perÇİn baĞlantilari - deukisi.deu.edu.tr/melih.belevi/percin2013.pdf · 2012-12-16 · bu sunu...
TRANSCRIPT
•Perçin çözülemeyen bağlantı elemanıdır.
•Kaynak teknolojisindeki hızlı gelişme sonucunda yerini
çoğunlukla kaynaklı bağlantılara bırakmıştır.
•Sınırlı olarak çelik kazan ve kap konstrüksiyonlarında ve
hassas cihaz tekniğinde kullanılmaktadır.
PERÇİN BAĞLANTILARI
Bu sunu farklı kaynaklardan derlemedir.
Perçin bağlantıları;
• köprü kren, kule gibi çelik yapılarda ve uçaklarda kuvvet
taşımak için
• yüksek basınçlı kazanlarda kuvvet taşımak ve
sızdırmazlık sağlamak için
• düşük basınçlı kaplarda yalnızca sızdırmazlığı sağlamak
için yapılmaktadır.
•Birleştirilecek parçaların delinmesi sebebiyle malzeme
mukavemetinin azalması,
•bindirme parçalan, kapak parçalan ve perçin başlan
nedeniyle malzeme israfı ve ağırlık artışı
•işçilik yönünden fazla zaman alması
Perçin bağlantılarının dezavantajları
•Kaynak bağlantılarında olduğu gibi birleşme yerinde ergime
sebebiyle kristal yapıda değişmeler (mukavemet azalması)
olmaması,
•ısıl etkilerden dolayı kontrol edilemeyen iç gerilmeler ve
çarpılmalar olmaması,
•kalite kontrol yöntemlerinin çok basit olması
Perçin bağlantılarının avantajları
Dövülmemiş perçin silindirik bir gövde ve bir baş kısmından
ibarettir. Perçinler perçin başlarının ve gövdelerinin
özelliklerine göre sınıflandırılırlar. (TS 94)
PERÇİN ÇEŞİTLERİ VE MALZEMELERİ
Perçinin kapama baş teşkili için dövülmesi esnasında büyük
şekil değiştirme özelliğine sahip olması istenir. Bu sebepte
perçin malzemesi olarak St 34 ve St 44 kullanılır.
Perçinleme işleminde perçin malzemesinin perçinlenen
malzemelerle aynı olmasına dikkat etmek gereklidir.
Cu, Al ve çeşitli alaşımlardan yapılan perçinler ayrıca
yalıtkanlık istenen yerlerde poliyamid, teflon gibi plastik
malzemelerden yapılan perçinlerde kullanılmaktadır.
Perçin Bağlantısının Yapılışı ve Perçin Dikiş Şekilleri;
•Perçinlenecek parçalar üzerine delikler zımba ile veya
matkap ile açılır. Zımba ile delik açmada delik kenarlarında
çatlaklar meydana geldiğinden önemli işlerde matkapla delik
açma işlemi tercih edilir. Delikler rayba ile de düzeltilirler.
•Perçin elle veya makina ile soğuk veya sıcak dövülerek
"kapama başı" teşkil edilir.
•El ile perçinlerde çekiçle veya hava tabancası ile baş yavaş
yavaş şişirilerek şekillendirilir.
•Perçinlerin sıcak veya soğuk olarak dövülmesi perçin çapına
ve malzemesine bağlıdır. Genellikle 10 mm den küçük çaptaki
perçinler soğuk dövülür.
•Al, Cu gibi malzemelerden yapılmış perçinler de ısı tesiri ile
kristal yapılarında değişmeler olacağı için soğuk olarak
dövülürler.
•10 mm den büyük çaplı çelik perçinler ise gerekli kuvvetin
fazla olması ve malzemenin çatlama etkisinden dolayı 950-
1000° C (açık kırmızı) dövülürler.
Sıcak perçinlemede soğuma sonucu perçin gövdesi
kısalacağından bağlanan parçalar birbirlerine ek bir kuvvet ile
bastırılırlar sağlam, yüksek zorlanmalara uygun, sızdırmazlık
özelliği daha iyi bir bağlantı elde edilir.
Ancak perçin kesitinde meydana gelen ek çekme gerilmeleri
sebebiyle perçinin aşın zorlanmaması için bağlanan
parçaların toplam kalınlığı ∑tç ≤ 4.d olmalıdır.
Perçinlerin geçeceği delik çapı 10<d mm çapındaki perçinler
için perçin çapından 1 mm büyük yapılır.
•Perçinlerin yerleştirilme şekli bağlantının göreceği işe
iletilecek kuvvetin büyüklüğüne ve perçinleme için mevcut
yere bağlıdır.
•Bağlantıya her iki yandan erişilmemesi durumunda
kullanılan tek taraflı (kör) perçinleme işlemi oldukça
enteresandır. Şekildeki örneklerden de görüleceği gibi bu
işlem patlayıcı madde, çekme çubuğu veya çakma pimi
vasıtasıyla yapılabilir.
Perçin bağlantılarının sınıflandırılması
-Bağlantıda bulunan perçinlerde kesilmeye zorlanan kesit
sayısına göre tek tesirli, çok tesirli.
-Perçinlerin sıra sayısına göre tek sıralı ve çok sıralı. Çok
sıralı perçin bağlantıların da perçinlerin diziliş durumuna göre
paralel ve çapraz dikişli
-Perçinlenecek parçaların birleştirilme şekillerine göre
bindirme ve alın (kapaklı) perçin bağlantısı
Perçin bağlantıları; Bindirme, Alın veya Kapaklı olabilir.
Her iki bağlantı; tek sıralı, iki sıralı, üç sıralı olabilir.
İki sıralı ; paralel ve atlamalı
Üç sıralı sadece atlamalı olabilir.
PERÇİN BAĞLANTILARININ HESABI
Perçin bağlantılarında görülen hasarları
•perçinin uğradığı hasarlar ve
•birleştirilen parçaların uğradığı hasarlar olmak üzere iki
şekilde,
meydana gelen gerilmeler açısından ise kesme gerilmesi,
yüzey basıncı ve eğilme gerilmesi olmak üzere üç şekilde
inceleyebiliriz.
PERÇİN BAĞLANTILARININ HESABI
Perçin hesabı iki basit kabule dayanır.
1. Perçinleme işlemi sonucunda perçin gövdesi deliği tam
olarak doldurur.
2. Kuvvet bir parçadan diğerine tamamen perçin gövdesi
tarafından iletilir.
Simetrik yüklü perçin
bağlantısında kuvvetin
doğrultusu perçin sisteminin
ağırlık merkezinden geçer.
Eksantrik yüklü perçin
bağlantısında kuvvet in
doğrultusu perçin sisteminin
ağırlık merkezinden geçmez.
Perçin bağlantıları “Simetrik” veya “Eksantrik” yüklü olabilir.
Simetrik yüklü perçin bağlantılarına etkiyen dış kuvvetlerin
perçinlere eşit olarak dağıldığı kabul edilir. Perçin iki tür
zorlanmanın etkisi altındadır.
•Perçin deliği ile peçin şaftı arasındaki YÜZEY BASINCI
zorlanması
•Perçin gövdesinin KESİLMESİ
Simetrik Yüklü Perçin Bağlantılarının Hesabı
Perçinin KESİLMESİ
Perçinin YÜZEY BASINCI nedeni ile EZİLMESİ
em2
1d4
.n.z
F
em
1
ps.d.z
Fp
Sacın KOPMASI
Sacın YÜZEY BASINCI nedeni ile EZİLMESİ
em
1
ç)zdb(s
F
em
1
ps.d.z
Fp
Sacın YIRTILMASI
em1
1 s)2
de.(2.z
F
Eksantrik Yüklü Perçin Bağlantılarının Hesabı
•Perçin sisteminin ağırlık merkezi bulunur.
•Her perçinin ağırlık merkezine uzaklığı bulunur.
•Dış kuvvet moment ve kuvvet şeklinde ağırlık merkezine taşınır.
•Dış kuvvet F perçinlere eşit olarak dağıtılır.
•Moment’ den dolayı perçinlere gelen FM kuvveti bulunur.
•Perçinlerdeki bileşke kuvvet hesaplanır, en çok zorlanan perçine göre
hesap yapılır.
z
FFFz
z
1n
2
n
zM
r
r.MF
z
Kuvvet taşımak veya Kuvvet taşımak ve Sızdırmazlık sağlamak amacıyla
yapılmış perçin bağlantılarında bağlantı boyutlarını belirlemek için,
1211
11
d3......5.1e;d3......5.1e
d6......3t;s.2d