onkolojİk acİller - acibademhemsirelik.com · . laboratuar testleri kemik taraması
TRANSCRIPT
ONKOLOJİK ACİLLER
Hazırlayan: Hasan KAHRAMAN*, Çisem BACAKSIZ**
*Acıbadem Bodrum Hastanesi, Onkoloji Sorumlu Hemşiresi
**Acıbadem Bodrum Hastanesi, Kemoterapi Hemşiresi
Hazırlanma Tarihi: 09/04/2016
http://www.fashionsforthecure.org/Cancer_Facts_.html
Sunu Planı
1. Onkolojik Acillerin Tanımlanması 2. Onkolojik Acillerin Sınıflandırılması Tümör Lizis Sendromu Hiperkalsemi Vena Cava Superior Sendromu Spinal Kord Basısı Septik Şok Malign Perikard Efüzyonu
http://elifosgb.com.tr/wp-content/uploads/2015/03/acildurum.jpg
Onkolojik Acillerin Tanımlanması
Hızlı müdahale gerektiren, ölüm veya kalıcı hasarla sonuçlanabilen akut, kanser veya kanser tedavisinin neden olduğu durumlardır.
Tüm sistemler ile ilgili ortaya çıkabilir.
Nefes darlığı, kanama, epilepsi vb gibi semptomlara yönelik müdahalede bulunmak öncelikli amaçtır.
İlk değerlendirmede ana şikayet, öykü, temel yaşam bulguları ve hızlı bir fizik muayeneyi içermelidir.
Onkolojik Acillerin Sınıflandırılması
➢Metabolik Aciller • Tümör Lizis Sendromu • Hiperkalsemi • Hiponatremi ve Uygunsuz ADH
Sendromu • Tümöre Bağlı Hipokalemi ➢Mekanik ve Obstrüktif Aciller • Vena Cava Superior Sendromu • Kalp Tamponadı • Hiperviskozite • Medulla Spinalis Basısı • Beyin metastazları-KİBAS
http://www.saygiosgb.com/userfiles/acil_durum.jpg
➢Tedavi İlişkili Aciller • Kemoterapötiklerin Damar Dışına Sızması • Sitokin Salınımı Sendromu • Anaflaksi ve Kapiller Kaçış Sendromu • Hemorajik Sistit • Tedaviye Bağlı Ani Ölüm • Heparine Bağlı Trombositopeni
➢Kan İlişkili Aciller • Kemik İliği Baskılanması • Anemi • Trombositopeni • Koagülopati ve Akut Kanamalar • Yaygın Damar İçi Pıhtılaşması • Mikroanjiyopatik Hemolitik Anemi • Primer Fibrinolizis • Nötropeni ve Nötropenik Ateş
http://www.saygiosgb.com/userfiles/acil_durum.jpg
Tümör Lizis Sendromu
Kanser tedavisini takiben veya ender olmakla beraber kendiliğinden de ortaya çıkabilen çok ciddi bir metabolik bozukluktur.
Genellikle tümör yükü fazla olan hastalarda, malign hücrelerin hızlı yıkımı sonucu hücre içi metabolitlerin hücre dışına çıkmasına bağlı olarak ortaya çıkar.
Genellikle akut lösemi, yüksek ve orta gradeli lenfomalar ve daha az sıklıkla tedavisi devam eden küçük hücreli akciğer kanseri ve germ hücre kanserleri gibi solid tümörler en sık ilişkili tiplerdir.
http://www.learnpicu.com/_/rsrc/1421854241758/oncology/tumor-lysis-syndrome/TLS2.png
TLS (Tümör Lizis Sendromu) ilk olarak 1929 yılında kronik lösemili hastalarda Bedrna ve Polcak tarafından tanımlanmıştır. 2003 yılında 755 kanser hastası (NHL,ALL,AML) yapılan çalışmada TLS görülme oranının %5 olduğu belirlenmiştir.
http://saglikdanis.com/sozlukgoster.asp?id=4496
Hiperpotasemi: Kanda potasyum miktarının artışıdır.
Hiperürisemi: Kanda aşırı miktarda ürik sit veya ürat bulunmasıdır.
Hiperfosfatemi: Kanda alkalen fosfat düzeyinin yükselmesidir.
Hipokalsemi: Kan kalsiyum düzeyinin normalin altına inmesidir.
Akut Böbrek Yetmezliği: Böbrek fonksiyonlarının aniden bozulmasıdır.
TLS Semptom ve Bulguları
Faktör Semptom ve Bulgular
Hiperpotasemi Parestezi, gastrointestinal sorunlar,aritmi, kardiyak arrest, EKG de sivri T dalgaları, QRS de genişleme
Hiperürisemi Laterji, bulantı, kusma
Hiperfosfatemi Semptomların çoğu hipokalsemiye bağlıdır.
Hipokalsemi Gizli tetanide Troısseau ve Covteks işaretleri izlenebilir. Aşikar tetanide karpopedal spazm, laringospazm veya konvülsiyon
Akut Böbrek Yetmezliği
Oligüri, anüri, aşırı sıvı yüklemesi
Kemoterapi öncesi üç gün ve sonrası yedi günlük süreçte aşağıdaki bulgulardan iki veya daha fazlasının olması;
Ürik asit >8 mg/dL veya düzeyinde %25 artma
Potasyum >6mEq/L veya düzeyinde %25 artma
Fosfat >4.5mg/dL veya düzeyinde %25 artma
Kalsiyum <7mg/dL veya düzeyinde %25 azalma
Serum kreatinin yükselmesi
Kardiyak aritmi veya ani ölüm
Epileptik ataklar
https://www.google.com.tr/search?q=kan+sonu%C3%A7lar%C4%B1&biw=1920&bih=955&source=lnms&tbm=isch&sa=X&sqi=2&ved=0ahUKEwj9yPqrmPzLAhUFuhQKHbZKBiwQ_AUIBigB#imgrc=-Sva7wym9j3YXM%3A
TLS’nun Tanılanması
TLS Tedavi ve Bakım
Elektrolit bozukluğunu düzeltme
Hidrasyonun sağlanması
Hemodiyaliz
Neden olan ilacın kesilmesi
Spesifik anti tümör tedavinin hemen başlatılması
Kemoterapi sonrası 3-4 gün elektrolit düzeylerinin takip edilmesi
http://www.lucenxia.com.my/files/editor_files//images/HD.jpg
Hiperkalsemi
Kanser tanısı konulmuş bir hastada hiperkalsemi, litik kemik metastazlarına bağlı olarak ortaya çıkabilir.
Hospitalize olan hastalarda yapılan çalışmada hiperkalseminin en sık
nedeni olarak malignite saptanmıştır. Multipl myelom, meme kanseri, prostat kanseri, böbrek kanseri,
akciğer kanseri ve lenfoma hiperkalsemiye sıklıkla neden olan malignitelerdir.
http://study.com/cimages/multimages/16/hypercalcemia_.png
http://blogs.nejm.org/now/wp-content/uploads/2011/02/nejmcpc1011318_f1.jpeg
Poliüri ve noktüri Anoreksi Baş ağrısı Bulantı-kusma Konstipasyon Kas güçsüzlüğü Yorgunluk Metabolik Alkaloz
Hiperkalsemi Semptom ve Bulguları
http://knowmedge.com/blog/wp-content/uploads/2014/04/Medical-Mnemonics-Board-Review-Hypercalcemia-Chimpanzees.png
Laboratuar testleri Kemik taraması
Aldığı-çıkardığı sıvı miktarı
http://doktorsensin.com/makale/kemik-taramasi.htm
Hiperkalseminin Tanılanması
Hiperkalsemi hafif-orta (serum kalsiyumu 12mg/dL altında) ise ve hasta asemptomatikse uygun hidrasyon ve tümöre direkt yönelik tedavi yeterlidir.
Ciddi hiperkalsemi ise %0,9 NaCl rehidratasyon, bifosfonat tedavisi, salin diüreze devam etmek (%0,9 NaCl+furosemid)
Laboratuar testleri takibi Aldığı-çıkardığı sıvı miktarı takibi
Hiperkalsemide Tedavi ve Bakım
http://www.emseyevdesaglik.com/Upload/22112013103511780.png
http://carasehat.net/wp-content/uploads/2015/06/Obat-Furosemide-40-mg-Injeksi-Ampul-Manfaat-Dosis-dan-Efek-Sampingnya.jpg
http://cdn.intechweb.org/pdfs/28652.pdf
Vena Cava Süperior Sendromu
Mediastinal yapıları veya lenfatikleri sıkıştıran herhangi bir benign ya da malign patolojilerin ince duvarlı vena cava superiora baskı yapmak suretiyle kalbe venöz dönüşe engel olması olarak tanımlanır.
Bu sendrom sifilitik aort anevrizması veya
tüberküloz gibi bir enfeksiyona sekonder
olabileceği gibi genellikle kanser veya trombotik
olaylar nedeniyle yetişkinlerin %95 inde neden
primer intratorasik yada metastatik tümördür.
http://www.aboutcancer.com/svc_anatomy.jpg
Nefes darlığı
Boyun ve yüzde şişlik
Öksürme hissi
Baş ağrısı
Göğüs ağrısı
Disfaji
Konvülsiyon
Vena Cava Süperior Sendromu Semptom ve Bulguları
Vena Cava Süperior Sendromunun Tanılanması
Akciğer grafisi Bronkoskopi Venöz anjiogram Kan testleri (kan gazları, serum kalsiyum, ürik asit, tümör markerları.) Biyopsi
http://www.astimalerji.org/images/resimler/bronkoskopi-3.jpg
Vena Cava Süperior Sendromunda Tedavi ve Bakım
Larengeal ödemden kaynaklanan stridor veya serebral ödem ile ilişkili
konfüzyon akut acil durumu gösterir, bu durumda ABC ye dikkat
edilmelidir
Nefes darlığını önlemek için dik oturma pozisyonu verilir
Oksijen desteği sağlanır
Serebral/ havayolu ödemi varsa diüretikler kullanılır
Doku tanılamasından sonra radyasyon ve kemoterapi başlatılabilir
Akciğer, meme, prostat ve böbrek kanserleri ve lenfomalar omuriliğe yayılma eğilimindedirler. Yayılım yapan tümörler %95 ekstradural yani beyin omurilik zarının dışında yerleşmiş ve omuriliğe dışarıdan bası yapan tümörlerdir.
http://www.oncolink.org/resources/images/spinalcordcompression.jpg
Spinal kord basısı kanserin en korkulan komplikasyonlarından birisidir. Tüm kanser vakalarının %5-10 unda ortaya çıkarken, bu vakaların %10 unda da kanserin ilk belirtisi olarak saptandığı rapor edilmiştir.
Spinal Kord Basısı
https://lookfordiagnosis.com/mesh_info.php?term=spinal+cord+compression&lang=1
Spinal Kord Basısı Semptom ve Bulguları
Ağrı (lokal, kök basısı) Motor kayıp Duyu kaybı Nörojenik mesane Sfinkter kontrol kaybı Konstipasyon Terleme kaybı
Anamnez
Radyolojik tetkikler
Fizik muayene
Spinal Kord Basısının Tanılanması
https://en.wikipedia.org/wiki/Spinal_board
Spinal Kord BasısınınTedavi ve Bakımı
Spinal immobilizasyon Dolaşım, solunum, havayolu desteği Radyasyon tedavisi Cerrahi tedavi
Sepsisle birlikte hipotansiyon, organ disfonksiyonu ve hipoperfüzyon olması olarak tanımlanır. Kemoterapiye sekonder gelişen nötropeni sebebiyle risk olan septik şok, en önemli mortalite ve morbidite nedenidir. Kanser ve kanser tedavisinin kemik iliğine toksik etkisi nedeniyle enfeksiyona yakalanma riski yüksektir.
Septik Şok
http://icdn.posta.com.tr/editor/HD/23/1/2014/fft2mm4149542.jpg
Gram(-) ,Gram(+) bakteriler, mantarlar, parazitler ve virüsler neden olur. Bu mekanizmalar periferdeki damarlara vazodilatasyona ve kanın burada göllenmesine yol açar. Bu nedenle azalan kan hacmi , doku perfüzyonunun azalmasına ve şoka neden olur. Kandaki beyaz hücre sayısının, bir ümmin yanıt oluşturamayacak kadar az olduğu durumda, enfeksiyonun tek belirtisi olma durumundadır.
Huzursuzluk
Konfüzyon
Ürperme
Taşikardi,takipne
Periferik nabızlarda zayıflık
Glikozüri
Aşırı susama
Bulantı,
Sıcak-kuru cilt ve hipotansiyondur.
Şok tablosu ilerledikçe soğuk kuru olan cilt giderek nemli hale gelir.
Periferik ödem oligüri ve nörolojik kardiyak ve solunum işlevlerinde gerileme içeren bulgular ortaya çıkar.
Septik Şok Semptom ve Bulguları
http://www.epainassist.com/images/Article-Images/septic-shock.jpg
Fizik muayene
Akciğer Filmi
Kan testleri
Septik Şokun Tanılanması
http://www.seah.gov.tr/klinikler/intaniye/izolasyon.pdf
Septik Şokta Tedavi ve Bakım
Hasta ve hasta yakınları hijyen eğitimi İzolasyon önlemleri Antibiyotik tedavisi Solunumun desteklenmesi Antipiretik tedavisi Sepsise bağlı metabolik asidozun tedavisi
Malign perikardiyal efüzyonlar, perikart boşluğunda toplanan sıvının
miktarı ve sıvının kardiyak boşluklar üzerine uyguladığı basınca göre
değişken klinik özellikler içeren bir klinik tablodur.
Sıvının toplanma hızı ve perikardiyal boşluğun esnekliği hemodinamik
etkileri ve semptomların ortaya çıkmasını belirleyen en önemli
faktörlerdir.
Büyük efüzyonlar sıklıkla neoplastik ajanlardan kaynaklanır.
http://www.sifamarket.com/hastaliklar/kalp-iltihabi.html
Malign Perikard Efüzyonu
Abdominal pletore
Renal yetmezlik
Egzersiz dispnesi ortopneye ilerler
Öksürük Disfaji
Hıçkırık (frenik sinir)
Kaba ses (rekürren
laringeal sinir)
Dispne
Disfaji
Bulantı
Taşipne
Malign Perikard Efüzyonu Semptom ve Bulguları
Elektrokardiyogram
Göğüs röntgenogramı
Ekokardiyografi
Magnetik rezonans görüntüleme (MRI) ve bilgisayarlı tomografik inceleme (BT)
Sağ kalp kateterizasyonu
33
http://www.firattipdergisi.com/text.php3?id=2
Malign Perikard Efüzyonu Tanımlaması
34
Hastalarda tipik olarak üç tedavi yaklaşımı uygulanmaktadır: Perikardiyosentez ve intraperikardiyal skleroterapi perkütan balon Perikardiyotomi ve subksifoid perikardiyotomi Torakoskopik perikardiyal pencere oluşturulması gibi cerrahi yöntemler.
Malign Perikard Efüzyonu Tedavi ve Bakımı
http://fscomps.fotosearch.com/compc/LIF/LIF154/ccp05051.jpg
Ancak cerrahi yaklaşımların çoğu olguda genel anestezi gerektirmesi ve bu hastalarda genel anesteziden genellikle kaçınılması, ayrıca cerrahi ve balon perikardiyotomilerin tümörün vücut boşluklarına yayılımını kolaylaştırması nedeniyle perikardiyosentez ve intraperikardiyal skleroterapiler bu hastalarda ilk seçilecek tedavi yaklaşımı olmalıdır.
http://old.tkd.org.tr/TKD_DATA/Image/dergi/40-2-52.png
1. Eti Aslan Fi Olgun N. Erişkinlerde Acil Bakım. Ankara, Akademisyen Tıp Kitabevi Ltd. Şti., 2014, s. 497-508.
2. http://old.tkd.org.tr/pages.asp?pg=:dergi/dergi_content&plng=tur&id=1299&dosya=126 Erişim Tarihi: 09.04.2016
3. http://solunum.org.tr/TusadData/Book/374/2582015151546-21Mediyasten-Hastaliklari-ve-Cerrahisi-Kitabi.pdf. Erişim Tarihi:05.04.2016
4. http://www.dicle.edu.tr/Contents/2258dcc8-28b5-4fb2-86e7-b9418e9ecf01.pdf Erişim Tarihi: 09.04.2016
5. Mandel NM. Onkoloji El Kitabı. Çukurova, Nobel Tıp Kitapevi Ltd. Şti., 2015, s. 92-98. 6. Onat H. Kanser Kemoterapi El Kitabı. 8. Baskı. Çukurova, Nobel Tıp Kitapevi. Ltd. Şti., 2013, s. 617-
636. 7. Özgüroğlu M. Kanserli Hastalarda Görülen Dahili Acil Sorunlar. İçinde: Güncel Kinik Onkoloji
(Editörler: Prof. Dr. Süheyla Serdengeçti, Doç. Dr. Gökhan Demir). İ. Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitim Etkinlikleri Sempozyum Dizisi Yayın No: 37, 2003, s. 45-64.
Kaynakça