PHÂN TicH TÀI CHiNH CHUOI CIÂ TRI MIEN DONC•

TAI H~G.YÊN•Th.s Lê Th! Long Vy, PGS.TS vo Dinh Tôn

Truàng DQi boe Nông nghl(Jp Hà NQiChu Th! Hiên

Sinh viên K52, Truàng DQi boe Nông nghi(Jp Hà NQiGS.TS Lebailly PHILIPPE

Truàng DQi hoc ULG, Gembloux Agro-Bio Tech, Vuong Quôc Bi

Chuoi san phâm mién dong tei Hlfng Yên pbét trién kha menti a quy mô nông hê,>,moinam làng nghé mién dong thôn Le! Trecn, Yên My, Yên Phu, Hlfng Yên cung cëp ra thftn/iJng hàng nghin tën mién dong (1800 tân nam 2010). Vâi tâ't ca cac tac nhân thamgia trang chuoi tel san xuât cù dong dén ché bién bê,>tdong, ché bién mién dong và cactiéu tnuonç; buôn ban mién déu co su gop mët cùa nguiJi nông dân da gop phan khôngnho vào qua trinh on dfnh diJi song, nâng cao thu nh?p cha nông hê,>.Tuy nhiên, cho dénnay su pbét trién chuôt van con mang tfnh tl/ phal, thiéu cac công cu, chfnh séct: ouènIf cùa cac cëp, cac ban ngành tënh âeo.

Bài viêt lâ'y nguiJi nông dân là trung tâm cùa moi vân dé nghiên cûu, SI/ phân chia IÇifch cùe cac tac nhân trang cnuô! chfnh là SI/ phân chia toi fch cùa cac hê,>nông dân khitham gia vào qua trinh vén hành dong san phâm dén tay nguiJi tiêu dùng.

TÙ' kh6a: Nông hô, chuôi gia tri, mién dong

1. Lèfi giai thiêuà Vtêt Nam, cây dong riéng

(tên khoa hoc: Canna edulisker) c6 nquôn goc tLI Peru,diroc ngLldi Phàp du nhàp vàoViêt Nam tLI thé kl 19 (nam1896). Tù sau nam 1986, diêntich cây dong riéng da diroctang lên do nhu cau chê biénthành bôt dong làm mién dongtang cao. Nam 1993, diên tfchcây dong riéng d nirôc ta vàokhoàng 30.000ha[21. Cha dénnay, diên tfch cây dong riéngtuy c6 giàm di dôi chut do c6su canh tranh cùa rnôt sô câytrônq c6 hièu quà kinh té caohan song dong riéng lay cù vàlàm cành diroc trônq rÇ'>ngkhâp trong cà mrôc, tLI vùngnui, trung du dén dong bang.Hiên nay, rnôt sô tlnh c6 trongvà ché bién dong riéng nhiéunhl1 Hlfng Yên, Hà NÇ'>i,Hué,80ng Nai, ...

Himq Yên là môt tlnh thuôcvùng 80ng bang 'sông Hong,diên tfch dat tl! nhiên là

923000ha, trong d6 diên tfchdat nông nqhiêp chiém60,67%, blnh quân dat nôngnqhièp trên 1 lao dÇ'>ngnôngnqhiêp là 0,1 ha[31.Tuy nhiên,hàng nam diên tfch này dangb] giàm di do su phàt triên cùacac khu công nçhiêp, khu dôth! và làm dLliJng,... Phàt triênchê bién cac sàn pham nôngsàn trong d6 c6 sàn phammién dong tai Hlfng Yên là rnôthl1é1ngdi dung .dan dê tao racông an vièc làm, tang thunhàp và on dinh dôi song chohô nông dân d~c biêt là nhlinghô mat dat nông nqhlêp.

Chuôi sàn pham mién dongtai Hlfng Yên phàt triên khàmanh d quy mô nông hô, àpdunq công ngh$ chê bién banthù công, chi phf sàn xuàt thaphan vôi viêc ép dl:mg côngnqhê cao!". Moi nam, làngnghé mién dong thôn LalTrach, Yên My, Yên Phu,Hlfng Yên cung cap ra th!trl1iJng hàng nghln tan mién

dong (1800 tan nam 2010)[61.Vôi tât cà cac tac nhân thamgia trong chuôi tLI sàn xuàt cùdong dén chê biên bôt dong,chê biên mién dong và cactiêu thucnq buôn ban miéndong dêu c6 su g6p rnàt cùangl1iJi nông dân, do d6 da g6pphan không nhô vào qua trlnhon dinh ddi song, nâng cao thunhàp cho nông hô. Tuy nhiên,cho dên nay sir phàt triênchuôi vàn con mang tfnh tl!phàt, thiéu cac công cu, chfnhsàch quàn If cùa cac cap, cacban ngành lânh dao.

"Phân tich tài chinh chuoigis tri mién dong t"i Ht.mgYên" së g6p phan tlrn ranhling ton tai, han chê trongqua trlnh giao dich, phân phô]lai nhuân, moi liên kët, chia sèthông ttn trong chuôi và së làdÇ'>ngthal dinh hl1é1ng chién111çJchoat dônq sàn xuât, chêbién và tiêu thu mién dongtheo hl1é1ngon dlnh, bèn vling.

2. Dia bàn và phironq

60 KinhtéJbat trien

phâp nghiên cüu2.1 Dia bàn tinh Hung YênTlnh HL1I1gYên nam d trung

tàrn Dong bang sông Hong,nam trong vùng kinh té trongdiém Bac B(>và tam giac kinhté Hà Nôi - Hài Phàng - QuàngNinh; là cùa ng6 phfa Dôngcùa Hà Nôi. HL1I1gYên c6 diêntfch 923,09 km2, dân sa trên1,13 triêu ngLfbi nam 2009 (IaodÇ>ng nông nqhiêp chiém33,36% tong dân SO)[4];

Tinh c6 v! trf tiêp giap vôi 5tlnh, thành phô: Hà Nôi, BacNinh, Hài DLfdng, Thal Blnh,Hà Nam. Toàn tlnh c6 171 denv! hành chfnh, bac gom: 1thành phô.Nàrn 2007, diên tfchdat tl,f nhiên cùa HL1I1gYên là92.454,8, ha. Dât dai dLfÇ1Cphùsa bôi dàp hàng nam W 2 consông (sông Hong và sôngLUÇ>C)[8].Gia tr] sàn xuât datt6c d(> phàt triên blnh quâncao tang 19,8% nam giai dean2000-2009 (theo gia thire té).Nam 2009, tong gia tr] sànxuât dat 62902,95 ty dong,trong d6 nông nqhièp chiém15,41%, công nqhièp- tiêu thùcông nqhiêp chiém 71,76%,gia tri dich vu chiém 12,83%[4].

HL1I1gYên là tlnh c6 nhiêudiéu kiên thuân loi vé dat daidé phàt triên sàn xuât nôngnqhiêp, dàc bièt là cây tr6nghàng nam; do v! trf nam gancac trung tâm kinh té, van h6anên c6 diêu kiên thuân lÇ1i

trong tiép nhàn cac tién bôkhoa hoc kï thuât môi và c6thé rnanh trong ·giao thironq,buôn ban vôi cac tlnh lân cân;c6 diéu kiên và tiêrn nang ·déphàt triên kinh té.

2.2 PhUC1ngphap nghiêncliu

* Céch tiép cén

- Hirônq tiép càn: NgLfbinông dân là trung tâm cùa moivan dé nghiên cuu.

- Tiép càn hê thônq: moiquan hè vé thu nhâp và gia tr]gia tang giCta cac tac nhântham gia trong chuôi W khâusàn xuât dén ché bién và tiêuthu sàn phârn.

* Ptiuonç pnéo nghiên cuu+ Chon diém diêu tra:- Xà Tu Dân, huyên Khoài

Châu, HL1I1gYên: là rnôt xâgiap dê bôi và c6 diêu kiênthuàn lÇ1itrong sàn xuât nôngnçhièp và c6 truyén thong lâudbi trong sàn xuàt cây dongriéng lay bôt lôn nhât tTnhHL1I1gYên[4].

- Xâ Yên Phu, huyên YênMy, HL1I1gYên: c6 làng nghéchê bién mién dong thôn LaiTrach trên 60 nam, thang3/2004, thôn Lai Trach chfnhthïrc dLfÇ1Ccông nhàn là làngnghé mién dong thôn LaiTrachl'".

+ Thu thàp sa liëu:- Thu thàp sa liêu thïr cap :

B' 1 M" . h

Bào cao két quà hàng nam tercac phàng ban trong tlnh;huyên, xâ, Cac loai sàchchuyên ngành c6 liên quan; ...

- Thu thàp sa lièu so cap:Diéu tra 90 hô c6 tham gia vàochuôi sàn phârn mién dong d 2huyèn Khoài Châu và Yên Mytlnh HL1I1gYên theo bàn câuhoi ban cau truc.

+ Tong hop và phan tfch 56lièu

Phironq phàp sù dl:Jngchfnhtrong nghiên cïru là phironqphàp phan tfch chi phi- loinhuàn trong chuôi gia tr] cùaKaplinsky & Moris[9] vàphLfdng phàp phân to thongkê. Ngoài ra, phironq phàpPRA, quan sàt thire d!a, lay ykién chuyên gia dé phân tfchvà dành gia nhling han chê,thuân loi, kh6 khan cùa cactac nhân trong chuôi cüngdLfÇ1Càp dl,lng nhârn làrn rôthêm cac kêt quà phân tfch.

3. Két qua nghiên cüu3.1 Ttur: trl!ng chuoi gia

tri miên dong tl!i Hung Yên3. 1. 1 Ban aô va so âo chuoi

Sa liêu diéu tra PRA chothây, qua 2 nam, thi tnrônq bôtdong cùa làng ngh~ bién dÇ>ngkhâ rnanh. Phan lôn su biénd(>ng này là W th! tnronq b~tdong trong tTnh c6 su thay doilôn. nguyên nhân chfnh là dovài nam gan dây hiëu quà kinhté trong trong dong riéng tuy

"ang au va pl lIdng pl ap lep can mau

Thôn ; xs ; huyên 50 hé?tham gia Hoat dé?ng 50hô PP lay rnâuchuÔi2010 diéu t~a

PhLlong BLlàng, 479 Trông dong riéng 7 Ngàu nhiênPhLlong Trù; Tu Dân;

Trông và chê bién bôt 43Khoài ChâuTrônq và chê biên mién 1 Toàn bô

Ché bién mién 1L~i Trach: Yên Phu; 19 ché bién mién 17 Toàn bôYên My

Buôn bôt+ CB mién 1Hài Phông, Ouànq - Ban buôn mién 15 Ngàu nhiênNinh, HLlng Yên, Thài

Ban lè mién 5Nguyên -

Kinh t&Phàt trién 61

Bàng 2:Thj trllong mua bé?t chinh cùa làng nghéDVT' %

Tên thj trllong 2009 2010Tïr Dân, HLlng Yên 60-70 30- 40

MÇ>cChâu, Son La 10-20 15- 20

Hà Tây 0 20

Trung Ouôc 10-20 20

Khàc (Hoa Binh, Tuyên 5- 10

Quang, ..)

Nguon: Diéu tra PRA

Bàng 3: Th] trllong dâu ra chinh cùa Làng nghéDVT'%

Tên thi trllona 2009 2010HLlng Yên 25 20-25

Hài Dl10ng 10-15 15-20

HaiPhong 1$-20 10-15

Ouànq Ninh 15-20 15-20

Bâc Ninh, Bâc Giang 5-10 5-10

Khac (Thai Nguyên, 15-20 15-20

Vûng Tàu, Sài Gèn.)

Nguon: Diéu tra PRA

Ses dêi 1: ChuÔi sàn phâm mien dong tai HLtng Yên

- Cu dong- Giong - Diên- Phân - Than, cuib6n - Xànq, dàu- Thuoc - TûiBVTV - TSCD- Làm dat - ...-

- B(>t- BÇ>t Mién - Mién- Diên- Vân - Than, cui

Vân - Vàn. ~ huyên chuyênchuyen - X~ng, dàu- Von - PhI,! gia Von - Lao- Lao - TSCD

Xe rnày dÇ>ngd(>ng ... - Xe may-...- ...

cao hon sàn xuât lùa và môt hut vé yéu ta dâu vào chfnhsa cây trônq khàc song và'n trong chê biên mién là nguyênthâp hon rat nhiéu 50 vôi trong nhân chfnh dây gia bôt dongchuôi- loai cây trônq cho thu tang cao trong nam 2010,nhàp han hop cao hem gap 5,4 dong thèi cac hô chê biên phàilan so vôi trong dong riéng. mua bôt dong W nhiéu nquôn

Theo dLldng di cùa sàn khàc nhau, do d6 viêc quàn Ifphârn thi chuôi sàn phârn mién chat ILlÇ1ngcùa yéu ta dau vàodong tai Hung Yên c6 7 tac chfnh này kh6 diroc kiém soàt.nhân tham gia, trong d6 chù Trài ngLlÇ1cvôi su biên dÇ>ngyéu là cac hô nông dân (chi trù rnanh cùa yéu ta dau vàornôt ty 1$ nhô tlêu thLlelng buôn chfnh trong chê biên mién, th,ban mién). tnrônq tiêu thu mién khà on

à xà Tu Dân, qua 3 nam djnh và c6 chiêu hLlông tang(2008-2010), sa hô trong dong lê~ vé khoi ILlÇ1ngtiêu thu trênriéng trong xâ giàm 33,86%, môi th, trLldng cho thây sàndiên tfch trong dong giàm phârn mién dong thôn Lai42,80% và tong sàn ILlÇ1ngcù Trach, Hung Yên dang ngày

? [5) càng dLlÇ1cth, tnrônq châpgiam 44,41 % . Trong khi d6, hâtéili Yên My, hang nam.. tong' n éiln.. A'.sàn ILlelng mién ban ra dIa.. , 3.1.2 Dong ILIU chuyen valàng nghé liên tuc tang 'eà.yé·kéQ~ tiêu th/.} san phamsa hô tham gia vào ché bien Qua sel do dong ILIUthôngvà t6ng sàn ILlÇ1ngmién cung'sàn phârn cho thay sàn phârnLtng ra th, tnrènq (nam 2010 rniên dong tal Hung Yên khàILlÇ1ngmién cung Ltng ra th! phïrc tap, trài qua 2 lan thaytnrènq tang 9,09%)[6). SlJ thiéu doi hlnh thài (chê biên W cù

dong thành bôt dong roi chêbiên W bôt dong thành miéndong). Sau moi qua trlnh chêbién, sàn phârn không chi thaydoi vé mat hlnh thài rnà conthay doi vé màt sa ILlÇ1ng,giatri và gia tri sll dunq.

* Kênh tiêu thusàn phârn mién dong diroc

tiêu thu thông qua 2 kênhchfnh:

Kênh 1: Là kênh tiêu thu dàinhât và c6 ty tronq trac doikhôl ILlÇ1ngsàn phârn lôn nhât.

Kênh 2: Là kênh c6 khôiILlÇ1ngtrao doi lôn thïr 2 vàkhông c6 mat tac nhân ban lèmién.

Sel do kênh tiêu thu sànphârn cho thây dong sànphârn mién di qua nhiéu kênhtrung gian tnrôc khi dên tayngLldi tiêu dùng. 90,10% khôlILlÇ1ngbôt sàn xuât ra d Tu Dândén diroc vôi ngLldi chê biênmién phài thônq qua doi tLlÇ1ng

62 Kinht~~Phattl'ién

Bàng 4: Dong luu chuyên khoi 11IQngvà gia ban cûa sàn phâm qua cac tac nhân

(tinh theo khoi ILlÇng binh quân cu dong riéng cûa 1ha gieo trang)

Tac nhân San xuàt Chê biên Thu gom ché bién Ban buôn Ban le Tiêudong bôt bôt 'A' • A' • A' dùngmien mien mien

• A'mien

Khoi ILldng (tan) 55.07 13.77 13.77 8.26 8.26 8.26 8.26

Gia ban (triêudong/tan) 1232.15 10215.65 10610.00 22740.32 25392.59 28071.85

Nquôn: Tong hop sô uëu âiéu tra nam 2010

Sd do 2: Kênh tiêu thu sàn phâm bQt dong và mién dong d Ht.tng Yên nam 2010

HÇ>tr6ng dong 100% 9010% HÇ>thu gom bôtHÇ>chë bién bôt

9,90%904%

HÇ>ban lè miénHÇ>ban buôn mién 71 26%

28,74o/c

HÇ>tiêu dùng mién

Kênh 1: Là kênh tiêu thu dài nhàt và c6 ty tronq trao d6i khôi ILlÇ1ngsan phârn Ion nhàt.

Kênh 2: Là kênh c6 khôl ILlÇ1ngtrao d6i Ion thïr 2 và không c6 mët tac nhân ban le mién.

thu gom bôt, trong khi xâ TuDân (nol trônq và chê biênbôt) và xâ Yên My (nci chêbiên mién) nam lién kê nhau(khoànq ca ch giva 2 xâ là<15km). Ty I~ khôl ILlÇ1ngmiéntLt cac hô chê bién mién bantruc tiêp t'ai tay ngLldi tiêu dùngkhông dang kê trong khi ILlÇ1ngtiêu thu trong tlnh chiém 20-25% cha thây khà nang tiêpcàn th, trLldng cac yéu tô dâuvào và dâu ra cùa nh6m hô

chê bién mién con nhiéu hanchê.

3. 1.3 Moi liên két giiJa ceetee nhân trong chuoi

Theo bac cao cùa Cuc chêbién, thLlong mai nông lâmthùy san và nghé muôi, lïnhvl!c chê bién nông san thirephârn do B(> Nông nqhiêp vàphàt triên nông thôn quàn If,song mién dong không namtrong danh mue cac mat hàng

thtrc phârn thuôc quàn If cùaBô[1]. Viêc liên kêt, trao d6ithônq tin 'giva cac tac nhân vàtrong cùng nh6m tac nhân connhiéu bat càp, mang tfnh h!phàt, chua c6 cac hinh thïrcgiao dich chfnh thong. PhanIon trao d6i thông qua trao d6itruc tiêp.

Nh6m trong dong và chêbién bôt dong giao dlch muaban tnrc tiép trên dong ruônq,phan Ion thanh toén tiên mat

Kinh të Phat trién 63

theo gia trong vùng. Do ILlçmgcu don~ lôn nên cac tac nhântrao dôi gia ban theo don V!diên tfch gieo trônq, hô chêbién chiu ....,chiphf thu hoach vàvàn chuyen cu dong.

Sa hô tham gia vào thu gombôt rat ft chi c6 W 1- 2 hô trongkhi phan lôn ILlÇ1ngbôt chébién ra thông qua doi tLlÇ1ngthu gom này (chiém 90,10%tông ILlÇ1ngbôt) nên kh6 trànhkhôi vièc ép gia (hôp 1).

nhât d!nh ve chat ILlÇ1ngbôt:Vôi nh6m buôn ban mién (caban buôn và ban le) chira c6su gan két chàt chë, chu yéudira trên moi quan hè quenbiét, gia ca diroc xàc dinh theobién dç,ng gia bôt, c6 su thongnhàt chung giCta cac hç, chébién và su thôa thuàn giCta 2bên tham gia giao dich. Tuynhiên, moi quan hë giCta cachô tham gia ché bién mién conroi rac, da thành làp Tô Làngngh~, song chira phàt huy

Hôp 1: Gia bôt phu thuôc vào thi tntèJngcung bôt

phàn cau thành trong chi phfsan phârn, dây là càn cïr déxàc dinh gia tr] gia tang cùaWng tac nhân và cùa toànchuôi, dong thôi giup cho viêcxàc dinh nhiing loai chi phf c6cd cau lôn cho Wng tac nhântrong chuôi,

* Cd cau chi phi vét châ't chotoàn cnuôt

3.2.2 Tông hÇp chi phi- toiteh cùe càc tàc nhân

Nh6m san xuât cu dong c6

"Néu ILlÇ1ngbôt trên d!a bàn dôi dào thl gia bôt së hé?xuônq và ngLlai thu mua bôt së làngLlai c6 lÇ1ithé trong d!nh gia, do d6 cân c6 nhlëu von dé tranh thù nhiing thôi diém bôtxuong gia thl mua nhiéu, và cha bôt lên gia ... ". (Anh Nguyén Van Hùng, hô ban buôn bôtIon nhat vùnç, chia se)

Tuy nhiên hlên nay, gia bôt diroc vai tro trong hop tac chê chi phf tang thêm chiémlai phu thuôc phan lôn vào biên và tiêu thu san phârn 23,67% (~an 51 trièukhô] ILlÇ1ngbôt san xuât ra (hô p 2). dong/1 ha trông dong) nhlfngtrong vu. Phan lôn cac hô chê

Hô 2: Vài trè tron ha tac sàn xuât và tiêu thu sàn hâm cûa tÔ Làn n

"Môt nam tô làng nghe hop môt lan dé chia se ve gia, ILlÇ1ngmién diroc tiêu thu cùa Wnghô và nôp quy d6ng g6p dé tô duy trl ... Tô cüng dira y kién cùa lành dao Huyên trongviêc xây dLfll9 rnôt nhân hiêu tàp thé cho san phârn mién nhlfng g~p phài nhièu y kiénkhông dong thuàn cùa t6 viên do tâm If e nqal phai d6ng phf cao." (Bac Chién - tô twangtô Làn n hé chia se

bién bôt ban ngay sau khi chébién thành bôt VI d6 cüng làthôi vu san xuàt chfnh cùanh6m .chê biên mién nhàrnphuc vI,! nhu cau tiêu dùngmién vào dip tét Nguyên Dan.

Nh6m ché biên mién làtrung tâm cùa phan lôn cacgiao dich trong chuôi, giaodich chu yéu thông qua diênthoai ve gia ban, sa ILlÇ1ngvàthai gian, d!a diém. Ty 1$ traodôi truc tiép vôi nh6m chë biénbôt không nhiêu do nang luctài chfnh han ché, không c6khà nang dâu tu tfch trünguyên vàt liêu vôi khôi ILlÇ1nglôn; Vôi nh6m thu gom bôt cacgiao dich chu yéu dira vào moiliên kêt W nhiêu nam, W 15-20% sa tien mua bôt dirocnh6m chê bién mién giCtlai ti-asau nhàrn dam bào yêu cau

3.2 Phân tich chi phi- 1Ç1iich cua cac tac nhân trongchuoi

3.2. 1 Chi phi v?t chat cùecac tac nhân trong chuôi

Chi phf vàt chat là rnôt bô

chi nhàn diroc 15,43% t6ngthu nhàp toàn chuôi (tlfdngdLlC1ng 17 trièu dong); nh6mbuôn bôt c6 chi phf tang thêmchiém 29,81% chi nhân dtroc2,62% trong t6ng th'u nhàp

Do th! 1: Cd cau chi phi cûa tac nhân trong dong

Dl,lm27%

GiÔng30%

64 Kinh t&Phat trién

Do th] 2: Ca cau chi phi cûa tac nhânche bien bQt dong

Bao taïJO/o V~nchuy~n

3%DiçnJ%

xang,dâu0%

Cù dong riêng95%

* Co câ'u chi phi vët châ't cha toàn chu6iXét trên toàn chuôi cha thây co cau chi phi vàtchat tàp trung chù yéu vào càc chi phi cùanh6m trônq cù dong, chi phi phân b6n là caonhàt chiém 45%, chi phi giong chiém 21%, chiphi vàn chuyén chiém 18% (do th! 4).NhLl v~y, nh6m sim xuât cù dong là nh6m c6

dau nr cao nhât vé chi phi vàt chat.

Gia tri gia tàng toàn chuôi khà cao (dat trên 188triêu dong/1 ha trong dong) cha thây chuôi sànphârn mién dâ tao ra thu nhàp dang ké cha càcac hô tham gia vào chuôi và cha lao d(>ng làmthuê trong vùng, dong thèi cha thày khà nànq taisàn xuàt cùa cac tac nhân trong chuôi. Nh6m chêbiên bôt c6 ty I~ gia tri gia tàng cao nhât dat 38%,dltng thïr 2 là nh6m ché biên mién và sàn xuâtdong dat 20%, thâp nhât là nh6m buôn ban bôtchi chiém 2% trong t6ng sô gia tri gia tàng toànchuôi (do th! 5).

Két quà t6ng hop cha thây, trên 95% chi phivàt chat là chi phi dau vào chlnh trong Wllg tacnhân, trù tac nhân sàn xuàt cù dong c6 chi phivé giong cao nhât chiém 30% (song phan Ioncac hô dêu tif dé giong), sau d6 là chi phi trochiém 29% (giup cha cù dong dLlÇ1cto, nhiéubôt), chi phi vé dam chiém 27% t6ng chi phi vàtchat (do th! 1).

Do th] 3: Ca cau chi phi cûa tac nhânche bien mien

V~n chuyên0%

Phu gla--~~~-------- 1%

Than XAng, dâu2% 0%

Di~n0%

BQt dong riêng97%

Do th] 4: Ca cau chi phi vât chat toàn chu6i

(lU phi". '''':1khac

Do th] 5: Ca cau gia tri gia tang cûa cac tac nhân

Ban buônmiên9%

Ban lê miên

11%

chê biên miên20%

Buôn ban bêt2%

San xuât dongriêng20%

chê biên bQt38%

Kinh t&Pbiit trién 65

Do th] 6: Cd cau gia tri gia tang cùa cac tac nhân

00.00

70000.00 ~O.OO

80000.00

60000.00tO.OO

~ 50000.00>~ 40QOO.00

;;:-'0.00 ;.

G 30000.00 20.00

20000.0010.00

00.00סס1

0.00O.UU

1=Chi phi ,i,,~thêm (IOOU\':-'O) =~hu nh~p_(I0:IOV"[)-= GUI hi bi.nlloon vi (IOOOV~Il)1

-:II3t- el. chi ,mi tllng tbêur lei.) -+- Y'. thu nhifl ( v.)* Tac nhân trônd cu oonq va cne olen DotThuàn lÇ1i Diêm manh (5) Cd hc}i (0)

- Co kinh nqhièrn lâu nam: - Nhu cau bôt cho ché bién mién tâng- Von dâu tu không Ion, thu nhàp 6n d!nh; cao;- Cây trong dè thfch nghi vôi cac loai dat; - Gan dia bàn chê biên mién.- Vùng trong dong g13n vôi chê bién bôtdong;- Nquôn lao dÇ>ngdôi dào;- BÇ>tdong dè bào quàn:- ft phu thuôc vào thài tiêt,

Khô khën Diêm yeu (W) Thâch thüc (T)- San xuât con nhô le; - Co su canh tranh vé gia bôt dong cùa- Canh tranh rnanh -' diên tich voi cây Trung Ouôc;vechu6i. - Chua co Cd chê chfnh sàch dÇ>ngviên,- Thiéu von; thiéu thông tin; khuyén khfch phàt triên:- Công nqhê chê bién cü: - Th! tnlàng bôt dong b] han chê trong- Chua tàn dl,mg phu phârn: dia bàn tlnh.- Chua xli If môi tnrènq;- Thiéu vê sinh ATTP.

"lin J:ui.tlon~ ('hi hiin ht)triing

Thu gom b'jt chi hi~n mtt-n B:in buôn miin Ban le m~n

* Tac nhân chê bién mién

Kh6 khàn

Diêm manh (5)- Nçuôn lao dÇ>ngdôi dào;- Kinh nçhièrn chê biên lâu nam:- Th! tnronq tiêu thu rÇ>ngkhâp:- Dl1Ç1ccông nhàn làng nghé;

Cd hc}i (0)- Co chfnh sàch l1U tiên vay von cùanhà rurôc trong phàt triên làng nghé;- Dl1Ç1cth! trl1àng tiêu thu chàp nhàn:- Co khà nâng canh tranh cao vôi miénHà Tây và Thài Blnh;- Tiép cân thi tnrôno rurôc nooài.

Thuàn lÇ1i

Diêm yeu (W)- Chua c6 nhân hiêu tàp thê cho sanphâm;- Han ché vé von; Thiéu thông tin th!tnrènq:-Han chê vé diên tlch dê mà rÇ>ngquy mô;- Công nqhê chê bién cü: thiéu VSATTP;- Thiéu hop tac trong san xuàt và tiêu thu:- Chua xli If ô nhièm môi tnrôno.

Thach thïrc (T)- Yêu cau ngày càng cao vé chat 1l1Ç1ng,màu ma, bao bl và VSA TTP;- Dài hoi quàn Iy vé môi tnronç.

toàn chuôi, trong khi d6 nh6mchê biên bôt c6 chi phi tang

thêm chiém 13,19% nhl1llg thu Nhu v$y. viêc phân chia chinhàp dat 55,73% (do th] 6). phi- lÇ1iich cùa cac tac nhân

66Kinh te.Jlhàt iI'icn

•

pham, thông tin truyén thôngthLlèJng xuyên vé nhling biéndç>ng gia ca trên th] tnrônq,Tang cLlèJngmoi liên két gilianh6m hô chê bién mién vôinh6m chê bién bôt và gilianh6m chê bién mién và ngLlèJitiêu dùng mién.

Xây dlfng vùng chê biên tàptrung c6 day dù diéu kiên vév~ sinh môi tnrènq và hê thongXLt Il chat thài cha ca 2 vùngchë bién bôt và chê bién mién,dam bào vê sinh an toàn thuc",' ",'pham. T~n d~ng ph~ phamtrong chê bién làm phân b6n,thïrc an gia suc, khi dot, ... vïrabào v~ môi tnrônq song vïralàm tang thu nhàp cha hô.

Ap d~ng quy ff!nh cha vayvon LIUdai vôi làng nghé hop Ilvé solLlçmg, thèJigian và thù tuc,

Xây dlfng moi liên kêt chàtchë thông qua cac hop dongkinh té gilia cac tac nhân trongchuôl nhàrn dam bào loi Ichkinh té và tràch nhiêrn cùatLtng tac nhân vé chât ILlÇ1ngsan pham, cùng nhau chia senhling rùi ro vé th] tnrènq.

Nâng cap công ngh~ chébién nhàrn dam bào vé vê sinhan toàn thire pham. .

4. Két luânChuoi gia tri mién dong da

tao ra môt ILlÇ1nggia tri giatang khà cao (dat trên 188triêu dong cho dong san phamdi theo 1 ha gieo trônq). Vôi su

c6 rnat cùa cac nông hô 0 tatca cac mat xïch trong chuôi thiviêc cân thiêt phàt triên chuôinhârn dem I~i thu nhàp ondinh và nâng cao chat ILlÇ1ngcuôc song cha cac nông hô làhét sïrc cân thiét trong diéukièn diên tich dat nông nqhlêpblnh quân dau ngLlèJi dangngày rnôt giam di.

Chuôi gia tri mién dong gomc6 6 tac nhân tham gia tU sanxuât cù dong, chê bién bôt,buôn bôt, chê bién mién, banbuôn rniên và dén ban le miéndê dua san pham dén tayngLlèJitiêu dùng. Phân tich chathây, su phân chia chi phl- lÇ1iIch gilia cac nh6m tac nhânnày con chira hop Il, c6 nh6mdau ur chi phi thâp nhLlng laihLlong lei Ich cao và ngLlÇ1clai,Bên canh d6, moi Iiên hê traodoi thônq tin con long leo' chLIac6 tu càch phàp Il; chira c6 tochïrc kiërn tra chat ILlÇ1ng,v~sinh an toàn thuc pham. VIv~y, cân thiêt phài c6 chlnhsàch quàn Il tU cap B(>,Ngành,Cuc dén cap dia phironq trongvlêc phôi hep kiêrn tra và xâydlfng cac moi liên kêt, tao diéukiên thuàn lÇ1ivé von vé thôngtin dê tién toi xây dlfng nhânhiêu cha san pham, tao dlfngniém tin và thé dCrngvling traccha san pham trên th]trLlèJng.O

trong chuôi c6 chênh lêch khàIonvà con thiéu công bang.

3.3 f)ê' xuât giai phap phattrién chuoi theo hU'Ûng ôndinh và bën viing

3.3.1 Dénh gia thuêr: 19i,khô khan cua cac tac nhânchfnh trang chuoi

3.3.2 Dé xuâ't giai phaphoàn thi~n cnuô! gia tri miéndong theo hlléJng bén v{)ng

Cac cap lânh dao diaphircnq cân quan tâm xâydl/l1g rnôt chién ILlÇ1cphàt triênlâu dài cha ngành hàng miéndong trên dia bàn Tlnh.

Dé xuât dira ngành hàngché biên mién dong thành mathàng thire pham quan trçm'gthuôc quàn If cùa B(> Nôngnqhièp và phàt triên nông thôn.

Tàn dunq cac loai dat và c6quy hoach vùng trong dong ondinh tai nhling ndi không bicanh tranh bôi cac cây trônqc6 gia tri kinh té cao, dàp Crngnhu cau bôt ché bién miéntrong TTnh..

Mo cac lôp tàp huàn vé quànIf kinh té, hach toàn chi phi- kêtqua cha 2 nh6m hô nông dân(nh6m trong dong, chê bién bôtvà nh6m chê biên mién). Nângcao hiêu biét cùa cac nh6m hôvé thông tin thi tnrônq và lÇ1iIchkhi xây dlfng nhàn hièu chasan pham làng nghé.

Day rnanh hop tac trong sanxuât, chê bién và tiêu thu san

Tài li~u tham khào:1. CI,IC ché bién, thlfdng mai nông lâm thùy sàn và nghé muai, Thire tranq và dinh hlfong phàt trién

ngành chê bién nông sàn, tmrc phâm Vièt Nam (2010). Bào cao tham luàn.2. Nguyèn Th] N99c Huê, Dinh Thé LÇ>c(2005). Cây c6 cù và ki thuàt thâm canh, tàp 6- Dong riéng,

khoai sap, khoai nïra, khoai mài, khoai ray, khoai dong, NXB Lao dÇ>ngxâ hôi,3. Niên giam Thang kê (2009). TÔng eue thang kê, NXB Thang kê.4. Phàng Ké hoach, sb Nông nqhiêp &PTNT tlnh Hunq Yên, 20105. Phàng Thang kê, UBND xâ Tu Dân, Khoài Châu, Hlfng Yên, 20116. Phàng Thang kê, UBND xâ Yên Phu, Yên My, Hlfng Yên, 20117. Chu Tién Quang (2008). MÇ>t sa van dé vé chuô! gia tri nông sàn toàn cau. Tai

http://www.vnep.org.vn/Upload/Mot%20so%20van%20de%20ve%20chuoi%20gia%20tri%20nong%20san%20toan%20cau.pd tra cïru ngày 15 thâng 12 nam 2010.

8. sb Tài nguyên và Môi tnrènq tlnh Hlfng Yên (2007)9. Kaplinsky, R. and M. Morris (2001). A Handbook for Value Chain Research, Brighton, United King-

dom, Institute of Development Studies, University of Sussex.

KinhteJhilt trién 67