Doğrusal Yataklar

(Kızaklar)

Bu sunudaki bilgiler değişik

kaynaklardan derlemedir.

• Kızaklar, iki eleman arasında doğrusal izafi harekete

minimum sürtünme ile izin veren makina

elemanlarıdır. Bu elemanlara doğrusal kılavuzlama

sistemleri de denir.

• Kaymalı ve yuvarlanma elemanlı olarak iki ana sınıfa

ayrılırlar. Yuvarlanma elemanlarının şekline göre

sınıflandırılmaları da mümkündür.

DEÜ Mühendislik Fak.-Makine Müh.Böl.

Makina Tasarımı II Melih Belevi-Çiçek Özes

Doğrusal Yataklar (Kızaklar)

• Bilyalı Kızaklar

• Makaralı Kızaklar

• Profil raylı-Bilyalı veya Silindirik Makaralı Kızak

Sistemleri

• Silindirik Makaralı Kızak Birimi

DEÜ Mühendislik Fak.-Makina Müh.Böl.

Makina Tasarımı II Melih Belevi-Çiçek Özes

Bilyalı Kızaklar

• Talaşsız şekil verilmiş ve sertleştirilmiş bir dış bilezik ile

bilyaları taşıyan kafesten oluşan sadece doğrusal hareket

amacıyla kullanılabilen bir yataktır.

• Dış bilezikteki uzunlamasına

kanallar bilyaların geri

dönüşünü sağlar.

DEÜ Mühendislik Fak.-Makina Müh.Böl.

Makina Tasarımı II Melih Belevi-Çiçek Özes

• Bu yataklar genelde gres yağı ile yağlanır. Ancak

büyük eksenel hız, yüksek sıcaklık veya diğer

elemanlar için de gerekiyor ise sıvı yağ kullanılır.

DEÜ Mühendislik Fak.-Makina Müh.Böl.

Makina Tasarımı II Melih Belevi-Çiçek Özes

• Doğrusal yöndeki hareketler için yapılmış olan bu

yataklar dönme şeklindeki hareketler için uygun

değildir. Böyle bir hareket uygulanması yatağın çok

çabuk aşınmasına neden olur.

DEÜ Mühendislik Fak.-Makina Müh.Böl.

Makina Tasarımı II Melih Belevi-Çiçek Özes

• Bu nedenle eksenel hareketle birlikte dönme hareketine

gereksinim olduğu taktirde doğrusal bilyalı yatak ve rulmanlı

(sabit bilyalı veya iğne masuralı) yatak birlikte kullanılarak

kombine yataklar kullanılır.

Kızak-sabit bilyalı rulman Kızak-iğne masuralı rulman

DEÜ Mühendislik Fak.-Makina Müh.Böl.

Makina Tasarımı II Melih Belevi-Çiçek Özes

Makaralı Kızaklar

• Sistem doğrusal hareket ettirilmek istenen tabla,

makaralar ve makaraların üzerinde yuvarlanacağı ray

veya silindirik çubuklardan oluşur.

DEÜ Mühendislik Fak.-Makina Müh.Böl.

Makina Tasarımı II Melih Belevi-Çiçek Özes

• Makaralar faturalı bir perno üzerine monte edilmiş iki

rulman üzerine yerleştirilirler. Makaralar raylar üzerine

içten veya dıştan merkezleme yaparlar.

DEÜ Mühendislik Fak.-Makina Müh.Böl.

Makina Tasarımı II Melih Belevi-Çiçek Özes

Profil raylı-Bilyalı veya Silindirik Makaralı Kızak

Sistemleri

• Profil raylar üzerine montajı

yapılabilen kızak tabanlarıdır.

• Tabanların içine kapalı

devre (sonsuz halka)

oluşturacak şekilde bilyalar

veya silindirik makaralar

yerleştirilmiştir.

DEÜ Mühendislik Fak.-Makina Müh.Böl.

Makina Tasarımı II Melih Belevi-Çiçek Özes

• Büyük kuvvet ve momentleri taşıyabilirler.

• Nümerik kontrollü tezgahlarda, robotlarda, ahşap

işleme makinalarında kullanılırlar.

DEÜ Mühendislik Fak.-Makina Müh.Böl.

Makina Tasarımı II Melih Belevi-Çiçek Özes

Silindirik Makaralı Kızak Birimi

• Makaralar şekilde gösterilen birimin içinde devir daim

yapmaktadır.

• Gövde ile makaralar arasındaki toleranslar çok küçük

olduğu için yüksek hassasiyetli doğrusal kılavuzlama

probleminin çözümü için kullanılabilirler

DEÜ Mühendislik Fak.-Makina Müh.Böl.

Makina Tasarımı II Melih Belevi-Çiçek Özes

Ray Kızakları

• İki ray arasına üzerine iğne masuralar taşıyan yassı

kafeslerin yerleştirilmesiyle oluşur.

• Raylar düz veya V-şeklinde olabilir

• Yassı kafeslerde bu formlara uygun yapılmıştır.

DEÜ Mühendislik Fak.-Makina Müh.Böl.

Makina Tasarımı II Melih Belevi-Çiçek Özes