Os ss. XVI, XVII e XVIII noméanse Escuros porque o idioma galego escasea de manifestacións literarias escritas; este emprégase como única lingua no ámbito familiar nun país cunha gran masa forestal que fornecía de madeira á

flota do Estado español sen recibir nada a cambio.

A literatura galega só se transmitía oralmente: cantigas,

refráns, adiviñas, lendas e contos...

Os cegos transmitían a literatura oral

Cando a imprenta chega a España e a Galiza, esta non difunde o seu uso escrito, pois estaba en mans dos gobernantes casteláns, que

vivían de costas á cultura do país galego.

Incluso a fidalguía galega fala galego coa servidume. Porén, esta mesma nobreza usa o

castelán para relacionarse coa castelá. Por tanto emprega o galego diglosicamente ó reservalo

soamente para situacións informais.

dirixidas a uns fregueses e

freguesas que non entendían nin latín nin

castelán.

A Igrexa, que utilizaba principalmente o latín, tamén se nega a usar o

galego na confesión ou nas homilías,

A burguesía, que xa fora debilitada politicamente nas

Guerras Irmandiñas pola aristocracia (s. XV) ...

non foi capaz de manter o emprego do galego nos concellos

nin nos gremios.

Así, a medida que pasaban estes anos, a burguesía foise

castelanizando nas vilas e cidades galegas.

A persistencia desta situación fixo que o pobo, analfabeto, non concibise o seu

idioma como apto para relacionarse nos ámbitos formais, así que o sentimento de

diglosia prendeu fortemente nel.

Ao longo destes

séculos o galego foise castelanizan

do, vulgarizando

e dialectalizan

do fortemente ao carecer

de gramáticas

ou dun modelo culto de idioma no

poder.

Durante estes longos anos os funcionarios dos concellos e os sacerdotes dedícanse

sistematicamente a castelanizar a toponimia e, consecuentemente, os

apelidos. Así xorden barbarismos orais e ortográficos como Seijo, Perero, Orense,

Carballino, Arteijo, Villarino, Ameijeiras, Boutureira, Porranes, Sangiao, Regenjo, Balado, Cobas, Noya, Niño de la Guía,

Valle del Oro, Segad, Gontad, Mamed...

Esta imposición do español levou a que mesmo hoxe en día o pobo galego

non teña unha conciencia clara de cales son os seus nomes. Incluso a

xente cre que as poboacións galegas poden levar un nome galego e outro castelán segundo o idioma que se fale.

Feijoo

Sarmiento

Cornide

A ILUSTRACIÓN

s. XVIII

Mais no s. XVIII as ideas racionais dos ilustrados impelen a personaxes como

Sarmiento a reclamar o uso do galego no ensino, Administración e Igrexa.

Benito J. Feijoo, pola súa banda, defende nos seus escritos que o galego non é un dialecto do castelán senón unha lingua coa mesma

orixe latina ca este.

Ademais, Sarmiento, Cornide ou o Padre Sobreira inauguraron a ciencia da

lexicografía galega creando listas de termos galegos sobre fauna e flora galegas.

A literatura popular, anónima, presentaba

composicións circunstanciais

baseadas en feitos históricos, como o

Pranto da Frouseira, que narra morte do mariscal Pardo de Cela (1483), ou o saqueo de Cangas

polos turcos en 1617.

TORRE DA FROUSEIRA

Curiosamente, destes tempos temos noticia da primeira muller escritora, Isabel de

Castro e Andrade, quen compuxo varios sonetos no s. XVI, dos que só conservamos

un.

A literatura culta amosa poucas mostras, como unhas décimas ao

Apóstolo Santiago, de Martín Torrado, no s. XVII.

Tamén resulta curioso que a primeira peza

teatral coñecida en galego date do

s. XVII, nunha época de grande

escaseza literaria.

A poesía tamén se manifestou nos vilancicos feitos por

autores como Carlos Patiño ou Frei Francisco de Santiago.

Outros moitos tamén se atoparon nas catedrais de Santiago de Compostela e

Mondoñedo. Os vilancicos de galegos tiveron moito éxito

nas celebracións litúrxicas do Nadal durante os séculos XVII

e XVIII.

Tamén os ilustrados foron literatos: Frei Martín Sarmiento, que realmente se

chamaba Pedro J. García Balboa, escribiu 1.200

coplas de carácter popularista baixo o pseudónimo de Tío Marcos da Portela.

manuscrito

Outro poeta popularista foi o cura de

Fruíme, Diego Antonio de Cernadas e

Castro, autor dunhas famosas coplas de

tema costumista.

Os irmáns de Feijoo, Anselmo e Plácido, ademais

de Cornide, elaboraron poesía culta (sonetos) ao

estilo do dezaoito. Anselmo Feijoo ten un poema en

quintillas sobre a batalla de Rande (ría de Vigo) contra a

flota inglesa, en 1702.

Tamén sabemos da creación literaria por parte dalgunha muller cultivada, como Mª Francisca de Isla e Losada,

alcumada a Musa Compostelá, quen, polo feito de ser muller

nuns tempos pouco igualitarios, non nos deixou

mostras da súa autoría a pesar do recoñecemento literario e

persoal de que gozaba entre os ilustrados.

O labor dos ilustrados, totalmente descoñecido polo pobo analfabeto, foi sentando as bases para a entrada nun novo século,

o XIX, que deparará tamén unha nova sorte para a

lingua galega.