o:\leerplan-2002\2de graad kso - studierichtingen\beeldende en

$: O:\leerplan-2002\2de graad KSO - studierichtingen\Beeldende en$
VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEKSECUNDAIR ONDERWIJS

LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS

BEELDENDE EN ARCHITECTURALE KUNSTENTweede graad KSO

Licap - Brussel D/2000/0279/067 - september 2000

D/2000/0279/067 3 Beeldende en architecturale kunsten2de graad KSO

INHOUD

LESSENTABEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

1 BEGINSITUATIE - BEPALING VAN DE LEERLINGENGROEP . . . . . . . . . . . 51.1 Bepaling van de leerlingengroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51.2 Beginsituatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

2 ALGEMENE DOELSTELLINGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52.1 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52.2 Algemene doelstellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

3 ALGEMENE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN DIDACTISCHE MIDDELEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

4 LEERPLANDOELSTELLINGEN, LEERINHOUDEN EN SPECIFIEKEPEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

4.1 Waarneming en voorstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84.1.1 Leerplandoelstellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84.1.2 Leerinhouden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94.2 Kleur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94.2.1 Leerplandoelstellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94.2.2 Leerinhouden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104.3 Vormgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104.3.1 Leerplandoelstellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104.3.2 Leerinhouden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104.4 Specifieke didactische wenken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124.4.1 De begeleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124.4.2 De opdrachten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124.4.3 Het atelier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134.4.4 Wenken per component . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

5 MINIMALE MATERIELE VEREISTEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

6 EVALUATIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146.1 De permanente individuele begeleiding van de leerling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146.2 Het ateliergesprek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146.3 De eindevaluatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

7 BIBLIOGRAFIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

KV KUNSTINITIATIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

Lessentabel Zie website: www.vvkso.be


1 BEGINSITUATIE - BEPALING VAN DE LEERLINGENGROEP

1.1 Bepaling van de leerlingengroep

“BAK richt zich tot leerlingen die:- interesse betonen voor de beeldcultuur;- bij hun instap in het KSO de gedrevenheid hebben om creatief te werken en hun creativiteit te

ontwikkelen;- bereid zijn tot een permanente reflectie over de eigen aanleg en inzichten;- bereid zijn artistiek-technische vaardigheden te ontwikkelen;- bij de instap beseffen dat het verwerven van de noodzakelijke inzichten en attitudes een bewuste

keuze en een dagdagelijkse concentratie veronderstellen;- in staat en bereid zijn in groep te werken en de eigen realisaties te vergelijken met die van anderen;- een betrokkenheid vertonen met het studiegebeuren en van daaruit bereid zijn aanknopingspunten

te zoeken in de actualiteit.” (Vlaamse Onderwijsraad, Studierichtingsfiche BAK)

1.2 Beginsituatie

Alle leerlingen, die uit de eerste graad komen hebben “plastische opvoeding” als gemeenschappelijkebasis.De leerlingen zijn met enkele aspecten van de kunst (beeld - muziek - woord) op een actieve encreatieve wijze in contact gekomen. Daarbuiten zijn ze via de media beïnvloed door de eigentijdsebeeld- en muziekcultuur.Sommige leerlingen volgden in de eerste graad al de basisoptie 'Artistieke vorming', anderen makenpas nu die keuze.Sommige leerlingen volg(d)en reeds academie.Leerlingen die instromen in een tweede leerjaar van de tweede graad worden, indien nodig, bijgewerkt.

2 ALGEMENE DOELSTELLINGEN

2.1 Inleiding

! “BAK is doorstroomgericht: na het beëindigen van BAK in de tweede graad, moet de leerlingbeschikken over voldoende kennis en vaardigheden (zowel op het vlak van de algemene vakken alsop het vlak van de kunstvakken) die hem een brede basis geven om door te stromen naar de derdegraad, meer in het bijzonder naar de verschillende studierichtingen van de polen kunsten enopleiding van de derde graad KSO.” (Vlaamse Onderwijsraad, Studierichtingsfiche BAK)

! BAK is geen specialisatie, laat geen opdeling toe van bet beeldend domein noch systematischeleerstofafbakening, maar benadert de beeldende vorming in haar totaliteit en met de nodige differentiatie.Op het einde van het tweede leerjaar van de tweede graad moet de leerling een bewuste enoordeelkundige keuze kunnen maken tussen de studierichtingen binnen de derde graad.


3e Graad ABK TBK VBK VERDIEPENarchitecturale en binnenhuiskunst toegepaste beeldende kunst vrije beeldende kunst

KEUZE

2e Graad BAK KENNISMAKINGbeeldende en architecturale kunsten PROEVENSE

CU

ND

AIR

ON

DER

WIJ

S

2.2 Algemene doelstellingen

De Beeldende en architecturale vorming is een basisopleiding en geeft de leerlingen ruimschoots degelegenheid om de juiste attitudes te verwerven en de basistechnieken in te oefenen.

De leerlingen moeten in eerste instantie leren op een bewuste en zinvolle manier hun eigen houding,rol en plaats te bepalen binnen het domein van de beeldende en de architecturale kunsten en tegenoverde maatschappij. Zij moeten zich bewust worden van de eigen waarde en geaardheid.

Er wordt aandacht besteed aan de vorming van algemene attitudes, zoals ! concentratie, inzet, doorzettingsvermogen;! zelfstandig en kritisch denken en werken;! zin voor objectiviteit;! kunnen omgaan met intersubjectieve criteria (dit veronderstelt assertiviteit, openheid ten aanzien

van en leren aanvaarden van kritiek...);! ethisch, affectief en sociaal besef; ! kennis van en participatie aan cultuur;! leren werken in teamverband.

Van groot belang is ook bet bewust leren ontdekken, ervaren, ontwikkelen en visualiseren van een eigenemotionele beleving van de wereld.

Leerlingen die deze richting kiezen moeten zich bewust zijn dat het verwerven van de beeldende taal,in wisselwerking met het pakket algemene vakken, zelfwerkzaamheid, een (onder)zoekende houding,studiemethode, zelfevaluatie en organisatie vraagt. Dit vereist een grote betrokkenheid, enthousiasmeen bereidheid tot communicatie. Daardoor krijgt de artistieke intelligentie een kans om zich teontwikkelen en wordt tevens de belangstelling voor de algemene vakken gestimuleerd.

Via de artistieke vorming wordt de totale persoonlijkheid ontwikkeld. Dit wordt gerealiseerd door hetleren begrijpen en hanteren van een universele beeldende taal. De leerlingen bekwamen zich in zowelde objectieve studie als in de vrije expressie. Het aanleren van diverse beeldende technieken enmotorische tekenvaardigheden mag echter nooit een doel op zich zijn, maar moet steeds in relatie staantot vorm en inhoud. Hierdoor wordt de creativiteit ontplooid en het zoeken naar originele oplossingengestimuleerd.


3 ALGEMENE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN DIDACTISCHEMIDDELEN

! BAK is meer dan het samenvoegen van twee bestaande studierichtingen. Daar beeldeducatie enoriëntering centraal staan, bestaat het vernieuwende in de verkenning van en in de creatief-artistiekeomgang met de beeldcomponenten en de beeldende technieken in zowel het twee- als in hetdriedimensionale. In alle componenten van de artistieke vorming komen zowel het architecturaleals het beeldende aan bod. Opdrachten dienen zo te worden uitgewerkt dat beide disciplines aanbod komen.

! Het onderzoek van de beeldende middelen, de beeldende techniek en bet beeldend materiaal wordtbenaderd vanuit de disciplines Waarneming en voorstelling, Kleur en Vormgeving, samen metKunstinitiatie en Kunstgeschiedenis.

! In de beschrijving van doelstellingen en leerinhouden wordt een opsplitsing gemaakt naar driecomponenten, met name waarneming en voorstelling, kleur en vormgeving. In de werkelijkheid,bij een concrete oefening, zullen deze componenten elkaar vaak overlappen. Belangrijk is dat deleerlingen deze drie voorstellingswijzen uitvoerig en afwisselend toepassen in gerichte oefeningen,die hen trainen in één of meerdere domeinen.

! De didactische middelen kunnen komen uit de wereld van natuur en cultuur, in relatie metarchitectuur, beeldende kunsten en toegepaste beeldende kunsten, maar worden per definitiegekozen in functie van de opdracht en de doelstellingen.

! Het proces is belangrijker dan het product.

! Het pakket van 12 lestijden Beeldende en architecturale vorming biedt de scholen de mogelijkheidde artistieke vorming op te delen naar eigen visie. Niet de opdeling is belangrijk maar wel hetvoldoen aan de doelstellingen en de leerinhouden. Naargelang de bekwaamheid van het personeel,de eigenheid en de traditie van de school, zal deze een mogelijke opdeling maken die voldoet aande doelstellingen en leerinhouden van het leerplan. We geven enkele voorbeelden.

Voorbeeld 1Men opteert voor drie ateliers, conform de opdeling in componenten: Waarneming en voorstelling;Kleur; Vormgeving. Dit heeft tot doel in de ateliers zowel het beeldende als het architecturale werk aanbod te laten komen. Alle ateliers kunnen in principe gegeven worden door een beeldend kunstenaar,een binnenhuisontwerper of een architect; bij voorkeur per atelier de beide disciplines.

Voorbeeld 2Men opteert voor één atelier van 12 lestijden, waarin alle componenten aan bod komen. De verschillen-de leerinhouden worden gegeven door de meest gekwalificeerde mensen, naarmate het aspect belangrijkwordt binnen de evolutie van de groep. De opdrachten worden, in overleg, door de gezamenlijkelerarenploeg bepaald.

Voorbeeld 3Men opteert voor drie verschillende ateliers: Architecturale vorming, Beeldende vorming enWaarneming. De verschillende ateliers worden gegeven door lesgevers, conform de bekwaamheid.


! Vermits uit de doelstellingen echter volgt dat vakopsplitsing zoveel mogelijk moet vermedenworden, zal elke leraar het beeldend domein globaal moeten benaderen vanuit zijn eigen visie, diebepaald wordt door zijn specifieke opleiding (diversiteit is dus aanbevolen), zijn affiniteit metarchitecturale en/of beeldende kunsten, zijn maatschappelijke betrokkenheid en zijn levenshouding.Essentieel is dus dat de leraren als "equipe" samenwerken en er op deze wijze borg voor staan datalle deelaspecten van het beeldende domein als een geheel worden benaderd en er een voortdurendewisselwerking tussen de verschillende disciplines ontstaat.

4 LEERPLANDOELSTELLINGEN, LEERINHOUDEN EN SPECIFIEKEPEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN

Onder 'Beeldende en architecturale vorming' verstaan we in de tweede graad de kennismaking met, hetbestuderen en het toepassen van het aanbod van de beeldende middelen, technieken en materialen diewe nodig hebben om vorm te geven aan een concept. Deze drie elementen vormen een geheel en zijnin elke opdracht aanwezig. Via studie en onderzoek moet de leerling streven naar inzicht in hetwezenlijke van datgene waarmee hij/zij bezig is.Het creatief-artistiek proces staat centraal.

De Beeldende en architecturale vorming berust op de pijlers:! waarneming en voorstelling;! kleur;! vormgeving.

4.1 Waarneming en voorstelling

4.1.1 Leerplandoelstellingen

De leerlingen! vertrekken vanuit de waarneembare realiteit;! kunnen hulpmiddelen hanteren om tot inzicht te komen in het waargenomene;! komen tot een gerichte benadering die analyseert, structureert, abstraheert, combineert, integreert,

...;! zien in dat standpunt en horizon t.o.v. het waargenomene belangrijk zijn;! leren materialen en hun geëigende technieken kennen en hanteren ter ondersteuning van het weer

te geven onderwerp, zodat techniek of materiaalgebruik geen doel op zich wordt;! leren waarnemen via diverse zintuigen;! leren alle facetten van de waarneming activeren en alle elementen weergeven die de verschijnings-

vorm van het object bepalen;! leren gevoel hebben voor de eigenheid van organische structuren en geometrische constructies, om

te komen tot een bewuste interpretatie van het waargenomene als exacte vormstudie of expressievekarakterweergave;

! verwerven constructief en ruimtelijk inzicht;! ontwikkelen tekenvaardigheid met tekeninstrumenten en met de losse hand;! verwerven inzicht in schaal en maat;! kunnen de verworvenheden van de waarneming aanwenden in het grotere geheel van de Beeldende

en architecturale vorming, zodat ze een verrijking vormen voor de verdere uitbouw van de eigenbeeldtaal.


4.1.2 Leerinhouden

Waarneming

! verhouding, ruimte, beweging, evenwicht, structuur, textuur, contrast, ritme, lichtwerking, tonaliteit...;

! van algemeen naar gericht kijken, zoals• zien en noteren van verhoudingen, richtingen, ...• vergelijken van maten• bepalen van hoeken• negatieve ruimte• ...;

Materieel en dragers

! dragers en hun texturen, formaten, ...! potloden, houtskool, krijt, pennen, inkten, verf, stiften, penselen, ...

Voorstelling

! tekenen met de vrije hand - vlaktekenen en perspectieftekenen - van eenvoudige geometrische enorganische objecten:• vlugschetsen• impressietekeningen• expressietekeningen• analyse-opmetingsschetsen• uitgewerkte tekeningen• ...

! tekenen met traditionele en nieuwe tekeninstrumenten van eenvoudige geometrische objecten,uitgewerkt als presentatie- en opbouwtekening:• meetkundige basisconstructies zoals evenwijdigen, loodrechten, hoeken, regelmatige veelhoeken,hoekverdelingen, cirkel, ovaal, ellips, krommen, raaklijnen, raakbogen, ...;• projectietekenen: rechthoekige projectie

schuine projectie, bijv. isometrie, axonometrie, cavalierprojectie.

4.2 Kleur


De leerlingen! ontwikkelen inzicht in kleurperceptie;! ontwikkelen inzicht in kleurordeningen en kleurwerkingen, en kunnen deze toepassen;! ontwikkelen vaardigheid in tekenen en schilderen met de kleur als uitgangspunt;! kunnen bewust kleuren mengen;! hebben zin voor kleurexperiment;! zien dat ervaren van kleur in de omgeving (bijvoorbeeld architectuur, schilderkunst, film, ...)

ruimere mogelijkheden creëert voor de persoonlijke expressie.


4.2.2 Leerinhouden

Onderzoek via: kleurwetmatigheden, kleurwerkingen, intuïtieve beleving, persoonlijke exploratie, enz.van bijvoorbeeld! kleur en licht, kleur en pigment;! kleurcontrasten

• kleur tegen kleurcontrast• licht tegen donkercontrast• warm tegen koudcontrast• complementariteitscontrast• kwantiteits- en kwaliteitscontrast• kleurgrijzen (in verhouding tot wit en zwart);

! kleurenharmonie;! kleur en lijn;! kleur en vorm;! kleur en ruimte;! kleur en materie;! kleur en expressie;! kleur als deel van de beeldende materie.

4.3 Vormgeving


De leerlingen! leren vormgeven aan een inhoud of boodschap via de kennismaking met en het bestuderen en het

toepassen van het hele pakket van beeldende middelen, materialen en technieken;! streven via studie en onderzoek naar inzicht in het wezenlijke van datgene waarmee zij bezig zijn;! wenden deze verworvenheden aan bij de uitbouw van de persoonlijke beeldtaal;! zien de relatie van hun werk met de omgeving.

4.3.2 Leerinhouden

Het bestuderen van! basisvormen:

• 2-dimensionaal, 3-dimensionaal• lijn, licht/donker, kleur, contrast, diepte, structuur, vorm, karakter, perspectief, formaat;

! beeld- en vormtaal: verhouding, ritme, contrast, constructie, ruimte, licht, kleur, vorm ...;! constructief onderzoek: ruimtelijk inzicht, ...;! compositietechnieken: stapelen, wegnemen, toevoegen, ordenen, ...;! materialen en technieken:

• potloden, pennen, krijt, waterverf, kleurpotloden, inkten, klei, gips, hout, steen, metaal, karton,vindmateriaal ...

• tekenen, schilderen, collage, assemblage, druktechnieken, ruimtelijke technieken, ...• kennismaking met computertekenen.

SCHEMA

BEELDENDE MIDDELEN

GEOMETRISCH

- opbouwrichtingenruimterechte, kromme

- punt- lijn: contour - constructie

lijnintensiteitlijn als expressiemiddelritme enz.

ORGANISCH

- opbouwrichtingenruimterechte, kromme

- vierkantdriehoek, veelhoeksamengestelde cirkel

- vlak in de ruimte:vierkant, driehoek, veelhoek, samengestelde cir-kel enz.

- vlak: contour - constructieverkorting, positief, negatiefvlak als expressiemiddel

- organisch vlak bv. boomblad

- vlak in de ruimte bv. vlad in verkorting

- bol- kubus- balk afgeleiden &- piramide toepassingen- cilinder- kegel

- volume: contour - constructieverkortingpositief, negatiefvolume als expressiemiddel

- eenvoudige volumes uit fauna en flora(groenten, fruit)

- moeilijke vormen en structuren(schelpen, mineralen, bomen ...)

- COMPOSITIESstillevens

MINIMUM

Uitbreiding

- licht-donker en kleurcontrast . aard en plaats van de belichting . beïnvloeding van de kleur . WIT - ZWART . WIT - grijswaarden, toonwaarden - ZWART . WIT - toonwaarden - KLEUR

arceren - uitwassen- textuur: oppervlakte-weergave

- COMPOSITIES stillevens

MINIMUM

Uitbreiding

Noot: GEOMETRISCH en ORGANISCH staan hier niet tegenover elkaar, maar wel aanvullend en in wisselwerking met elkaar.

D/2000/0279/067

11B

eeldende en architecturale kunsten2de graad K

SO


4.4 Specifieke didactische wenken

4.4.1 De begeleiding

De leraar zal naargelang zijn eigen vooropleiding en interesses de belangrijkste attitudes aan deleerlingen aanreiken. Wat voor de leerlingen geldt, namelijk dat ze hun horizon moeten verruimen,geldt hier ook voor de leraar.

Het proces is belangrijker dan het product. Dit proces moet goed gevolgd en begeleid worden,aangepast aan elk individu. De leeftijdsgroep van de leerlingen in combinatie met de leerinhouden kangeen aanleiding geven tot veel klassikaal lesgeven. Bij veel andere vakken is er maar één juisteoplossing voor elk probleem. De leraar kent deze oplossingen en zijn voornaamste taak is dezeinformatie aan de leerlingen over te brengen en in te oefenen. Bij vormgeving zijn er oneindig veeloplossingen voor een gesteld probleem. Deze oplossingen zijn dan ook individueel gekleurd. De leraarzal hierop moeten inspelen.

4.4.2 De opdrachten

Bij elke opdracht zorgt de leraar er voor dat! de leerling kennismaakt met iets nieuws, zowel op het vlak van de inhoud als van de vorm

= KENNISMAKING;! de leerling er telkens weer toe wordt aangezet om te gaan onderzoeken, studeren, begrijpen en

oefenen = STUDIE;! de leerling in zijn/haar onderzoek nieuwe middelen ontdekt en leert toepassen om zijn/haar

boodschap te realiseren = TOEPASSING.Belangrijk is dus dat de opdrachten een bevragend karakter hebben.

! De opdrachten hebben tot doel individuele processen op gang te brengen. Zij moeten uiteindelijkop een spontane wijze resulteren in nieuwe eigen opdrachten.

! De opdrachten kunnen zowel de materialen en de technieken bepalen als de keuze daarvanopenlaten. Beide zijn vereist.

! Om het "oorzakelijke" werken en denken te bevorderen, kan het zeer nuttig zijn dat leerlingen eenschetsboek en/of documentatiemap bijhouden, waarin alle ontwerpen, inspiratiebronnen, teksten,gedichten, historische verwijzingen, enz. tot een organisch geheel samensmelten.

! Het is noodzakelijk dat de leraar het verband legt tussen het maatschappelijk-historisch gebeurenen de kunsten (dus ook andere kunstvormen). Zo is het aan te raden in bepaalde opdrachten tewerken met thema's die het verband met de totale werkelijkheid duidelijk aan bod laten komen. Opdie manier krijgen de leerlingen de kans een algemene zin te ontdekken in het kunstgebeuren envoor hun gehele persoonlijkheid in deze wereld.

! Er moet ook ingespeeld worden op actuele gebeurtenissen, studiereizen, projecten, deze laatste bijvoorkeur in samenwerking met de algemene vakken.

! Het is ook interessant om bepaalde onderwerpen in hun natuurlijke omgeving en/of in het museumte gaan bestuderen. De leerlingen zullen vlugger bij de essentie van de aangeboden thema’sbetrokken zijn. Uitstappen, bezoeken aan tentoonstellingen en studiereizen zijn dan ook noodzake-lijke didactische activiteiten.


4.4.3 Het atelier

! Zeer belangrijk voor het vormingsproces is de functie en het specifieke karakter van het atelier. Hetvormings- of leerproces gebeurt er zowel individueel als klassikaal.

! Het atelier confronteert de leerlingen met hun werk, met de leraar, met de andere leerlingen en hunwerk, en met de maatschappij.

! Openheid naar en confrontatie met andere ateliers kan ook zeer verruimend werken. De confronta-tie leidt tot het ontdekken van verschillende zienswijzen en verhoogt de kans op communicatie enbegrip. Op die manier leert de jonge mens het anders zijn of werken van zichzelf of van de anderenkritisch te benaderen, te erkennen en te aanvaarden of te verwerpen.

4.4.4 Wenken per component

Waarneming en voorstelling

De waarneming, in haar ruimste betekenis, ligt aan de basis van elke beeldende opleiding. Zij is deverzameling van zien, horen, tasten, ruiken, proeven... Deze zintuigen vormen één georganiseerdeeenheid, die zich richt op het ZIEN en BEGRIJPEN van de wereld. Een zintuig kan daarbij dominantzijn, maar de andere zintuigen blijven steeds ondergeschikt meespelen. Het is daarom vanzelfsprekenddat het waarnemingstekenen niet als een alleenstaande discipline mag worden beschouwd, maarintegendeel een hulpmiddel is om verworven inzichten, ideeën en concepten te noteren en teonderzoeken. Via de wisselwerking met andere praktijkgebieden kan men een samenhang in de totaliteitvan de opleiding garanderen.

De techniek als ondersteuning van de weer te geven vorm is geen doel op zich.

De exacte tekentechnieken vereisen een zekere abstracte kennis van basisconstructies en wetenschappe-lijk ondersteunde methodes. Via inzicht in deze basisconstructies zal de leerling complexe vormenontleden en kunnen voorstellen op een nauwkeurige manier. Het is belangrijk dat deze basiskennis nietop een theoretische maar op een toegepaste wijze wordt gegeven, doch wetenschappelijk onderbouwd.

Kleur

De studie, het onderzoek, het begrijpen en het oefenen van de kleuren is van wezenlijk belang bij debasisvorming (tweede graad) in deze kunstrichting. Zoals reeds elders geschreven staat, moet ditgeïntegreerd aangebracht worden. Het is zeker niet de bedoeling dat theoretische kleurenleeronderwezen wordt.

Vormgeving

In eerste instantie gaat het om het creatief-artistiek proces.

In tweede instantie is het van belang de leerlingen te confronteren met de relatie tussen hun creatie ende omgeving.

Het is belangrijk de mogelijkheid te creëren tot zelfstandig probleemoplossend denken en handelen.


5 MINIMALE MATERIELE VEREISTEN

Het atelier dient uitgerust te zijn voor teken-, schilderen ruimtewerk:! tekentafels, minimaal met T-lat;! schildersezels of in de hoogte verstelbare tafels;! werkbanken;! stromend water met spoelbak;! richtbare kunstverlichting voor het belichten van studieobjecten.

In de schoolbibliotheek zijn kunstboeken met betrekking tot beeldende kunsten, architectuur entoegepaste beeldende kunsten voorradig.

Mogelijk kan gebruik gemaakt worden van de computerklas voor een initiatie in computertekenen.

Indien nodig, kan gebruik gemaakt worden van overhead-projector, diaprojector en scherm, computermet LCD-projectieplaat.

6 EVALUATIE

De evaluatie heeft een tweevoudige functie.Zij is een essentieel deel van het leer-en vormingsproces, als vorm van permanente individuelebegeleiding.Zij constateert de mate waarin het beeldende inzicht groeit en de wijze waarop de persoonlijke vormingverloopt.

Evaluatiemiddelen/evaluatiemethodes die hiervoor dienen gehanteerd te worden zijn de volgende.

6.1 De permanente individuele begeleiding van de leerling

Deze vorm van evalueren bestaat erin het werkproces van de leerling te toetsen aan de opdracht enomgekeerd. Het dient een onderzoek te zijn naar en door de relatie opdracht – leerling.

6.2 Het ateliergesprek

Het atelier is het centrum van de artistieke ontwikkeling. Het is de ontmoetingsruimte voor ideeën,voor realisatie, voor werken en meedelen. Hierbij speelt het ateliergesprek uiteraard een grote rol.

Het ateliergesprek is een onderling toetsen van verwachtingen in verband met opdracht, individu, leraaren maatschappij. De leraar dient er dan ook voor in te staan dat deze vorm van evalueren gebeurt inde vorm van een dialoog; als een uitwisseling van ideeën.

Werkhouding en inzet, verbeelding, artistieke kwaliteiten, technische vaardigheden, methodischeaanpak, emotionele betrokkenheid, engagement, groepsevolutie (relatie leerling-leerling) en verstande-lijk inzicht zijn alle facetten die hierbij aan bod dienen te komen. Via een dergelijke uitwisseling kande leerling groeien naar de juiste aansluitende studiekeuze in de derde graad.


Daarenboven kan het ateliergesprek op een interessante wijze verruimd worden wanneer de leraren vande parallellopende ateliers daarbij regelmatig actief betrokken worden. Zo immers wordt de evaluatievan het atelier in kwestie aangevuld en gecorrigeerd door de benadering van de andere ateliers.

6.3 De eindevaluatie

Bij de eindevaluatie tenslotte onderzoekt het volledige team atelierleraren de mogelijkheden van deleerling binnen het studieaanbod van de daaropvolgende leerjaren en formuleert in functie daarvan eenoriënterend advies met betrekking tot de te kiezen studierichting van het tweede leerjaar van de tweedegraad, respectievelijk het eerste leerjaar van de derde graad.

Deze eindevaluatie dient uiteraard meerdere keren per jaar voorafgegaan te worden door tussentijdseevaluaties van de leerkrachten atelier.

De leraren atelier moeten met een bepaalde zekerheid uitspraak kunnen doen over de juistheid van destudierichtingskeuze en over de motieven die aan de grondslag ervan lagen.Indien nodig moeten zij advies kunnen verstrekken in verband met heroriëntering in de derde graad.Vandaar het grote belang van het evalueren van een zo ruim mogelijke waaier beeldende en architectu-rale aspecten in deze studierichting.

7 BIBLIOGRAFIE

S ATKIN, W.W. Architectural Presentation Techniques, VNR, - 1976.S BAGNALL B., Tekenen en schilderen, De Bilt, Cantecleer.S BARCSAY J., Anatomie voor de kunstenaar, De Bilt, Cantecleer, 1978.S BEAUMONT M., Tekst in beeld - Toepassing met vorm en kleur, De Bilt, Cantecleer.S BERGEN J., Het moment van het kubisme.S BORCHERT H., Tekenen van mensen in beweging, Rijswijk, Elmar Creatief.S BROOKS M., Tekenen met kinderen (ook voor volwassenen), Baarn, Brigot, 1986.S BUDDEMEIJER M., Tekenen en schilderen, Utrecht, Teleac, 1986.S CHING, F.D.K. Architecture : Form-Space-Order, VNR, - 1979.S CHING, F.D.K. Interior Design illustrated, VNR, - 1987.S CHING, F.D.K. Drawing : A Creative Process, VNR, - 1990.S CHING, F.D.K. Architectural Graphics, Architectural Press, - 1981.S CHITHAM, R. Measured drawing for Architects, The Architectural Press, - 1980.S COITEL T., Beeldend werken met kinderen, Dijkstra's, 1982.S COLLINS J. e.a., De schildertechnieken van deze eeuw.S DE BROUWER, Vorm en kleur: het activeren van creatieve expressie, Zomer & Keuning, 1968.S DENOOREY e.a., Gaades gids voor de grafisch werktekenaar, Houten, Gaade, 1983.S EVANS R., Tekenen en schilderen, De Bilt, Cantecleer.S FAUSTLE, A. Perspectief en Projectie, Cantecleer, - 1971.S FENITSE, Textiele werkvormen in de praktijk (deel 2), 4E-5E leerjaar, voortgezet onderwijs, De

Bilt, Cantecleer, 1981.S FENITSE, Textiele werkvormen in de praktijk (deel 1), 1E-2E-3E leerjaar, voortgezet onderwijs,

De Bilt, Cantecleer, 1979.S FORSETH, K. Graphics for Architecture, VNR, - 1980.S GERRITS F., Het tekenonderwijs in de praktijk, De Bilt, Cantecleer, 1975.


S GERRITSE A., Beginselen van de beeldende vormen, De Bilt, Cantecleer.S GERRITSEN, Evolutie van kleurenleer, Westland/Schoten, Cantecleer, 1982.S GERRITSEN, F. Het Fenomeen Kleur, Cantecleer, - 1972.S GOMBRICK E.H., Kunst & illusie, Antwerpen, Standaard.S GORIS W., Aquareltechnieken, (Talens), Apeldoorn, Cantecleer, 1988.S GOTTMER B., Vijfentwintig eeuwen Europese kunst, Brugge, Orion, 1880.S HEUNINCKX, J. Projectie-farde 1, Plantyn, - 1981.S ITTEN J., Kleurenleer, De Bilt, Cantecleer, 1970.S ITTEN J., Beeldende vormleer, De Bilt, Cantecleer.S ITTEN, J. Kleurenleer, Cantecleer, - 1961.S ITTEN J., Kunst en kleur, Ravensburg, Cantecleer, 1961.S KAMPELIS R., Experimenteel tekenen, De Bilt, Cantecleer, 1982.S KATILIEN C., Schilderen volgens plan, De Bilt, Cantecleer, 1990.S Kleuren kiezen en mengen, Houten, Gaade, 1990.S Larousse Encyclopedie van schilderen beeldhouwkunst. Begrijpen door lezen en kijken - 2 delen,

Hasselt, Heideland-Orbis.S LARRING J., Grafisch ontwerpen, Houten, Gaade, 1985.S LEINZ G., Moderne kunst zien en begrijpen, 1989.S MULHERIN J., Presentatietechnieken voor grafisch ontwerpers, Houten, Gaade, 1989.S MULHERIN J., Ontwerpen van merken en logo's, Houten, Gaade, 1989.S PAULIN J. e.a., Beeldende kunst. Begrippen en lexicon, Brugge, Orion, 1970.S PORTER, T. Manual of Graphic Techniques 1, Astragal Books, - 1980.S PORTER, T. Manual of Graphic Techniques 2, Astragal Books, - 1982.S PORTER, T. Manual of Graphic Techniques 3, Astragal Books, - 1983.S PYNENBURG H., Leven, beleven, ontdekken, 1-2-3-4, Helmond, S.D.S QUISTON M., Graphic design, "source book", London, 1987.S READ H., De kunst in haar educatieve functie, Utrecht, Aula, 1958.S REID C., Portret in aquarel, De Bilt, Cantecleer, 1986.S ROBERT, W.G. Rendering with Pen and Ink, Thames and Hutson.S RUBEN W., Primitivism in 20th century Art, vol. I, II, The museum of Modern Art New York.S SCHAAP J., Doe meer met kalligrafie, De Bilt/Schoten, Cantecleer/Westland, 1989.S SCHOBER H., Waarneming en werkelijkheid, Hollandia.S SCHOOLMEESTERS A., Inleiding tot de moderne kunst, Leuven, Acco, 1979.S SIMPSON I., Praktische tekenencyclopedie, Houten, Gaade.S Tekenen en schilderen,

. landschappen

. waterverf en gouache

. portretten

. modellen,De Bilt, Cantecleer, 1978.

S TRITTEN G., Kinderwerk, Sampon, 1965.S VAN DIJCK E., Kalligrafie, Houten, Gaade.S VAN KRUININGEN, Techniek van de grafische kunst, De Bilt, Cantecleer.S VAN POLING C., Kandinsky-lessen aan het Bauhaus: kleurentheorie en analytisch tekenen, De

Bilt, Cantecleer.S VAN RINGELESTEIN, Beeld en werkelijkheid, Meulenhoff Educatief.S VERNON, De psychologie van het zien, Utrecht, Aula Compendia.S VERSCHRAEGEN, R. Wetenschappelijk Tekenen-deel 1, Van In, - 1971.S VERSCHRAEGEN, R. Wetenschappelijk Tekenen-deel 2, Van In, - 1972.S VERSCHRAEGEN, R. Instrumentaal Tekenen, Van In, - 1983.


S WALRAVEN, dr J .Kleur, Zomer en Keuning, - 1981. Nederlandse vertaling en bewerking .S WATSON, E.W. The art of pencil drawing, Watson-Guptill publications.S WESTERMAN, Das Grosse Lexikon der Graphik.S WEYENBERGH, O. Wetenschappelijk Tekenen 1, Standaard, - 1981 .S WEYENBERGH, O. Wetenschappelijk Tekenen 2, Standaard, - 1980.S The fine arts series

. tekentechnieken

. gouache en acryl

. olieverf

. pastel

. basisprincipes en taal,Amsterdam, Standaard, 1970.

S Reeks van Cantecleer, Westland-Schoten, "Hobby-reeks" van 1 tot 22. tekenen als hobby. schilderen als hobby.

S Modellenboek voor anatomietekenen, De Bilt, Cantecleer, 1988.S Schildertechnieken van de eeuw, De Bilt, Cantecleer, 1985.


BEELDENDE EN ARCHITECTURALE KUNSTENTweede graad KSO

KV KUNSTINITIATIE

Eerste leerjaar: 3 uur/weekTweede leerjaar: 3 uur/week

In voege vanaf september 1991

D/2000/0279/067


INHOUD

1 BEGINSITUATIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

2 DOELSTELLINGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

3 LEERINHOUDEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

4 METHODISCHE WENKEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23


1 BEGINSITUATIE

De leerlingen hebben in de eerste graad leren waarnemen. Ze zijn bovendien met enkele aspecten vande kunst (beeld - muziek) op een actieve en creatieve wijze in contact gekomen. Daarbuiten zijn ze viade media beïnvloed door de eigentijdse beeld- en muziekcultuur. In de lessen geschiedenis van deeerste graad hebben ze kennis gemaakt met de prehistorie en de beschavingen in het Nabije Oosten(eerste leerjaar) en met de cultuur van Griekenland en Rome (tweede leerjaar); in die van de tweedegraad zullen ze de middeleeuwen (eerste leerjaar) en de nieuwe tijd (tweede leerjaar) bestuderen.

2 DOELSTELLINGEN

2.1 Algemene doelstellingen

S Belangstelling wekken voor de kunst en het kunstgebeuren, bovendien de behoefte doen groeienom met kunst om te gaan.

S De leerlingen tot een volledige persoonlijkheid laten uitgroeien en hun een voedingsbodemverschaffen ter verrijking van hun creativiteit.

S Leren kijken naar kunst en zonder vooroordeel een kunstwerk benaderen.S Door waarneming en analyse van een kunstwerk (beeld - muziek) komen tot kunstbeleving.S Beheersen van een juiste vakterminologie.

2.2 Leerplandoelstellingen

S De architecturale, plastische en picturale waarden van een kunstwerk laten ontdekken en lerenanalyseren.

S De beeldcomponenten met hun inhoud en betekenis kennen, kunnen benoemen en toelichten.S Inzien dat de stijl van een kunstwerk bepaald wordt door diverse componenten, die stuk voor stuk

kunnen worden ontleed en besproken.S Een methode verwerven om een kunstwerk zinvol te analyseren en te bespreken.S De leerlingen sensibiliseren voor de culturele actualiteit (tentoonstelling, museum- en/of concertbe-

zoek enz.), creatieve uitingen en atelierwerk.

3 LEERINHOUDEN

3.1 Minimumprogramma

S Wat omvatten de "Schone Kunsten"? (De eigenheid van bouw-, beeldhouw-, schilder-, teken- kunst,grafische kunsten, decoratieve kunsten, toegepaste kunsten enz.)


S Kennis, analyse en bespreking van de beeldcomponenten zoals:

Schilderkunst Beeldhouwkunst Bouwkunst

materiaal en techniekcompositievorm en structuurkleur en lichtlijnvoeringvisueel ritmediepte-, ruimtewerking

relatie tussenvoorstelling (inhoud) en werkelijkheid

volume en ruimte

grondplandoorsnedeopstand/wandinplanting

S Analyse van kunstwerken.Er zijn verschillende manieren om een kunstwerk te bekijken, te analyseren en te bespreken. Eénvan de vele methoden kan het volgende proces vertonen:

Minimumprogramma

inhoud nauwkeurige beschrijving van wat er tezien is

ontdekkingverwondering

vorm analyse van één of meer componenten,specifiek voor dat kunstwerk

kennis,afleidingtoepassing enz.

karakter betekenis, interpretatie van de componen-ten

beleving

referentiekader tijdgeest, kunstenaar, functie enz. uitdieping


3.2 Uitbreiding

S Kunst als spiegel van de tijd, van de maatschappij enz.S Bezoek en bespreking van een kunstmanifestatie, tentoonstelling, gebouw, kunstenaarsatelier enz.S Elke uiting of vorm van beeldcultuur of beeldtaal die kadert in de visie en doelstellingen van dit

leerplan.S Elementen uit de muziektaal en aangepaste muziekvoorbeelden ter vergelijking.

3.3 Toelichting

S Hoewel het vak Kunstinitiatie een eigen leerinhoud bevat en een specifieke benaderingswijze veron-derstelt, verschillend van het vak Kunstgeschiedenis, zal men dikwijls beide disciplines op elkaarkunnen afstemmen. Bijvoorbeeld bij de bespreking of analyse van de beeldcomponenten ofkunstwerken doet men er goed aan voorbeelden te kiezen uit de stijlperiode die men op dat ogenblikin het vak Kunstgeschiedenis behandelt.

S Voor de inhoud van sommige lessen kunstinitiatie kan worden samengewerkt met het atelier.

4 METHODISCHE WENKEN (zie AV Kunstgeschiedenis punt 4)

o:\leerplan-2002\2de graad kso - studierichtingen\beeldende en

Documents