KORUNMA

POLİTİKALARI

Süleyman Tutumlu Emekli Öğretim Görevlisi

A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı

İŞ YERLERİNDE İSG’NİN SAĞLANMASI Tehlikeli durum ve Tehlikeli davranışların önlenmesi

ve kontrol altına alınması

Kaynağında Koruma (önleme)

uygulamaları -Tecrit (Bertaraf etme) -Yerine Koyma (İkame etme) -Makine koruyucuları -Teknik tedbirler

İŞ YERLERİNDE İSG’NİN SAĞLANMASI

Ortama yönelik koruma uygulamaları -Tecrit -Havalandırma -Organizasyonel düzenlemeler

Kişiye yönelik koruma uygulamaları

Tehlikeli Durumlar

Tehlikeli Davranışlar

İş Kazası veya Meslek Hastalığı

TEHLİKELİ DURUM : İşyerlerinde iş güvenliğini bozan ve iş ortamında tehlike arz eden bütün koşullardır.

Genel olarak; ergonomik olmayan işyeri düzenleme faktörleridir ki; çevre, makine, malzeme ya da organizasyon hataları olarak karşımıza çıkar.

TEHLİKELİ DURUMLAR :

Özelliğini kaybetmiş koruyucular

Koruyucusu monte edilmemiş ekipmanlar

Bakımı yapılmamış makine

Hatalı düzenlenmiş çalışma talimatları

Yetersiz çalışan havalandırma sistemi

Yetersiz yada aşırı iş yeri aydınlatması

Uygun olmayan kişisel koruyucular

Uygunsuz elektrik tesisatı

Aşırı gürültülü iş yeri ortamı

TEHLİKELİ DURUMLAR : Uygun olmayan vardiya (posta) değişiklikleri ya da

fazla mesai koşulları,

İşçinin eğitim düzeyine uygun olmayan iş yükü atamaları,

Koruyucusuz veya koruyucusu yeterli olmayan makineler,

Makinelerdeki montaj veya tasarım hataları,

Kullanılan madde özelliğine uygun olmayan üretim sistemi

Kusurlu ve noksan teçhizat,

Kaygan, zayıf veya arızalı döşeme yüzeyleri,

İşyerinin düzensizliği, üretim planlama ve kontrolündeki hatalar vb

TEHLİKELİ DAVRANIŞLAR (HAREKETLER):

İş görenin (işçinin, çalışanın), iş güvenliğini tehlikeye atan hatalı hal ve davranışlarından kaynaklanır.

İşçilerin özellikle eğitim seviyesi, deneyim düzeyi, kişisel sorunları ve psikolojik durumları tehlikeli hareketlerin yapılmasında önemli rol oynar.

TEHLİKELİ HAREKETLER (DAVRANIŞLAR): Güvenlik önlemlerini dikkate almama

Gereksiz hızlı çalışma

Uygun olmayan emniyet donanımı kullanma

Güvenlik önlemlerini almadan yükleme, taşıma veya istifleme

Tehlikeli yerlerde çalışma

kızgınlık, üzgünlük, ürkme,dalgınlık

şakalaşma

Kişisel koruyucu kullanmamak

İşin gereğine uygun olmayan ekipman ya da malzeme kullanılması,

TEHLİKELİ HAREKETLER (DAVRANIŞLAR): Fiziksel ve ruhsal (psikolojik yapısına) kapasitesine

uygun olmayan iş yükünü üzerine almak, İş güvenliği önlemleri eğitiminin ihmal edilmesi, İş güvenliği önlemlerinin önemsenmemesi, Mevcut koruyucu güvenlik önlemlerinin

kullanılmaması, Mevcut koruyucu güvenlik önlemlerinin kullanılamaz

hale getirilmesi, Tehlikeli malzeme kullanma, Çalışma talimatlarının dikkate alınmaması Çalışan makine ve teçhizat üzerinde bakım ve

onarım yapma, Gereksiz şakalaşmalar, dikkat dağıtan davranışlarda

bulunma (telefona bakma)

İş Sağlığı ve GüvenliğindeKorunma Yöntemleri: İş sağlığı ve güvenliği alanındakorunma yöntemleri 3

anabaşlıkta yer almaktadır. Kaynağa yönelik korunma Ortama yönelik korunma Kişisel Koruyucu donanımlar

Önleme; İşin bütün aşamalarında var olan riskleri önlemek veya

en aza indirmek için alınmış ya da alınması öngörülen tüm önlemlerdir. Önleme terimi, risklerin tümünü önlemeyi değil, bu risklerden teknik gelişmelerin ve maliyet yarar dengelerinin olanak verdiği ussal bir düzeyde korunmayı anlatır. Önleme politikasının amacı ; İşten kaynaklanan, işe bağlı olan ve işte meydana gelen kazaları ve sağlık zararlarını ve çalışma ortamına içselleşmiş riskleri olası en alt düzeye indirmektir. Etkili bir politika uygulamak, önlemenin temelidir.

Kaynağa yönelik korunma

İşyerinde çalışanların sağlık ve güvenlik risklerinden

korunmasında en etkin yöntem; riskin kaynağında kontrol

altına alınmasıdır.

Bunun mümkün olmadığı hallerde ortama yönelik farklı

yöntemler devreye girecektir.

Ancak bütün bu yöntemlerin etkili olmadığı hallerde en son

korunma yöntemi olarak kişisel koruyucu donanımların

kullanımı önerilmelidir.

1-) Bertaraf etme Kişisel güvenliği ihlal eden sebepler tespit edilip, bu uygunsuz

unsurlar, güvenli olanlar ile değiştirilir.

2-)Tehlikeli olanı daha az tehlikeli olanla değiştirmek, (İkame) Maddenin Değiştirilmesi -Tri klor etilen Karbon tetra klorür İşlemin Değiştirilmesi -Sprey boyama Elektrostatik boya -Solvent bazlı boya yerine su bazlı boya -Solvent bazlı tutkal yerine su bazlı tutkal -Tiner yerine su ve deterjan 3-) Makine Koruyucuları takma

MAKİNELERDE TEHLİKE KAYNAKLARI

Döner miller Çıkıntılar Açıkta dönen aksam Merdaneler Kayış kasnaklar Dişliler Kapalı yerde hareket eden parçalar Kazan içinde dönen aksamlar Aşındırıcılar Eziciler Vargel hareketi Kesici ağızlar …..

Makine koruyucuları, makine ve tezgâhlarda parça, talaş vb. fırlaması, taş patlaması, hareketli aksama organ kaptırılmasını engellemek ve elektrik akımından korunmak üzere kullanılan koruyucular makine koruyucu aparatlarını teşkil eder.

Makine koruyucuları makine ve insanın korunmasını esas alarak tasarlanırlar. Makine ve tezgahlarda koruyucular genellikle transmisyon aksamlarında (güç aktarma milleri, volanlar, kasnaklar, kayışlar, kranklar, zincir çarkları gibi mekanik parçalar), hareketi sağlayan parçalarda (bıçak merdaneleri, konveyör kayışları gibi) ve çalışma noktalarında koruyucular kullanılır.

MAKİNE VE TEZGÂHLARDA ALINACAK GENEL TEDBİRLER

Makine yerleştirilmesinin uygun olması

Bütün hareketli kısımların mahfazalarla kapatılması

Elektrikle çalışan makinelerin topraklanması

Havayı kirleten makinelere uygun havalandırma yapılması

Makine durdurulmadan tamir bakım ve temizlik yapılmaması

Çalıştırma ve durdurma düğmelerinin uygun olması

Operasyon noktasının koruyucu içine alınması

İşe uygun aydınlatma yapılması

Makine Koruyucuları Özellikleri Örneğin bıçaklar, kesiciler, giyotinlerde, genellikle elleri

parmakları korumak için koruyucular kullanılır. Aynı şekilde pres ve zımparalama işlemlerinin yapıldığı yerlerde de ezilmelere karşı koruyucular kullanılır.

Koruyucular ve koruma donanımı: Sağlam yapıda olacak, İlave tehlike yaratmayacak (Hijyen,gürültü,mekanik etki,

aşırı yorgunluk, ……) Kolayca yerinden çıkarılmayacak veya etkisiz hale

getirilemeyecek şekilde olacak, Kişiyi Tehlike bölgesinden yeterli uzaklıkta tutmalı,

(Tehlikeli alana girmeyi önlemeli) Ekipmanın operasyon noktalarının görülmesini

gereğinden fazla kısıtlamayacak, (Gerekiyorsa şeffaf olacak)

Sadece işlem yapılan alana girişi kısıtlayacak, bunlar çıkarılmadan parça takılması, sökülmesi ve bakım için gerekli işlemlerin yapılması mümkün olacaktır.

Makinelere takılan koruyucular üç grupta incelenir

1-)Elektrikli koruyucular: Bu tür koruyucular, elektrikli kumanda düzeni ile birlikte kullanılır. Tehlike anında makine hemen kontrol altına alınıp durdurulabilir.

2-)Elektronik koruyucular: Elektrikli koruyucuların geliştirilmişleridir. Makine sistemi elektromanyetik dalgalar aracılığıyla kontrol edilir. Örneğin, kesme giyotinlerinde sensör sistemi (IR -Kızılötesi- Bariyer) kullanılmaktadır.

3-)Mekanik Koruyucular: Mekanik

koruyucuların çeşitli türleri vardır: Makine Koruyucu Türleri

Sabit koruyucular

Kilitlemeli koruyucular

Otomatik koruyucular

Yaklaşma koruyucuları

Ayarlanabilir koruyucular

Kendi kendine ayarlanan koruyucular

1-)Ayarlanabilir koruyucular: Makine ve tezgahta işlenen parçaların durumuna göre ayarlanabilen koruyuculardır.

Örnek: Şerit testere koruyucuları ,matkap koruyucuları

2-)Otomatik koruyucular: Hareket eden makine parçaları, çalışma noktaları ve güç aktarımı ile ilgili yerlerde kullanılan sabit koruyuculardır. 2 çeşidi bulunmaktadır

3-) Sabit koruyucular 1-) Mahfazalı Koruyucu 2-) Mesafe (Yaklaşma)Koruyucusu

Kilitlemeli koruyucular Kapaklara takılan emniyet sviçleri (Enjeksiyon

preslerinde, helezon taşıyıcılarda, kazan kapaklarında)

Çift el kumanda tertibatı Bir makinede birden fazla işçi çalışması

durumunda kumanda tertibatı Kaldırma makinelerinde alt ve üst limit sviçleri Tehlikeli bölgeleri sınırlayan emniyet sviçleri Makinelerin hareket alanını sınırlayan emniyet

sviçleri Mekanik ve hidrolik kilitleme sistemleri

Mühendislik önlemlerini uygulamak;

Otomasyon, Tecrit,(ayırma) Uzaklaştırma, Havalandırma, Aydınlatma Ergonomik yaklaşımlardan yararlanma.

Tehlikeli ortamlar tecrit edilebileceği (solunum sistemini riske sokan tehlikeli işlerin tek bir yere toplanmak suretiyle güvenli ortamlardan ayrılabilir) gibi, uygun yöntemler ile (ergonomik normlara uygun yöntemler ile havalandırma, aydınlatma vb) tehlike minimize edilebilir.

İdari önlemler/İşaretler/uyarılar

Çalışma süreleri düzenlemesi,

İşyeri düzeni sağlanması,

Eğitim verme,

Planlı bakım-onarım

İç ve dış denetlemeler

Ortam gözetimi

Disiplin cezaları

İşaretleme/sınırlama

Uyarı levhaları

İşyerinin uygun planlanması En sağlıklı teknolojinin uygulanması Kapalı çalışma metotları uygulanması Ayırma (Tecrit) tedbiri alınması Islak çalışma metodu uygulanması Bakım ve temizliğin gereği gibi yapılması Ortam analizlerinin (ölçümlerinin) yapılması Ayrıca iş yükü dağılımlarında organizasyon olarak

bazı değişiklikler ile (aşırı gürültülü ortamlarda işitme kayıplı işçilerin çalıştırılması, yönetmeliklerde yer alan ağır ve tehlikeli işlerde kadın ve çocukların çalıştırılmaması vb) İSG konusunda bazı ek tedbirler alınabilir.

Bazı hallerde tehlike kaynağından yok

edilememekte, yalıtılamamakta ya da tecrit edilememektedir. Bu tip durumlarda son çare olarak, işçinin korunması için kişisel koruyucu donanımlar kullanılır.

Örneğin, koruyucu solunum cihazları gibi kişisel koruyucular ile uçucu kimyasallardan kişiler korunabilir.

Gerek tehlikelerden korunmak için insani bir

gereksinim ve gerekse de kanuni bir zorunluluk olarak kullanılacak korunma araçlarında,

İşin gereklerine uygun koruyucu seçimi yapılır,

Seçilen koruyucu malzeme iş süresince devamlı kullanılır.

Sağlık Muayeneleri

Bağışıklama

İlkyardım ve Kurtarma Organizasyonu

Sağlık Eğitimi

Genel Hijyen Koşullarının Sağlanması

Yeterli ve Dengeli Beslenmenin Sağlanması

Rehabilitasyon Hizmetlerinin Sağlanması

KKD

Sağlık Muayenelerini Sonucu

Meslek hastalıklarını yansıtma

İşle ilgili sağlık etkilerini izleme

İşe uyumu değerlendirme

Çalışma ortamını geliştirmek için ölçümleri

değerlendirme

Genel hastalıkları yansıtma

Sağlık eğitimi

Sağlık Muayene Türleri

İşe Giriş Muayeneleri

Aralıklı Kontrol Muayeneleri

Ek ve Tamamlayıcı Muayeneler

Spesifik Laboratuar Testleri

ILO’nun, İşyerlerinde sağlık ve güvenlik koşulları ile ilgili Ulusal ve işyeri düzeyinde korunma politikalarının oluşturulmasını öngören 155 Sayılı Sözleşmesi TBMM tarafından onaylanmış olup 16 Mart 2004 tarih ve 25404 sayılı R. G. yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Her üye, Ulusal koşullar ve uygulamaya göre ve en fazla

temsil kabiliyetine sahip işçi ve işveren kuruluşlarına

danışarak iş güvenliği, iş sağlığı ve çalışma ortamına

ilişkin tutarlı bir ulusal politika geliştirecek, uygulayacak

ve periyodik olarak gözden geçirecektir.

Bu politikanın amacı, işle bağlantılı olan veya işin

yürütümü sırasında ortaya çıkan kaza ve yaralanmaları,

çalışma ortamında bulunan tehlike nedenlerini mümkün

olduğu ölçüde asgariye indirerek önlemek olacaktır.

İş sağlığı ve güvenliği ve çalışma ortamı ile ilgili -Durum -Sorunların tespiti, bunların çözümü için etkin metotların geliştirilmesi, öncelikler ve sonuçların değerlendirilmesi amacıyla, -ya top yekun, -ya da belirli alanlar itibariyle belirli aralıklarla gözden geçirilecektir. Makul olduğu ölçüde İşverenlerden kontrolleri altındaki -İşyerleri -Makine -Teçhizat ve usullerin güvenlik ve sağlık bakımından riskli olmamasını sağlamaları istenecektir.

Makul olduğu ölçüde, işverenlerden, kontrolleri altındaki;

-Kimyasal

-Fiziksel ve

-Biyolojik

madde ve etkenlerin, gerekli uygun önlemler alındığında, sağlık için risk oluşturmamasını sağlamaları istenecektir.

İşverenlerden, gerektiğinde, kaza riskinin veya sağlık üzerindeki ters etkilerin imkanlar ölçüsünde önlenmesi için, uygun koruyucu elbise ve donanımı sağlamaları istenecektir.

Süleyman TUTUMLU