óźne dzieciństwo młodszy wiek szkolny - personalitas · psychologia rozwoju człowieka....
TRANSCRIPT
Późne dzieciństwo - młodszy wiek szkolny -
Zespół Personalitas nad podstawie
Kołodziejczyk, A. (2011). Późne dzieciństwo – młodszy wiek szkolny. W: J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Podręcznik akademicki (s. 235-258). Warszawa: PWN.
Okres późnego dzieciństwa rozpoczyna się wraz z podjęciem nauki szkolnej (6-7 lat), a kończy z wejściem w wiek dojrzewania (10-12 lat).
Późne dzieciństwo - młodszy wiek szkolny
Krótka charakterystyka
GOTOWOŚĆ SZKOLNA • Gotowość psychomotoroczyna • Gotowość słownikowo-pojęciowa • Gotowość emocjonalno-motywacyjna
PRZEDSZKOLE
SZKOŁA
Dziecko w wieku 7 lat:
• wzrost – 120-127 cm
• waga – 22-26 kg
Późne dzieciństwo - młodszy wiek szkolny
Ro
zwó
j fiz
yczn
y
OKRES FIZJOLOGICZNEGO PEŁNIENIA przewaga tempa przyrostu masy ciała nad tempem
wzrastania
Wzorzec przyrostu ciała: 5-8 cm i 3 kg rocznie
Dziecko w wieku 11 lat:
• wzrost – 142-150 cm
• waga – 33-43 kg
Późne dzieciństwo - młodszy wiek szkolny
Funkcjonalne doskonalenie ośrodkowego układu nerwowego ciąg dalszy procesu mielinizacji + proces przycinania synaps
Ro
zwó
j fiz
yczn
y
Późne dzieciństwo - młodszy wiek szkolny
Zmiany w systemie kostnym osyfikacja kości nadgarstka + rozwój uzębienia stałego
Zaczynają pojawiać się różnice somatyczne zależne od płci R
ozw
ój f
izyc
zny
FAZA PIERWSZA
• 3-4 pierwsze lata nauki
• dojrzewania ośrodkowego układu nerwowego
• wzbogacenie ruchów manualnych
Późne dzieciństwo - młodszy wiek szkolny
Sprawność motoryczna
FAZA DRUGA
• rozpoczyna się w 4 klasie
• działania ruchowe stają się bardziej celowe, ekonomiczne i uporządkowane
• wysoki stopień koordynacji ruchowej
Ro
zwó
j fiz
yczn
y
Ze względu na wszechstronność rozwoju wszystkich aspektów motoryczności okres późnego
dzieciństwa nazywany jest ETAPEM DZIECKA DOSKONAŁEGO.
(Przewęda, 2001)
• Zwiększenie zasobów poznawczych
• Zwiększenie sprawności mechanizmów kontroli
Późne dzieciństwo - młodszy wiek szkolny
UWAGA
• dowolna, bardziej selektywna i planowa
• zwiększenie możliwości adaptacji uwagi
• umiejętność dostosowania strategii uwagi do danego zadania
• proces opanowywania strategii – Patricia Miller (Miller i Seier, 1994)
PAMIĘĆ
• zwiększenie pojemności pamięci
• stosowanie strategii pamięciowych: powtarzanie, organizowanie, proste formy elaboracji
• metapamięć, czyli wiedza dziecka o jego własnych procesach pamięciowych
Przetwarzanie informacji
Ro
zwó
j po
znaw
czy
Późne dzieciństwo - młodszy wiek szkolny
Przetwarzanie informacji
Ro
zwó
j po
znaw
czy
Trzy podstawowe cechy ADHD:
1. Nieuzasadniona rozwojowo nieumiejętność skupienia uwagi;
2. Impulsywność;
3. Nadruchliwość
Wszystkie trzy wymienione cechy mają swój początek przed ukończeniem 7 roku życia.
Późne dzieciństwo - młodszy wiek szkolny
ADHD zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytami uwagi
Kryteria diagnostyczne ADHD ICD-10 – zespół hiperkinetyczny
DSM-IV TR - ADHD
ADHD R
ozw
ój p
ozn
awcz
y
Stadia rozwoju poznawczego wg Jeana Piageta: • stadium rozwoju sensomotorycznego ( od urodzenia do 2 lat)
• stadium myślenia przedoperacyjnego ( od 2 do 7 lat)
• stadium operacji konkretnych ( od 7 do 11 lat) • stadium operacji formalnych ( od 11 roku życia)
Późne dzieciństwo - młodszy wiek szkolny
Rozwój myślenia
logicznego R
ozw
ój p
ozn
awcz
y
Późne dzieciństwo - młodszy wiek szkolny
DWIE FORMY ODWRACALNOŚCI:
• inwersja
• wzajemność
Zasada zachowania stałości
Decentracja
Obrazy umysłowe (kinetyczne i transformacyjne)
Pojęcia
Rozwój myślenia
logicznego R
ozw
ój p
ozn
awcz
y
Kształtowanie się wiedzy społecznej, czyli wiedzy na temat „człowieka w ogóle”, współzależności
psychicznych związanych z płcią, wiekiem, rolą społeczną, środowiskiem.
Późne dzieciństwo - młodszy wiek szkolny
wynik dostrzeżenia stałości w ludzkim postępowaniu
FAŁSZYWE PRZEKONANIA II RZĘDU
czyli przekonania jednej osoby na temat przekonań drugiej osoby
Obraz świata R
ozw
ój p
ozn
awcz
y
W okresie późnego dzieciństwa zaczyna rozwijać się świadomość językowa, czyli zdolność do myślenia o języku jako systemie.
Rozwój językowy jest ściśle związany z rozwojem poznawczy.
Późne dzieciństwo - młodszy wiek szkolny
Dziecko w młodszym wieku szkolnym potrafi: • analizować słowa złożone • odczytywać znaczenie słów złożonych • przyswajać słowa na podstawie jego definicji • różnicować formę i treść wypowiedzi w zależności od sytuacji
i kontekstu • precyzyjne używać słów • zrozumieć słowa wieloznaczne, metafory i ironię
Świadomość językowa
i rozumienie wypowiedzi
Sp
raw
no
ści j
ęzy
ko
we
i k
om
un
ikac
yjn
e
Dzieci w młodszym wieku szkolnym potrafią dostosowywać zakres prezentowanych informacji do słuchacza i kontekstu sytuacyjnego.
Późne dzieciństwo - młodszy wiek szkolny
• 6-7 rok życia: umiejętność prowadzenia rozmowy, tj. odnoszenie się do poprzednich wypowiedzi i mówienie o tym, co jeszcze nie zostało powiedziane
• 7-10 rok życia: rozwój kompetencji narracyjnej związanej z rozumieniem i tworzeniem opowiadań (umiejętność zaznaczania związków czasowych i przyczynowych)
wzrost sprawności konwersacyjnych
Sprawności komunikacyjne
Sp
raw
no
ści j
ęzy
ko
we
i k
om
un
ikac
yjn
e
Późne dzieciństwo - młodszy wiek szkolny
Opanowanie mowy pisanej obejmuje trzy etapy:
1. dziecko potrafi zapisać słowo wyłącznie wówczas, gdy widzi jego formę zapisaną oraz dokona analizy wzrokowej i słuchowej
2. dziecko potrafi pisać ze słuchu (tzw. etap graficznego reprodukowania słowa słyszanego)
3. dziecko potrafi zapisać słowa pomyślane, do czego wstępem jest wprowadzenie pisania z pamięci słów poprzednio widzianych lub pisanych
Język pisany
Sp
raw
no
ści j
ęzy
ko
we
i k
om
un
ikac
yjn
e
Późne dzieciństwo - młodszy wiek szkolny
POZIOM O (poprzedzający naukę czytania)
POZIOM 1 (początki czytania)
POZIOM 2 (doskonalenie pierwszych umiejętności, poprawa płynności czytania)
POZIOM 3 (czytanie jako narzędzie uczenia się)
POZIOM 4 (czytanie ze zrozumieniem wielu perspektyw)
POZIOM 5 (czytanie jako proces konstrukcji i rekonstrukcji)
Umiejętność czytania
Sp
raw
no
ści j
ęzy
ko
we
i k
om
un
ikac
yjn
e
Późne dzieciństwo - młodszy wiek szkolny
Dysleksja to inaczej trudności w nabywaniu umiejętności czytania, mimo utrzymującego się w normie poziomu inteligencji i prawidłowych warunków socjokulturowych.
Dodatkowymi kryteriami, za pomocą których można odróżnić dzieci dyslektyczne od innych dzieci źle czytających, są:
• utrzymywanie się trudności w pisaniu i czytaniu aż do okresu dojrzałości, a więc względnie trwały ich charakter.
• specyficzne, charakterystyczne rodzaje błędów występujących podczas czytania i pisania
• rodzinne występowanie tych zaburzeń (z pokolenia na pokolenie). .
• częstsze skojarzenie tych zaburzeń z zaburzeniami rozpoznawania innych symboli.
Dysleksja S
pra
wn
ośc
i ję
zyk
ow
e
i ko
mu
nik
acyj
ne
Późne dzieciństwo - młodszy wiek szkolny
• 8-9 rok życia decentracja interpersonalna – dostrzeganie wewnętrznych przyczyn zachowania innych ludzi
• rozwój rozumienia sytuacji społecznej (Roberta Selmana)
7-12 rok życia - dziecko osiąga poziom II - perspektywa osobista odwzajemniona: Dziecko rozumie że ktoś ma inne zdanie, mimo że ma taką samą wiedzę na jakiś temat
Percepcja społeczna
Ro
zwó
j sp
ołe
czn
y
i em
ocj
on
aln
y
Późne dzieciństwo - młodszy wiek szkolny
• relacje z rodzicami – psychiczna dostępność rodzica, relacja Dz-R staje się coraz bardziej wewnętrzna
• relacje z rówieśnikami
popularność dziecka w grupie;
przyjaźń segregacja rodzajowa (spontaniczne tworzenie grup podczas nauki i zabawy wg kryterium płci)
Relacje z innymi
Ro
zwó
j sp
ołe
czn
y
i em
ocj
on
aln
y
Późne dzieciństwo - młodszy wiek szkolny
• zmienia się charakter wiedzy o emocjach w kierunku dostrzegania wewnętrznego charakteu przeżyć emocjonalny: okres umysłowy, ponieważ większość dzieci rozumie jakie znaczenia mają pragnienia i przekonania dla jego emocji
• kolejna zmiana między 9-11 rok życia odkrycie możliwości przeżywania ambiwalencji – okres refleksyjny
• Susan Harter, Bonnie Buddin – rozumienie emocji złożonych i konfliktowych (aspekt wiedzy emocjonalnej)
• zachowania agresywne – tyranizowanie to forma agresji proaktywnej (agresja zawsze występuje w sytuacji społecznej)
• stres w życiu dziecka – rośnie poziom stresu, ale również rośnie odporność psychiczna
Rozumienie i wyrażanie
emocji
Ro
zwó
j sp
ołe
czn
y
i em
ocj
on
aln
y
Późne dzieciństwo - młodszy wiek szkolny
• przejście od moralności heteronomicznej do autonomii
• okres przejściowy nazywany jest relatywizmem moralnym: Działanie dobre to działanie, które ma na celu dobro własne, a nie innych
• wg Kohlberga – przejście od przedkonwencjonalnego do konwencjonalnego stadium (ważna jest intencja sprawcy) - po 10 r.ż.
• zachowania prospołeczne
• empatia całkowita
Rozwój moralny
Ro
zwó
j sp
ołe
czn
y
i em
ocj
on
aln
y
Późne dzieciństwo - młodszy wiek szkolny
• Erikson: wymóg formalnej edukacji: pracowitość vs poczucie niższości (wynik: wypracowanie poczucia własnej kompetencji)
• Nowe składniki samowiedzy dziecka: prawdomówność, uczciwość, odwaga, wytrwałość
• Sądy o charakterze normatywnym, tzw. Ja idealne (dzieci mówią o własnych życzeniach i pragnieniach)
• Selman: dzieci zaczynają uważać poczucie Ja za sedno samowiedzy, dostrzeganie prywatnego charakteru życia psychicznego
• Rozwój samoakceptacji (poczucia własnej wartości); 2 aspekty: poznawczy (samoocena) i emocjonalny (poziom lubienia własnej osoby)
• Wg Harter (1999) na samoocenę składają się: kompetencje szkolne, kompetencje sportowe, kompetnencje społeczne, wygląd zewnętrzny, własne postępowania
• Dzieci tworzą ogólny psychologiczny obraz siebie
• Rozwój poczucia własnej skuteczności
• Kształtowanie ról płciowych: ok 6-7 roku życia – dziecko rozumie pojęcie stałości płci; zmieniają się wyobrażenia dotyczące płci (cechy psychiczne i fizyczne)
Oso
bo
wo
ść
Późne dzieciństwo - młodszy wiek szkolny
• zabawa przybiera postać zaawansowanych zabaw konstrukcyjnych, gier i zabaw z regułami
• rozwój majsterkowania, rysowania
ok. 7-8 roku życia dziecko stara zachować realizm wizualny rysowanych postaci (kontur sylwetki, dużo szczegółów np. brwi, palce, zachowuje proporcje) Form
y ak
tyw
no
ści
Późne dzieciństwo - młodszy wiek szkolny
Późne dzieciństwo - młodszy wiek szkolny
• wzrost rozumienia znaczenia reguł dla przebiegu gry
• dzieci chętniej podejmują zabawy w grupach jednopłciowych
• wzrost znaczenia zabaw receptywnych: oglądanie obrazków, przyglądanie się czynnościom rysowania, budowania i lepienia przez dorosłych, przysłuchiwanie się bajkom,
Ro
zwó
j sp
ołe
czn
y
i em
ocj
on
aln
y
Dziękuję za uwagę
Kołodziejczyk, A. (2011). Późne dzieciństwo – młodszy wiek szkolny. W: J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Podręcznik akademicki (s. 235-258). Warszawa: PWN.