op basis van ppt van henri houben, formation attac bruxelles(28 février 2008), ppt jo cottenier...

Op basis van ppt van Henri Houben, Op basis van ppt van Henri Houben, Formation Formation Attac Bruxelles(Attac Bruxelles(28 février 2008), ppt Jo Cottenier 28 février 2008), ppt Jo Cottenier PVDA studiedienst, wikipedia, David Harvey (The PVDA studiedienst, wikipedia, David Harvey (The

Enigma of Capital), Joseph Stiglitz (Vrije Val), Enigma of Capital), Joseph Stiglitz (Vrije Val), artikels artikels De TijdDe Tijd, , De StandaardDe Standaard, , De Morgen, De Morgen, eigen eigen

materiaalmateriaal

[email protected]@gvhv.be

De actuele economische De actuele economische crisiscrisis

InhoudInhoud1.1. Samenvatting Samenvatting MarxistischeMarxistische analyse crisis analyse crisis

2.2. GeschiedenisGeschiedenis van de crisis van de crisis

3.3. Logisch Logisch kaderkader voor analyse van de crisis en voor analyse van de crisis en haar haar oplossingen,oplossingen, met met actualiseringactualisering voor voor België & EuropaBelgië & Europa

4.4. Oefening: belangrijkste Oefening: belangrijkste verklaringenverklaringen voor voor de crisis kritisch analyseren en de crisis kritisch analyseren en beantwoordenbeantwoorden

Arbeid

M + K =

Kapitaalaccumulatie

Vraag Aanbod

VraagAanbod

V C

V CM

WProductie

kost

Markt van arbeidskrachten

Markt van

consumptiegoederenMv = M / V

Wv = W / V+C

KOOPKRACHT

LOON

AFSCHRIJVING

W-G-W

warencirculatie

G-W-G’

kapitaalcyclus

Evolutie van productiviteit versus lonen

Meer produceren tegen lagere loonkost

Toename van de uitbuiting: M / V↑

M (winst) kapitaal

V (loon) arbeid

= Eerst de mensen, niet de winst

Uitbuitingsgraad

mens

winst

Onoplosbare tegenstellingenOnoplosbare tegenstellingenProductiecapaciteit ↑↑↑ >< koopkracht ↓↓↓ => Productiecapaciteit ↑↑↑ >< koopkracht ↓↓↓ =>

crisis van crisis van overoverproductieproductie

1.1. Crisis van Crisis van onderonderconsumptieconsumptie, crisis van , crisis van de de koopkrachtigekoopkrachtige vraag vraag

2.2. Crisis van te Crisis van te hogehoge productieproductiecapaciteitcapaciteit

3.3. Crisis van ‘overtollig’ Crisis van ‘overtollig’ kapitaalkapitaal, , overaccumulatieoveraccumulatie van van kapitaalkapitaal.. Kapitaalflow naar rendabele Kapitaalflow naar rendabele investeringen/beleggingen wordt geremdinvesteringen/beleggingen wordt geremd

Karl Marx in Karl Marx in Het Kapitaal (Het Kapitaal (18671867))

““DDe daling van de lonen en dus de e daling van de lonen en dus de beperking van de consumptie van de beperking van de consumptie van de bevolking botst met de neiging van de bevolking botst met de neiging van de kapitalistische productiecapaciteit kapitalistische productiecapaciteit voortdurend te groeien. Dat is de echte voortdurend te groeien. Dat is de echte reden van de crisis van overproductie.”, reden van de crisis van overproductie.”, “Uiteindelijk ontstaat er niet alleen “Uiteindelijk ontstaat er niet alleen overproductie, maar ook overaccumulatie overproductie, maar ook overaccumulatie van kapitaal”. van kapitaal”.

L’historique de la criseL’historique de la criseEvolution de la part des salaires dans le PIB de l'Union

européenne (à 15), des Etats-Unis et du Japon 1981-2006 (en %)

64

66

68

70

72

74

76

78

1981 1984 1987 1990 1993 1996 1999 2002 2005

UE USA Japon

Source: European Economy, Statistical Annex et AMECO.

Evolutie van aandeel lonen in BBP van de EU – VS en Japan

Geschiedenis van de crisisGeschiedenis van de crisis

1. 1. Begin vanaf 1973Begin vanaf 1973

2. 2. Het Amerikaanse antwoord – Derde Het Amerikaanse antwoord – Derde Wereldschuld (1982)Wereldschuld (1982)

3. De Amerikanen als consumenten3. De Amerikanen als consumenten

4. De competiviteit als globale norm (1993)4. De competiviteit als globale norm (1993)

5. De Aziatische crisis (1997)5. De Aziatische crisis (1997)

6. De crisis in technologie aandelen (2001)6. De crisis in technologie aandelen (2001)

7. De huizen crisis (2007-…)7. De huizen crisis (2007-…)

Qu’est-ce que la crise Qu’est-ce que la crise économique?économique?

Hausse annuelle de la production manufacturière des Etats-Unis 1950-1998 (en %)

-12

-10

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995

4,722.84

moyenne de la période

Jaarlijkse stijging van de industriële productie in de VS 1950-1998

Vergeleken met de periode 50-73 heeft de Vergeleken met de periode 50-73 heeft de periode na 1973:periode na 1973:

- een minder sterke globale groei (2,84% tegen - een minder sterke globale groei (2,84% tegen 4,72%);4,72%);

- kent ze meer diepgaande opeenvolgende - kent ze meer diepgaande opeenvolgende crisissen; er zijn sinds ’71 wereldwijd al 24 crisissen; er zijn sinds ’71 wereldwijd al 24 financiële crisissen geweestfinanciële crisissen geweest

- - vergezeld van een belangrijke slepende vergezeld van een belangrijke slepende werkloosheidwerkloosheid

De hele periode vertoont een De hele periode vertoont een « structurele « structurele crisis »,crisis », de punten geven de de punten geven de « conjuncturele « conjuncturele crisissen »crisissen » aan aan

Structurele crisis breekt ui in 1973Structurele crisis breekt ui in 1973

Uitlokkende factor is de verviervoudiging van de Uitlokkende factor is de verviervoudiging van de petroleumprijzen petroleumprijzen

Is deze externe factor verantwoordelijk voor de crisis?Is deze externe factor verantwoordelijk voor de crisis?

Nee, want na de daling van de olieprijzen bleef de crisis Nee, want na de daling van de olieprijzen bleef de crisis voortduren voortduren

De plotse verhoging was een aanpassing aan de De plotse verhoging was een aanpassing aan de devaluatie van de dollar en van 20 jaar dalende devaluatie van de dollar en van 20 jaar dalende olieprijzenolieprijzen

De crisis draineerde rijkdom van de rijke landen naar het De crisis draineerde rijkdom van de rijke landen naar het Midden-OostenMidden-Oosten



1. 1. Begin vanaf 1973Begin vanaf 1973

2. 2. Het Westers antwoord – Derde Het Westers antwoord – Derde Wereldschuld (1982)Wereldschuld (1982)






Het is de recyclage van de petrodollars Het is de recyclage van de petrodollars

Petroleumproducerende landen voorzien de Petroleumproducerende landen voorzien de banken van dit geldkapitaal, vooral Londenbanken van dit geldkapitaal, vooral Londen

De banken ontlenen deze kapitalen aan de De banken ontlenen deze kapitalen aan de Derde Wereldlanden die zich in de schulden Derde Wereldlanden die zich in de schulden steken (Azië, Afrika en Latijns-Amerika) steken (Azië, Afrika en Latijns-Amerika)

Maar deze landen gebruiken deze schulden Maar deze landen gebruiken deze schulden om bij de Westerse landen producten en om bij de Westerse landen producten en investeringen (witte olifanten) aan te kopen. investeringen (witte olifanten) aan te kopen. Dat verzacht de crisis in het Westen.Dat verzacht de crisis in het Westen.


Westerselanden

Midden-OostenPetroleum

Derde Wereld

Banken

Betaling voor petroleum

Betaling petroleum

Sparen

ontlenen

Aankoop materiaal

Richting van de geldstromen


Einde 1979, Paul Volcker, voorzitter van de Einde 1979, Paul Volcker, voorzitter van de Amerikaanse centrale bank (Federal Reserve of FED), Amerikaanse centrale bank (Federal Reserve of FED), verhoogt de interestvoeten. Dollar devalueert.verhoogt de interestvoeten. Dollar devalueert.

De inflatie daalt van 13,5% in 1981 tot 3,2% in 1983. De inflatie daalt van 13,5% in 1981 tot 3,2% in 1983.

Maar toch zet de economische crisis zich voort.Maar toch zet de economische crisis zich voort.

De strijd tegen de inflatie gaat samen met de strijd tegen De strijd tegen de inflatie gaat samen met de strijd tegen loonstijgingen (de eerste wettelijke loonstops)loonstijgingen (de eerste wettelijke loonstops)

De schuldenaars met variabele rentevoeten worden bij De schuldenaars met variabele rentevoeten worden bij de keel gegrepen (Derde Wereld – recyclage de keel gegrepen (Derde Wereld – recyclage petrodollars)petrodollars)

Vooral in Latijns-AmerikaVooral in Latijns-Amerika

Geschiedenis van de crisis

De schuldencrisis van de Derde Wereld barst De schuldencrisis van de Derde Wereld barst los in 1982 wanneer Mexico zijn schulden niet los in 1982 wanneer Mexico zijn schulden niet meer kan afbetalenmeer kan afbetalen

Dat brengt de banken in moeilijkheden. IMF en Dat brengt de banken in moeilijkheden. IMF en WB moeten voor hen ingrijpen. WB moeten voor hen ingrijpen.

IMF-WB leggen structurele IMF-WB leggen structurele aanpassingsprogramma’s op aan de Derde aanpassingsprogramma’s op aan de Derde Wereld: deregulering, liberalisering, Wereld: deregulering, liberalisering, privatisering water-energie-telecom-privatisering water-energie-telecom-communicatie, devaluatie, monocultuur en communicatie, devaluatie, monocultuur en verhoging export grondstoffen, afbouw verhoging export grondstoffen, afbouw openbare gezondheidszorg, onderwijs …openbare gezondheidszorg, onderwijs …


72,8 9,2

609,4

93,4

1.458,4

163,8

2.492

398,8

0

500

1000

1500

2000

2500

US $ billion

1970 1980 1990 2000

World Bank, Global Development Finance 2002, pp. 188-89

Third World Debt (Stock & Service)

Stock

Service

Reagan organiseert een belastingshervorming ten Reagan organiseert een belastingshervorming ten voordelen van de rijken en vermogens voordelen van de rijken en vermogens ((aanbodeconomieaanbodeconomie – Friedman) – Friedman)

Reagan organiseert de volledige deregulering in de Reagan organiseert de volledige deregulering in de economie (breekt de vakbondsmacht: luchtvaart economie (breekt de vakbondsmacht: luchtvaart e.a. Tatcher: mijnwerksvakbond)e.a. Tatcher: mijnwerksvakbond)

Ook deregulering in de financiële sector. De Ook deregulering in de financiële sector. De controleregels ingesteld na de krach van 1929 controleregels ingesteld na de krach van 1929 worden progressief afgebouwd. worden progressief afgebouwd.

De financiële operaties zijn volledig geliberaliseerd, De financiële operaties zijn volledig geliberaliseerd, wat toelaat om financiële producten/koopwaren te wat toelaat om financiële producten/koopwaren te ontwikkelen, die als doel hebben te kunnen ontwikkelen, die als doel hebben te kunnen speculeren. speculeren.

Geschiedenis van de crisis


1. Begin vanaf 19731. Begin vanaf 1973

2. Het Amerikaanse antwoord – Derde 2. Het Amerikaanse antwoord – Derde Wereldschuld (1982)Wereldschuld (1982)

3. 3. De Amerikanen als consumentenDe Amerikanen als consumenten





Evolution des revenus réels des 20% les moins riches comparés aux 5% les plus aisés aux Etats-Unis (1979=100)

8090

100110120130140150160170180

1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003

Premiers 20% Top 5%Source: Calculs à partir d’Emmanuel Saëz et Thomas Piketty.

1. De verrijking van de rijksten is gigantisch. De ongelijkheid neemt enorm toe.

Evolutie van de inkomens van de 20% armsten en van de 5% rijksten in de VS

(1979=100)

Bijdrage aan de groei van het BBP in de vs Vanaf 1950 tot 2006 per periode (in %)

50-7350-7373-73-

808080-80-

909090-90-

959595-95-

000000-00-

0606

ConsumptieConsumptie 60,660,6 64,364,3 69,169,1 71,271,2 72,972,9 73,673,6

InvesteringenInvesteringen 17,517,5 16,716,7 12,712,7 17,717,7 24,424,4 14,014,0

Regering Regering 21,621,6 20,220,2 20,420,4 11,911,9 14,614,6 23,723,7

UitvoerUitvoer 7,67,6 13,213,2 9,09,0 16,316,3 11,711,7 11,011,0

InvoerInvoer -7,3-7,3 -14,4-14,4 -11,2-11,2 -17,1-17,1 -23,6-23,6 -22,3-22,3

Totaal BBPTotaal BBP 100,0100,0100,100,

00100,100,

00100,100,

00100,100,

00100,100,

00Source : Bureau of Economic Analysis (BEA)

2. De ontwikkeling van een fanatieke consumptie

lage spaarquota

3. Een massieve schuldenlast

Evolution de la dette américaine rapportée au PIB américain 1950-2006 (en %)

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

220

1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005Total Etat Ménages Firmes

Source: Federal Reserve, Flow of Funds Accounts of the United States.

Evolutie van de Amerikaanse schuldenlast als percentage van

het BBP (1950-2006)

Gigantische overheidstekorten … door militaire uitgaven

4. Massieve importering consumptiegoederenRépartition de la structure productive des Etats-Unis entre

production manufacturière domestique et importations (en %)

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

Etats-Unis Importations

Source: Calculs à partir de BEA et US Department of Commerce.

Evolutie van de verdeling tussen eigen industriële productie en import van goederen

Evolution de la balance courante des Etats-Unis 1991-2006 (en milliards de dollars)

-900

-800

-700

-600

-500

-400

-300

-200

-100

0

1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005

Source: BEA.

Evolutie van de betalingsbalans VS

(in miljarden dollars)

Evolution de la balance en capital des Etats-Unis 1991-2006 (en milliards de dollars)

0

100

200

300

400

500

600

700

800

1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005

Source: BEA.

Evolutie van de kapitaalbalans VS

(in miljarden dollars)

VS 2

China : 24% van totale tekort op

lopende rekening VS





4. 4. De Aziatische crisis (1997)De Aziatische crisis (1997)







4. 4. De Aziatische crisis (1997)De Aziatische crisis (1997)

5.5. De crisis in technologie aandelen (2001)De crisis in technologie aandelen (2001)

6.6. De huizen crisis (2007-…)De huizen crisis (2007-…)

Kapitaalvlucht vanuit AziëKapitaalvlucht vanuit AziëMaar waar gaan die kunnen belegd worden? Maar waar gaan die kunnen belegd worden? In de VS op de bloeiende beursmarkt .In de VS op de bloeiende beursmarkt .Investeringen in de VS aandelenmarkt vanuit Investeringen in de VS aandelenmarkt vanuit

het buitenland stijgen van 894 miljard het buitenland stijgen van 894 miljard dollars in 1997 tot 1.526 miljard in 1999.dollars in 1997 tot 1.526 miljard in 1999.

Deze kapitalen voeden vooral de NASDAQ Deze kapitalen voeden vooral de NASDAQ (beurs van de technologie aandelen): deze (beurs van de technologie aandelen): deze stijgen van 1.410 points in augustus 1998 tot stijgen van 1.410 points in augustus 1998 tot 4.803 in maart 2000. 4.803 in maart 2000.


L’historique de la criseL’historique de la criseEvolution mensuelle des indices boursiers américains 1993-2007

(2001=100)

30

80

130

180

230

1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007

NYSE S&P 500 Nasdaq

11 septembre

Golfoorlog

Maandelijkse evolutie van de Amerikaanse beursindexen

In maart 2000 springt de dot.com ballon.In maart 2000 springt de dot.com ballon.

Zij sleurt de andere beurzen mee in haar val .Zij sleurt de andere beurzen mee in haar val .

Zij veroorzaakt een algemene crisis Zij veroorzaakt een algemene crisis

11 september is er niet voor niets 11 september is er niet voor niets

De Centrale Bank (de FED) verlaagt de De Centrale Bank (de FED) verlaagt de interestvoet tot 1%interestvoet tot 1%

Vergeleken met 1999 de particulieren Vergeleken met 1999 de particulieren verliezen 5.000 miljard dollar in 2002 aan verliezen 5.000 miljard dollar in 2002 aan financiële activa financiële activa








7. 7. De huizen crisis (2007-…)De huizen crisis (2007-…)

Hoe diep is de crisis?Hoe diep is de crisis?1. De Amerikaanse huizencrisis 1. De Amerikaanse huizencrisis 2. De huizencrisis wordt wereldwijde 2. De huizencrisis wordt wereldwijde

kredietcrisiskredietcrisis3. Kredietcrisis wordt banken beurscrisis3. Kredietcrisis wordt banken beurscrisis4. Een recessie op komst 4. Een recessie op komst 5. Economische en financiële crisis wordt 5. Economische en financiële crisis wordt

dollarcrisisdollarcrisis6. De verschuiving van de economische macht6. De verschuiving van de economische macht

De Amerikaanse huizencrisisDe Amerikaanse huizencrisis2001: FED brengt rente op 1%. Goedkope 2001: FED brengt rente op 1%. Goedkope

leningen voor aankoop huizen. Variabele leningen voor aankoop huizen. Variabele rente na 2 jaar.rente na 2 jaar.

Positief Positief zolang huismarkt stijgt + rente laag blijftzolang huismarkt stijgt + rente laag blijft

'Subprimes' aan arme, niet kredietwaardige gezinnen'Subprimes' aan arme, niet kredietwaardige gezinnenHuizen als onderpand voor nieuwe leningen Huizen als onderpand voor nieuwe leningen

– NegatiefNegatief als huismarkt daalt en rente stijgt als huismarkt daalt en rente stijgt (begin (begin 2007)2007)Rente en leningen kunnen niet betaald wordenRente en leningen kunnen niet betaald wordenVerkoop huizen en ineenstorting huizenmarktVerkoop huizen en ineenstorting huizenmarkt6 miljoen subprime leningen - 2 à 3 miljoen slachtoffers – 6 miljoen subprime leningen - 2 à 3 miljoen slachtoffers –

'executieverkopen''executieverkopen'

www.wikipedia.nl

L’historique de la criseL’historique de la criseEvolution du taux de propriété aux Etats-Unis (en %)

60

61

62

63

64

65

66

67

68

69

70

1964 1969 1974 1979 1984 1989 1994 1999 2004

Source: US Census Bureau.

Evolutie van het percentage eigenwoningbezit in de VS

Bank

Gezin 1prime

Gezin 2non-prime

Gezin 3subprime

Financiële Markten

SPV : Special Purpose Vehicule

Hedge fund 1 Zakenbank Hedge fund 2

lening

MBS - CDO

MBO = Mortgage backed securities Door hypotheek gedekte waardepapieren CDO = Collateralized debt obligations

$ 100 md

$ 6000 md

A AAA

BB

AAA

Verzekeraar

Karl Marx (1867)Karl Marx (1867)

““Een groot deel van het Een groot deel van het overtollige kapitaalovertollige kapitaal wordt wordt fictief, zijn waarde is denkbeeldig. (…)Als kopieën fictief, zijn waarde is denkbeeldig. (…)Als kopieën die zelf kunnen verhandeld worden en dus als die zelf kunnen verhandeld worden en dus als waarde-kapitaal kunnen circuleren, hebben ze een waarde-kapitaal kunnen circuleren, hebben ze een fictieve waardefictieve waarde: ze kunnen volledig onafhankelijk : ze kunnen volledig onafhankelijk van de evolutie van de waarde van de werkelijke van de evolutie van de waarde van de werkelijke economie, stijgen of dalen. (…) Winst en verlies als economie, stijgen of dalen. (…) Winst en verlies als gevolg van de prijsschommelingen van deze titels gevolg van de prijsschommelingen van deze titels zullen steeds meer het resultaat zijn van zullen steeds meer het resultaat zijn van speculatiespeculatie. . Dit soort ingebeelde financiële rijkdom vormt niet Dit soort ingebeelde financiële rijkdom vormt niet alleen een belangrijk deel van het fortuin van privé-alleen een belangrijk deel van het fortuin van privé-personen maar het vormt ook een aanzienlijk deel personen maar het vormt ook een aanzienlijk deel van het bankierskapitaal.” van het bankierskapitaal.”

De subprimes leningen zijn dikwijls van het De subprimes leningen zijn dikwijls van het type 2-28:type 2-28:

- 30 jaar afbetaling;- 30 jaar afbetaling;

- de eerste 2 jaar een vaste en lage interest;- de eerste 2 jaar een vaste en lage interest;

- de volgende 28 jaar variabele en hoge - de volgende 28 jaar variabele en hoge interesten.interesten.

Als de prijzen in snel stijgende lijn gaan: men Als de prijzen in snel stijgende lijn gaan: men koopt aan via leningen, en verkoopt om geld koopt aan via leningen, en verkoopt om geld te verdienente verdienen

Dat is het koninkrijk van de speculatie. Dat is het koninkrijk van de speculatie.

L’historique de la criseL’historique de la crise

Source: Calculs sur base des rapports annuels.

Evolution des bénéfices des 50 plus grandes sociétés financières mondiales 1994-2006 (en milliards de dollars)

51,769,2

86,499,4 110,9

146,7163,2

112,7126,6

200,2

230,9

289,8

356,3

0

50

100

150

200

250

300

350

400

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Evolutie van de winsten van de 50 grootste financiële bedrijven in de wereld

De VS leeft « boven haar middelen » De VS leeft « boven haar middelen » Hun schulden laten hen toe om te consumeren en zo Hun schulden laten hen toe om te consumeren en zo

de wereldvraag aan te trekken de wereldvraag aan te trekken De ene crisis volgt op de andere, naargelang de De ene crisis volgt op de andere, naargelang de

fluctuaties op de vlottende kapitaalmarkt fluctuaties op de vlottende kapitaalmarkt Dit fluctuerend kapitaal kan de trigger zijn van de Dit fluctuerend kapitaal kan de trigger zijn van de

crisis, maar is er niet de oorzaak van crisis, maar is er niet de oorzaak van Als de Amerikanen « Als de Amerikanen « overconsumerenoverconsumeren » komt dat » komt dat

doordat er doordat er overproductieoverproductie is. Als de Amerikanen is. Als de Amerikanen hiervoor hiervoor fictieve kapitaalballonnenfictieve kapitaalballonnen creëren, komt creëren, komt dat doordat er dat doordat er overaccumulatie van kapitaaloveraccumulatie van kapitaal is dat is dat moet zo rendabel en zo snel mogelijk belegd moet zo rendabel en zo snel mogelijk belegd worden worden

Door de schulden is de Amerikaanse economie Door de schulden is de Amerikaanse economie gedrogeerd gedrogeerd

Normaal zou ze niet meer kunnen groeienNormaal zou ze niet meer kunnen groeien

Maar de financiers-wereld geeft haar, omwille Maar de financiers-wereld geeft haar, omwille van de supprematie, de mogelijkheid om van de supprematie, de mogelijkheid om voort te doen: de gezinnen kunnen hun voort te doen: de gezinnen kunnen hun consumptie blijven opdrijven en de consumptie blijven opdrijven en de wereldeconomie aantrekken wereldeconomie aantrekken

Totdat de leners zeggen dat ze teveel schulden Totdat de leners zeggen dat ze teveel schulden hebben om nog te kunnen terugbetalen. De hebben om nog te kunnen terugbetalen. De crisis gaat dan over op het financiële domein crisis gaat dan over op het financiële domein

De crisis heeft haar basis in de productieDe crisis heeft haar basis in de productie

Ze toont het onevenwicht tussen de Ze toont het onevenwicht tussen de voortdurendevoortdurende toename van productiecapaciteittoename van productiecapaciteit en de steeds en de steeds krimpende koopkrachtkrimpende koopkracht van de bevolking van de bevolking

““De uiteindelijke reden van elke crisis ligt altijd in De uiteindelijke reden van elke crisis ligt altijd in de armoede en de beperkte consumptie van de de armoede en de beperkte consumptie van de mensen tegenover de ongebreidelde groei van mensen tegenover de ongebreidelde groei van de kapitalistische productie” de kapitalistische productie” (Marx, Het Kapitaal)(Marx, Het Kapitaal)

BesluitenBesluiten

De actuele crisis is ernstig De actuele crisis is ernstig Het stelt de neoliberale politiek, de globalisering Het stelt de neoliberale politiek, de globalisering

en zelfs het kapitalistisch systeem in vraag en zelfs het kapitalistisch systeem in vraag Ze doet zich voor als een financiële crisis. Maar Ze doet zich voor als een financiële crisis. Maar

ze gaat veel verder: de onderliggende ze gaat veel verder: de onderliggende economische crisis van overproductie en economische crisis van overproductie en overaccumulatie van kapitaal komt terug naar overaccumulatie van kapitaal komt terug naar boven => ook crisis van staatsbegroting.boven => ook crisis van staatsbegroting.

Ze toont aan dat het kapitalisme ongelijkheid Ze toont aan dat het kapitalisme ongelijkheid creërt, inefficiënt en anarchistisch is => creërt, inefficiënt en anarchistisch is => vernietiging op grote schaal - militariseringvernietiging op grote schaal - militarisering

Kapitaalaccumulatie door onteigening

London protests next to the Bank of England

Logisch kader voor de crisis en actualisering voor België & Europa Logisch kader voor de crisis en actualisering voor België & Europa in vijftien sleutelwoordenin vijftien sleutelwoorden

1.1. Eerst de winstEerst de winst2.2. ConcurrentieConcurrentie3.3. ProductiviteitstijgingProductiviteitstijging4.4. OverproductiecrisisOverproductiecrisis5.5. KredietKrediet6.6. Financiële bubbelFinanciële bubbel7.7. Economische crisisEconomische crisis8.8. Creatieve destructieCreatieve destructie9.9. Groene economie?Groene economie?10.10. Keynes?Keynes?11.11. StaatsbegrotingscrisisStaatsbegrotingscrisis12.12. WeerstandWeerstand13.13. EisenprogrammaEisenprogramma14.14. Eerst de mensEerst de mens15.15. Rol v/d PVDARol v/d PVDA

Protest in Manchester, 2008

1.1. Wat is de belangrijkste Wat is de belangrijkste drijfveer in de drijfveer in de kapitalistische economie? kapitalistische economie? WinstmaximalisatieWinstmaximalisatie

2.2. Waarom zouden Waarom zouden ondernemers niet ethische ondernemers niet ethische of sociale drijfveren of sociale drijfveren kunnen hanteren? kunnen hanteren? ConcurrentieConcurrentie dwingt hen dwingt hen tot winstmaximalisatie, wie tot winstmaximalisatie, wie niet meedraait vliegt eruitniet meedraait vliegt eruit

1. Eerst de winst2. Concurrentie

3.3. Hoe wordt naar Hoe wordt naar winstmaximalisatie gestreefd? winstmaximalisatie gestreefd? Meer produceren tegen lagere Meer produceren tegen lagere loonkost, meer loonkost, meer productiviteitproductiviteit tegen tegen minder loonminder loon

4.4. Wat is het gevolg van die Wat is het gevolg van die winstmaximalisatie?winstmaximalisatie? Altijd maar meer productie en Altijd maar meer productie en productiecapaciteit tegenover altijd productiecapaciteit tegenover altijd maar lagere lonen, minder maar lagere lonen, minder koopkracht en krimpende markt koopkracht en krimpende markt leidt noodzakelijkerwijs tot crisis leidt noodzakelijkerwijs tot crisis van van overproductieoverproductie, => , =>

overproductiecapaciteitoverproductiecapaciteit => => overaccumulatieoveraccumulatie van financieel van financieel

kapitaalkapitaal

1. Eerst de winst2. Concurrentie3. Productiviteitstijging4. Overproductiecrisis

5.5. Hoe probeert men de crisis Hoe probeert men de crisis op te lossen? op te lossen? Door het Door het kredietkrediet: consumptie : consumptie wordt via schulden terug wordt via schulden terug opgedreven, overtollig kapitaal opgedreven, overtollig kapitaal kan terug rendabel belegd kan terug rendabel belegd worden in dezelfde schulden, al worden in dezelfde schulden, al of niet verpakt in financiële of niet verpakt in financiële activa (rommelkredieten). activa (rommelkredieten). Krediet werkt aan beide zijden Krediet werkt aan beide zijden van kapitaalcyclus: begin: van kapitaalcyclus: begin: belegging/investering, eind: belegging/investering, eind: consumptie.consumptie.

1. Eerst de winst2. Concurrentie3. Productiviteitstijging4. Overproductiecrisis5. Krediet

6.6. Waarom leidt dat tot de financiële crisis? Waarom leidt dat tot de financiële crisis? Omdat dit een ogenschijnlijke en korte Omdat dit een ogenschijnlijke en korte termijn oplossing is. Op lange termijn termijn oplossing is. Op lange termijn gaat krediet niet kunnen terugbetaald gaat krediet niet kunnen terugbetaald worden want de koopkracht daalt worden want de koopkracht daalt voortdurend, kan het het verwachte voortdurend, kan het het verwachte rendement niet aanhouden, blijkt het een rendement niet aanhouden, blijkt het een bubbelbubbel te zijn, die de crisis tijdelijk te zijn, die de crisis tijdelijk uitstelt i.p.v. op te lossen, maar dan plots uitstelt i.p.v. op te lossen, maar dan plots springt, eerst als financiële crisis, dan als springt, eerst als financiële crisis, dan als algemene crisis telkens dieper en algemene crisis telkens dieper en globaler dan tevoren. globaler dan tevoren.

1. Eerst de winst2. Concurrentie3. Productiviteitstijging4. Overproductiecrisis5. Krediet6. Financiële bubbel

Markt consumptiegoederen: prijs↑=> vraag↓=> prijs↓tot evenwicht tussen vraag en aanbod=natuurlijke prijs ~waarde

Markt van (financieel) kapitaal: prijs↑=> vraag↑=> prijs↑↑=> vicieuse cirkel – steeds verder weg van reële economie/reële waarden => zeepbel

Dit lijkt irrationaal, maar is rationeel vanuit het standpunt van de maximale kapitaalaccumulatie en de noodzaak voor afzetting van kapitaaloverschot

Consumptiegoederen gaan uit circulatie voor consumptie

(Financieel) kapitaal (en geld) blijft IN circulatie om meer op te brengen => onophoudelijke onbegrengsde groei is noodzakelijk om systeem in stand te houden

2008-20092008-2009

Overheden zijn banken massaal Overheden zijn banken massaal ter hulp gekomen (2000 miljard $ ter hulp gekomen (2000 miljard $ wereldwijd, 200 miljard euro EU, wereldwijd, 200 miljard euro EU, 25 miljard euro België) 25 miljard euro België) grondige regulering financieel grondige regulering financieel systeemsysteem

Onderliggende economische Onderliggende economische crisis komt terug naar bovencrisis komt terug naar boven

Wereldwijd BNP Wereldwijd BNP -20%, -20%, Europa: -4,1% (eerst sinds ’30)Europa: -4,1% (eerst sinds ’30)

2009: opvangen via tijdelijke 2009: opvangen via tijdelijke werkloosheid en ‘relance’ plannen werkloosheid en ‘relance’ plannen (massale investering van (massale investering van overheid in economie: bv. overheid in economie: bv. schrootpremie Duitsland)schrootpremie Duitsland)=> tijdelijk broos herstel=> tijdelijk broos herstel

1. Eerst de winst2. Concurrentie3. Productiviteitstijging4. Overproductiecrisis5. Krediet6. Financiële bubbel7. Economische crisis

20102010 Gebruik maken van de crisis Gebruik maken van de crisis

om te kunnen afdanken om om te kunnen afdanken om winstvoeten te herstellenwinstvoeten te herstellen

Gebruiken nu de crisis om te Gebruiken nu de crisis om te ‘saneren’, om overtollige ‘saneren’, om overtollige productiecapaciteit te productiecapaciteit te vernietigen. Nu in een stadium vernietigen. Nu in een stadium van vernietiging van van vernietiging van productiekrachten productiekrachten (arbeidskrachten en (arbeidskrachten en productiemiddelen) = productiemiddelen) = creatieve creatieve destructiedestructie, ‘, ‘zuiveringsperiode’. zuiveringsperiode’.

1. Eerst de winst2. Concurrentie3. Productiviteitstijging4. Overproductiecrisis5. Krediet6. Financiële bubbel7. Economische crisis8. Creatieve destructie

Grootste schuldigen voor overproductiecrisis Grootste schuldigen voor overproductiecrisis komen er het sterkste uit en kunnen herbeginnen komen er het sterkste uit en kunnen herbeginnen voor een volgende cyclus die dieper en globaler voor een volgende cyclus die dieper en globaler eindigt dan de voorgaande.eindigt dan de voorgaande.

David Rubinstein van de Carlyle Group over de David Rubinstein van de Carlyle Group over de banken in Davos : banken in Davos : ““De les die de aasgieren trokken: De les die de aasgieren trokken: ‘we hebben geleerd dat een hartaanval niet dodelijk ‘we hebben geleerd dat een hartaanval niet dodelijk is’is’ ” ” = = Overheid komt toch te hulp, we zijn Overheid komt toch te hulp, we zijn too big to too big to failfail. Speculeren, megabonussen, rommelkredieten het . Speculeren, megabonussen, rommelkredieten het gaat gewoon voort. Banken hebben hun winsten gaat gewoon voort. Banken hebben hun winsten hersteld.hersteld.

Groene economie?Groene economie? Beperkt: 2% van BBPBeperkt: 2% van BBP Overlaten aan winstjachtOverlaten aan winstjacht

Bv. De handel in Bv. De handel in koolstofcertificaten wordt een koolstofcertificaten wordt een nieuwe financiële markt, nieuwe financiële markt, waarmee gespeculeerd, vormen waarmee gespeculeerd, vormen een nieuwe zeepbel. Nu bv. een nieuwe zeepbel. Nu bv. staalindustrie overschot aan staalindustrie overschot aan uitstootrechten => lage prijs => uitstootrechten => lage prijs => opgekocht voor een prikje door opgekocht voor een prikje door andere vervuilende industrieënandere vervuilende industrieën

1. Eerst de winst2. Concurrentie3. Productiviteitstijging4. Overproductiecrisis5. Krediet6. Financiële bubbel7. Economische crisis8. Creatieve destructie9. Groene economie?

Keynes? Keynes? Nog zeer weinig Nog zeer weinig

manoeuvreerruimte manoeuvreerruimte Nu hebben al de overheden Nu hebben al de overheden

massaal geld uitgegeven om de massaal geld uitgegeven om de banken te redden (wereldwijd banken te redden (wereldwijd 2000 miljard dollar, België 20 2000 miljard dollar, België 20 miljard euro)miljard euro)

Meer uitgaven werkloosheidMeer uitgaven werkloosheid Minder inkomsten belastingen Minder inkomsten belastingen

en sociale zekerheidsbijdragenen sociale zekerheidsbijdragen Overal begrotingstekorten: Overal begrotingstekorten:

Griekenland 12%, VS 10%, Griekenland 12%, VS 10%, België 6%België 6%

1. Eerst de winst2. Concurrentie3. Productiviteitstijging4. Overproductiecrisis5. Krediet6. Financiële bubbel7. Economische crisis8. Creatieve destructie9. Groene economie?10. Keynes?

Van Van financiëlefinanciële en en economischeeconomische nu naar een nu naar een

crisis van de crisis van de staatsbegrotingstaatsbegroting

Sinds 1991 twintig jaren Sinds 1991 twintig jaren besparingen om normen van besparingen om normen van Maastricht te halen. Van 1993-1996 Maastricht te halen. Van 1993-1996 (globaal plan) zwaarste besparingen (globaal plan) zwaarste besparingen ooit in België (bv. huidige hoge ooit in België (bv. huidige hoge remgelden)remgelden)

Door de hulp aan de banken werd Door de hulp aan de banken werd op enkele maanden tijd twintig jaar op enkele maanden tijd twintig jaar inlevering verkwanseldinlevering verkwanseld

1. Eerst de winst2. Concurrentie3. Productiviteitstijging4. Overproductiecrisis5. Krediet6. Financiële bubbel7. Economische crisis8. Creatieve destructie9. Groene economie?10. Keynes?11. Staatsbegrotingscrisis

Eerste slachtoffers: Eerste slachtoffers: PIGSPIGS Griekenland (Spanje, Ierland en Portugal)Griekenland (Spanje, Ierland en Portugal)

28 miljard euro hulp aan de banken – zwakkere 28 miljard euro hulp aan de banken – zwakkere economie (2/3° BNP België)economie (2/3° BNP België)

=> staatsschuld van 12%=> staatsschuld van 12% Financiële markten dumpen Griekse obligaties. Financiële markten dumpen Griekse obligaties.

Met het geld dat ze gekregen hebben van de Met het geld dat ze gekregen hebben van de verschillende overheden >> massale speculaties verschillende overheden >> massale speculaties tegen Griekse, Spaanse en Portugese financiële tegen Griekse, Spaanse en Portugese financiële staatsactiva => Griekse staat moet lenen tegen staatsactiva => Griekse staat moet lenen tegen steeds hogere interestvoeten (groter steeds hogere interestvoeten (groter risicokapitaal)= vicieuze cirkel => hen dwingen risicokapitaal)= vicieuze cirkel => hen dwingen tot massale besparingen lonen, pensioenen, tot massale besparingen lonen, pensioenen, ambtenaren ambtenaren

Veel flexi, weinig securityVeel flexi, weinig security Tweede groep van landen waar de crisis Tweede groep van landen waar de crisis

zeer hard toeslaat en werkloosheid sterk zeer hard toeslaat en werkloosheid sterk piekt: Scandinavische landen (bijzonder piekt: Scandinavische landen (bijzonder Denemarken), Ierland en NederlandDenemarken), Ierland en Nederland

<= kampioenen van de flexicurity <= kampioenen van de flexicurity

Crisis van de staatsbegrotingCrisis van de staatsbegroting EU eist van België terug een maximaal EU eist van België terug een maximaal

begrotingstekort tegen 2012 van 3% = 9 begrotingstekort tegen 2012 van 3% = 9 miljard euro besparingen !!! miljard euro besparingen !!!

=>Onderwijs, ambtenaren en dienstverlening, =>Onderwijs, ambtenaren en dienstverlening, Sociale zekerheid: -pensioenen, -Sociale zekerheid: -pensioenen, -werkloosheid, -ziekteverzekeringwerkloosheid, -ziekteverzekering Onkelinx: sociale bijdragen nog met 3 miljard Onkelinx: sociale bijdragen nog met 3 miljard

euro verminderen (bovenop de 7 miljard)euro verminderen (bovenop de 7 miljard) Daerden: 3 jaar langer werkenDaerden: 3 jaar langer werken

Nieuwe golf van afdankingen: vorig jaar Nieuwe golf van afdankingen: vorig jaar 60.000 ontslagen, nu 65.OOO (Planbureau)60.000 ontslagen, nu 65.OOO (Planbureau)

WeerstandWeerstand Bij ons:Bij ons:

AB InBev (InBev wet: verbod op AB InBev (InBev wet: verbod op afdankingen voor winstgevende afdankingen voor winstgevende bedrijven)bedrijven)

Vakbonden CarrefourVakbonden Carrefour Opel gijzelt stock aan wagensOpel gijzelt stock aan wagens Op één week tijd 30.000 betogersOp één week tijd 30.000 betogers

Internationaal Internationaal Griekenland Griekenland ‘halt aan de plutocratie’‘halt aan de plutocratie’

betoger op VRT journaal: betoger op VRT journaal: ‘de banken ‘de banken hebben crisis in gang gezet, zij moeten hebben crisis in gang gezet, zij moeten ook maar betalen’ook maar betalen’

Spanje tegen het optrekken van de Spanje tegen het optrekken van de pensioenleeftijd tot 67 jaar, betoger op pensioenleeftijd tot 67 jaar, betoger op VRT journaal: VRT journaal: ‘wij hebben 20% ‘wij hebben 20% werklozen waarom dan langer werken’werklozen waarom dan langer werken’

1. Eerst de winst2. Concurrentie3. Productiviteitstijging4. Overproductiecrisis5. Krediet6. Financiële bubbel7. Economische crisis8. Creatieve destructie9. Groene economie?10. Keynes?11. Staatsbegrotingscrisis12. Weerstand

EisenprogrammaEisenprogrammaEerst de mensen, niet de winstEerst de mensen, niet de winst

Openbare spaarbankOpenbare spaarbank MiljonairstaksMiljonairstaks Wet AbInbevWet AbInbev KiwimodelKiwimodel Mottenballentaks ElectrabelMottenballentaks Electrabel Afschaffing notionele Afschaffing notionele

interestinterest Nultolerantie grote fraude Nultolerantie grote fraude

(prof. Maus in Panorama: België (prof. Maus in Panorama: België 22% fraude, buurlanden 14%. 22% fraude, buurlanden 14%. Zelfde cijfer buurlanden: 9 miljard Zelfde cijfer buurlanden: 9 miljard euro meer inkomsten)euro meer inkomsten)

1. Eerst de winst2. Concurrentie3. Productiviteitstijging4. Overproductiecrisis5. Krediet6. Financiële bubbel7. Economische crisis8. Creatieve destructie9. Groene economie?10. Keynes?11. Staatsbegrotingscrisis12. Weerstand13. Eisenprogramma

Tussenkomen ja, om publieke bank herop te richten

Spaargeld beschermen: openbare bank en staatsgarantie.

Openbare pool, ASLK, Gemeentekrediet, bank van de Post.

Openbare bank moet werken volgens andere criteria

Kiwi-bank in Nieuw Zeeland, Chavez in Venezuela

““Met de ASLK maakten we 3 procent winst, Fortis belooft zijn aandeelhouders 18 procent. Tja, het verschil moet ergens vandaan komen, en niet per se van goeie klantenservice of menselijk personeelsbeleid.” (Piet Frantzen, voormalig baas van ASLK, De Standaard van 30.09.08)

Nood aan publieke bankNood aan publieke bank

Bovenstaande alternatieven zijn tijdelijke Bovenstaande alternatieven zijn tijdelijke oplossingen die nooit duurzaam zullen oplossingen die nooit duurzaam zullen zijn in dit economisch systeem. zijn in dit economisch systeem.

De meetlat waaraan we alle De meetlat waaraan we alle ontwikkelingen en alternatieven ontwikkelingen en alternatieven moeten meten is ‘moeten meten is ‘eerst de menseneerst de mensen, , niet de winst’. niet de winst’.

Dit is een Dit is een systeemcrisissysteemcrisis. Joseph Stiglitz: . Joseph Stiglitz: “Amerikaans triomfalisme na 1989, “Amerikaans triomfalisme na 1989, ‘het einde van de geschiedenis’, heeft ‘het einde van de geschiedenis’, heeft nauwelijks 20 jaar geduurd”nauwelijks 20 jaar geduurd”

Alleen diepgaande verandering van de Alleen diepgaande verandering van de maatschappij zal de hebzucht die in maatschappij zal de hebzucht die in het systeem zit kunnen oplossen. Een het systeem zit kunnen oplossen. Een maatschappij waar niet de winst, maar maatschappij waar niet de winst, maar de mens (behoeften) centraal staat = de mens (behoeften) centraal staat = socialismesocialisme

1. Eerst de winst2. Concurrentie3. Productiviteitstijging4. Overproductiecrisis5. Krediet6. Financiële bubbel7. Economische crisis8. Creatieve destructie9. Groene economie?10. Keynes?11. Staatsbegrotingscrisis12. Weerstand13. Eisenprogramma14. Eerst de mens

Rol van de PVDARol van de PVDA

Steeds meer vraag naarSteeds meer vraag naar Coherente verklaringCoherente verklaring Concrete oplossingenConcrete oplossingen Consequente politieke Consequente politieke

partijpartij

1. Eerst de winst2. Concurrentie3. Productiviteitstijging4. Overproductiecrisis5. Krediet6. Financiële bubbel7. Economische crisis8. Creatieve destructie9. Groene economie?10. Keynes?11. Staatsbegrotingscrisis12. Weerstand13. Eisenprogramma14. Eerst de mens15. Rol v/d PVDA

1.1. MentaalMentaal: irrationaliteit van de hebzuchtige : irrationaliteit van de hebzuchtige mensmens

2.2. Politiek: Politiek: neoliberalisme (minder overheid) neoliberalisme (minder overheid) en uitwassen van het financiële en uitwassen van het financiële

kapitalisme (deregulering)kapitalisme (deregulering)R/R/ Rijnlandmodel: Rijnlandmodel: meer ethiekmeer ethiek én én meer meer

overheidoverheid

1.1. Mentale conceptenMentale concepten.‘Oorzaak ligt niet in het systeem, wél in .‘Oorzaak ligt niet in het systeem, wél in de natuur van de mens’. de natuur van de mens’.

1.1. MoraalMoraal: hebzucht van de bankiers, gebrek aan ethiek: hebzucht van de bankiers, gebrek aan ethiek Meer ethiek in de economie, ‘soberder leven, harder werken’Meer ethiek in de economie, ‘soberder leven, harder werken’

2.2. PsychologiePsychologie:’gebrek aan vertrouwen’, ‘overmoed’ , ‘waanzin’ :’gebrek aan vertrouwen’, ‘overmoed’ , ‘waanzin’ 3.3. VerstandVerstand: irrationaliteit, verkeerde beslissingen, verkeerd : irrationaliteit, verkeerde beslissingen, verkeerd

gegokt, verkeerde politiek gegokt, verkeerde politiek Slimmer ondernemenSlimmer ondernemen

2.2. BeleidBeleid. . FinanciëleFinanciële uitwassen uitwassen, korte termijnwinstdenken, , korte termijnwinstdenken, wildewilde kapitalisme door tekort aan regulering, omwille van de kapitalisme door tekort aan regulering, omwille van de neoliberaleneoliberale politiek. ‘Angelsaksisch model’ politiek. ‘Angelsaksisch model’

Meer regulering door overheid, sociaal gecorrigeerde markteconomie, sociaal-Meer regulering door overheid, sociaal gecorrigeerde markteconomie, sociaal-democratiedemocratie

Nee aan het financieël speculatief kapitaal, ja aan het industrieel productief Nee aan het financieël speculatief kapitaal, ja aan het industrieel productief kapitaal. kapitaal.

‘‘RijnlandmodelRijnlandmodel’ combineert (1) ’ combineert (1) meer ethiekmeer ethiek met (2) met (2) meer meer overheidoverheid. Terug naar een ‘derde weg’ tussen kapitalisme en . Terug naar een ‘derde weg’ tussen kapitalisme en socialisme.socialisme.

““Het kapitalisme is de uitdrukking van de meest Het kapitalisme is de uitdrukking van de meest fundamentele, beestachtige fundamentele, beestachtige instincteninstincten van de mens: van de mens: egoïsme en hebzucht”, stelt Professor William Buiter egoïsme en hebzucht”, stelt Professor William Buiter van de London School of Economics in van de London School of Economics in HumoHumo (11- (11-2008)2008)

““We beleven heus niet de roemloze ondergang van We beleven heus niet de roemloze ondergang van een economisch model. De een economisch model. De hebzuchthebzucht zit niet in de zit niet in de markt, maar in de mens”, stelt Marc De Vos van het markt, maar in de mens”, stelt Marc De Vos van het Itinera Institute (Itinera Institute (DSDS 3/10/08) 3/10/08)

PPremier Leterme riep in de Kamer de bankiers op “tot remier Leterme riep in de Kamer de bankiers op “tot een groter een groter ethisch bewustzijnethisch bewustzijn” (” (DMDM 15/10/2008). 15/10/2008).

Karel Van Miert spreekt over ‘Karel Van Miert spreekt over ‘irrationaliteit’irrationaliteit’ en en ‘‘virtuele virtuele grootheidswaanzin’grootheidswaanzin’ van de bankiers als van de bankiers als oorzaken voor de huidige crisis (oorzaken voor de huidige crisis (DMDM 4/10/08) 4/10/08)

Vandenbroucke (SP.a) over crisis in de automobiel sector Vandenbroucke (SP.a) over crisis in de automobiel sector ((De De

Morgen Morgen 25/11/200625/11/2006):): “ “harde economische logica – aanzienlijke harde economische logica – aanzienlijke vergissingvergissing””

"Nogmaals, het is louter een kwestie van overcapaciteit. Het "Nogmaals, het is louter een kwestie van overcapaciteit. Het objectieve gegeven is dat de bedrijfsleiding zich heeft objectieve gegeven is dat de bedrijfsleiding zich heeft vergistvergist. En dus probeert VW nu zijn rendabiliteit te . En dus probeert VW nu zijn rendabiliteit te herstellen en de capaciteit zo nuttig mogelijk te gebruiken. herstellen en de capaciteit zo nuttig mogelijk te gebruiken. Daar zit een Daar zit een harde economische logica harde economische logica achter.achter.””

““Volkswagen Vorst betaalde de prijs van foute inschattingen Volkswagen Vorst betaalde de prijs van foute inschattingen van het management. We leven in een kapitalistische van het management. We leven in een kapitalistische vrijemarkteconomie en daarin worden fouten gemaakt. vrijemarkteconomie en daarin worden fouten gemaakt. Niet alleen VW, de hele autosector heeft zijn Niet alleen VW, de hele autosector heeft zijn productiecapaciteit volledig productiecapaciteit volledig verkeerd ingeschat.verkeerd ingeschat. Er is in Er is in Europa een capaciteit om 26 miljoen auto's te maken, Europa een capaciteit om 26 miljoen auto's te maken, terwijl er vorig jaar 20 miljoen zijn verkocht. Dat is een terwijl er vorig jaar 20 miljoen zijn verkocht. Dat is een overcapaciteit van 20 procent, een overcapaciteit van 20 procent, een aanzienlijke aanzienlijke vergissingvergissing..””

In In De MorgenDe Morgen van 29 januari 2000 titelt hoofdredacteur Yves Desmet zijn van 29 januari 2000 titelt hoofdredacteur Yves Desmet zijn « State of the Union ”:« State of the Union ”: “ “Nee tegen de marktsamenleving”. Nee tegen de marktsamenleving”.

““Ja aan de markteconomieJa aan de markteconomie: zij is het : zij is het doeltreffendste economische doeltreffendste economische systeemsysteem dat we tot hiertoe hebben kunnen bedenken. Het is dan dat we tot hiertoe hebben kunnen bedenken. Het is dan ook geen kwestie meer van -voor of tegen zo’n markt te zijn…. ook geen kwestie meer van -voor of tegen zo’n markt te zijn…. De markteconomie is het systeem dat de De markteconomie is het systeem dat de hoogste prestaties hoogste prestaties levert, levert, punt uitpunt uit.. Ik wil hier dan ook Ik wil hier dan ook nietniet pleiten pleiten tegen tegen eeneen markteconomiemarkteconomie, maar , maar welwel tegentegen een een marktsamenlevingmarktsamenleving. (…) De . (…) De vrije markt heeft geen enkele intrinsieke reden om zich te vrije markt heeft geen enkele intrinsieke reden om zich te bekommeren om moraal of rechtvaardigheid. De markt is een bekommeren om moraal of rechtvaardigheid. De markt is een amoreel systeem dat goed draait. (…) De economie volstaat niet, amoreel systeem dat goed draait. (…) De economie volstaat niet, daarom hebben we de daarom hebben we de politiekpolitiek nodig, die volstaat ook niet, en nodig, die volstaat ook niet, en daarom hebben we de daarom hebben we de moraalmoraal nodig, maar ook die volstaat niet nodig, maar ook die volstaat niet en daarom hebben we en daarom hebben we liefdeliefde nodig, kunst, zingeving, nodig, kunst, zingeving, spiritualiteitspiritualiteit.”.”

Joseph StiglitzJoseph Stiglitz (2010)(2010) ‘‘Vrije valVrije val. . Vrije markten en het falen van de wereldeconomie’Vrije markten en het falen van de wereldeconomie’

‘‘Als de bedenkers van deze hypotheken zich hadden Als de bedenkers van deze hypotheken zich hadden toegelegd op de doeleinden van hypotheken toegelegd op de doeleinden van hypotheken (leningen verschaffen voor eigenwoningbezit) (leningen verschaffen voor eigenwoningbezit) in in plaats van op maximalisering van hun winstplaats van op maximalisering van hun winst,, dan hadden ze misschien producten ontwikkeld die dan hadden ze misschien producten ontwikkeld die het eigenwoningbezit permanent zouden hebben het eigenwoningbezit permanent zouden hebben verhoogd. Ze hadden zichzelf en anderen kunnen verhoogd. Ze hadden zichzelf en anderen kunnen helpen. In plaats daarvan leverden hun helpen. In plaats daarvan leverden hun inspanningen een hele reeks gecompliceerde inspanningen een hele reeks gecompliceerde hypotheken op die op korte termijn veel geld in het hypotheken op die op korte termijn veel geld in het laatje brachten, maar tegen aanzienlijke kosten laatje brachten, maar tegen aanzienlijke kosten voor de samenleving als geheel’ (p.31)voor de samenleving als geheel’ (p.31)


‘‘Alle banken gokten erop dat er niet echt sprake was Alle banken gokten erop dat er niet echt sprake was van een zeepbel in onroerend goed, en dat de prijzen van een zeepbel in onroerend goed, en dat de prijzen niet zouden dalen. Ze gokten er allemaal op dat de niet zouden dalen. Ze gokten er allemaal op dat de rente niet zou stijgen, en dat als dat wel zou geburen, rente niet zou stijgen, en dat als dat wel zou geburen, hun debiteuren nog altijd hun leningen konden hun debiteuren nog altijd hun leningen konden afbetalen. Dat waren afbetalen. Dat waren domme gokkendomme gokken, en toen de , en toen de wereld anders bleek te zijn dan ze hoopten, kwamen ze wereld anders bleek te zijn dan ze hoopten, kwamen ze allemaal in de problemen en daarmee het systeem zelf’ allemaal in de problemen en daarmee het systeem zelf’ (p.187)(p.187)

‘‘Bankiers worden (doorgaans) niet Bankiers worden (doorgaans) niet hebzuchtigerhebzuchtiger geboren dan de meeste andere mensen. Ze hebben geboren dan de meeste andere mensen. Ze hebben alleen alleen meer gelegenheid meer gelegenheid en worden sterker geprikkeld en worden sterker geprikkeld om zich op andermans kosten te misdragen.’ (p.189)om zich op andermans kosten te misdragen.’ (p.189)


‘‘Het knippen en plakken van hypotheken tot effecten en Het knippen en plakken van hypotheken tot effecten en vervolgens die effecten weer te knippen en plakken tot vervolgens die effecten weer te knippen en plakken tot steeds ingewikkelder producten. Toen gokken – steeds ingewikkelder producten. Toen gokken – speculeren – in granen, goud, olie of varkenspens niet speculeren – in granen, goud, olie of varkenspens niet genoeg kansen bood voor riskante beleggingen, vonden genoeg kansen bood voor riskante beleggingen, vonden ze synthetische producten uit, derivaten: van deze ze synthetische producten uit, derivaten: van deze goederen afgeleide producten. goederen afgeleide producten. In een vlaag van In een vlaag van metafysisch vernuftmetafysisch vernuft vonden ze synthetische producten vonden ze synthetische producten uit op basis van de synthetische producten. Dat bood uit op basis van de synthetische producten. Dat bood nieuwe kansen voor riskante beleggingen en voor het nieuwe kansen voor riskante beleggingen en voor het incasseren van stevige provisies.’(p.207)incasseren van stevige provisies.’(p.207)

Joseph StiglitzJoseph Stiglitz (2010)(2010) ‘‘Vrije valVrije val. . Vrije markten en het falen van de wereldeconomie’Vrije markten en het falen van de wereldeconomie’ ‘‘Wiens brood men eet, diens woord men spreekt. De Wiens brood men eet, diens woord men spreekt. De

financiële sector heeft beide politieke partijen brood financiële sector heeft beide politieke partijen brood gegeven en bepaalt de agenda van de gegeven en bepaalt de agenda van de deregularisatiederegularisatie. . ‘(p.248)‘(p.248)

‘‘De De onbillijkheidonbillijkheid die zichtbaar geworden is nu de lonen die zichtbaar geworden is nu de lonen dalen en de werkloosheid oploopt maar de dalen en de werkloosheid oploopt maar de bankbonussen omhoog schieten, of nu het vangnet van bankbonussen omhoog schieten, of nu het vangnet van de grote bedrijven wordt uitgebreid terwijl dat voor de grote bedrijven wordt uitgebreid terwijl dat voor gewone burgers ingekrompen wordt, roept verbittering gewone burgers ingekrompen wordt, roept verbittering en woede op.(…) We hebben geen keus: als we en woede op.(…) We hebben geen keus: als we duurzame welvaart willen herstellen, hebben we duurzame welvaart willen herstellen, hebben we sociale sociale contractencontracten nodig die gebaseerd zijn op nodig die gebaseerd zijn op vertrouwenvertrouwen tussen alle elementen van de samenleving.’(p.249)tussen alle elementen van de samenleving.’(p.249)


‘‘De ideologie van de vrije markt bleek een excuus voor De ideologie van de vrije markt bleek een excuus voor nieuwe vormen van uitbuiting. Privatisering betekende nieuwe vormen van uitbuiting. Privatisering betekende dat buitenlanders tegen lage prijzen mijnen en dat buitenlanders tegen lage prijzen mijnen en olievelden in de ontwikkelingslanden konden kopen. Het olievelden in de ontwikkelingslanden konden kopen. Het betekende ook dat ze enorme winsten konden betekende ook dat ze enorme winsten konden incasseren, dankzij monopolies zoals in de incasseren, dankzij monopolies zoals in de telecommunicatie. telecommunicatie. LiberaliseringLiberalisering van van financiëlefinanciële en en kapitaalmarkten betekende dat buitenlandse banken kapitaalmarkten betekende dat buitenlandse banken forse rendementen konden maken op hun leningen, en forse rendementen konden maken op hun leningen, en als de debiteuren in de problemen kwamen, dwong het als de debiteuren in de problemen kwamen, dwong het IMF de ‘socialisering’ van de verliezen af door hele IMF de ‘socialisering’ van de verliezen af door hele bevolkingen de duimschroeven aan te draaien om de bevolkingen de duimschroeven aan te draaien om de buitenlandse banken af te betalen.’(p.262)buitenlandse banken af te betalen.’(p.262)


Over vrije markten en markten van informatie (prijzen, Over vrije markten en markten van informatie (prijzen, financiële markten …)financiële markten …)

‘‘In deze gevallen is de winst van de een het verlies van de In deze gevallen is de winst van de een het verlies van de ander. ander. Er wordt rijkdom herverdeeld, niet geschapenEr wordt rijkdom herverdeeld, niet geschapen. . (…) Investment banks hebben veel van hun geld (…) Investment banks hebben veel van hun geld verdiend aan handel in effecten. Maar bij elke transactie verdiend aan handel in effecten. Maar bij elke transactie is er een tegenpartij: is er een tegenpartij: de winst van de ene partij gaat de winst van de ene partij gaat ten koste van de andere partijten koste van de andere partij.’(p.312).’(p.312)

op basis van ppt van henri houben, formation attac bruxelles(28 février 2008), ppt jo cottenier...

Documents