olivera despina

8/14/2019 Olivera Despina

1/8

Altar MaketAskeri Tarih Notlar No 6, Haziran 2009

Sultan Yldrm Bayezid Hann sevgili ei

Prenses Olivera Despina

ve Timura sakilik meselesi

Dnemin iki byk Trk devletinin, balarnda iki byk Trk asker vehkmdar olduu halde, Ankarann kuzeyinde ubuk Ovasnda giritikleri, 250 binin

zerinde muharip ve onlarca filin katld, tm zamanlarn en ihtiaml meydanmuharebelerinden biri olan arpmadan, Timur galip kmt ve Yldrm Bayezid pekok deerli komutan ile beraber esir dmt.1

Zafer kazanldktan sonra Timur, Bayezidin kaan oullarnn peine nemli sayda atl birlik sevketti. Timurun torunu Mehmet Sultan komutasnda otuzbinden fazla atl,muharebeden en fazla Osmanl askeri ile kamay baaran byk ehzade EmirSleymann peine, Bursa istikametine gnderildi.2 Emir Sleyman, Bursada acele ileiki kardeini alarak sratle Rumeliye geti. Peindeki kuvvetler o kadar byk baskyaratmt ki, yapmas gereken pek ok eyi yapamadan, kurtarmas gereken pek oknemli kiiyi alamadan gitmek zorunda kalmt, hazine ve belki daha da nemlisi, babasBayezidin ok nem verdii, sevgili zevcesi Olivera Despina geride braklmt3.Bursaya ulaan Timur kuvvetleri ehri yama etti, evleri ve saray atee verdiler.Yeniehirde saklanan Olivera Despina da ele geirildi ve dier pek ok nemli kii vehazine ile beraber, o srada Ktahyada bulunan Timura gnderildi.

1 Muharebe hakknda detayl bilgi iin Altar Maket aratrmalar, Osmanl Savalar, No 3, ubat 2007makalesine baknz: http://www.altarmaket.com.tr/ankara1402.html2 Mufassal Osmanl Tarihi, ehir Matbaas, stanbul, 1957, Cilt 1, s 2013 Olivera Despina adn tarihi Iorga Marya veya Mileva (Olivera) olarak bildirmitir. Baknz, smailHakk Uzunarl, Byk Osmanl Tarihi, Trk Tarih Kurumu, Ankara, Cilt 1, s 200.


2/8

Malup olan byk asker Yldrm Bayezid Hann, galip gelen byk asker Emir Timurun karsna

karln tasvir eden, 1903 ylnda Avrupada baslm bir reklam kart

Kaynak: Altar Maket Koleksiyonu

Ankarada yaanan byk muharebenin sonras rivayet ve hikayelerle doludur. Yldrmnnasl ld, Timurun ona nasl davrand konular yllarca merak edilmitir. DneminBizans, Avrupa, Osmanl, Timur ve Arap kaynaklarnn belirli oranda deindii vegerekletii kesin olan bir olay vardr ki, Yldrm Bayezid gibi yksek ahsiyetli,kahraman bir cengaver ve hkmdarn gururunu fena ekilde krm ve yaamdankoparmaya yetmitir. Deiik ekillerde ve farkl ayrntlarla bu kaynaklarda bahsedilenolay, Bayezidin sevgili zevcesi Olivera Despinaya Timur tarafndan reva grlen ktmuameledir. Timur gibi byk bir Trk hkmdarna yakmayan, adetlerimizdebulunmayan bu olay maalesef, eitli sebeplerin biraraya gelmesi ile gereklemitir.

Srp Kral I. Lazar1389da Kosova muharebesinde hayatn kaybeden, Prens, Srp Despotu Stefan Lazarevic ve Prenses

Olivera Despinann babas

Kaynak: Altar Maket Kolleksiyonu


3/8

Kaynak :M. Turhan Tan, Timurlenk, nklap Kitabevi, Tan Matbaas, stanbul 1960

1389 tarihinde Bayezid, bir ehzade olarak babas I. Murad (Hdavendigar)komutasndaki Osmanl ordusu ile Rumelide, Srp ordusunu I. Kosova Muharebesindemalup ettii muharebede yer almtr. Bu muharebede Srp Kral Lazar hayatnkaybetmi, muharebe sonrasnda da Osmanl Sultan, I. Murat urad saldr sonucundahayatn kaybetmiti. Muharebe meydannda hemen ehzade Bayezid, tahta gemiti.Tahta geen Bayezid, yksek siyaset sahibi, iyi eitimli ve cesur bir askerdi. O, Srplarezmek anlamszca yok etmek yerine onlar kendisine katarak, glenmek ve Osmanly bekleyen gl Macar Krallna kar destek almay dnyordu. Bu dnce ile,Lazarn kz Prenses Olivera Despina ile 1390 ylnda evlendi ve bylece, Srplarn lideriolan, len Lazarn olu Prens Stefan Lazarevic ile de akraba oldu. Bu akllca siyasimanevra ile Bayezid, Balkanlarda gl bir mttefik kazanmt. Srp prensi Lazarevicenitesini hi yzst brakmadan gl Srp svarilerini Bayezidin seferlerinegndermiti. Ankara muharebesine Lazarevic bizzat bu svari kuvvetinin bandakatlm ve muharebe alannda iddetle savaan ve alan en son terkedenlerden biriydi.Timur kuvvetleri kanatlardan Osmanl merkezinin yanlarna sarkp orduyu kuatmayabaladnda Bayezidla beraber Kapkulu askerleri ve Srplar canlarn dilerine takmsavayorlard. Srplarn bu kadar gayretli ve kahramanca savamalar Timurun biletakdirini kazanm ve Yldrmn kafir erisiyle iyi cenk ettiini ve bunlarn kusuretmediini sylemitir. 4

4 Mehmed Neri, Neri tarihi, Cilt 1, Kltr ve Turizm bakanl Yaynlar, Ankara 1983,s 167 ve smailHakk Uzunarl, Byk Osmanl Tarihi, Cilt 1, Trk Tarih Kurumu Yaynlar, Ankara, s 313. Stefan


4/8

Askeri alanda sadk bir dost ve Balkanlarda nemli bir siyasi mttefik kazanlmt fakatBayezidin Olivera Despinaya bak bunlarn hibiriyle alakal deildi. Bayezid bugzel prensesi seviyordu ve evlendikleri tarihten bir felaket sonucu ayr dtkleri tarihekadar uzunca sre sevgileri ve muhabbetleri devam etmiti.5

Kaytlarda, Timurun Bayezida hrmet gstermeye gayret ettii belirtilir ama neticedeBayezid gibi byk bir ahsiyetin esir kalmay sindirmesi ve konumalarnda sakinkalmas beklenemezdi. Bir de bu duruma zaman zaman Bayezidi karma ve kurtarmateebbsleri eklenince Timurun tavrnn ister istemez sertletii deerlendirilebilir.

Timurun savata yendii ve esir ettii birine kt davranmas beklenebilir fakat, esirettii kiinin ok sevdii eine, harem adetlerini ve gelenekleri umursamadan ve bunlarakar gelerek yapt byk hakaret nasl aklanabilirdi? Kaytlarda bu davranTimurn Bayezidin nceki mektuplarndan birinde yazd bir hakaretin intikam almakiin yapt belirtilmitir. Sylendiine gre, Bayezid mektuplarndan birinde Timura

gzdeni kullarmdan birine vereceim diye yazm ve hakaret etmitir.

6

Buna ierleyen Timur, Olivera Despina kendisine teslim edildiinde dzenledii birelencede onu yar plak biimde iki servisi yapmaya zorlamtr. 16. asrda Grekeyazlm Anonim Osmanl Tarihinde bu durum yle aktarlr: Tamerlanos pekok sevdii karsn getirtti, emretti, elbisesinin dizlerinden baldrlarna kadar olanksmn yrttlar

7 Bayezidn da hazr bulunduu bu ortamda, grd hakaret karsndalgna dnen Bayezidin Ey saygsz grgsz! Ana ve babandan grdn gibi yapyorsun! Sen kyl bir soydan gelme, yabani, kaba ve karanlk cinsten birisin!Hkmdar ailesine mensup kadnlar ve ocuklar tahkir ve tezlil etmek sana yakmaz!Sen dostunu ve dmann tanmyor ve anlamyorsun! diye bard aktarlr.8

Mehur tarihi roman yazar Turhan Tan, bu konuyu Timurlenk adl romanndakapsaml biimde hayal unsurlar da ekleyerek ilemi hatta kitabnn kapan bu olay

Lazarevic, enitesine Anadolu beyliklerine kar savata, Nibolu muharebesinde, Ankarada yardmcoldu. Fetret Devrinde, ehzadelerin saltanat mcadelesinde de rol oynad ve menfaat elde etmeye alt.ehzade Sleyman elebiye destek oldu. Baknz, Nicolae Jorga, Osmanl mparatorluu Tarihi, YeditepeYaynlar, stanbul, 2005, Cilt 1, s 294 ve smail Hakk Uzunarl, Byk Osmanl Tarihi, Cilt 1, TrkTarih Kurumu Yaynlar, Ankara, s 2015 Osmanl tarihileri, Prenses Oliverann saraya girmesini Osmanl sarayna ecnebi etkisinin, iki vesefahatin de girmesinin balangc olarak grrler. Baknz, Akpaazade, Tevarih-i Al-i Osman(Osmanoullarnn Tarihi), Gkkubbe Yaynlar, stanbul 2007, s 113-114 ve smail Hami Danimend,zahl Osmanl Tarihi Kronolojisi, Trkiye Basmevi, stanbul 1947, Cilt 1, s 87-88. Fakat, durum byle

bile olsa, Yldrmn devlet ilerini ihmal ettii, askeri ve siyasi dehasnn kaybolduu veya sekteyeurad sylenemez. Yenilgiye uramas idi (ki bu bu tarz sebeplerle izah edilemez) hi kimse bu tarzyakksz iddialarda bulunamazd. (A. Turhal)6 Hammer Tarihi, Sabah Yaynlar, Cilt 1, s 369 ve Mufassal Osmanl Tarihi, ehir Matbaas, stanbul,1957, Cilt 1, s 2027 16. asrda yazlm Greke Anonim Osmanl Tarihi, Hazrlayan erif Batav, Ankara niversitesiBasmevi, Ankara 1973, s 1068 16. asrda yazlm Greke Anonim Osmanl Tarihi, Hazrlayan erif Batav, Ankara niversitesiBasmevi, Ankara 1973, s 106. Timurun cevabnn ise glerek senin akln yok olduu ayn kaynakta

belirtilir.


5/8

canlandran bir resim ile yaynlamtr9. Turhan Tana gre Bu ubukovadan daha rkn bir sahneidi.10

Turhan Tann kitabnn kapa ve onun hayal ettii biimde Olivera Despinann Timura arap sunmas.Arkada, muhafzlarn arasnda oturan Bayezid grlmektedir.

Kaynak :M. Turhan Tan, Timurlenk, nklap Kitabevi, Tan Matbaas, stanbul 1960

9 Fakat biraz abartarak yar plak deil, tamamen plka bir resim koymutur kapaa kitap iinde bundanbahsetmese bile.10 M. Turhan Tan, Timurlenk, nklap Kitabevi, Tan Matbaas, stanbul 1960, s 205


6/8

Sultan Yldrm Bayezid Han

Bu orjinal resim, Bizansl tarihi Laonicus Chalcondylein eserinin 1662 ylnda baslm Franszca

nshasndan alnmtr

Kaynak :Blaise de Vigenere, Histoire Generale Des Tvrcs: Contenant l'Histoire De Chalcondyle. TradvitePar Blaise De Vigenaire, Auec les illustrations du mesme Autheur. Et Continvee Ivsqves en l'an MDCXII

par Thomas Artus; Et en cette Edition, par le Sieur de Mezeray, iusques en l'annee 1661, Paris 1662ninOrtadou Teknik niversitesi (Ankara) ktphanesinde bulunan orjinal nshasndan alnmtr (ODT

Ktphanesi, Ankara ML Rare Collection DR485 .V673 katalog numaras)


7/8

Emir Timur

Bir aya sakat olduundan Osmanl tarihileri tarafndan Timurlenk yani Aksak Timur denilmitir.Buradanda yabanc dillere de Tamarlane, Tamerlanos, Tamerlanes vb gibi gemitir. Bu byk Trk

cihangirini bu ekilde fiziki arzas ile anmak doru deildir. Zaten Osmanl tarihileri de bu ismi tezyifmakamnda, yani elenmek, deerini drp aalamak amacyla kullanmaktaydlar. Bu kiiden

bahsederken, bu tarihi ahsiyete, atamza sayg gstermeli ve kendisinden Timur, Emir Timur, Timur

Grgan veya Demir diye bahsetmeliyiz.

Bu orjinal resim, Bizansl tarihi Laonicus Chalcondylein eserinin 1662 ylnda baslm Franszcanshasndan alnmtr

Kaynak :Blaise de Vigenere, Histoire Generale Des Tvrcs: Contenant l'Histoire De Chalcondyle. TradvitePar Blaise De Vigenaire, Auec les illustrations du mesme Autheur. Et Continvee Ivsqves en l'an MDCXIIpar Thomas Artus; Et en cette Edition, par le Sieur de Mezeray, iusques en l'annee 1661, Paris 1662nin

Ortadou Teknik niversitesi (Ankara) ktphanesinde bulunan orjinal nshasndan alnmtr (ODTKtphanesi, Ankara ML Rare Collection DR485 .V673 katalog numaras)


8/8

Tpk Bayezidin kurtarlmaya allmas gibi ayn almalar Despinay kurtarmak iinde hazrlanr fakat Despinay Romallar (Bizansllar) da kurtarmak iin hazrlkyapmlardr11. Bu teebbsn gerekleip gereklemedii hakknda bilgi yoktur.Timurun elinde esir olan Bayezid, stste yaad olaylarn tesiriyle lme yaklam

ve ksa sre iinde bu dnyadan ayrlmtr. Sevgili ei Olivera Despina ise, prensesinkardei, Srp Despotu Stefan Lazareviin abalar ile Timur tarafndan serbest braklarak aabeyine teslim edilmitir. Olivera Despinann 1444 ylna kadar yaadbilinmektedir.12 Despina, sevdii eine iki kz ocuk vermitir. Bunlardan birisinin adnnPaa Melek olduu bilinmektedir ve Timur, Yldrm ve Despinann iki kzn daevlendirmitir.

ki byk hkmdarn sava ve ardndan meydana gelen olaylarn en korkuncu olan buolay hakknda kesin olan tek ey, byle bir davrann Timur gibi byk bir Trkhkmdarna yakmaddr.13 Maalesef, derin kzgnlklar ve krgnlklar bu kadarorantsz bir hakareti ortaya kartm ve byk bir Sultan olan Bayezidi lme gtren

en nemli olaylardan biri olmutur. Osmanl Sultannn einin bu duruma drlmesi,devlette byk ve kt bir iz brakmt. Byle bir durumla bir daha karlamamak iinOsmanl sultanlarnn bu tarihten sonra nikah ile evlenmeyi braktklar sylentilerivardr.14

RReepprraaeesseennttaa VViittaammTTuuuumm pprroopprriiuumm MMuunndduumm aaeeddiiffiiccaa Altar Maket

Her hakk Altar Makete aittir, izinsiz kopyalanamaz. Kaynak gstermek kaydyla, burada yer alan gr, bilgi ve resimlerdenaratrmalar ve kiisel kullanm iin faydalanlabilir.

11 16. asrda yazlm Greke Anonim Osmanl Tarihi, Hazrlayan erif Batav, Ankara niversitesi

Basmevi, Ankara 1973, s 6512 16. asrda yazlm Greke Anonim Osmanl Tarihi, Hazrlayan erif Batav, Ankara niversitesiBasmevi, Ankara 1973, s 6513 Bu duruma aklama bulmak iin abalayan baz yazarlar bu hakareti Mool adetlerine dayandrmayaalm ve Mool adetince rlplak soyularak iki sunma vardr iddiasnda bulunmulardr. BaknzMithat Serolu, Prenses Olivere ve Yldrm Bayezid, Hayat dergisi 19 Mart 1964, s 15. Fakat byle birMool adetinin olduu phelidir ve bu tarz iddialar akln almayaca travmatik durumla karlaaninsanlarn bu durumu anlamlandrmaya, mana kazandrmaya alma abalarndan teye gitmeyendenemelerdir.14 M. aatay Uluay, Padiahlarn Kadnlar ve Kzlar, Trk Tarih Kurumu basmevi, Ankara, 2001, s 8

olivera despina

Documents