paper unidentified space
DESCRIPTION
Project voor Design Research waarbij we van een space op de C-mine een place moesten maken.TRANSCRIPT
FEMKE NOUTERSIRENE VAN HERTENROBIN VAN DER BURGHTGIJSBRECHT VALKENERSANNELEEN VAESSTEPHAN CEL IS
DESIGN RESEARCH
ONDERZOEKS METHODOLOGIE
“OUT OF SPACE”
E INDRAPPORT
GROEP 11
2
Dat was, enorm vereenvoudigd,
wat er gevraagd en verwacht werd
voor het project ‘Out of space’
voor het opleidingsonderdeel
Onderzoeksmethodologie aan de
MAD-faculty te Genk. Alle studenten van
het derde jaar moesten in crossdisciplinaire
teams van gemiddeld zes personen
samenwerken om vanuit ieders
achtergrond, samen tot een
goed concept te komen.
Groep 11 bestond uit een studente
televisie-film, twee communicatie en
multimediadesigners, een animator en
twee grafisch ontwerpers, die elk een
unieke bijdrage geleverd hebben binnen
de groep en aan het concept. Naarmate de
samenwerking vorderde, bloeide iedereen
open en ontstond er een groepsgevoel dat
een zeer positief en bevorderlijk uitwerking
had op het project. Er werden verschillende
ideeën en mogelijke concepten aangekaart
en verwerkt.
Zo zijn we via een lange weg gekomen tot
één concept waar iedereen zich volledig
in kon vinden.
Uiteraard kon dit project niet tot een goed
einde gebracht worden zonder de hulp
van enkele mensen, waaronder onze
coaches: Arno Roncada, Rosanne Van
Klaveren en Jessica Schoffelen. Hen willen
wij in de eerste plaats bedanken voor de
begeleiding en steun doorheen het hele
werkproces. Ook wisten we de nuttige en
verhelderende feedback, waardoor wij
leerden andere wegen inslaan en dieper
zijn gaan nadenken over onze ideeën,
enorm te appreciëren.
Verder nog een dankwoord aan de
gastsprekers voor hun presentaties en de
kennis die we erdoor hebben opgedaan,
en de overige coaches voor hun inbreng en
inzichten.
Ten slotte mogen we niet vergeten elkaar
te bedanken voor de fijne en intensieve
samenwerking gedurende de voorbije vier
maanden. Door op deze manier samen
te werken hebben we veel geleerd, zowel
van elkaar als van de andere opleidingen
en wat deze precies inhouden. Zo zijn we
niet alleen op professioneel vlak gegroeid,
maar ook als persoon, en hebben we
op beide vlakken veel ervaring kunnen
opdoen.
VOORWOORDCREËER VAN EEN ‘PUBLIC SPACE’ EEN ‘PUBLIC PLACE’
“ “
4
INHOUDSOPGAVE
VOORWOORD 2
INHOUDSOPGAVE
1 ABSTRACT 6
2 INLEIDING 8
3 VERANTWOORDING RUIMTE EN DOEL GROEP 10
4 OBSERVARTIES 12
4.1 BESCHRIJVING OBSERVATIES 12
4.2 VERWERKING OBSERVATIES 16
5 CONCEPT 18
5.1 ONDERZOEKSVRAAG 18 5.2 DOELGROEP 20 5.3 KLEUR 20 5.4 RUIMTE EN POPPEN 20 5.5 CONTRAST 21
6 UITWERKING 22
6.1 INSTALLATIEPERIODE 25
7 TIJDELIJKHEID 26
8 DUIDING NAAM PROJECT 26
9 MOEILIJKHEDEN UITWERKING PROJECT 28
10 TEKORTKOMINGEN EN AANBEVELINGEN 30
11 PLANNING EN TAAKVERDELING 32
12 BESLUIT 38
BIJLAGEN: ZIE RP_GROEP11_BIJLAGEN.PDF
6
ABSTRACT
Deze paper betoont hoe via een ingreep
in een ruimte een bevreemdende ervaring
teweeggebracht kan worden bij de
bezoeker van de parkeergarage, om zo te
wijzen op de eigenheid van de ruimte en
de bezoeker bewust te maken van deze
omgeving. Met dit als uitgangspunt is het
concept, Unidentified Space, ontstaan.
Op basis van observaties werd
geconstateerd dat veel mensen zich niet
bewust zijn van de eigenlijke ruimte van de
parkeergarage en diens tijdsbeleving.
Wij hebben geopteerd om dit aan te
pakken op een zeer minimalistische wijze
waarvoor technologie geen meerwaarde
vormde en dus overbodig bleek te zijn.
Door glazen wanden te plaatsen wordt de
onderste verdieping van de parkeergarage
afgesloten, en met behulp van een ‘white
backdrop’ in combinatie met diffuus licht
verdwijnen schaduwen en dieptezicht.
Zo wordt diens functie ontnomen.
Op drie verschillende plekken van de
eerste verdieping van de parkeergarage
wordt in de vloer een glazen strook
geplaatst waaronder hyperrealistische
poppen worden gepositioneerd. Het
geheel brengt een gevoel van tijdloosheid,
oneindigheid en ondefinieerbaarheid
met zich mee, fundering van Unidentified
Space.
1
8
INLEIDING
Iedere dag komen we in contact met een
publieke ruimte en brengen we daar een
bepaalde tijd door. Wat echter opvalt is
dat er weinig interactie is met de ruimte,
maar ook tussen de aanwezige individuen
of groepen onderling. De vraag is dan
of we van een gedeelde ruimte kunnen
spreken als er geen sprake is van een
zekere collectiviteit. Ook de vluchtigheid
en snelheid van de huidige maatschappij
waren belangrijke elementen die naar
voren kwamen. De algemene doelstelling
van dit onderzoeksproject is dan ook om
een verschuiving van ‘public spaces’ naar
‘public places’ te genereren.
Unidentified Space is het antwoord
van Groep 11 en geeft invulling aan
bovenstaande doelstelling. Deze paper
zal het gedachtegoed achter het concept
en diens elementen toelichten. Eerst
wordt de keuze van de ruimte en de
doelgroep verantwoordt, waarna een
beschrijving en een verwerking van
de observaties volgt, en wat we hieruit
hebben opgestoken. Meer bepaald het
gebruik van de parkeergarage, het gedrag
van diens gebruikers en opmerkelijke
eigenschappen van de eigenlijke ruimte.
Hoofdstuk drie handelt over het eigenlijke
concept en is opgedeeld is in zes delen. De
onderzoeksvraag, de beschrijving van het
concept, de verdere uitwerking, de duiding
van de naam, de moeilijkheden, de
tekortkomingen en de aanbevelingen van
het project. Binnen deze punten wordt
ingegaan op alle aspecten van het concept
en hetgeen wij hiermee voor ogen hebben.
Het laatste hoofdstuk geeft een overzicht
van de planning en de taakverdeling
binnen de groep, en de bijlagen tenslotte
bestaat uit het documentatiemateriaal en
de individuele bronnenonderzoeken.
2
10
VERANTWOORDING RUIMTE EN DOELGROEP
Na de eerste groepsbespreking werden
er vier interessante ruimtes naar voren
geschoven voor dit project. Namelijk
de parkeergarage, de hoofdstraat van
C-Mine, de bushalte en de trappen tussen
de Euroscoop en de bushalte. Deze ruimtes
waren reeds voor de samenstelling van
de teams individueel onderzocht en
geobserveerd. Zo kon ieder team vrijwel
onmiddellijk beginnen aan de opdracht.
De bushalte was de eerste locatie die
geschrapt werd, omdat niet iedereen in
de groep hier even enthousiast over was
en het potentieel van deze ruimte bleef
achterwege. Bepaalde factoren maakte
deze ruimte onstabiel, waardoor de groep
zich er niet volledig in kon vinden.
3
De drie overige, potentiële ruimtes die
nog op tafel lagen werden op de eerste
feedbacksessie onder de loep genomen.
De hoofdstraat van de C-Mine was de
tweede ruimte die geëlimineerd werd.
Daar deze nog in opbouw is, is de ruimte
steeds veranderend en worden er continu
nieuwe elementen toegevoegd die de
observaties enorm kunnen beïnvloeden
en zelfs ontkrachten. Omdat deze
constructiewerken zo een groot obstakel
vormden was deze ruimte vrijwel direct
afgeschreven.
Zo bleven de trappen en de parkeergarage
over. Uiteraard moest er een knoop
worden doorgehakt en daar er binnen de
groep was besloten dat de garage het
meeste potentieel
had, werd er voor deze ruimte gekozen
om verder mee te gaan en een concept
rond uit te denken. In Bijlage 1 vind je de
plattegrond van de parkeergarage.
Bijgevolg ontstond er een doelgroep
die zeer divers is en mensen omvat
die een bezoekje brengen aan het
cultureel centrum, de school, de bioscoop
en de verschillende recreatie- en
horecagelegenheden. Iedereen die gebruik
maakt van de parkeergarage behoorde
tot de doelgroep waardoor het weinig zin
had om een specifiek publiek voor ogen te
nemen, zoals jongeren of zestig-plussers.
Hierdoor zou een niet minder belangrijke
groep mensen genegeerd en achterwege
gelaten worden.
Bovendien moest er ook rekening
mee worden gehouden dat het begrip
‘gebruikers’ ruimer is dan enkel en alleen
de mensen die in de garage parkeren.
Uit observaties bleek immers dat veel
studenten die met de bus naar school
komen, de parkeergarage gebruiken
als wandelroute tussen de school en de
bushalte bij slecht weer. Ook deze zijn
gebruikers van de garage. Het was een
vereiste binnen de groep om het project,
en het concept dat daaruit volgt, af te
stemmen op alle gebruikers en niet voor
een specifieke groep.
12
OBSERVATIES
Voor de observaties werden drie
verschillende benaderingen geopteerd
om op die manier de situatie in de
parkeergarage vanuit verschillende
standpunten te ervaren.
Een eerste aanpak was het observeren
van de eigenlijke kenmerken van de
parkeergarage zelf en de objecten die zich
hierin bevinden.
Ten tweede werd er gekozen om enkele
elementen van de ruimte te manipuleren
om gedragsveranderingen van de
gebruikers te kunnen vaststellen. Bij de
derde en laatste aanpak ging de aandacht
voornamelijk naar de manier waarop de
garage wordt gebruikt en hoe mensen zich
binnen deze ruimte gedragen.
Bij de eerste observaties ging de aandacht
voornamelijk naar de eigenschappen
van de parkeergarage en de al dan niet
vreemde objecten zich hierin bevonden.
Een eerste opvallende eigenschap was
de beperkte aanwezigheid van duidelijke
wegaanduidingen, waar achteraf wel
verandering in is gekomen.
Tijdens de observaties was er in de
volledige parkeergarage maar één
opvallende wegmarkering:
het bord dat verwijst naar de
parkeermogelijkheden op -2. Andere
wegaanduidingen waren veel minder
duidelijk en opvallend.
Figuur 1 - Bord Parking -2
Een tweede punt is de manier waarop
de parkeerplaatsen voor mindervaliden
worden aangeduid binnen de
parkeergarage. Normaal gezien wordt
dit gedaan met een blauwe kleur, kwestie
van uniformiteit, maar de parkeergarage
van C-Mine worden er verschillende
kleuren gebruikt. Er is dus eigenlijk geen
eenduidigheid wat in sommige gevallen
voor verwarring zou kunnen zorgen.
Figuur 2 - Gehandicaptenparkeerplaats
Verder zijn er op de eerste verdieping van
de parkeergarage heel wat brandblussers
verdwenen, terwijl deze op het verdiep
daaronder wel nog bijna overal aanwezig
zijn. Dit terwijl er kon worden vastgesteld
dat er op deze laatste etage toch behoorlijk
wat criminele activiteiten plaatsvinden,
in tegenstelling tot die daar boven. Het
zou logischer zijn moesten daar enkele
brandblussers verdwijnen, ook omdat daar
veel minder volk komt.
Figuur 3 - Brandblussers -1 & -2
BESCHRIJVING OBSERVATIES44.1
14
Opvallend waren ook enkele
bandensporen en bloedvlekken die op
-2 werden opgemerkt. Later bleek dat
deze laatste door de studenten van
fotografie waren aangebracht voor een
van hun projecten. In de trappenhal
die uitkomt aan de school lagen ook
bewegwijzeringspijlen. Bovendien stond er
op -2 vaak maar één auto geparkeerd en
bleek de echo hier veel luider te zijn dan de
verdieping erboven.
Figuur 4 - Bandsporen en
bloedvlekken op -2
Bij de volgende reeks observaties werd het
gedrag van de gebruikers geregistreerd
wanneer er in de ruimte een verandering
of beperking was aangebracht. Door zelf
ook tot de doelgroep te behoren en gebruik
te maken van de parkeergarage, viel
reeds op dat veel mensen de regels die
er formeel heersen aan hun laars lappen
en hier zelf hun eigen interpretatie aan
geven. Zo was opmerkelijk dat er bij de
ingang erg vaak rechtdoor gereden of links
ingedraaid werd, terwijl het de bedoeling is
dat mensen via de rechterkant richting hun
gewenste parkeerplaats rijden. Zij die toch
naar rechts draaiden reden dan vaak over
over de plaatsen voor mindervaliden om
zo een heel stuk af te snijden. Dit laatste is
nadien door de gemeente zelf gewijzigd.
Deze plaatsen zijn weg gehaald en is nu
officieel een rijstrook geworden.
Om reacties en gedragsveranderingen
te observeren werd de inrit van de
parkeergarage op een zeer eenvoudige
manier gemanipuleerd. Door aan
diens linker zijde verbodsbord C1 te
plaatsen, wat iedere bestuurder verbied
die richting in te gaan, konden de
automobilisten niet langer rechtdoor rijden
of snel links afslaan. Hierdoor werden de
gehandicaptenparkeerplaatsen des te
meer als rijstrook gebruikt en kon worden
vastgesteld dat deze manipulatie een
verwarde reactie uitlokte bij binnenrijdende
chauffeurs. De meesten kozen na een
moment van twijfel en verontwaardiging,
en soms zelfs duidelijk irritatie, de
voorziene rijrichting. Eén bestuurder vroeg
ons zelfs uitdrukkelijk om het bord te
verplaatsen.
Overigens konden nieuwe gebruikers
gescheiden worden van gebruikers die
de garage reeds kenden en deze op de
logische wijze wisten te gebruiken. De
automobilisten die de garage al eerder
hadden gebruikt, ergerden zich sneller
aan de belemmering, maar veranderden
bijgevolg hun gedrag ook, met die ene
persoon als uitzondering. Degenen die
nooit eerder in de garage waren geweest,
hadden geen notie van de belemmering
en reden rustig binnen. Voorts valt het op
dat deze gebruikers moeten zoeken naar
wegwijzers om te weten welke richting
ze op moeten, die op hun beurt beperkt
aanwezig waren.
Ten slotte werd het gedrag van de
gebruikers in de parkeergarage
geobserveerd in de natuurlijke,
onaangetaste omgeving en
omstandigheden. Opvallend was dat
maar liefst 71% van de automobilisten
die de garage betraden links afdraaiden,
dus tegen de officiële rijrichting in. De
overige bestuurders, die toch besloten
om naar rechts in te slaan bij de ingang,
sneden de weg meestal af door over de
mindervalideplaatsen te rijden. Slechts 5%
gaat naar rechts en volgt dan de volledige
route.
Let wel, deze observaties gebeurden
voornamelijk overdag wanneer de MAD-
Faculty het meest actieve element van
C-mine is, en de chauffeurs daarom hun
wagen elders, dichter aan de trappenhal
van de school, neigen te parkeren. Wij
sluiten hierdoor niet uit dat observaties
die ‘s avonds doorgaan, voor en na de
filmvertoningen van Euroscoop, onze
bevindingen zouden kunnen tegenspreken
of ontkrachten.
Ook frappant was dat heel veel
gebruikers enorm hard rijden binnen de
parkeergarage, wat niet enkel gevaarlijk
is voor de voetgangers, maar eveneens
voor andere auto’s die wensen uit te
rijden of ergens in te draaien. Ook op
kruispunten levert dit vaak problemen
op. Evenzeer zorgt het niet volgen van de
bewegwijzering voor gevaarlijke situaties,
zoals twee auto’s die bijna tegen elkaar
botsten toen ze beide langs een andere
kant naar de uitgang reden.
De mapping in Bijlage 2 illustreert het gedrag
van de gebruikers.
Verder konden er enkele minpunten
opgemerkt worden voor de tweede
parkeerverdieping. Tijdens de observatie
viel op dat deze vrijwel onbenut bleef en
dat, op enkele uitzonderingen na, niemand
hier parkeert. Het is aan de ene kant niet
duidelijk dat er een tweede verdieping is
door de minder goede bewegwijzering, en
aan de andere kant is het onduidelijk welke
kant je op moet en waar je moet inrijden
om -2 te bereiken.
16
VERWERKING OBSERVATIES4.1
Uit de observaties is gebleken dat
voornamelijk de bovenste parkeergarage
gebruikt wordt. Hier zijn verschillende
verklaringen voor. In de eerste plaats
wil men de auto zo snel mogelijk kwijt
en wil men zo dicht mogelijk bij hun
bestemming geparkeerd staan, waardoor
de parkeerplaatsen rondom de in- en
uitgangen vaak als eerste ingenomen
worden. Verder waren er heel veel mensen
die zich gewoon niet bewust zijn van het
bestaan van een tweede verdieping, of niet
goed weten hoe daar te geraken.
Ook is de parkeergarage een teken van
vluchtigheid, wat inhoud dat dit geen
ruimte is waar je gedurende lange tijd
wenst te verblijven. De wagen wordt
geparkeerd en men gaat richting de plaats
van bestemming, achteraf gebeurt het
tegenovergestelde. Men keert terug naar
de wagen, stapt in en vertrekt onmiddellijk.
Hierdoor zijn mensen zich niet bewust van
de ruimte en diens tijdsbeleving waardoor
veel aspecten aan de mensen voorbij
gaan.
Door het maken van een 3D-model
van de parkeergarage (Bijlage 3) werd
duidelijk hoe groot deze ruimte eigenlijk
is en hoe veel plaats hierin verloren gaat.
Ook opvallend was de hoeveelheid aan
steunpilaren.
Aan de andere kant viel het op dat
er misbruik werd gemaakt van de
parkeergarage, meer bepaald dat de
aangegeven regels genegeerd werden. Op
basis van dit gegeven ontstond het idee om
dit misbruik tegen te gaan. Zo ontstond het
idee om een soort Pacman-variant uit te
werken waarbij de automobilist een, van te
voren uitgestippelde route, via oplichtende
lijnen in de vloer moest volgen naar een
bepaalde parkeerplaats. Indien hij deze
route naar behoren gevolgd had, kreeg hij
een beloning in de vorm van bijvoorbeeld
een smiley of een puntensysteem dat
berekend en bijgehouden zou worden aan
de hand van een parkeerkaart.
Moritz Ebinger dacht hier echter anders
over. Hij was van mening, en gaf het
advies om mensen een volledige vrijheid
te gunnen. Autorijden is immers vrij
zijn. Waarom dan niet de beschikbare
ruimte volledig leegmaken en ontdoen
van alle regels en beperkingen, en de
automobilisten zelf de keuze laten?
Op basis van dit advies, en in combinatie
met de resultaten van de observaties,
werden de aspecten van een vrije ruimte
en diens mogelijkheden verder onderzocht.
Aanvankelijk was het de bedoeling om de
gebruikers, meer bepaald bestuurders,
te laten nadenken over hun rijgedrag
en het misbruik dat hieruit voortkomt. Dit
niet meer door een soort geavanceerd
Pacman-parkeersysteem, maar dit maal
door hen te straffen door de hen volledige
parkeergarage te ontnemen. Het was
nu de bedoeling om de garage af te
sluiten en hen zo te straffen en te wijzen
op hun misbruik. Door de feedback van
de begeleiders en wat opzoekingswerk
kwamen we echter tot de vaststelling
dat sensibiliseren en mensen aanzetten
tot gedragsverandering zeer moeilijk is.
Bovendien moet je dan de vraag stellen of
het dan nog een parkeergarage, of zelfs
nog een openbare ruimte is.
Ook werd gewezen op de functionaliteit
van de ruimte. De parkeergarage moest
bruikbaar blijven als parkeerruimte en
mocht geen negatieve gevoelens oproepen
bij zijn gebruikers.
Uitgegaan van deze beperkingen, werd
besloten om de basis van dit idee, het
ontnemen van de functie van de ruimte,
toe te passen op de tweede verdieping
van de garage en ons doel aan te passen.
Het aandachtspunt werd verschoven naar
de eigenlijke ruimte, en diens eigenheid.
Het doel was niet langer mensen wijzen
op hun fouten of straffen voor het misbruik,
maar bewust te maken van hetgeen zij als
voor de hand liggend zien.
Voor een meer gedetailleerd overzicht
van dit eliminatieproces en onze
inspiratiebronnen kan je terecht op onze
blog, op:
http://outofspace-groep11.blogspot.com/.
18
De basis van elk concept is uiteraard een
goed geformuleerde onderzoeksvraag. Voor
Unidentified Space luidde deze als volgt:
Door een bepaalde ruimte af te sluiten en deze
een tijdloos en oneindig karakter toe te kennen,
wordt getracht de bezoeker een bevreemdende
ervaring mee te geven. In tegenstelling tot
hetgeen de ruimte nu uitstraalt wenst het
concept een vervreemdend effect te creëren.
Wat als een totale ruimte omgevormd wordt tot
iets ongewoons, iets speciaals?
De geselecteerde ruimte heeft een vluchtig
karakter waar mensen die er gebruik van
maken zo weinig mogelijk tijd spenderen.
Alles moet zo snel mogelijk en liefst het zo
dicht mogelijk bij de in- en uitgangen. Met dit
als basis van het concept wordt getracht een
bepaald gevoel en een bepaalde beleving over
te brengen naar de toeschouwers.
CONCEPT
HOE KUNNEN WE VIA EEN INGREEP, EEN BEVREEMDENDE ERVARING TEWEEGBRENGEN BIJ DE BEZOEKERVAN DE PARKEERGARAGE, OM ZO TE WIJZEN OP DE EIGENHEID VAN DEZE RUIMTE EN DE BEZOEKERHIER BEWUST VAN TE MAKEN?
“ “
5 5.1 ONDERZOEKSVRAAG
Dit wordt bereikt door de ruimte een tijdloze
uitstraling te geven om een bewuste ‘pauze’ in
te lassen binnen de heersende vluchtigheid.
Deze pauze moet voor de bezoeker een moment
van rust creëren, waardoor hij het tegengestelde
ervaart van hetgeen de ruimte aanvankelijk
met zich meebrengt. Ook het element van
ondefinieerbaarheid en oneindigheid breekt
met de verwachtingen en familiariteit van de
gebruikers met de parkeergarage en hetgeen
zij hiervan gewoon zijn.
20
5.5 CONTRAST
SEREEN VS. DRUKTE
ONBEVLEKT VS. BEVUILD
ONBEREIKBAAR VS. BEREIKBAAR
5.2 DOELGROEP 5.3 KLEUR 5.4 RUIMTE EN POPPEN
De omgevormde ruimte ligt onder een omgeving
actief gebruikt wordt, en krijgt een tijdloze en
oneindige uitstraling mee.
In de vloer van de bovenliggende, veel
gebruikte ruimte, de eerste verdieping van de
parkeergarage, worden op specifieke plaatsen
glazen openingen verwerkt die een doorkijk
toelaten. Wanneer de bezoeker zich verplaats
doorheen de deze verdieping, en de openingen
nadert, is er een directe link tussen de twee
verschillende etages/dimensies.
Hetgeen deze link versterkt is de aanwezigheid
van levensechte poppen die door de ruit naar
boven kijken.
De kleur die gebruikt wordt is wit. Dit staat
voor maagdelijkheid en het pure, zuivere
aspect van de gigantische ruimte waarin
gewenst wordt een onaangetaste indruk te
creëren.
Deze niet-kleur zorgt voor tijdloosheid en
maakt dat de ruimte ongedefinieerd wordt.
Door overal wit te gebruiken, voor de muren,
de vloer en het plafond, in combinatie met
diffuus licht lijkt de ruimte oneindig.
Zoals uitgebreid omschreven in
bovenstaand punt: ‘Verantwoording ruimte
en doelgroep’, behoren voor Unidentified
Space alle bezoekers van C-Mine tot de
doelgroep. Met andere woorden, iedereen
die gebruik maakt van de, voor het concept
geselecteerde ruimte die voor hen gecreëerd
werd. Niemand wordt uitgesloten als
mogelijke gebruiker of bezoeker.
Deze jonge figuren, gehuld in witte
gewaden, willen naar de levendige wereld
waar ze niet
in opgenomen zijn.
Doordat de bezoeker deze poppen herkent
als een persoon, vindt er een moment van
herkenning of familiariteit plaats. Dankzij dit
psychologische effect en de impact die
deze levenloze, maar toch levensechte
figuren op de bezoeker uitoefenen, wordt
er bij de toeschouwer een gevoel van
nieuwsgierigheid opgewekt.
Deze poppen, die jonge vrouwelijke figuren
voorstellen, zijn kwetsbaar, net als de witte
omgeving. Door de kijkrichting van de
poppen en de betrokken bezoeker die deze
poppen aankijkt, worden de twee werelden
met elkaar verbonden.
2222
UITWERKING
Om dit concept te realiseren wordt gebruik
gemaakt van de overdekte parkeerplaats
van de C-mine. De verdiepingen -1 en -2
lenen zich perfect voor de uitwerking.
Verdieping -1 wordt intensief gebruikt
door de bezoekers van C-mine, -2 staat
daarentegen meestal leeg en blijft dus
vaak onbenut.
Door de onderste verdieping met glazen
wanden af te sluiten wordt deze ruimte
ontdaan van zijn functionaliteit. Bezoekers
kunnen deze niet meer betreden maar
enkel bezichtigen door de glazen ruiten die
onderaan de in- en uitrijbanen geplaatst
zijn. Bovenaan deze banen wordt het
betonnen muurtje, dat reeds aanwezig
is, doorgetrokken tot het punt dat de
chauffeurs er niet meer met de auto naar
beneden kunnen rijden.
Ook de trappenhallen zullen zo veel
mogelijk van glas worden voorzien.
De wanden worden van glas met in
de vier hoeken pilaren van beton,
om ondersteuning en stevigheid te
garanderen. Er zal wel een glazen deur
voorzien zijn voor eventueel onderhoud.
De bezoeker kan dus met de trap naar
-2 gaan of via de in- en uitrijbanen van
-1 naar -2 wandelen om te kijken wat er
gaande is. De eigenlijke ruimte op de
benedenverdieping zelf is echter niet
toegankelijk.
De eigenlijke parkeerruimte wordt voorzien
van een white backdrop (fotografie)
tegen de wanden, vloer en plafond, zo
vallen alle markeringen weg. De hoeken
worden weggewerkt door deze overal
af te ronden. Hierdoor ontstaat een
ondefinieerbare ruimte waarbij vluchtlijnen
lijken te verdwijnen. Wanneer je geen
dieptewerking meer hebt creëer je een
gevoel van oneindigheid.
6
24
INSTALLATIEPERIODE6.1
Deze installatie zal tijdelijk aanwezig zijn
in de parkeerplaats. De ruimte zal immers
meer en meer in gebruik genomen worden
naarmate de bouw van C-mine afgerond
wordt. De ruimte van parkeerplaats -2
zal een half jaar door de installatie in
gebruik genomen worden omdat de ruime
doelgroep zo algeheel bereikt wordt.
In de vloer van de bovenste verdieping
van de parkeergarage worden op enkele
specifieke plaatsen ruiten van anderhalve
meter bij anderhalve meter geplaatst.
Via deze ruiten kijkt de bezoeker naar
de benedenverdieping, de omgevormde
ruimte. Onder deze ruiten staan
levensechte poppen die naar boven door
de ruit heen kijken. De ogen van de pop
trekken de aandacht van de bezoeker die
zich een etage hoger begeeft. Hierdoor
wordt de bezoeker nieuwsgierig naar de
ruimte eronder.
De figuren zijn vervaardigd uit materialen
die een levensechte indruk nalaten, naar
het voorbeeld van onder andere Duane
Hanson. De hyperrealistische poppen zijn
gekleed in witte gewaden waarvan de
losse, witte stoffen de maagdelijke identiteit
van de popen weergeven.
De backdrop is van wit, transparant plastic
wat via een simulatie van daglicht, wit
licht met als kleurtemperatuur 4000K, een
diffuus lichteffect zal verspreiden binnen
de ruimte. Dit licht komt van TL lampen die
achter de backdrop geplaatst worden.
Door het diffuus licht vallen schaduwen
weg en ontstaat er een tijdloos gevoel.
Door het wegwerken van vluchtlijnen
en oriëntatiepunten krijgt de ruimte een
ondefinieerbare indruk, waardoor het een
gigantische, lege ruimte wordt. Zo krijgt de
ruimte zijn eigen, specifieke identiteit. De
bezoeker heeft de bevreemdende ervaring
in een oneindige ruimte te zijn.
26
De naam ‘Unidentified Space’ is er
gekomen als, in de eerste plaats, een
duidelijke verwijzing naar de opdracht. We
maken namelijk van de ‘public space’ een
‘public place’ door de ruimte die er is te
benadrukken, door mensen er bewust van
te maken. Het was de bedoeling om dit in
de naam terug te laten komen.
In de tweede plaats heeft de naam
dezelfde uitstraling als ons concept, simpel
en minimalistisch. Daar komt nog bij dat
de ruimte ongedefineerd wordt, zoals het
eerste stuk van de naam zegt, door onder
andere hoeken en wegmarkeringen weg
te werken. Het tweede deel van de naam
slaat terug op het feit dat we bewust
gebruik willen maken van de gigantische
ruimte en deze willen omvormen tot een
ruimte waar de gebruiker tot rust kan
komen van de vluchtige maatschappij.
Bovendien is ‘Unidentified Space’ ook
een metaforische verwijzing naar het
heelal. Net zoals het heelal is onze ruimte
eindeloos en onbepaald. Daarnaast
krijg je in de ruimte hetzelfde gevoel
als in het heelal, namelijk een gevoel
van oneindigheid en het wegvallen van
tijdsbesef.
TIJDELIJK
DUIDING NAAM PROJECT
7
8
Deze installatie zal tijdelijk aanwezig zijn
in de parkeerplaats. De ruimte zal immers
meer en meer in gebruik genomen worden
naarmate de bouw van C-mine afgerond
wordt. De ruimte van parkeerplaats -2
zal een half jaar door de installatie in
gebruik genomen worden omdat de ruime
doelgroep zo algeheel bereikt wordt.
2828
MOIELIJKHEDEN UITVOERING PROJECT
zorgvuldig weggehaald worden. Alle gaten
die in de muren en het plafond gemaakt
zijn om de armaturen voor de TL buizen
en de plastic platen te bevestigen moeten
terug opgevuld en afgedicht worden.
De glazen wanden dienen weer, op een
veilige manier weggehaald te worden en
het wegwerken van de kijkgaten, indien
nodig, zou ook voor structurele problemen
kunnen zorgen.
Daarnaast kan de white backdrop ook
problemen opleveren. Deze is namelijk
een cruciaal element in het concept en
moet dan ook perfect gerealiseerd en
weergegeven worden. Zo mogen er
absoluut geen schaduwen zijn. Dit kunnen
we enkel bereiken als de TL lampen perfect
opgesteld, en op elkaar afgestemd zijn.
Het licht moet goed verdeeld worden en
natuurlijk moet de backdrop ook voldoende
licht doorlaten.
Ten slotte is er het probleem van
onderhoud. Er kan vanalles gebeuren: een
kortsluiting in de bedrading van de lampen,
lampen zelf die stuk gaan, het plastic dat
de hitte van de voortdurend brandende
lampen niet aankan en verkleurd, …
Daarom moet een mogelijkheid voor
onderhoud voorzien worden die liefst
verborgen is en natuurlijk niet toegankelijk
voor de gewone bezoekers. Deze
doorgang deur is enkel bedoeld voor
de personen die de ruimte moeten
onderhouden.
9
Uiteraard zullen er bij de uitvoering van
het concept enkele enkele moeilijkheden
ervaren worden. Een eerste moeilijkheid
vormt zich in de dragende structuur van
de parkeergarage. We weten niet of de
kijkgaten die in de grond gemaakt zullen
worden de stabiliteit van de garage in
gevaar kunnen brengen.
De eigenlijke afmetingen, de dikte van het
glas en andere aspecten zullen bepaald
worden aan de hand van berekeningen,
gemaakt door een ingenieursbureau.
Bovendien zijn deze kijkgaten een
definitieve ingreep in de vloer, wat het
moeilijk, misschien zelfs onmogelijk maakt
om ze nadien nog te dichten.
Ook is Unidentified Space een tijdelijke
installatie. Het afbreken ervan kan op zijn
beurt ook weer moeilijkheden met zich
meebrengen. Zo moet heel de bedrading
die de lampen van stroom voorziet weer
30
TEKORTKOMINGEN ENAANBEVELING
oncontroleerbaar is. Dit geldt echter voor
alles, maar is op dit concept des te meer
van toepassing. Er kan een bepaalde
bedoeling of een bepaald gedachtegoed
schuilgaan achter een ontwerp of een
concept, maar hoe de toeschouwer de
uitwerking hiervan zal ervaren kan niet op
voorhand bepaald of voorzien worden. Zo
kan hetgeen het concept voor ogen heeft
enkel naar voren geschoven worden door
het zo goed en volledig mogelijk uit te
werken.
Dit kan door elementen, zoals bijvoordeeld
de poppen, te gebruiken om een
bepaalde, gewenste reactie uit te lokken
die anders misschien niet direct uitgelokt
zou worden. Deze elementen kunnen hun
doel ook missen of in het ergste geval iets
volledig verschillend van wat de ontwerper
bedoelde oproepen bij de toeschouwers.
Dit laatste kan voor de ontwerper zelf
ook een interessante en leerrijke ervaring
zijn omdat er een wisselwerking ontstaat
tussen de ontwerper, het werk en de
toeschouwer.
Wat betreft aanbevelingen is het in de
eerste plaats heel belangrijk dat het
project perfect wordt uitgevoerd, zoals
omschreven in vorig punt: ‘Moeilijkheden
uitvoering project’.
De backdrop moet goed geplaatst worden
en alle hoeken moeten perfect afgerond
worden. Daarnaast moeten ook de lichten
perfect worden gepositioneerd, zodat
er geen enkele schaduw is in de ruimte.
Al deze elementen zijn cruciaal voor het
bekomen van het gewenste effect.
Voorts moeten de technische details van de
kijkgaten verder onderzocht worden. Zoals
we eerder al hebben gezegd, kunnen wij
de impact van de kijkgaten op de stabiliteit
van de garage niet inschatten.
Tekortkomingen en aanbevelingen dienen
opgesomd en besproken te worden om
eruit te leren en deze te vermijden naar de
toekomst toe.
Als designer is zelfreflectie enorm
belangrijk, dus ook het kritisch en objectief
beoordelen van een eigen concept.
Dergelijk concept ligt bij de bedenker(s)
vaak nauw aan het hart waardoor het voor
hen moeilijk is om dit los te laten en een
volledige andere richting in te slaan.
Bij Unidentified Space valt op merken
dat het gedachtegoed van de bezoekers
10
32
PLANNING EN TAKENVERDELING
11
03/12: introductie project x x x x x x
kennismaking &
bespreking project ° ° ° ° ° °
7/12: bijeenkomst x x x x x x
voorbereiding presentatie ° ° ° ° °
10/12: presentatie ruimtes x x x x x x
& doelgroep
voorbereiding presentatie ° ° ° ° °
presenteren ° °
17/12: lezingen & mapping x x x x x x
observaties ° ° ° ° ° °
23/12: bijeenkomst x x x x x x
voorbereiding presentatie ° ° ° °
3d visualisatie °
resultaten in mapping verwerken ° °
observeren ° °
presentatie maken ° °
14/01 bijeenkomst x x x x x x
voorbereiding presentatie ° ° ° ° °
3D visualisatie °
mapping ° °
observaties ° °
presentatie maken °
26/01 bijeenkomst x x x x x x
voorbereiding presentatie ° ° ° ° °
bronnenonderzoek ° ° ° °
inspiratie ° ° ° °
28/01 presentatie &workshop x x x x x x
presenteren ° °
bespreking feedback ° ° ° ° °
ideëen ° ° °
04/02 concepten bedenken x x x x x x
09/02 bijeenkomst x x x
presentatie voorbereiden ° ° °
x = aanwezig ° = werk verricht x = aanwezig ° = werk verricht
FEMKE IRENE ROBIN GIJSBRECHT ANNELEEN STEPHAN FEMKE IRENE ROBIN GIJSBRECHT ANNELEEN STEPHAN
x = aanwezig ° = werk verricht x = aanwezig ° = werk verricht
FEMKE IRENE ROBIN GIJSBRECHT ANNELEEN STEPHAN FEMKE IRENE ROBIN GIJSBRECHT ANNELEEN STEPHAN
10/02 bijeenkomst x x x x
bespreking presentatie ° ° ° °
11/02: tussentijdse evaluatie
bespreking feedback x x x x x
presentatie °
15/02: bijeenkomst x x x x x x
concepten bedenken ° ° ° ° ° °
16/02: bijeenkomst x x x x x x
concepten bedenken ° ° ° ° ° °
17/02: bijeenkomst x x x x x x
concepten bedenken ° ° ° ° ° °
18/02: ontwerpproces x x x x x x
ontwerpen ° °
3D visualisatie °
paper ° ° ° ° ° °
vormgeving paper ° °
22/02: bijeenkomst x x x x x x
bespreking paper ° ° ° ° ° °
23/02: bijeenkomst x x x x x x
bespreking paper ° ° ° ° ° °
verdieping concept ° ° ° °
25/02: ontwerpproces x x x x x x
04/03: bijeenkomst x x x x x x
voorbereiding presentatie ° ° ° ° ° °
presentatie ° °
38
BESLUIT
en zijn hier, beperkt, aanwezig. Toch is
opmerkelijk dat al deze gebruikers amper
met elkaar in contact treden.
Om een goed concept te kunnen
bedenken, was er uiteraard nood aan
een vooronderzoek. Aan de hand van
observaties kon worden vastgesteld dat
mensen zich niet bewust zijn van de
ruimte die de parkeergarage herbergt.
Dit uit zich vooral wanneer we verdieping
-2 bestuderen, waar nauwelijks mensen
parkeren.
Via de uitkomsten van deze observaties
zijn de eerste concepten en ideeën naar
voren gekomen en kon een degelijke
onderzoeksvraag geformuleerd worden.
Deze laatste hebben we een invulling
gegeven met het uiteindelijke concept,
waarvoor een eenvoudige en
minimalistische titel gekozen werd:
Unidentified Space.
Opvallend tijdens de observaties was de
vergankelijkheid van tijd en de eigenlijke
grootte van de ruimte. Dit zijn aspecten
waar gebruikers zich niet van bewust zijn
en dus ook niet over nadenken. Het doel
van het concept is om de toeschouwers
ervan hier bewust van te maken en een
pauze te creëren binnen hun vluchtige
bezoek aan de parkeergarage.
Dit wordt gerealiseerd door het afsluiten
van de verdieping -2 door gebruik te
maken van glazen wanden en een de
gehele ruimte te voorzien van een ‘white
backdrop’ in combinatie met diffuus licht.
Zo wordt deze ruimte van zijn functie
ontnomen.
Op de verdieping erboven, -1, worden
doorkijkruiten in de vloer geplaatst,
waaronder hyperrealistische poppen
staan. Dit geheel van elementen brengt
een gevoel van tijdloosheid, oneindigheid
en ondefinieerbaarheid met zich mee.
Hetgeen de bedoeling is van het concept.
Er gaat geen dag voorbij zonder dat we
een publieke ruimte betreden. Maar in
welke zin is een publieke ruimte publiek
als collectiviteit ver zoek is. Het is immers
zo dat er weinig interactie is met de ruimte
en met de aanwezige mensen binnen
die ruimte. Dit project stelt dat gebrek aan
collectiviteit in vraag en heeft als doel om
van een ‘public space’ naar een ‘public
place’ te gaan.
Unidentified Space is een project
waarvoor de parkeergarage van C-mine
gebruikt wordt. Hierin worden heel veel
verschillende mensen samengebracht
12
40
FEMKE NOUTERSIRENE VAN HERTENROBIN VAN DER BURGHTGIJSBRECHT VALKENERSANNELEEN VAESSTEPHAN CEL IS
DESIGN RESEARCHONDERZOEKSMETHODOLOGIE“OUT OF SPACE” BIJLAGENGROEP 11
2
BIJLAGEN
Bijlage 1: PlattegrondBijlage 2: MappingBijlage 3: 3D model parkeergarageBijlage 4: Bronnenonderzoek Gijsbrecht ValkenersBijlage 5: Bronnenonderzoek Femke NoutersBijlage 6: Bronnenonderzoek Robin van der BurghtBijlage 7: Bronnenonderzoek Irene van HertenBijlage 8: Bronnenonderzoek Stephan CelisBijlage 9: Bronnenonderzoek Anneleen Vaes
4
Bijlage 1: PlattegrondFiguur 5 – Plattegrond garage
Bijlage 2: MappingFiguur 6 – Gedetailleerde mapping rijroutesFiguur 7 – Mapping rijroutes
6
Bijlage 3: 3D model parkeergarageFiguur 8 – 3D model garage
Bijlage 4: Bronnenonderzoek Gijsbrecht Valkeners
Elliot P. Montgomery – Vehicular Acoustics Monitoring1
Een onderzoek naar de verschillende geluiden in een grootstad. Montgomery plaatst een object in een stad om een aantal jaar het ge-luid op te nemen dat geproduceerd wordt door auto’s, bussen, mensen, …Figuur 9 – Vehicular Acoustics Monitoring
Shing Tat Sung – First year 2
First year is een onderzoek naar de communi-catie in de toekomst. Dit kunstwerk bestaat uit meerdere installaties, elk met een eigen betek-enis en is bedoeld om gedachten op te roepen bij mensen die er naar kijken of er gebruik van maken.Figuur 10 – First year
Veronica Ranner – Crooke Road 3
Dit project illustreert een toekomst met beperk-te energiebronnen, als onze bronnen langzaam maar zeker uitgeput raken.Figuur 11 – Crooke Road
Nintendo Wii – Michael Jackson: the experi-ence commercial 4Dit is een reclamespotje voor het nieuwe videospelletje van Michael Jackson. Een fijn reclamefilmpje waarin goed gebruik wordt gemaakt van publieke ruimten, om dit te linken aan het videospelletje of de videoclips van M.J. zelf.Figuur 12 – Michael Jackson: the experience commercial
ZOOM–OUT5
Een project van de Provincie Limburg om kunst in publieke ruimtes op de voorgrond te plaat-sen en om kunst terug tot bij de mensen te brengen.Figuur 13 – Badeend zoom-out
Oprah Winfrey – viering vierentwintigste seizoen in Chicago6
Dit is niet zo dadelijk een vorm van kunst, maar toch heel indrukwekkend om mensen te betrek-ken en om vreemden te laten samenwerken.Figuur 14 – Flash Mob BEP & Oprah Winfrey
8
Bijlage 5: Bronnenonderzoek Femke Nouters
Michael Aaron Williams – Austria7
Kunstenaar Michael Aaron Williams probeert met zijn street art een social statement te maken. Hij wil de situatie waarin straatmensen zich bevinden onder het oog brengen van degenen die zijn kunst bezichtigen en hen er over doen nadenken. Onderstaande werken heeft hij in Oostenrijk aangebracht, waar hij een focus legde op kinderen. Hij beelde de straatkinderen af met witte rozen, om zo aan te kaarten dat ze kwetsbaar voor slechte invloed en zo hun onschuld kunnen verliezen. Figuur 15 – Streetart in Oostenrijk
Mark Jenkins – City 8
Mark Jenkins is een Amerikaanse kunstenaar die bekend is voor zijn straatinstallaties waarbij hij tape gebruik. In de stadsomgeving heeft hij al heel wat projecten opgezet. Voor zijn eerste project, Tape Men, plaatste hij lichamen gemaakt van een afgietsel van
zijn eigen lichaam en tape in Rio De Janeiro & Mexico.In 2006 kwam hij met een nieuw project, ge-naamd Embed Serie. Nu had hij de lichamen kleren aangedaan en hij plaatste deze in ver-schillende posities in het straatbeeld.Ten slotte bracht Jenkins in 2007 zijn Traffic-Go-Round project uit, waarbij hij een draaimolen creërde door paarden uit tape te plaatsen op lantaarnpalen in een cirkel.Figuur 16 – City
Hector Zamora9
Hector Zamora is een Mexicaanse artiest die zich focust op openbare ruimtes voor zijn werk. Hij creeërt grote kunstwerken die de fysieke karakteristieken van een omgeving benadruk-ken. Verder betrekt hij de lokale gemeenschap ook bij de creatie van zijn werk. Figuur 17 – Street Art Hector Zamora
Anna Garforth10
Anna Garforth werkt met gerecyleerde en natuurlijke media. De kunstenares heeft een achtergrond in design en illustratie en dit komt ook tot uiting in haar ecologische kunstwerken, waar ze onder andere met typografie speelt. Figuur 18 – Anna Garforth
Bruno Taylor – Playful spaces11
Bruno Taylor wil in de openbare ruimte een spelelement terugbrengen. Zijn werk verenigt incidenteel spel in de publieke ruimte door de bestaande infrastructuur aan te passen om iedereen uit te lokken om te spelen.Figuur 19 – Playful spaces
Phil Coy12
In zijn zoektocht naar een typisch Fins land-schap is dit project ontstaan. Een kaart van de omgeving werd samengelegd met een satelietbeeld waarvan een lijn van 17 pixels werd gekozen. De kleuren die terugkomen in het landschap zijn ook terug te vinden op de kleurlijn. Een ander kunstwerk genereert de kleuren van een testbeeld door de zang van een koor13. Black Spot ten slotte is een poging tot negatie en tot het trekken van een lijn tussen aarde en hemel.Figuur 20 – Phil Coy
10
Bijlage 7: Bronnenonderzoek Irene van Herten
Denise van der Sar – Whispering Chairs20
Met haar Whispering Chairs creeërt Denise van der Sar een plaats waar mensen elkaar speciale, intieme of betoverende verhalen kunnen vertellen op de ouderwetse manier. De boog gemaakt uit gelamineerd karton leidt de geluidsgolven van de ene persoon naar de andere. Op die manier reiken zelfs gefluisterde boodschappen zonder enige versterking de andere persoon. Figuur 27 – Whispering Chairs
Jeroen Glas – MIMIC III 21
Glas toont een grote projectie op een blinde muur waarbij het beeld flitst en verandert alsof er sprake is van storing. Soms is de muur zelf te zien, soms een aangepaste versie, waarbij on-opvallende details worden uitgelicht, de kleuren verschieten of het beeld verschuift.Figuur 28 – MIMIC III
The Light House – Variable Emission Trans-fer Architecture 22
Mark Bain heeft in een kantoor van de lucifer-fabriek een fel zoeklicht geplaatst. Dit beweegt in alle richtingen en schijnt door de ramen van de kleine ruimte in de open hal die nu in gebruik is als parkeergarage. De schaduw van de raampartijen zorgt ervoor dat de vorm van de kantoorruimte als het ware geprojecteerd wordt op de wanden van de grote hal. Het werk heeft het werk met het draaiende licht en de glazen behuizing wat weg van een vuurtoren. Bovendien vraagt het evenals zijn alter ego om oplettendheid. Met The Light House activeert de kunstenaar onze zintuigen en nodigt hij ons uit de ruimte te bekijken en beluisteren alsof het de eerste keer is.Figuur 29 – The Light House
ASCII Art Ensemble – ASCII.LIVE 23
Voor de installatie tijdens GLOW wordt cam-erabeeld live vertaald naar ASCII. Het publiek wordt gefilmd en kan zichzelf terugzien als lev-end tekstbeeld. Op deze manier wordt duidelijk dat alle digitale bestanden bestaan uit bits: nullen en enen. ASCII-kunst maakt duidelijk wat er ten grondslag ligt aan de ons omringende beelden en confronteert de toeschouwer met een lage resolutie van de werkelijkheid. Figuur 30 – ASCII.LIVE
Glow 24
Een spoorrails met een wagon waar een lampje op is bevestigd, deze rijdt onder keu-kenmaterialen, een winkelwagentje, … Deze voorwerpen werpen een hoge schaduw op de muur. De schaduwen bewegen over de muur, omdat het wagonnetje rijdt.Figuur 31 – Glow
Tag your street 25
Tag Your Street is een soort virtuele graffiti waarmee je betekenis ka geven aan locaties. Je kan elke plek in een stad taggen met een gsm voorzien met GPS-technologie. Wanneer je je gsm op het juiste kanaal afstemd, kan je de beelden en verhalen zien. Doordat de infor-
Bijlage 6: Bronnenonderzoek Robin van der Burght
Steven Bulhoes – La Vitrine14
Bij deze installatie hangen er led-lampjes voor een vitrine. Er worden random vormen gemaakt door de complete constructie. Uiteindelijk rea-geren de vormen wanneer iemand voorbij komt en op de richting waar die persoon heen gaat.Figuur 21 – La Vitrine
Länsiväylä – Helsinki Bikelanes15
Omdat er in Helsinki geen fietspaden zijn en dit zeer gevaarlijk is begon Länsiväylä een campagne door zelf fietspaden “aan te leggen” waarin mensen hebben geholpen. Op de Ha-meentie (een van de drukste straten in Helsinki) werden verfstrepen op de weg aangebracht. Wanneer er fietsers overheen reden ontstond er door de sporen als het ware een kleurrijk en fel fietspad.Figuur 22 – Helsinki Bikelanes
Sebastian Campion – Urban Cursor16
Op een plein wordt een grote computercursor geplaatst. De cursor is groot en stevig genoeg om op te zitten. Daarnaast bevat het object ook wieltjes zodat deze over het plein verplaatst kan worden. Wat de cursor nog interessanter maakt is dat de cursor een gps systeem bevat. Via een website en google maps kan de cursor wereldwijd gevolgd worden.Figuur 23 – Urban Cursor
Play me I’m yours17
Dit is een piano die wereldwijd reist naar ver-schillende publieke ruimtes. Het is een zeer eenvoudig initiatief, maar het zorgt wel voor plezier en interesse bij voorbijgangers. De mensen die er op spelen, hebben alle leefti-jden en zorgen voor veel verschillende soorten muziek.Figuur 24 – Play me I’m yours
Wifi hotspot18
Op dit plein maakt men mensen bewust van de aanwezig wifi hotspot, zodat ze gebruik maken van draadloos internet. Het is zeer opvallend en voor iedere voorbijganger duidelijk. Zoals je kan zien, werpt het ook zijn vruchten af. Figuur 25 – Wifi hotspot
Alsop Architects – Sharp Centre for Design19
Een publieke ruimte boven een publieke ruimte: door middel van een soort van zwevende vleu-gel aan een gebouw te maken is er geen rui-mte op de grond verloren gegaan, maar heeft het gebouw toch een uitbreiding gekregen.Figuur 26 – Sharpe Centre for Design
12
mensen terug te laten communiceren met vreemden en samen te werken. Hij vond namelijk dat mensen te asociaal geworden zijn.Figuur 35 – Seesaw bench
Ben Hagenaars – Animation Vegetation32
De kunstenaar had jutezakken gevuld met zand en graszaadjes. Deze zakken heeft hij verspreid over Hasselt met als bedoeling de stad nog groener te maken.Figuur 36 – Jutezakken
Michael Lin – Muurschilderij 33
De muurschildering van de Taiwanese kun-stenaar Michael Lin fleurt een Gentse buurt op en symboliseert tegelijkertijd de diversiteit van de bewonersgroep. De exotische bloemen verbinden de cultuur van migranten met de Vlaamse baksteen. Het werk brengt niet enkel kleur in de stad, maar ook meer groen. Boven-
dien verwijst de muurschildering naar de tex-tielfabrieken die vroeger in deze wijk stonden.Figuur 37 – Muurschilderij Michael Lin
Swing It 34
Ruim 42 verschillende schommels waren gep-laatst op de kleine ring in Hasselt. De schom-mels zijn allemaal van verschillende ontwer-pers en hebben de bedoeling om jong en oud dichter bij elkaar te brengen.Figuur 38 – Swing it
Portraits of hope 35
In New York hebben meer dan 23 duizend mensen samengewerkt aan dit project. Van scholen tot ziekenhuizen hebben ze allemaal bloemen op taxi’s. Het moest de verschillende sociale groepen dichter bij elkaar brengen en daar waren ze zeker in geslaagd.Figuur 39 – Portraits of hope
matie bottom-up is en dus van andere burgers komt, heeft het een positief effect op sociale nieuwsgierigheid en de behoefte tot exposure.”
Marie Sester – ACCESS26
Dit project van Marie Sester in de hal van het station in Eindhoven is interactief. Met installatie worden individuele voetgangers gevolgd door een spot die mensen online kunnen besturen. De voetgangers weten niet wie kijkt of waarom ze worden gevolgd.Figuur 32 – ACCESS
PhotoSwapper 27
De PhotoSwapper-applicatie is een voorbeeld van een system dat ontworpen is om technolo-gie te integreren in de publieke setting. Het systeem is sterk geïnspireerd door de activit-eiten op de markt.
Kurt Hentschläger – Feed28
Eerst zien kijkers van ‘Feed’ een computerani-matie. Misleidend, want het echte spektakel komt daarna: ineens is de zaal met rook gevuld en wat zich vervolgens afspeelt, lijkt nog het meest op een droom of nachtmerrie, want Kurt Hentschläger is een virtuoos met elektronische geluiden en lichteffecten. Figuur 33 – Feed
Flower Power – Flosculus29
Op het STRP Festival heeft men gebruik gemaakt van een interactieve lichtprogram-mering. Op basis van de kleurenpracht van bloemen worden interactieve lichteffecten gecreëerd. Wanneer men op een rood vlak rondom het bloemperk gaat staan, komt er een camera op af. De camera moet men proberen naar de gekozen bloem te leiden, waarna de hele omgeving diezelfde kleur als de gekozen bloem krijgt. Dit leidt tot een sociale ervaring van samenwerking en ontdekking binnen het kleurenspectrum van de natuur.
Bijlage 8: Bronnenonderzoek Stephan Celis
Ghost bike initiative 30
Een project opgezet door GhostBike initiative. Ze plaatsen wit geverfde fietsen aan kruispunten waar er fietsers omver zijn gereden. Ze willen op deze manier proberen mensen bewust te maken van de gevaren en automobilisten om een betere rijstijl aan te nemen.Figuur 34 – Ghost bike initiative
Martin Nicolausson – Seesaw bench31
Deze bizarre bank gedraagt zich als een wip-plank. De kunstenaar had als bedoeling om
14
Bijlage 9: Bronnenonderzoek Anneleen Vaes
Caroline Pham – Subway Sunlight Project 36
Dit concept maakt gebruik van speciaal ap-paratuur en glasvezelkabels om op die manier zonlicht te brengen naar de donkere wan-delgangen van het metrostation. Het project integreert zonnelicht-overdracht met publieke stedelijke kunst, waardoor de stad geld kan besparen aan energie én de openbare ruimte aangenamer maakt voor de reizigers. Figuur 40 – Subway Sunlight Project
Daan Roosegaarde – Interactive living co-coon37
Deze interactieve cocoon, ontworpen door Daan Roosegaarde, reageert op de bewegin-gen en geluiden van bezoekers. De grootte van de cocoon verandert door de intensiteit van het menselijk gedrag.Figuur 41 – Interactive living cocoon
Christian Möller – Kaleidophone 38
Dit ontwerp van Christian Möller39 interageert met het gebruik van mobiele telefoons door voorbijgangers. Ze kunnen immers de telefoon-nummers die weergegeven zijn op de gevel bellen, waardoor ze worden gekoppeld aan het computersysteem dat zorgt voor de bediening van de installatie: ze kunnen het geluid en het licht van de installatie op die manier manipul-eren.Figuur 42 – Kaleidophone
Sebastian Campion – Urban Cursor 40
Urban Cursor is een grote driedimensionele muiscursor geplaatst op een plein in Figueres. Voorbijgangers konden het object op allerlei manieren gebruiken, het gebruik was immers suggestief. Via de ingebouwde GPS stuurde het object haar geografische coördinaten naar een website. Hier werden de coördinaten in kaart gebracht door Google Maps, waardoor de verplaatsingen van de cursor gedocumenteerd werden.Figuur 23 – Urban Cursor
Interactive LED System 41
In een voetgangerstunnel in Strømmer, Noor-wegen maakt men gebruik van interactieve verlichting: een muur van 27m² LED’s die rea-geren op beweging. Van zodra de voorbijgang-ers merken dat ze een spoor achterlaten bij het wandelen, beginnen ze te experimenteren met het licht.42
Figuur 44 – Interactive LED System
Q.S. Serafijn – Scoresheet 43
Q.S. Serafijn, bekend van de D-toren, heeft in 2003 de scoresheet ontworpen. Dit is een scorebord waarbij alle activiteiten die in het gebouw plaatsvinden worden geregistreerd door middel van LED’s en neons. Figuur 45 – Scoresheet
Figuur 1 Bord Parking -2 6Figuur 2 Gehandicaptenparkeerplaats 7Figuur 3 Brandblussers -1 & -2 7Figuur 4 Bandsporen en bloedvlekken op -2 8Figuur 5 Plattegrond garage 14Figuur 6 Gedetailleerde mapping rijroutes 15Figuur 7 Mapping rijroutes 16Figuur 8 3D model garage 17Figuur 9 Vehicular Acoustics Monitoring 18Figuur 10 First year 18Figuur 11 Crooke Road 19Figuur 12 Michael Jackson: the experience commercial 19Figuur 13 Badeend zoom-out 20Figuur 14 Flash Mob BEP & Oprah Winfrey 20Figuur 15 Streetart in Oostenrijk 21
Figuur 16 City 21Figuur 17 Street Art Hector Zamora 22Figuur 18 Anna Garforth 22Figuur 19 Playful spaces 23Figuur 20 Phil Coy 23Figuur 21 La Vitrine 24Figuur 22 Helsinki Bikelanes 24Figuur 23 Urban Cursor 25Figuur 24 Play me I’m yours 25Figuur 25 Wifi hotspot 26Figuur 26 Sharpe Centre for Design 26Figuur 27 Whispering Chairs 27Figuur 28 MIMIC III 27Figuur 29 The Light House 28Figuur 30 ASCII.LIVE 28Figuur 31 Glow 29
Figuur 32 ACCESS 29Figuur 33 Feed 30Figuur 34 Ghost bike initiative 31Figuur 35 Seesaw bench 31Figuur 36 Jutezakken 32Figuur 37 Muurschilderij Michael Lin 32Figuur 38 Swing it 33Figuur 39 Portraits of hope 33Figuur 40 Subway Sunlight Project 34Figuur 41 Interactive living cocoon 34Figuur 42 Kaleidophone 35Figuur 43 Urban Cursor 35Figuur 44 Interactive LED System 36Figuur 45 Scoresheet 36
LIJST VAN FIGUREN
16
1 Design interactions at the RCA. Vehicular Acoustics Monitoring. Ger-aadpleegd op 2 december 2010 op http://www.interaction.rca.ac.uk/elliott-montgomery/vehicular-acoustics-monitoring.2 Tale tails. (z.d.). Scenerios. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.taletails.com/scenerios.php.3 V. RANNER. (z.d.). Crooke Road – Or how the energy collecting coat was invented. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://vroniranner.bplaced.net/index.php?/work/2009--crooke-road/. 4 Youtube. (23 november 2010). Michael Jackson The Experience Wii commercial. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.youtube.com/watch?v=Bq9rY8udCbg.5 Stad Hasselt. (31 mei 2009). Zoom Out. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.hasselt.be/nl/press/1207/zoom-out.html.6 Youtube. (27 september 2009). Major Flash Mob: Black Eyed Peas – I got a feeling. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.you-tube.com/watch?v=CttB6FmMgT4.7 Wooster Collective. (30 november 2010). Fresg stuff from Michael Aaron Williams. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.woostercol-lective.com/2010/11/fresh_stuff_from_michael_ aaron_williams.html. 8 M. JENKINS. (z.d.). City. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.xmarkjenkinsx.com.
9 H. ZAMORA. (z.d.). Portfolio. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.lsd.com.mx. 10 A. GARFORTH. (z.d.). Work. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.crosshatchling.co.uk.11 C. O’SHEA. (16 juni 2008). Bruno Taylor. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.pixelsumo.com/post/bruno-taylor. 12 P. COY. (z.d.). Landscape prototypes. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.philcoy.info 13 P. COY. (z.d.). Test signal. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.philcoy.info.14 Wejetset. (14 juli 2009). Montreal’s motion aware. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.wejetset.com/magazine/2009/7/14/755/montreal%27s_motion_awa 15 Wejetset. (18 augustus 2010). Helsinki Bike Lanes. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.wejetset.com/magazine/2010/8/18/1037/helsinki_bike_lanes. 16 Wejetset. (4 november 2009). Sebastian Campion’s urban cursor at Ingravid. Geraadpleegd op 5 november 2010 op http://www.wejetset.com/magazine/2009/11?page=4.17 Street Pianos. (z.d.). Play me I’m yours. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.streetpianos.com/.
LIJST VAN VOETNOTEN
18 Technology review. (10 mei 2010). Where’s all the free wi-fi we were promised? Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.technolo-gyreview.com/blog/mimssbits/25819/. 19 Galinski. (z.d.). Sharp centre for Design, Toronto – Alsop Architects. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.galinsky.com/build-ings/sharpcentre/index.htm. 20 Design Acadamy Eindhoven. (z.d.) Denise van der Sar – A chair to make whispers more bewitching. Geraadpleeg op 2 december 2010 op http://www.designacademy.nl/Graduates/ AllDepartments/tabid/1705/ctl/Detail/mid/2690/xmid/7318/xmfid/3/Default.aspx. 21 GLOW Eindhoven. (z.d.). Project Jeroen Glas. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.gloweindhoven.nl/glow2010/projects/proj_17/17_index_nl.html. 22 GLOW Eindhoven. (z.d.). Project Mark Bain. Geraadpleegd op 2 de-cember 2010 op http://www.gloweindhoven.nl/glow2010/projects/proj_15/15_index_nl.html.23 GLOW Eindhoven. (z.d.). Project ASCII Arts Ensemble. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.gloweindhoven.nl/glow2010/projects/proj_16/16_index_nl.html. 24 M. SLAATS. (13 november 2010). GLOW Eindhoven. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.mennoslaats.nl/post/2010/11/13/GLOW-Eindhoven.aspx. 25 Anina. (2 september 2007). Interactieve media maken openbare ruimte leuker. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://nieuwsdigi-talekunst.handiginhuis.be/.26 GLOW Eindhoven. (z.d.). Project Marie Sester. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.gloweindhoven.nl/glow2009/projects/proj_11/11_index_gb.html. 27 E. ERIKSSON, T. RIISGAARD HANSEN & A. LYKKE-OLESEN. (z.d.). Ger-aadpleegd op 2 december 2010 op http://www.daimi.au.dk/~thomasr/publications/2007/07-ReclaimingPublic.pdf. 28 Cursor. (22 november 2007). STRP Festival: muziek, kunst en nieuwe media. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://w3.id.tue.nl/filead-min/id/objects/Communication/Media/2008/2007_11 _22_Cursor_STRP.pdf. 29 STRP art & technology. (z.d.). Little mountain – flower power. Geraad-pleegd op 2 december 2010 op http://www.strp.nl/strp/content/art-ist/331.
30 Ghost Bikes. (z.d.). Ghost Bikes. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.ghostbikes.org/. 31 The fire wire. (3 oktober 2008). Martin Nicolausson’s seesaw bench. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://larryfire.wordpress.com/2008/10/03/martin-nicolaussons-seesaw-bench/. 32 Transplant Hasselt. (17 september 2010). Animation Vegetation. Ger-aadpleegd op 2 december 2010 op http://www.transplanthasselt.be/.33 Kunst in de publieke ruimte. (z.d.). Gent – Michael Lin. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.kunstindepubliekeruimte.be/?p=117. 34 Transplant Hasselt. (17 september 2010). Swing it. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.transplanthasselt.be/. 35 Portaits of hope. (z.d.). Portraits of hope public projects. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.portraitsofhope.org/projects/index.php. 36 S. RICH. (21 augustus 2007). Subway sunlight project. Geraadpleegd op 5 november 2010 op http://www.inhabitat.com/2007/08/21/subway-light-project/.37 We make money, not art. (9 juli 2006). Interactive living cocoon. Ger-aadpleegd op 5 november 2010 op http://we-make-money-not-art.com/archives/2006/07/liquid-20-this.php.38 Interactive architecture.org. (5 november 2005). Kaleidophone – Chris-tian Möller. Geraadpleegd op 5 november 2010 op http://www.interac-tivearchitecture.org/kaleidophone-christian-moller.html.39 Proboscis. (z.d.). Christian Möller. Geraadpleegd op 5 november 2010 op http://proboscis.org.uk/prps/docs/moller.html.40 Wejetset. (4 november 2009). Sebastian Campion’s urban cursor at Ingravid. Geraadpleegd op 5 november 2010 op http://www.wejetset.com/magazine/2009/11?page=4.41 Audioporn Central. (25 oktober 2008). Dopler interactive LED sys-tem. Geraadpleegd op 5 november 2010 op http://audioporncentral.com/2008/10/dobpler-interactive-led-system.html.42 Youtube. (4 maart 2008). Strømmer/Dopler: The making of. Geraad-pleegd op 5 november 2010 op http://www.youtube.com/watch?v=puAJ3smZ1nc&feature=player_embedded.43 Kunst en publieke ruimtes (z.d.). Scoresheet. Geraadpleegd op 5 no-vember 2010 op http://www.kunstenpubliekeruimte.nl/werk_572.html.
18
BIBLIOGRAFIE
• Anina. (2 september 2007). “Interactieve media maken openbare ruimte leuker”. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://nieuwsdigitalekunst.handiginhuis.be/.• Audioporn Central. (25 oktober 2008). “Dopler interactive LED system”. Geraadpleegd op 5 november 2010 op http://audioporncentral.com/2008/10/dobpler-interactive-led-system.html.• Cursor. (22 november 2007). “STRP Festival: muziek, kunst en nieuwe media”. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://w3.id.tue.nl/fileadmin/id/objects/ Communication/Media/2008/2007_11_22_Cursor_STRP.pdf. • Design Acadamy Eindhoven. (z.d.) “Denise van der Sar – A chair to make whispers more bewitching”. Geraadpleeg op 2 december 2010 op http://www.designacademy.nl /Graduates/AllDepartments/tabid/1705/ctl/Detail/mid/2690/xmid/7318/xmfid/3/Default.aspx. • Design interactions at the RCA. “Vehicular Acoustics Monitoring”. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.interaction.rca.ac.uk/elliott-montgomery/vehicular-acoustics-monitoring.
• E. ERIKSSON, T. RIISGAARD HANSEN & A. LYKKE-OLESEN. (z.d.). Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.daimi.au.dk/~thomasr/publications/2007/07-ReclaimingPublic.pdf. • Galinski. (z.d.). “Sharp centre for Design, Toronto – Alsop Architects”. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.galinsky.com/buildings/sharpcentre/index.htm. • GARFORTH. (z.d.). “Work”. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.crosshatchling.co.uk.• Ghost Bikes. (z.d.). “Ghost Bikes”. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.ghostbikes.org/. • GLOW Eindhoven. (z.d.). “Project ASCII Arts Ensemble”. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.gloweindhoven.nl/glow2010/projects/proj_16/16_index_nl.html. • GLOW Eindhoven. (z.d.). “Project Jeroen Glas”. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.gloweindhoven.nl/glow2010/projects/proj_17/17_index_nl.html. • GLOW Eindhoven. (z.d.). “Project Marie Sester”. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.gloweindhoven.nl/glow2009/projects/proj_11/11_index_gb.html.
• GLOW Eindhoven. (z.d.). “Project Mark Bain”. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.gloweindhoven.nl/glow2010/projects/proj_15/15_index_nl.html.• H. ZAMORA. (z.d.). “Portfolio”. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.lsd.com.mx. • Interactive architecture.org. (5 november 2005). “Kaleidophone – Christian Möller”. Geraadpleegd op 5 november 2010 op http://www.interactivearchitecture.org/kaleidophone-christian-moller.html.• Kunst en publieke ruimtes (z.d.). “Scoresheet”. Geraadpleegd op 5 november 2010 op http://www.kunstenpubliekeruimte.nl/werk_572.html.• Kunst in de publieke ruimte. (z.d.). “Gent – Michael Lin”. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.kunstindepubliekeruimte.be/?p=117. • M. JENKINS. (z.d.). “City”. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.xmarkjenkinsx.com.• M. SLAATS. (13 november 2010). “GLOW Eindhoven”. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.mennoslaats.nl/post/2010/11/13/GLOW-Eindhoven.aspx. • O’SHEA. (16 juni 2008). “Bruno Taylor”. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.pixelsumo.com/post/bruno-taylor.
• P. COY. (z.d.). “Landscape prototypes”. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.philcoy.info • P. COY. (z.d.). “Test signal”. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.philcoy.info.• Portaits of hope. (z.d.). “Portraits of hope public projects”. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.portraitsofhope.org/projects/index.php. • Proboscis. (z.d.). “Christian Möller”. Geraadpleegd op 5 november 2010 op http://proboscis.org.uk/prps/docs/moller.html.• S. RICH. (21 augustus 2007). “Subway sunlight project”. Geraadpleegd op 5 november 2010 op http://www.inhabitat.com/2007/08/21/subway-light-project/.• Stad Hasselt. (31 mei 2009). “Zoom Out”. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.hasselt.be/nl/press/1207/zoom-out.html.• Street Pianos. (z.d.). “Play me I’m yours”. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.streetpianos.com/.• STRP art & technology. (z.d.). “Little mountain – flower power”. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.strp.nl/strp/content/artist/331.• Tale tails. (z.d.). “Scenerios”. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.taletails.com/scenerios.php.
• Technology review. (10 mei 2010). “Where’s all the free wi-fi we were promised”? Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.technologyreview.com/blog/mimssbits/25819/. • The fire wire. (3 oktober 2008). “Martin Nicolausson’s seesaw bench”. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://larryfire.wordpress.com/2008/10/03/martin-nicolaussons-seesaw-bench/. • Transplant Hasselt. (17 september 2010). “Animation Vegetation”. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.transplanthasselt.be/.• Transplant Hasselt. (17 september 2010). “Swing it”. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.transplanthasselt.be/. • V. RANNER. (z.d.). “Crooke Road – Or how the energy collecting coat was invented”. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://vroniranner.bplaced.net/index.php?/work/2009--crooke-road/. • We make money, not art. (9 juli 2006). “Interactive living cocoon”. Geraadpleegd op 5 november 2010 op http://we-make-money-not-art.com/archives/2006/07/liquid-20-this.php.• Wejetset. (14 juli 2009). “Montreal’s motion aware”. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.wejetset.com/magazine/2009/7/14/755/montreal%27s_motion_awa
• Wejetset. (18 augustus 2010). “Helsinki Bike Lanes”. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.wejetset.com/magazine/2010/8/18/1037/helsinki_bike_lanes. • Wejetset. (4 november 2009). “Sebastian Campion’s urban cursor at Ingravid”. Geraadpleegd op 5 november 2010 op http://www.wejetset.com/magazine/2009/11? page=4.• Wooster Collective. (30 november 2010). “Fresg stuff from Michael Aaron Williams”. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.woostercollective.com/2010/11/ fresh_stuff_from_michael_ aaron_williams.html. • Youtube. (23 november 2010). “Michael Jackson The Experience Wii commercial”. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.youtube.com/watch?v= Bq9rY8udCbg.• Youtube. (27 september 2009). “Major Flash Mob: Black Eyed Peas – I got a feeling”. Geraadpleegd op 2 december 2010 op http://www.youtube.com/watch?v= CttB6FmMgT4.• Youtube. (4 maart 2008). “Strømmer/Dopler: The making of”. Geraadpleegd op 5 november 2010 op http://www.youtube.com/watch?v=puAJ3smZ1nc&feature =player_embedded.
