patlamadan korunma dokümani...patlama oksİjen yanmanin bİleŞenlerİ 4 bazı kimyasalların loc...

Ş E R İ F G Ö Z L E M E N

E M E K L İ B A Ş İ Ş M Ü F E T T İ Ş İ

PATLAYICI ORTAMLAR VE

PATLAMADAN KORUNMA

DOKÜMANI

PATLAMA

YAKIT

Yanma veya patlamanın olabilmesi için üç şartın

gerçekleşmesi zorunludur.

YANMANIN BİLEŞENLERİ

www.isgakademi.com 2

PATLAMA

OKSİJEN



Oksijen kendisi yanmayan ancak yanmayı

gerçekleştiren renksiz kokusuz bir gazdır.

Havadaki oksijen oranı %21 dir.

LOC: Oksijen konsantrasyonu belirli bir

oranın altında yanma gerçekleşmez.

PATLAMA

OKSİJEN



Bazı kimyasalların LOC değerleri:

Madde

LOC (% Oksijen)

Metan 12

Propan 11,5

Hegzan 12

Stren 9

Hidrojen 5

PATLAMA YANMANIN ÇEŞİTLERİ


OKSİDASYON HIZLARI

Yavaş Oksidasyon :Demirin Paslanması

Hızlı Oksidasyon: Yanma

Çok Hızlı Oksidasyon: Defalgrasyon

(Patlayıcı Atmosfer Patlamaları)

Süper Hızlı Oksidasyon: Detonasyon (Patlayıcı

Madde Patlamaları)

• Yangın patlamaları arasındaki esas fark ısı

bırakma hızındadır.

• Yanıcı sıvı buharı ve hava hızla karışır; ısı, ışık

ve basınç artışı olur.

• Patlama olması için, havadaki yanıcı buhar

oranının patlayıcı sınırlar içinde olması

gereklidir. Yanma çok hızlıdır ve alev saniyede

yaklaşık 2m’lik bir hızla ilerler.

• Gazların yanma şeklidir. Ortalama 10 bar

basınç oluşur.


DEFLAGRASYON

• Yangın patlamaları arasındaki esas fark ısı

bırakma hızındadır.

• Bu hız detonasyon patlamalarında daha

yüksektir. Detonasyonla meydana gelen şok

dalgası patlayıcı karışım içinde bu karışımın

fiziksel veya kimyasal özelliklerine göre 2–8

km/sn’lik bir hızla ilerler.

• 100,000 bar civarında basınç oluşturabilir.

Patlayıcı maddelerde meydana gelir. Örneğin

dinamitin infilakinde basınç artışı 200.000

bardır.

•


DETONASYON

PATLAMA

Yanıcı gaz, toz veya buharın, hava ile

oluşturduğu uygun oranlar dahilindeki

karışımın, ateşleme enerjisi ile temas etmesi

sonucunda yanma (oksidasyon) olayının çok

kısa sürede meydana gelmesini sağlayan ve

çok yüksek sıcaklık ve basınçta gaz açığa

çıkaran fiziko-kimyasal tepkimelerdir.


• Patlama Türleri

• UVCE

• BLEVE

• Toz patlamaları

www.isgakademi.com

9

PATLAMA TÜRLERI

• UVCE (sınırlandırılamayan buhar bulutu

patlaması)

UVCE: U=Unlimited, V=Vapour, C=Cloud,

E=Explosion.

UVCE, yanıcı bir maddenin buhar bulutu

ateşlendiği zaman meydana gelen diğer bir

patlama türüdür.


YANGIN VE PATLAMA TÜRLERI

Benzin istasyonunda korkunç patlama2.mp4

• BLEVE: (Boiling liquid expanding vapour

explotion) (Kaynayan sıvı genleşen buhar

patlaması)

• Propan ve bütan gazlarının basınç altında

stoklanması sırasında dışarıdan yapılan ateşli

müdahale ile patlama olayına BLEVE denir..


YANGIN VE PATLAMA TÜRLERI

3.2.AC-BLEVE-TANKER.mpe

Yayılma

(Askıda Katı

madde partikülü)

Sınırlandırılmış

/ Kapalı Alan

Oksijen

Ateşleme Kaynağı Yanıcı Toz


EC DİREKTİFİ 94/9 /EC

EC DİREKTİFİ 99/92/EC

ATmosphere EXplosible

MEVZUAT

14 www.isgakademi.com

94/9/EC yönergesi, patlamaya karşı korumalı

teçhizat ve koruyucu sistemlere ilişkin

gereksinimleri, temel sağlık ve güvenlik

gereksinimlerini belirleyerek açıklığa

kavuşturur.

Avrupa topluluğuna üye ülkeler arasında

oluşturulan anlaşmanın 100a numaralı

maddesinde mutabık kalınmasından (Avrupa

topluluğu içindeki serbest ticareti garanti

altına alınması) dolayı bu yönergeye ATEX

100a terimi kullanılmaktadır.


Avrupa Parlamentosu Aralık 1999 yılında

kullanıcıları kapsayan 99/92/EC yönergesini

yayınlayarak patlayıcı ortam konusundaki

tereddütleri gidermiştir.

Bu talimat Ortaklık anlaşmasının 137.nci

maddesine dayanılarak çıkarıldığı için ATEX

137 olarak da anılmaktadır.

ATEX 137, Zon tarifleri gibi patlayıcı ortam ile

ilgili bir çok teknik hususları içermektedir



BİLİM, SANAYİ VE

TEKNOLOJİ

BAKANLIĞI

ÇALIŞMA VE SOSYAL

GÜVENLİK

BAKANLIĞI

“MUHTEMEL PATLAYICI ORTAMDA

KULLANILAN TEÇHİZAT VE

KORUYUCU SİSTEMLERLE İLGİLİ

YÖNETMELİK (26 EKİM 2002)

1994/9/EC (ATEX 100 a)

“ÇALIŞANLARIN PATLAYICI

ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN

KORUNMASI HAKKINDA

YÖNETMELİK (30.04.2013)

1999/92/EC (ATEX 137)

Bu Yönetmelik, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamına giren

ve patlayıcı ortam oluşma ihtimali bulunan

işyerlerinde uygulanır.


ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN

TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK

YÖNETMELİĞİN KAPSAMI

• Ancak;

• a) Hastalara tıbbi tedavi uygulamak için

ayrılan yerler ve tıbbi tedavi uygulanması,

• b) “Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik”

kapsamında yer alan cihazların kullanılması,

• Cihazlar: Yemek pişirme, ısınma, sıcak su elde etme,

soğutma, aydınlatma veya yıkama amacıyla kullanılan ve

gerektiğinde, normal su sıcaklığı 105°C’yi aşmayan su elde

etmek gibi amaçlarla kullanılan gaz yakan cihazları, cebri

üflemeli brülörleri ve bu brülörler ile teçhiz edilen ısıtma

elemanlarını,




• c) Patlayıcı maddelerin ve kimyasal olarak

kararsız halde bulunan maddelerin üretilmesi,

işlemlerden geçmesi, kullanımı, depolanması

ve nakledilmesi,

• ç) Sondaj yöntemiyle maden çıkarma işleri ile

yeraltı ve yerüstü maden çıkarma işleri,

• d) Uluslararası antlaşmaların kapsamında

bulunan kara, hava ve suyolu taşıma araçlarının

kullanılması,

• bu yönetmelik kapsamı dışındadır.





Madde:6 Patlama riskinin değerlendirilmesi

İşveren, İş Sağlığı ve Güvenliği Risk

Değerlendirmesi Yönetmeliğine uygun risk

değerlendirmesi çalışmalarını yaparken,

patlayıcı ortamdan kaynaklanan özel risklerin

değerlendirmesinde aşağıdaki hususları da

dikkate alır:



Patlayıcı ortam oluşma ihtimali ve bu ortamın

kalıcılığı,

Statik elektrik de dâhil tutuşturucu kaynakların

bulunma, aktif ve etkili hale gelme ihtimalleri,

İşyerinde bulunan tesis, kullanılan maddeler,

prosesler ile bunların muhtemel karşılıklı

etkileşimleri,

Olabilecek patlama etkisinin büyüklüğü.



• Madde:9 Patlayıcı ortam oluşabilecek yerlerin

sınıflandırılması

a) Patlayıcı ortam oluşması ihtimali olan yerleri Ek-1’de

belirtildiği şekilde sınıflandırır.

b) Sınıflandırılmış olan bölgelerde asgari gereklerin

uygulanmasını sağlar.

c) Çalışanların sağlık ve güvenliğini tehlikeye atabilecek

miktarda patlayıcı ortam oluşabilecek yerlerin girişine Ek-

4’te verilen işaretleri yerleştirir.




Madde:9 Patlayıcı ortam oluşabilecek yerlerin

sınıflandırılması

Patlayıcı ortamları zonlara ayırmada iki görüş

hakimdir. Birincisi kömür sanayinde öncü olan

BATI AVRUPA GÖRÜŞÜ ve ZON SİSTEMİ, diğeri

de petrol sanayinde öncü olan KUZEY

AMERİKAN GÖRÜŞÜ ve DIVISION SİSTEMİ ve

uygulamalarıdır.

•.






Farklılık tariflerde değil elektrik veya

elektronik sistemlerin dizayn ve

kullanımındadır.

Division sistemi “explosion proof = patlatmaz”

metodunu kullanırken,

ZON sistemi “explosion protected = patlamaya

karşı korunmuş” metodunu kullanmaktadır.

Madde:9 Zon ve divison arasındaki fark

26

BÖLGE 0

Gaz,buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile

karışımından oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun

süre ya da sık sık oluştuğu yerler

- BÖLGE 2

Gaz, buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile

karışarak normal çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma

ihtimali olmayan yerler ya da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı

ortamın kısa bir süre için kalıcı olduğu yerler

BÖLGE 1

Gaz,buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile

karışımından oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma

şartlarında ara sıra meydana gelme ihtimali olan yerler

www.isgakademi.com

BÖLGE 21

Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde

bulunan yanıcı tozların ara sıra patlayıcı ortam

oluşturabileceği yerler

BÖLGE 22

Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde

bulunan yanıcı tozların patlayıcı ortam oluşturma

ihtimali bulunmayan ancak böyle bir ihtimal olsa bile

bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu

yerler

BÖLGE 2O

Havada bulut halinde bulunan yanıcı tozların, sürekli olarak

veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek

yerler



• Madde: 10 Patlamadan korunma dokümanı

(2) Patlamadan Korunma Dokümanında;

a) Patlama riskinin belirlendiği ve değerlendirildiği hususu,

b) Bu Yönetmelikte belirlenen yükümlülüklerin yerine getirilmesi

için alınacak önlemler,

c) İşyerinde Ek-1’e göre sınıflandırılmış yerler,

ç) Ek-2 ve Ek-3’te verilen asgari gereklerin uygulanacağı yerler,

d) Çalışma yerleri ve uyarı cihazları da dahil olmak üzere iş

ekipmanının tasarımı, işletilmesi, kontrolü ve bakımının güvenlik

kurallarına uygun olarak sağlandığı,

e) İşyerinde kullanılan tüm ekipmanın İş Ekipmanlarının

Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğine

uygunluğu,

yazılı olarak yer alır.

.




Madde: 11 İşyerleri ve iş ekipmanları için özel gerekler

•MADDE 11 – (1) Patlayıcı ortam oluşma ihtimali bulunan

işyerlerinde, işverenler aşağıda belirtilen hususlara uymakla

yükümlüdür:

•a) Patlayıcı ortam oluşma ihtimali bulunan yerlerde 26/12/2003

tarihinden önce kullanılmak üzere üretilen veya işyerinde

kullanılan iş ekipmanları Ek-2’de belirtilen asgari gerekleri

karşılamak zorundadır.

•b) Patlayıcı ortam oluşabilecek kısımları bulunan işyerleri bu

Yönetmelikte belirtilen şartlara uygun olarak kurulur.

•c) Patlayıcı ortam oluşabilecek kısımları bulunan işyerlerinde

herhangi bir değişiklik, eklenti veya tadilat yapıldığı hallerde,

işveren bu Yönetmelik hükümlerine uyumun devam etmesini

sağlar.

.




EK-3 EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN

SEÇİMİNDE UYULACAK KRİTERLER

Risk değerlendirmesine göre hazırlanan

patlamadan korunma dokümanında aksi

belirtilmemesi halinde patlayıcı ortam

oluşabilecek tüm yerlerdeki ekipman ve

koruyucu sistemler, Muhtemel Patlayıcı

Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu

Sistemlerle İlgili Yönetmelikte (94/9/AT)

belirtilen kategorilere göre seçilir.

.



BÖLGE 0 BÖLGE 20

BÖLGE 1 BÖLGE 21

BÖLGE 2 BÖLGE 22

KATEGORİ 1 KATEGORİ 2 KATEGORİ 3

1994/9/EC

ATEX 100 a

1999/92/EC

ATEX 137

TEHLİKELİ BÖLGELERDE

KULLANILACAK EKİPMANLARI SEÇİMİ www.isgakademi.com 32

33

EKİPMANLARIN KATEGORİLERİ

Ex ia ZONE 0 Kategori 1

Ex m

ZONE 1

Ex p

Ex e

Ex ib

Ex d

Kategori 2

ZONE 2

Ex q Ex o

Ex n Kategori 3

www.isgakademi.com


PATLAMADAN KORUNMANDA

TEMEL YAKLAŞIM

PATLAMALARIN ÖNLENMESI VE

PATLAMADAN KORUNMA

1

2

3

PATLAYICI ORTAM OLUŞUMUNU

ÖNLEME

PATLAYICI ORTAM TUTUŞMASINI

ÖNLEME

PATLAMANIN ZARARLI ETKİLERİNİ

AZALTACAK ÖNLEMLER ALMA


• İkame Yöntemi,

• Konsantrasyonları Sınırlandırılması,

(Kapalı Sistem, Havalandırma,)

• İnertleştirme,


PATLAYICI ORTAM OLUŞUMUNU

ÖNLEME

EN 1127-1

PATLAYICI ORTAMLAR - PATLAMAYI

ÖNLEME VE KORUNMA –

BÖLÜM 1: TEMEL KAVRAMLAR VE

METODOLOJİ


MUHTEMEL TUTUŞTURMA KAYNAKLARı

PA

TL

AY

IC

I O

RTA

M T

UT

UŞ

MA

SIN

I

ÖN

LE

ME


• Sıcak yüzeyler

• Alevler ve sıcak gazlar (sıcak parçacıklar

dâhil)

• Mekanik olarak oluşan kıvılcımlar

• Elektrikli cihazlar

• Kontrolsüz elektrik akımları

• Statik elektrik


PA

TL

AY

IC

I O

RTA

M T

UT

UŞ

MA

SIN

I

ÖN

LE

ME


• Yıldırım;

• Radyo frekans (RF) elektromanyetik

dalgaları (104 Hz’den 3x10

11 Hz’e kadar)

• Elektromanyetik dalgalar (3x1011

Hz’den

3x1015

Hz’e kadar) (IR, Görünür ışık, UV)

• İyonlaştırıcı radyasyon

• Ekzotermik tepkimeler


PA

TL

AY

IC

I O

RTA

M T

UT

UŞ

MA

SIN

I

ÖN

LE

ME

- Dayanıklı Tasarım,


PATLAMANIN ETKİSİNİN AZALTILMASI

Patlama Kapakları



Patlamayı

bastırma



Patlamanın izole edilmesi




• Madde: 10 Patlamadan korunma dokümanı

(2) Patlamadan Korunma Dokümanında;

a) Patlama riskinin belirlendiği ve değerlendirildiği hususu,

b) Bu Yönetmelikte belirlenen yükümlülüklerin yerine getirilmesi için

alınacak önlemler,

c) İşyerinde Ek-1’e göre sınıflandırılmış yerler,

ç) Ek-2 ve Ek-3’te verilen asgari gereklerin uygulanacağı yerler,

d) Çalışma yerleri ve uyarı cihazları da dahil olmak üzere iş ekipmanının

tasarımı, işletilmesi, kontrolü ve bakımının güvenlik kurallarına uygun

olarak sağlandığı,

e) İşyerinde kullanılan tüm ekipmanın İş Ekipmanlarının Kullanımında

Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğine uygunluğu,

yazılı olarak yer alır. .



İşyerinin genel tanıtımı:

• Kuruluşun ismi,

• İşletmenin adresi,

• İşyerinin bölümleri,

• Sorumlu personel,

• Çalışan işçilerin sayısını

İşyeri ve Çalışma alanının tanımlanması


Proses özet bir metinle

ve akış diyagramı

ile tanımlanmalıdır.

Proseslerin tanımlanması


Kimyasal Maddelerin

Güvenlik Parametreleri


Molekül Kütle (M)

Sıvı yoğunluğu (ρ)

Buharının havaya göre nispi

yoğunluğu Polytropic endex

Parlama Noktası

Alevlenme Sıcaklığı (Auto ignition)

Alt Patlama sınırı (LELv)

Buhar Basıncı

Kaynama Noktası

Ex özeliklleri (Sıcaklık sınıfı)

EX Özellikleri (Grup)

Tehlikeli Bölgelere ait planlar


PATLAMA RİSKİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

RİSK DEĞERLENDİRME

YÖNTEMİNİN

TANIMLANMASI

BOW-TİE

HAZOP

PHA


PATLAYICI ORTAM

OLUŞMASINI

ÖNLEME

İNERTLEŞTİRME

KONSANTRASYONLA

RI SINIRLANDIRMA

İKAME



TUTUŞTURUCU

KAYNAKLARIN AKTİF HALE

GELMESİNİN ÖNLENMESİ

EN 1127-1

PATLAYICI ORTAMLAR - PATLAMAYI

ÖNLEME VE KORUNMA –

BÖLÜM 1: TEMEL KAVRAMLAR VE

METODOLOJİ

ELEKTRİKLİ CİHAZLAR,

STATİK ELEKTRİK

YILDIRIM

ALEVLER, SICAK GAZLAR,

KIVILCIMLAR

SICAK YÜZEYLER




Normal işlemler sırasındaki tehlikeler

İşlem veya üründe değişikliği halinde tehlikeler.

Temizlik sırasında oluşabilecek riskler

Arıza halinde tehlikeler



Olabilecek patlamanın etkisinin

değerlendirilmesi

• Alevler

• Isıl radyasyon

• Basınç dalgaları

• Parça Tesiri

• Tehlikeli Maddelerin açığa çıkması



TEKNIK ÖNLEMLER

Patlamanın etkisini hafifletme

• Patlamaya dayanıklı ekipman

• Patlama bastırma

• Patlamanın yayılmasını önleme,

• İkaz ve alarm


• İşletme talimatları

• Ekipmanların kullanım talimatları,

• Ekipmanların bakım talimatları,

• İstihdam edilen kişilerin becerileri

• Eğitim

• Çalışma izin sistemi öyleyse, nasıl organize

edildiği,

ORGANİZASYONEL ÖNLEMLER:


ORGANİZASYONEL ÖNLEMLER:

• Tehlikeli bölgede seyyar iş ekipmanlarının kulanım

kuralları

• Kişisel koruyucu donanım

• Nasıl bakım, denetim ve kontrol sistemi organize

edilmesi

• Tehlikeli yerlerin nasıl işaretlendiği

• Personelin görev, yetki ve sorumluklarının

belirlenmesi


TEŞEKKÜRLER

ŞERİF GÖZLEMEN

EMEKLİ BAŞ İŞ MÜFETTİŞİ


patlamadan korunma dokümani...patlama oksİjen yanmanin bİleŞenlerİ 4 bazı kimyasalların loc...

Documents