patlamadan korunma dokümani

ŞERİF GÖZLEMENEMEKLİ BAŞ İŞ MÜFETTİŞİ

TUDEV YÖNETİM KURULU BAŞKANI

PATLAMADAN KORUNMA DOKÜMANI

PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN ÇALIŞANLARINKORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK

MADDE:10

PATLAMADAN KORUNMA DOKÜMANI

• ORGANİZASYONEL ÖNLEMLER

PATLAMA RİSKİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

• PATLAYICI ORTAM OLUŞABİLECEK YERLERİN SINIFLANDIRILMASI

• TEKNİK ÖNLEMLER

PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN ÇALIŞANLARINKORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK

MADDE: 6


TEHLİKELİ BÖLGELER

KİMYASAL MADDELERİN ÖZELLİKLERİ

PROSES ŞARTLARI

TUTUŞTURUCU KAYNAKLAR

PATLAMANIN ETKİSİNİN

AZALTILMASI

PATLAYICI ORTAM OLUŞMASINI

ÖNLEME

PROSES

Proses adımları ve/veya aktivitelerin tanımlanması

• Bu tanımlama patlamadan korunma için önemli olan bütün bilgileri içermelidir.

• Dizayn ve operasyonel verilerin bir tanıtımı

(sıcaklık, basınç,hacim, hammadde miktarı üretilen iş, dönel hız, iş ekipmanları),

KİMYASAL MADDELER

KİMYASAL MADDELERİN GÜVENLİK PARAMETRELERİ

•Parlama (Flash) Noktası: •Kendi kendine Tutuşma Noktası •Patlama Limitleri; LEL -UEL•Kaynama noktası: •Yoğunluk: •Buhar Yoğunluğu:•Buhar Basıncı:


RİSK DEĞERLENDİRME YÖNTEMİNİN TANIMLANMASI

LOPA

BOW-TİE

HAZOP

PHA


PATLAYICI ORTAM OLUŞMASINI ÖNLEME

İNERTLEŞTİRME

KONSANTRASYONLARI SINIRLANDIRMA

İKAME


TUTUŞTURUCU KAYNAKLAREN 1127-1

PATLAYICI ORTAMLAR - PATLAMAYI ÖNLEME VE KORUNMA – BÖLÜM 1: TEMEL KAVRAMLAR VE METODOLOJİ

ELEKTRİKLİ CİHAZLAR, STATİK ELEKTRİKYILDIRIM

ALEVLER, SICAK GAZLAR, KIVILCIMLAR

SICAK YÜZEYLER


PATLAMANIN ETKİSİNİN

AZALTILMASI

PATLAMAYI BASTIRMA

PATLAMA KAPAKLARI

PATLAMAYA DAYANIKLI TASARIM

PATLAMANIN İZOLE EDİLMESİ


Normal işlemler sırasındaki tehlikeler

İşlem veya üründe değişikliği halinde tehlikeler.

Temizlik sırasında oluşabilecek riskler

Arıza halinde tehlikeler

TS 3491 EN 60079-10

PATLAYICI GAZ ORTAMLARINDA KULLANILAN ELEKTRİK CİHAZLARI İÇİN

GENEL KURALLAR – BÖLÜM 10:

TEHLİKELİ BÖLGELERİNSINIFLANDIRILMASI

PATLAYICI ORTAM OLUŞABİLECEK YERLERİN SINIFLANDIRILMASI


Amaç:Sınıflandırma, patlayıcı gaz ortamlarının meydana gelebileceği yerlerde, cihazların bu ortamda emniyetle kullanılabilmesini temin etmek üzere, cihazların seçilmesini ve montajını kolaylaştırmak amacıyla, gaz gruplarını ve sıcaklık sınıflarını dikkate alarak, ortamın analiz edilmesi ve sınıflandırılması metodudur.


Tehlikeli bölge İçinde cihazların yapılması, kurulması ve

kullanılması için özel tedbirlerin alınmasını gerektirecek miktarlarda patlayıcı gaz ortamı bulunan veya bulunması beklenen bölge.

Tehlikesiz bölgeİçinde cihazların yapılması, kurulması ve

kullanılması için özel tedbirlerin alınmasını gerektirecek miktarlarda patlayıcı gaz ortamı bulunmayan veya bulunması beklenmeyen bölge.

TEHLİKE BÖLGELERİ

BÖLGEBÖLGE

PATLAYICI PATLAYICI ORTAMIN ORTAMIN

ORTAYA ÇIKMA ORTAYA ÇIKMA İHTİMALİİHTİMALİ

PATLAYICI ORTAMIN PATLAYICI ORTAMIN DEVAMLILIĞIDEVAMLILIĞI

BÖLGEBÖLGE 0 0/20/20 SürekliSürekli Uzun Süreli,Uzun Süreli,

Sık SıkSık Sık

BÖLGEBÖLGE 1 1/21/21 Ara SıraAra Sıra Normal Çalışma Normal Çalışma

ŞartlarıŞartları

BÖLGEBÖLGE 2 2/22/22 İhtimalİhtimal DışıDışı Çok Kısa SüreÇok Kısa Süre

14


15


16

• BOŞALMA KAYNAKLARI• Patlayıcı gaz ortamı oluşacak şekilde atmosfere

yanıcı gaz, buhar veya sıvının boşalmaya başladığı nokta veya yer.

TEHLİKELİ BÖLGE HESAPLAMASINDA KRİTERLER

• Boşalma dereceleri• Patlayıcı gaz ortamının oluşma sıklığı ve

ihtimalinin azalan sırasına göre aşağıda listelenen üç temel boşalma derecesi vardır:• a) Sürekli derece,• b) Ana derece,• c) Tali (ikincil) derece.

TEHLİKELİ BÖLGE HESAPLAMASINDA KRİTERLER

• Sürekli boşalma derecesi veren kaynaklar

a) Sabit bir çatı tankında bulunan ve atmosfere kalıcı havalandırması olan yanıcı bir sıvının yüzeyi,

b) Atmosfere devamlı olarak veya uzun sürelerle açık olan yanıcı bir sıvının yüzeyi (su/yağ ayırıcısı gibi).

PATLAYICI ORTAM OLUŞABİLECEK YERLERİN SINIFLANDIRILMASITEHLİKELİ BÖLGE HESAPLAMASINDA KRİTERLER

ANA BOŞALMA DERECESİ VEREN KAYNAKLAR

a) Normal çalışmada yanıcı madde yayması beklenen pompa, kompresör ve vana keçeleri,

b) Kaplarda bulunan ve normal çalışmada su tahliye edilirken atmosfere yanıcı madde yayması mümkün olan su tahliye noktaları,

c) Normal çalışmada atmosfere yanıcı madde yayması beklenen numune alma noktaları,

d) Normal çalışmada atmosfere yanıcı madde yayması beklenen tahliye vanaları, havalandırma vanaları ve diğer açıklıklar.


• Tali boşalma derecesi veren kaynaklar

a) Normal çalışmada yanıcı madde yayması beklenmeyen pompa, kompresör ve vana keçeleri,

b) Normal çalışmada yanıcı madde yayması beklenmeyen flanşlar, bağlantılar ve boru bağlantı parçaları,

c) Normal çalışmada atmosfere yanıcı madde yayması beklenmeyen numune alma noktaları,

d) Normal çalışmada atmosfere yanıcı madde yayması beklenmeyen tahliye vanaları, havalandırma vanaları ve diğer açıklıklar.


• GAZIN VEYA BUHARIN BOŞALMA HIZIBoşalma hızı ne kadar yüksek olursa tehlikeli bölgenin

yayılma sınırı da o kadar büyük olur.

• Boşalma hızının kendisi de aşağıdaki parametrelere bağlıdıra) Boşalma kaynağının geometrik şekliBu husus boşalma kaynağının fiziksel özelliğiyle ilgilidir, açık

yüzey, kaçak yapan flanş gibi

b) Boşalma hareket hızıBelli bir boşalma kaynağı için, boşalma hızı boşalma hareket

hızı ile doğru orantılı olarak artar.


C) YoğunlukYayılan karışımdaki yanıcı gaz veya buhar yoğunluğu arttıkça boşalma hızı da yükselir.

d) Yanıcı sıvının uçuculuğuBu husus esas olarak buhar basıncına ve buharlaşma ısısına (entalpi) bağlıdır. Buhar basıncı bilinmiyorsa, kaynama noktası veya parlama noktası rehber olarak alınabilir. Parlama noktası ne kadar düşük olursa kuşağın yayılma sınırı da o kadar büyük olur.

e) Sıvı sıcaklığıBuhar basıncı sıcaklıkla artar, böylece buharlaşmadan dolayı boşalma hızını yükseltir.


• ALT PATLAYICILIK SINIRI (LEL)• Belirli bir yayılma hacmi için, LEL ne kadar düşük

olursa tehlikeli bölgenin yayılma sınırı o kadar büyük olur.• % 15 LEL değerine sahip amonyak boşalması

açık havada hızla dağılır ve bundan dolayı patlayıcı gaz ortamının sınırları ihmal edilebilecek kadar küçük olur.


• HAVALANDIRMA

• Normal olarak havalandırma arttıkça kuşağın yayılma sınırı küçülür. • Havalandırmaya mani olan engeller kuşağın

yayılma sınırlarını arttırabilir.


• GAZIN VEYA BUHARIN BOŞALDIKTAN SONRAKİ BAĞIL YOĞUNLUĞU

• Eğer gaz veya buhar havadan önemli ölçüde hafifse yukarıya doğru hareket eder. Eğer önemli ölçüde ağırsa zemin seviyesinde birikir. • Kuşağın yatay yayılma sınırı zemin seviyesinde

artan bağıl yoğunlukla artar, kaynağın yukarısında azalan bağıl yoğunlukla artar.


ÖRNEK HESAPLAMA

• YAYILMA ÖZELLİKLERİ:

• Yanıcı madde Metan gazı• Boşalma kaynağı Boru bağlantısı• Metanın molekül kütlesi: 16,05 (kg/kmol)

EN 60079-10 ÖRNEK HESAPLAMA


• Alt patlayıcılık sınırı, (LEL): % 5

• Alt patlayıcılık sınırı (LELm):

0,416x 10 -3 x M x LELv = 0,033 kg/m3

• Boşalma derecesi: Tali

• Emniyet faktörü, (k): 0,5

• Boşalma hızı, (dG/dt)max : 1 kg/s

• Havalandırma özellikleri• Açık hava durumu• Asgari rüzgâr hızı: 0,5 m/s• Sağlanan hava değişimi sayısı, C > 0,03 /s• Kalite faktörü (havalandırmanın verimliliği), • f :1• Ortam sıcaklığı; t 15 ºC (288 K)• Sıcaklık katsayısı (T/293 K) 0,98


• Asgari volumetrik temiz hava akış hızı:

(dV/dt)min = 59,3 m3/s


• Teorik Vz hacminin tahmin edilmesi:

Vz =f X (dV/dt) min

C=

1 x 59,3

0,03= 2000 m3


t = -f

cln

LEL X k

X0

= -1

1ln

5 X 0,5

100

Kalıcılık Süresi (Alan içerisinde)

t = 123 s


• Havalandırma:• Havalandırma için üç kullanılabilirlik seviyesi

verilmiştir;• İyi: Havalandırma pratik olarak sürekli mevcuttur.• Orta: Havalandırmanın normal çalışmada sürekli

mevcut olması beklenir. Ancak seyrek ve kısa süreli kesinti olabilir.• Kötü: İyi veya orta standardını karşılamayan

havalandırmadır, fakat yine de kesintilerin uzun sürelerle oluşması beklenmez


• Hacim Karşılaştırması• Vz< 0,1 Yüksek havalandırma (VH) • 0,1<Vz< V0 Orta havalandırma (VM) • Vz> V0 Düşük havalandırma (VL)

• V0:3600 m3 • Vz:2000 m3 • Yani;• 0,1<Vz< V0 Orta havalandırma (VM)


BoşalmaDerecesi

Havalandırma

Yüksek Orta Düşük

Kullanılabilirlik Derecesi

İyi Orta Kötü İyi Orta Kötü

İyi, Orta veya Kötü

Sürekli

ZONE 0 NE

Tehlikesiz

ZONE 0 NE

ZONE 2

ZONE 0 NE

ZONE 1 ZONE 0

ZONE 0+

ZONE 1

ZONE 0+

ZONE 1 ZONE 0

Ana

ZONE 1 NE

Tehlikesiz

ZONE 1 NE

ZONE 2

ZONE 1 NE

ZONE 2 ZONE 1

ZONE 1+

ZONE 2

ZONE 1+

ZONE 2

ZONE 0VEYA

ZONE 1

Tali

ZONE 2 NE

Tehlikesiz

ZONE 2 NE

Tehlikesiz ZONE 2 ZONE 2 ZONE 2 ZONE 2

ZONE 0VEYA

ZONE 1


• Patlayıcı Zone BüyüklüğüVz= 2000 m3 Vz =4Π R³/32000 =4Π R³/3• R= 7,8 m yarıçapında zone büyüklüğü

bulunmaktadır.



Açık Havada Bulunan, Sabit Çatılı Fakat Yüzer Tavanı Olmayan Yanıcı Sıvı Depolama Tankı.a = Havalandırma açıklıklarından 3 m,b = Çatının 3 m üzerinde,c = Tanktan yatay olarak 3 m.42

TEKNİK ÖNLEMLER

Patlamanın önlemesi• İkame• Kapalı sistem• Tehlikeli atmosfer oluşumunu önleme• Ateşleyici kaynaklardan kaçınma• Gaz alarm sistemleri• Acil durum ekipmanları

TEKNİK ÖNLEMLER

Patlamanın etkisini hafifletme• Patlamaya dayanıklı ekipman• Patlama bastırma• Patlamanın yayılmasını önleme,• İkaz ve alarm

ORGANİZASYONEL ÖNLEMLER:

• İşletme talimatları• Ekipmanların kullanım talimatları,• Ekipmanların bakım talimatları,• İstihdam edilen kişilerin becerileri• Eğitim• Çalışma izin sistemi öyleyse, nasıl organize

edildiği,

ORGANİZASYONEL ÖNLEMLER:

• Tehlikeli bölgede seyyar iş ekipmanlarının kulanım kuralları• Kişisel koruyucu donanım• Nasıl bakım, denetim ve kontrol sistemi

organize edilmesi• Tehlikeli yerlerin nasıl işaretlendiği• Personelin görev, yetki ve sorumluklarının

belirlenmesi

TEŞEKKÜRLER

ŞERİF GÖZLEMENEMEKLİ BAŞ İŞ MÜFETTİŞİ

TUDEV VAKFI YÖN.KRL.BŞK

patlamadan korunma dokümani

Documents