YAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİDENİZCİLİK FAKÜLTESİ

MDNAV251

OTO PİLOT ÇALIŞMA PRENSİBİ

OTO PİLOT

OTO PİLOT NEDİR? OTO PİLOTUN SAĞLADIĞI YARARLAR

OTO PİLOT ÇALIŞMA PRENSİBİ DECCA 750 OTO PİLOT

OTO PİLOT NEDİR?

Gemi adamının yerini alarak bir geminin dümenini istenilen rotada otomatik olarak tutan ve bunun için dümene komuta eden aygıttır. Eğer 270˚ de rota tutulması isteniyorsa, bu rotaya göre ayarları yapılır. Bu durumda dümenci pusulası için deviation ve variation hesabı yapılıp oto pilot devreye alınır. Cayro pusulaya bağlı bir oto pilot ise, hakiki rotaya göre devreye alınır

BAŞLICA 2 SİSTEM ÜZERİNE KURULUDUR

Cayro pusula ile çalışan oto pilot Mıknatısi pusula ile çalışan oto

pilot

Görüş koşullarının zayıf olduğu zamanlarda yoğun trafik olduğu zamanlarda ve dar kanallarda oto pilot kullanılması sakıncalı olabilir kullanılırsada başında bir insanın olması gerekir . Bir gemiyle yakın geçerken dikkatli olunmalıdır. Oto pilot bir elektronik devre düğümlenmesinden, birden alabanda dümen komutu verebilir.

OTO PİLOTUN SAĞLADIĞI YARARLAR

Az insan gücü kullanmak(Gemilerde serdümen olmadan gemiyi istenilen rotada tutmak ve rotadan kaçan gemiyi otomatik olarak rotasına getirecek dümen kumandalarını vermek)

Yakıtta ekonomi sağlamak (Küçük dümen açılarıyla rotada tuttuğu için yakıt tasarrufu sağlar.)

Daha doğru seyir yapmak(zamanda ekonomi) Makinelerdeki yıpranmayı azaltmak (küçük

açılarla yapılan dümen hareketleri yıpranmayı azaltacaktır)

OTO PİLOT ÇALIŞMA PRENSİBİ

Düzeltme Farkı Sinyali

Komuta Birimi

Hidrolik Güç Birimi Ve Dümen Makinesi

Feed Back (geri besleme)

DÜZELTME FARKI SİNYALİ Geminin gerçekte izlemek istediği rota cayro

pusula veya magnetik pusuladan gelir oto pilotun izlemesi istenen rota oto pilotun ana

birimine sokulur izlemesi gereken ve gercek rota arasındaki fark

oto pilot içindeki bilgisayara girer bilgisayar ,kendisine verilen diğer bilgileri(geminin

hızı boyu hava koşulları yük durumu vb.)hesaba katarak bir düzeltme farkı bulur

bilgisayar bu farkı dc sinyal halinde kontrol birimine gönderir

KOMUTA BİRİMİ

Bilgisayardan gelen düzeltme farkı sinyali (DC hata sinyali)dümenin iskeleye veya sancağa alınmasına bağlı olarak artı veya eksidir

Sinyal komuta biriminde güçlendirilir, şekillendirilir.burdan hidrolik güç birimine (Hydrolic power unit) gönderilir

bu sinyal hidrolik güç biriminin iskele veya sancak selonoidine 110-120 volt AC veya DC akım verilmesini sağlar

HİDROLİK GÜÇ BİRİMİ VE DÜMEN MAKİNESİ

Elektrik akımı verildiğinde hidrolik güç birimindeki selonoidlerden geçen elektrik akımı selonoid valfi çalıştırır

Bunun üzerine hidrolik güç birimi içindeki tulumbanın bastığı yüksek basınçlı yağ,hidrolik silindirin birtarafından girer ve hidrolik silindir içindeki pistonu hareket ettirir

Mekanik bağlantılar yolu ile dümen makinesi çalışır dümen makinesi geminin dönmesi gereken yöne dümeni çevirir

FEED BACK(GERİ BESLEME) Hidrolik pistonun hareketine uyarak dümen makinesi

çalışırken , mekanik bağlantılar dümenin çevrilme bilgisini feed back birimine iletir

bu birimdeki potonsiyometre uçları arasında meydana gelen voltaj değerlerini oto pilot kontrol birimindeki bilgisayara ulaştırır

bilgisayar bu değer ile daha önce kendisinin gönderdiği düzeltme farkı sinyali arasında bir fark bulursa yeni bir düzeltme sinyali üreterek komuta birimine gönderir

sinyaller ve hareketler yukarıda anlatıldığı şekilde aynı yolları izleyerek gerekli açıyı alınmasını sağlanır.

FOLLOW UP VE NON FOLLOW UP

Follow up ; 4 madde şekilinde anlatıldığı gibidir

Non follow up; Oto pilot üzerinde bulunan bir anahtar tarafından non follow up durumuna getirildiği zaman feed back birimi devreden çıkar oto pilot pusuladan ve istenilen rota devresinden gelen sinyallere göre komuta birimi yolu ile hidrolik güç birimine komuta eder. Bazı tip oto pilotlarda non follow up durumunda otopilot doğrudan doğruya hidrolik güç birimine bağlanır

OTO PİLOT DECCA 750

GEMİ MANEVRA KAREKTERİSTİĞİ İLGİLİ KONTROLLER VE FONKSİYONLARI

WEATHER COUNTER RUDDER

RUDDER RUDDER LİMİT

PERM HELM

DECCA 750 OTO-PİLOT

WEATHER ; Bu düğme ile oto pilotun hava koşullarına karşı duyarlılığı ayar edilir .Hava bozuldukça düğmeyi saat yönünde çevirmek gerekir.dümen açısı göstergesinin içinde bulunan bir yeşil diğeri kırmızı iki ışık dümenin sancak iskele hareketlerinin tekrarlanmasını gösterir.

COUNTER RUDDER; Rota değiştirmelerinde geminin başı atalet nedeniyle gereken rota derecesinden ötesine kaçar(overswing) bunu azaltmak için dümen hareketinin kısa süreli aralıklarla çoğaltarak ve duraksamalar yaptırılarak gereken dereceye getirilmesidir.

RUDDER; Bu düğme ile gemi rotadan 1 derece kaçtığında bunun giderilmesi için dümenin kaç dereceye alınacağı saptar .Düğmeler 0.5 den 3 e kadardır örneğin: bu ayar 0.5 de ise gemi rotadan 3 derece kaçtığında dümen otomatik olarak 1.5 dereceye alınarak kaçma önlenecektir

RUDDER LİMİT; dümen hareketleri 35dereceye kadardır, herhangi bir derecede sınırlanmak isteniyorsa bu düğme o dereceye getirilir

PERM HELM ; Dümen tam ortada iken rüzgar akıntı vs. gibi dış etki yok ise gemi oto-pilota verilen doğru rotasını korur .Fakat bazı hava ve deniz koşullarında ve yedek çekme gibi durumlarda meydana gelen etkiler gemiyi belirli yönde rotadan ayırır. Bunu karşılamak için gemi dümenini az miktar sancak ve iskelede devamlı tutulması gerekir bunu permanent helm ayarı sağlar.

DECCA 750 OTO-PİLOT

OTO PİLOT ÇALIŞTIRILMASI İLE İLGİLİ KONTROLLER VE FONKSİYONLARI

POWER

TEST

DÜMEN KOMUT GÖSTERGESİ

PRE SELECTOR

FUNCTION

POWER(Güç Anahtarı): Bu anahtarın dört durumu vardır. OFF, sancak donanım(Starboard System),iskele donanım (Port System), her iki donanım( Both system). Anahtar OFF(kapalı) durumda dümen el ile idare edilir. Gemilerde sancak ve iskele olmak üzere iki dümen bulunur. Bunlardan hangisi kullanılacak veya ikisi beraber kullanılacak ise anahtar buna göre uygun duruma çevrilir. Yapılacak seferin uzunluğuna ve sefer alanının özelliğine göre sancak ve iskele donanımlarının kullanılma süreleri gemiden gemiye değişebilir. Örneğin bazı kaptanlar her ayın veya haftanın tek günlerinde sancak sonraki hafta iskele donanımı kullanırlar. Dar kanal geçişlerinde ve yoğun trafiğin bulunduğu alanlarda yapılan seyirde bu anahtarın BOTH duruma alınması önerilir.

TEST(Deneme): Bu düğmenin üç durumu vardır. Check(kontrol) durumunda dümen hareket ettirmeksizin oto-pilotun bütün çalışma şekilleri kontrol edilebilir. Bu sırada dümen göstergesi gölge dümen sinyallerine göre değer gösterir. Normal durumunda alarm çalışmaz. Rotadan ayrılmalarda alarm verilmesi istenirse bu düğme ‘’Alarm’’ durumuna alınır.

Dümen Komut Göstergesi(Rudder Command Indicator) Bu gösterge oto-pilot çalışırken dümene oto-pilotun kumanda ettiği dümenden istenen dümen açısı miktarını gösterir. Dümenin gerçekte kaç derece olduğu bilgisi, dümen dolabının yakınında bulunan bir dümen göstergesi (Helm Indicator) tarafından gösterilir. Bazı oto-pilotlarda kumanda edilen ve gerçek dümen açısı tek göstergede gösterilir.

PRE-SELECTOR(Ön Seçici Anahtar):FUNCTİON(Çalışma Tipi)anahtarı şekildeki gibi sola doğru PRE-SELECTOR anahtarını göstermek üzere çevrildiğinde PRE-SELECTOR düğmesi dışarı çekilir ve çevresindeki dört çalışma durumundan biri seçilebilir.PRE-SELECTOR anahtarı GYRO(Cayro)ya dönük ise oto-pilot cayro pusulaya bağlı olarak çalışabilir. Bu anahtar MAGN(Mıknatıs) duruma alınırsa oto-pilot mıknatıs pusulaya bağlı olarak çalışır. PRE-SELECTOR düğmesi REMOTE durumuna alındığında oto-pilota Decca,Loran-C,GPS gibi aygıtlardan programlanmış giriş yapılabilir. PRE-SELECTOR düğmesinin AUX.F.U’YU göstermesi halinde sabit veya taşınabilir yeke (Tiller) kullanılarak izlemeli dümen kontrolü el ile uzaktan yapılabilir.

FUNCTION(Çalışma Tipi) anahtarı: Bu anahtarın dört durumu vardır. Bunlardan biri yukarıda açıklanmıştır. Diğer üçü F.U(Follow Up=İzlemeli), N.F.U(İzlemesiz) ve AUX.N.F.U(Yardımcı izlemesiz) durumlarıdır. AUX.N.F.U durumlarında sabit veya taşınabilir yeke (tiller) kullanılarak izlemesiz dümen kontrolu el ile uzaktan yapılabilir.

KAYNAKÇA

WWW.ERDEMELEN.COM WWW.DENİZCİLİKFAÜLTESİ.COM WWW.MEB.GOV.TR GEMİ ELEKTRONİĞİ 1 (TUDEV VAKIF

YAYINLARI)

HAZIRLAYAN VE SUNAN

KEMAL CAN ATAOL 20091206