phục hồi chức năng hô hấp
TRANSCRIPT
PhPhụục hc hồồi chi chứức năng hô hc năng hô hấấpp
MMụục tiêuc tiêu
• Nắm được nguyên lý , kỹ thuật của vỗ
rung và dẫn lưu tư thế
• Nắm được các giai đoạn của hơi thở,
các bài tập thở
• Thực hành được bài tập thở 4 thì của
BS Nguyễn Văn Hưởng
ĐĐạại cươngi cương
1. Cơ quan hô hấp:
+ Mũi
+ Thanh quản, khí quản, phế quản
+ Lồng ngực và các cơ hô hấp (cơ liên
sườn, cơ vùng cổ - vai - ngực)
+ Cơ hoành
+ Cơ thành bụng
1. 1. Cơ quan hô hCơ quan hô hấấpp::
1. 1. Cơ quan hô hCơ quan hô hấấpp::
1. 1. Cơ quan hô hCơ quan hô hấấpp::
1. 1. Cơ quan hô hCơ quan hô hấấpp::
ĐĐạại cươngi cương
2. Hoạt động thở:
+ Dễ thở: thở bình thường, hít vào thở ra đều
đặn (18-20l/p, trẻ em cao hơn-tuỳ theo tuổi);
+ Thở mạnh: tăng biên độ thở, tăng dung tích
mỗi lần thở, không tăng tần số thở.
+ Thở nhanh: tăng tần số thở, không tăng biên
độ, không tăng dung tích mỗi lần thở.
+ Thở lúc nhanh lúc chậm
+ Ngừng thở
ĐĐạại cươngi cương
3. Nguyên nhân giảm chức năng hô hấp
- Viêm: vi khuẩn, lao....
- Chấn thương vùng ngực, bụng
- Tổn thương tuỷ cổ và ngực
- Phẫu thuật ngực, bụng,
- Nằm lâu
- Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD)
- Hen phế quản
- SARD: H5N1 - H1N1
CCáác phương phc phương phááp php phụục hc hồồi i
chchứức năngc năng
- Dẫn lưu tư thế
- Vỗ rung lồng ngực
- Tập thở
- Thông khí nhân tạo
DDẫẫn lưu thn lưu thếế -- vvçç -- rungrung
• Mục đích: phòng tích tụ, dẫn lưu các chất
tiết như đờm dãi, mủ của các ổ áp xe....
• Nguyên lý:
- Vỗ - Rung làm long đờm, các chất tiết
- Kết hợp dẫn lưu (áp dụng các tư thế -
đường đi của phế quản) nhằm dẫn lưu
dịch, chất tiết, mủ của các ổ áp xe ở trong
phổi ra ngoài.
DDẫẫn lưu thn lưu thếế -- vvçç -- rungrung
• Chỉ định:
- BN nằm lâu, hạn chế hô hấp
- Nhiều đờm dãi không khạc ra được;
- BN có các ổ viêm hoặc áp xe đã tạo mủ
DDẫẫn lưu thn lưu thếế -- vvçç -- rungrung
DDẫẫn lưu thn lưu thếế -- vvçç -- rungrung
DDẫẫn lưu thn lưu thếế -- vvçç -- rungrung
DDẫẫn lưu thn lưu thếế -- vvçç -- rungrung
Thuỳ trên - Phần đỉnh
DDẫẫn lưu thn lưu thếế -- vvçç -- rungrung
Thuỳ trên - Phần sau
DDẫẫn lưu thn lưu thếế -- vvçç -- rungrung
Thuỳ trên - Phần trước
DDẫẫn lưu thn lưu thếế -- vvçç -- rungrung
Thuỳ lưỡi
DDẫẫn lưu thn lưu thếế -- vvçç -- rungrung
Thuỳ giữa
DDẫẫn lưu thn lưu thếế -- vvçç -- rungrung
Thuỳ dưới - Phần trước đáy phổi
DDẫẫn lưu thn lưu thếế -- vvçç -- rungrung
Thuỳ dưới - Phần sau đáy phổi
DDẫẫn lưu thn lưu thếế -- vvçç -- rungrung
Thuỳ dưới - Phần trên
DDẫẫn lưu thn lưu thếế -- vvçç -- rungrung
Thuỳ dưới - Phần bên đáy phổi
Tập thở
CC¸̧c giai c giai ®®oo¹¹n cn cñña ha h¬¬i thi thëë
• Theo NguyÔn V¨n Hëng : thë lµ vÊn ®Ò
tranh c·i nhiÒu nhÊt, mçi trêng ph¸i, mçi c¸
nh©n ®Òu cã ph¬ng ph¸p thë riªng cña
m×nh. Muèn cã c¬ së khoa häc ®Ó ®a ra
ph¬ng ph¸p thë hîp lý tríc hÕt ph¶i nghiªn
cøu c¸c giai ®o¹n cña h¬i thë theo ý muèn.
• Theo «ng h¬i thë gåm c¸c giai ®o¹n:
CCáác giai đoc giai đoạạn cn củủa hơi tha hơi thởở
Giai ®o¹n 1: HÝt vµo tèi ®a.
• TÊt c¶ c¸c c¬ thë (c¬ hoµnh vµ c¬ thë thêng còng
nh c¬ thë g¾ng søc) ho¹t ®éng tèi ®a ®Ó hÝt vµo
tèi ®a, bông ph×nh vµ cøng,
• Áp xuÊt trong bông t¨ng h¬n ¸p xuÊt ngoµi khÝ
quyÓn, ¸p xuÊt trong phæi gi¶m xuèng thÊp h¬n ¸p
xuÊt ngoµi khÝ quyÓn, kh«ng khÝ trµn vµo tèi ®a
trong phæi lµm phæi d·n në tèi ®a.
CCáác giai đoc giai đoạạn cn củủa hơi tha hơi thởở
Giai ®o¹n 2: Gi÷ h¬i trong ngùc.
• C¸c c¬ thë tiÕp tôc co th¾t toµn bé cè ®Þnh tr¹ng
th¸i hÝt vµo tèi ®a, thanh qu¶n còng cè ®Þnh trong
tr¹ng th¸i më, ¸p xuÊt trong phæi b»ng ¸p xuÊt
ngoµi kh«ng khÝ do thanh qu¶n më.
• Áp xuÊt trong lång ngùc thÊp lµm cho m¸u ch¶y vÒ
tim thuËn lîi, m¸u trong mao m¹ch phæi phÕ nang
cã thêi gian trao ®æi O2 vµ CO2 .
• Áp xuất trong bụng tăng, đẩy máu tạng về tim
CCáác giai đoc giai đoạạn cn củủa hơi tha hơi thởở
Giai ®o¹n 3: Nhèt h¬i trong ngùc.
• Thanh qu¶n ®ãng, c¸c c¬ thë d·n ra.
• Áp xuÊt trong phæi b»ng ¸p xuÊt trong æ bông vµ
lín h¬n ngoµi khÝ quyÓn => ®Ì nÐn lªn tim, phæi
trong lång ngùc vµ c¸c phñ t¹ng trong æ bông,
m¸u dån lªn ®Çu mÆt lµm mÆt ®á, ®Çu nhøc khã
chÞu, huyÕt ¸p tèi thiÓu t¨ng.
CCáác giai đoc giai đoạạn cn củủa hơi tha hơi thởở
Giai ®o¹n 4 : RÆn.
• NÕu ta co th¾t c¬ ngùc, c¬ bông, c¬ lng, c¬
®¸y chËu, h¬i bÞ nhèt trong ngùc vµ bông,
• Áp xuÊt trong ngùc vµ bông t¨ng lªn, h¬i bÞ
nÐn, ®ã lµ tr¹ng th¸i dÆn ®Î, ®i đại tiện - tiểu
tiện, h¾t x× h¬i.
CCáác giai đoc giai đoạạn cn củủa hơi tha hơi thởở
Giai ®o¹n 5: Thë ra tù nhiªn.
• Më thanh qu¶n do søc nÆng vµ søc ®µn
håi cña phæi, cña lång ngùc vµ bông, c¸c
c¬ thë ra bu«ng xu«i, kh«ng k×m kh«ng
thóc,
• Thë ra xong ¸p xuÊt trong ngùc vµ bông
b»ng nhau.
CCáác giai đoc giai đoạạn cn củủa hơi tha hơi thởở
Giai ®o¹n 6: Thë ra cã Ðp bông.
• Co th¾t c¸c c¬ th¬ thë ra ë bông (c¬
bông, c¬ h«ng vµ c¬ ®¸y chËu); c¬
thë ra ë ngùc vµ c¬ r¨ng ca díi ®Ó
®uæi kh«ng khÝ trong phæi ra tèi ®a.
CCáác giai đoc giai đoạạn cn củủa hơi tha hơi thởở
Giai ®o¹n 7: Thãt bông.
• §ãng thanh qu¶n, biÕn lång ngùc vµ æ bông
thµnh hép kÝn. C¬ hoµnh trë thµnh thô ®éng,
bu«ng xu«i.
• Ta co c¸c c¬ thë vµo ®Ó n©ng c¸c x¬ng
sên lªn, phÇn bông kh«ng cã x¬ng rÊt
mÒm nªn bÞ ¸p lùc tõ phÝa ngoµi t¸c ®éng
lµm cho thµnh bông xÑp xuèng vµ cã phÇn
thãt vÒ phÝa trªn t¹o thµnh bông h×nh lßng
thuyÒn.
CCáác giai đoc giai đoạạn cn củủa hơi tha hơi thởở
Giai ®o¹n 8: Ph×nh bông.
• Thanh qu¶n vÉn ®ãng, Ta Ðp ngùc mµ
kh«ng Ðp bông, kh«ng co th¾t c¸c c¬
bông, lång ngùc xÑp xuèng, ¸p xuÊt trong
hép kÝn t¨ng lªn lµm cho bông ph×nh ra.
MMụục đc đíích tch tậập thp thởở• Làm dãn nở lồng ngực
• Làm dãn nở phổi, tăng dung tích phổi
• Tăng cường trao đổi khí
• Phòng ứ đọng dịch tiết ở phổi
• Tránh dầy dính màng phổi
• Phòng ngừa các bệnh lý của phổi và các cơ quan khác
• Tốt cho hoạt động của tim và các tạng trong ổ bụng
CC¸̧c bc bµµi ti tËËp thp thëë thth««ng dôngng dông..
1. Thë hoµnh (diaphragmatic breathing).
• ChØ ®Þnh:
- BN sau phÉu thuËt,
- BN sau chÊn th¬ng,
- T¨ng thë nhng lu th«ng khÝ kÐm ë
nh÷ng bÖnh nh©n t¾c nghÏn h« hÊp m¹n
tÝnh (COPD).
CC¸̧c bc bµµi ti tËËp thp thëë thth««ng dôngng dông
• Kü thuËt:
- Gi¶i thÝch cho BN vÒ thñ thuËt,
- ĐÆt BN ë t thÕ n»m ngöa, hai tay kü thuËt viªn
®Æt ë hai bªn m¹ng sên cña BN vµ nhÑ nhµng
Ên xuèng ë th× thë ra,
- Ở cuèi th× thë ra th× t¨ng lùc Ên vµ b¶o BN hÝt
vµo kh¸ng l¹i lùc cña tay kü thuËt viªn, ë cuèi th×
hÝt vµo th× kü thuËt viªn th¶ láng tay t¹o ®iÒu kiÖn
lµm ®Çy khÝ ë phæi
CC¸̧c bc bµµi ti tËËp thp thëë thth««ng dôngng dông
2. Thë vïng (segmental breathing).
• C¸c t¸c gi¶ Frederic Helmolz H vµ Henryh Stonnington JR, ®· m« t¶ c¸c ph¬ng ph¸p tËp thë cã t¸c dông lµm d·n në tõng vïng cña phæi.
• ChØ ®Þnh: Viªm mµng phæi, xÑp phæi, ®au do chÊn th¬ng, ®au do phÉu thuËt hoÆc bét yÕm.
• Kü thuËt:
CC¸̧c bc bµµi ti tËËp thp thëë thth««ng dôngng dông
• TËp d·n në phÇn lång ngùc díi (hai bªn):
- B¶o BN ®Æt hai bµn tay vµo vïng díi bê sên
hai bªn.
- Khi BN hÝt vµo, hai tay kh¸ng l¹i hÝt vµo vµ cã
c¶m gi¸c lång ngùc ®Èy tay ra hai bªn,
- BN cã thÓ tËp ë t thÕ n»m hoÆc ë t thÕ ngåi
tho¶i m¸i trªn ghÕ ch©n bu«ng thâng, ®ïi vµ gèi
gÊp 90o
CC¸̧c bc bµµi ti tËËp thp thëë thth««ng dôngng dông
• TËp d·n nöa lång ngùc ë vÞ trÝ n»m cã 2 c¸ch:
+ C¸ch 1 :
- NÕu muèn d·n nöa lång ngùc ph¶i b¶o bÖnh nh©n
n»m nghiªng sang ph¶i vµ kª ®Çu cao lªn mét vËt
®Öm, tay ®Ó tríc ngùc vµ thë.
- NÕu muèn lµm giãn në nöa lång ngùc tr¸i th× n»m
t thÕ ngîc l¹i.
CC¸̧c bc bµµi ti tËËp thp thëë thth««ng dôngng dông
+ C¸ch 2 :
- Muèn lµm d·n në nöa lång ngùc ph¶i, b¶o
bÖnh nh©n n»m nghiªng sang tr¸i,
- Kª lång ngùc trªn mét ®Öm råi thë.
- NÕu muèn lµm giÉn në nöa lång ngùc tr¸i
lµm ngîc l¹i
CC¸̧c bc bµµi ti tËËp thp thëë thth««ng dôngng dông
• TËp d·n në lång lång ngùc t thÕ ngåi:
- Muèn lµm d·n në lång ngùc ph¶i th× ngåi
nghiªng sang tr¸i vµ thë;
- Nếu muèn lµm d·n në lång ngùc trái
ngîc l¹i
CC¸̧c bc bµµi ti tËËp thp thëë thth««ng dôngng dông
• TËp d·n në mét vïng cña phæi:
- §Æt tay ®èi diÖn lªn vïng phæi tËp d·n në
- Khi hÝt thë vµo th× Ðp tay xuèng kh¸ng l¹i
®éng t¸c thë, nÕu cã d·n në vïng phæi th× cã
c¶m gi¸c lång ngùc ®Èy tay ra,
- Cã thÓ tËp lµm d·n në mét vïng phæi ë
nhiÒu t thÕ kh¸c nhau (n»m ngöa hoÆc
ngåi), tËp xen kÏ c¸c bµi tËp víi nhau
CC¸̧c bc bµµi ti tËËp thp thëë thth««ng dôngng dông
3. Thë gi÷ h¬i ë th× hÝt vµo tèi ®a
(sustained maximal inspiration)
ChØ ®Þnh:
- §au sau chÊn th¬ng
- Sau phÉu thuËt,
- SÑp thuú phæi cÊp tÝnh.
CC¸̧c bc bµµi ti tËËp thp thëë thth««ng dôngng dông
Kü thuËt:
- Gi¶i thÝch cho bÖnh nh©n hiÓu râ vÒ thñ thuËt,
- ĐÆt bÖnh nh©n ë t thÕ thuËn lîi; cho bÖnh nh©n
tõ tõ hÝt vµo s©u tèi ®a qua mòi; b¶o bÖnh gi÷ h¬i
trong trong lång ngùc ë tr¹ng th¸i hÝt s©u tèi ®a
nµy kho¶ng 3 gi©y; sau ®ã cho bÖnh nh©n thë ra
tõ tõ qua miÖng.
- §Ó t¹o ¸p lùc d¬ng tÝnh ®êng thë ë th× thë ra
cã thÓ kÕt hîp bµi thë nµy víi bµi thë mÝm m«i
díi ®©y.
CC¸̧c bc bµµi ti tËËp thp thëë thth««ng dôngng dông
4. Bµi tËp thë mÝm m«i (pursed-lip breathing):
• §Ó lµm d·n në phæi c¸c t¸c gi¶ Roland Hirganvµ
CS (1967), Frederic Helmolz H vµ Henry
Stonnington JR (1982), Becker G vµ CS (1990),
Leveson C (1995) ®· khuyªn xö dông ph¬ng
ph¸p thë mÝm m«i ®Ó t¹o ¸p lùc d¬ng tÝnh
®êng thë ë th× thë ra.
CC¸̧c bc bµµi ti tËËp thp thëë thth««ng dôngng dông
• ChØ ®Þnh:
- Khã thë thêng xuyªn trªn nh÷ng bÖnh
nh©n COPD,
- Sö dông kiÓu thë kh«ng hiÖu qu¶ trong c¸c
ho¹t ®éng hµng ngµy còng nh lóc tËp
luyÖn,
- XÑp phæi hoÆc thuú phæi.
CC¸̧c bc bµµi ti tËËp thp thëë thth««ng dôngng dông
• Kü thuËt:
- Gi¶i thÝch cho BN vÒ thñ thuËt;
- B¶o BN hÝt vµo tèi ®a qua mòi;
- Ở th× thë ra BN mÝm m«i l¹i thæi h¬i qua kÏ m«i ®Ó
t¹o ¸p lùc d¬ng tÝnh trong ®êng thë vµ lång
ngùc; BN sÏ cã c¶m gi¸c ¸p lùc c¨ng trong khoang
miÖng khi h¬i thë thë ra tõ tõ.
CC¸̧c bc bµµi ti tËËp thp thëë thth««ng dôngng dông
5. C«ng thøc bµi tËp thë 4 th× cña NguyÔn V¨n
Hëng:
• Tõ ph©n tÝch trªn NguyÔn V¨n Hëng ®Ò xuÊt
ph¬ng ph¸p tËp thë rÊt ®¬n gi¶n ®· ®îc ¸p
dông trong nhiÒu n¨m thÊy rÊt cã hiÖu qu¶ trong
®iÒu trÞ c¸c bÖnh phæi. BÖnh nh©n tù ®iÒu khiÓn
h¬i thë cña m×nh, thë 4 th× lÊy thë hoµnh lµm néi
dung chÝnh, thë chËm vµ s©u 4 ®Õn 5 chu kú
mét phót:
CC¸̧c bc bµµi ti tËËp thp thëë thth««ng dôngng dông
• Th× 1: HÝt vµo ®Òu vµ s©u tèi ®a, ngùc në bông
ph×nh vµ cøng. Thêi gian b»ng 1/4 h¬i thë.
• Th× 2: Gi÷ h¬i, c¬ hoµnh vµ c¸c c¬ lång ngùc ®Òu
co th¾t tèi ®a, thanh qu¶n më, thêi gian b»ng
b»ng 1/4 h¬i thë.
• Th× 3: Thë ra tho¶i m¸i tù nhiªn, kh«ng k×m,
kh«ng thóc. Thêi gian b»ng 1/4 h¬i thë.
• Th× 4: Th gi·n hoµn toµn, toµn th©n cã c¶m gi¸c
nÆng vµ Êm (tù ¸m thÞ ). Thêi gian b»ng 1/4h¬i
thë.
CC««ng thng thøøc bc bµµi ti tËËp thp thëë 4 th4 th××
LONG ĐLONG ĐỜỜMM• Uống thuốc: Acemuc, Autusin, các thuốc y
học cổ truyền như Bổ phế trị khái lộ….
• Uống nhiều nước (đủ nước)
• Vỗ
• Rung bằng tay, rung bằng máy
• Khí dung nước muối sinh lý
THÔNG KHTHÔNG KHÍÍ NHÂN TNHÂN TẠẠO KHÔNG XÂM NHO KHÔNG XÂM NHẬẬPP
• Chỉ định:
- Bệnh cơ di truyền:
+ Teo cơ kiểu Duchen (DMD)
+ Teo cơ kiểu Baker
- Tổn thương tủy sống cao từ C5-C3
- Bệnh nhược cơ
- COPD
THÔNG KHTHÔNG KHÍÍ NHÂN TNHÂN TẠẠO KHÔNG XÂM NHO KHÔNG XÂM NHẬẬPP
THÔNG KHTHÔNG KHÍÍ NHÂN TNHÂN TẠẠO XÂM NHO XÂM NHẬẬPP
• Chỉ định:
- Tổn thương tủy sống cao trên C3
- Bệnh nhược cơ nặng
- Hôn mê sâu
- Phẫu thuật kéo dài
- Bệnh cơ di truyền:
+ Teo cơ kiểu Duchen (DMD)
+ Teo cơ kiểu Baker
THÔNG KHTHÔNG KHÍÍ NHÂN TNHÂN TẠẠO XÂM NHO XÂM NHẬẬPP
Xin chXin ch©©n thn thµµnh cnh c¶¶m m ¬¬n!n!