu

Dıș kaynağa devretmenin kısa dönemde bașarılamaması

Kısa dönemde kazanımlar sağlayan uzun dönemli sözleșmelerin daha sonra çeșitli gider artıșlarına yol açması

Yrd. Doç. Dr. Mert Topoyan