platońska teoria idei

Metafora jaskiniStruktura rzeczywistości w koncepcji Platona

Czym jest wiedza prawdziwa i jak ją osiągnąć?Historyczna geneza i uzasadnienie Platońskiej teorii idei

Etyczne uzasadnienie teorii ideiSokrates

Etyka Platona

Filozofia - Platońska teoria idei

Artur Machlarz

2013-10-01

Artur Machlarz Filozofia - Platońska teoria idei




Etyka Platona

Tematyka wykładu

1 Metafora jaskini

2 Struktura rzeczywistości w koncepcji PlatonaŚwiat materialny - świat pozoruŚwiat idei - świat prawdziwyRelacja między światem idei i światem materialnymMatematyczne uporządkowanie świata materialnego

3 Czym jest wiedza prawdziwa i jak ją osiągnąć?

4 Historyczna geneza i uzasadnienie Platońskiej teorii idei

5 Etyczne uzasadnienie teorii ideiProtagoras - człowiek jest miarą wszechrzeczy...Relatywizm etyczny

6 Sokrates

7 Etyka Platona





Etyka Platona

Metafora jaskini

Rysunek: Ilustracja metafory jaskini - źródło (po małej modyfikacji):http://teachers.brg-schoren.ac.at.





Etyka Platona

Metafora jaskini

Kluczowe elementy obrazu:

Zakuci w kajdany ludzie na dnie jaskini.

Cienie na ścianie jaskini.

Przedmioty, które rzucają cienie.

Ognisko i słońce.





Etyka Platona

Metafora jaskini

Metafora jaskini jest doskonałą ilustracją teorii idei Platona. Możemy wniej odkryć:

strukturę rzeczywistości,

najważniejsze własności idei i świata materialnego,

relację między nimi,

opis ludzkiej sytuacji poznawczej.





Etyka Platona

Świat materialny - świat pozoruŚwiat idei - świat prawdziwyRelacja między światem idei i światem materialnymMatematyczne uporządkowanie świata materialnego

Struktura rzeczywistości

Cienie symbolizują świat materialny - zależny od tego, czego sącieniami.

Za plecami “kajdaniarzy” znajduje się świat bardziej rzeczywisty niżcienie: świat wzorców, idei.

Platońska ontologia ma charakter dualistyczny: istnieją dwie różne formyrzeczywistości (materialna i idealna).





Etyka Platona


Dualistyczna struktura rzeczywistości

Na przykład, zdaniem Platona, istnieje nieskończenie wiele osobnikównależących do gatunku ludzkiego (przedmiotów należących do światamaterialnego) i jednocześnie istnieje jedna idea człowieka.

UWAGA: nie należy świata idei identyfikować z ideami w sensie pojęć lubmyśli. Świat idei to świat niematerialny, niezależny od światamaterialnego i od naszego myślenia.





Etyka Platona


Cechy świata materialnego

Cienie są zależne od przedmiotów, które je rzucają - światmaterialny nie jest niezależny od świata idei.

Cienie rzucane przez światło ogniska są migotliwe i nietrwałe - takijest też cały świat materialny.

Cienie nie mówią nam całej prawdy o przedmiotach, których sącieniami - rzeczy materialne nie stanowią całej prawdy orzeczywistości.





Etyka Platona


Cechy świata idei

Świat przedmiotów rzucających cienie to świat idei.

Przedmioty rzucające cienie są bardziej rzeczywiste niż same cienie -idee są bardziej rzeczywiste niż rzeczy materialne.

Przedmioty rzucające cienie są niezależne od istnienia cieni - idee niezależą od świata materialnego.

Świat idei jest wieczny i niezmienny - zmienne i skończone są tylkocienie, czyli przedmioty świata materialnego.

Idee są doskonałymi wzorcami świata cieni.





Etyka Platona


Świat idei jest przyczyną świata materialnego

Jaka jest relacja między światem idei i światem materialnym?

Przedmioty rzucające cienie (idee) są warunkiem istnienia cienia -idee są przyczynami istnienia przedmiotów materialnych.

Idee decydują także o własnościach rzeczy materialnych - kształtprzedmiotu rzucającego cień decyduje o kształcie cienia.

Przedmioty materialne nie są jednak adekwatnym odbiciem idei -cień nigdy nie odwzorowuje przedmiotu w pełni.

Według Platona ani istnienia, ani własności przedmiotów materialnychnie jesteśmy w stanie wyjaśnić bez odwołania się do rzeczywistościpozamaterialnej.





Etyka Platona


Hierarchia idei

Przedmioty świata materialnego są niedoskonałym odbiciem idei. Każdyprzedmiot materialny może być odbiciem większej lub mniejszej ilościidei. Każda idea może być odzwierciedlana przez więcej lub mniejprzedmiotów. Im więcej przedmiotów materialnych jest odzwierciedleniemidei, tym idea jest bardziej doskonała, bo jest wtedy bardziej ogólna.Świat idei jest zatem hierarchicznie uporządkowany a zasadą tegoporządku jest stopień ogólności idei.





Etyka Platona


Co dobrego i pięknego jest w każdej rzeczy materialnej?

Słońce w metaforze jaskini symbolizuje ideę najwyższą - ideę Dobra iPiękna. Każda rzecz materialna jest zatem w pewnym sensie dobra ipiękna. Co to oznacza?

Doskonałe jest to, co jest stałe, niezmienne.

Takie walory posiadają w świecie materialnym jego własnościmatematyczne - są one niezależne od czynników subiektywnych.





Etyka Platona

Czy możemy poznać idee?

Wiedza prawdziwa nie może być identyfikowana z poznaniem światacieni, czyli świata materialnego: zmysły zatem nie dostarczają namwiedzy prawdziwej. Wiedza w sensie ścisłym dotyczyć ma idei.Czy idee można poznać?

Idee są poznawalne,

ale zmysły nie mogą być podstawą poznania idei (z obserwacjin-ilości ludzi, nie możemy wnioskować o idei człowieka).

Idee można poznać tylko dzięki rozumowi.

Wiedza o ideach jest wiedzą wrodzoną lecz zapomnianą.





Etyka Platona

Historyczna geneza teorii idei

Teoria bytu Parmenidesa - teoria idei Platona jest rozwinięciemteorii bytu Parmenidesa

Atomizm Demokryta - wg Platona przez odwołanie się dorzeczywistości materialnej, nie wyjaśnimy jej samej.





Etyka Platona

Protagoras - człowiek jest miarą wszechrzeczy...Relatywizm etyczny

Szkoła sofistyczna - ogólne informacje

Ruch sofistyczny miał charakter zarówno teoretyczny jak i praktyczny.Sofiści nie zajmowali się badaniem przyrody a tylko kwestiami związanymiz etyką, funkcjonowaniem państwa, stanowieniem prawa itp.Założycielem szkoły sofistycznej był Protagoras z Abdery.





Etyka Platona


Etyczny sens zasady Protagorasa

Podstawowa zasada Protagorasa i nurtu sofistycznego:

człowiek jest miarą wszechrzeczy

Zgodnie z tą zasadą, człowiek decyduje o tym, co jest dobre a co złe,sprawiedliwe lub niesprawiedliwe. Nie istnieje żadna zewnętrzna instancja,która decydowałaby o tym, co musimy uznać za dobre lub złe. Prawozatem, które decyduje o stosunkach międzyludzkich w państwach macharakter jedynie umowny. Nie istnieje żadnego rodzaju prawo naturalne.





Etyka Platona


Relatywizm a dogmatyzm i fundamentalizm

Stanowisko sofistów określa się często jako relatywistyczne:

skoro prawo ma charakter umowny, to dozwolone są różne, takżesprzeczne umowy w różnych społeczeństwach;

nie możemy żadnej z umów uznać za lepszą lub gorszą, bo nie mamyżadnego punktu odniesienia, żeby stwierdzić, która jest lepsza;

to co możemy robić, to tylko przekonać kogoś do swojegostanowska, a nie udowodnić poprawność sądu etycznego.





Etyka Platona

Etyka Sokratejska

Rysunek: Sokrates - postać na poły mityczna, stanowiąca jednak istotny punktzwrotny w filozofii starożytnej. Nauczyciel Platona. Nie pozostawił żadnychpism i stąd trudności z rekonstrukcją jego poglądów. Znamy je przedewszystkim z pism Platona, który swoje własne poglądy wkłada w dialogach wusta Sokratesa. Odróżnienie, co stanowi dokonanie Platona, a co Sokratesa,jest czasami trudne.





Etyka Platona

Etyka Sokratejska

Sokrates był oponentem sofistów. W przeciwieństwie do nich uważał, że:

prawa nie powinny opierać się tylko na zgodzie większości;

istnieje bowiem prawda o rzeczach takich jak “sprawiedliwość”,“dobro”, “zło” itp.

zadaniem każdego człowieka jest dotarcie do tej prawdy(intelektualizm etyczny w etyce indywidualnej).





Etyka Platona

Etyka Platona

Platon zgadzał się z Sokratesem w jego krytyce nurtu sofistycznego.Platon dzięki teorii idei zyskuje podstawę teoretyczną dla hipotezy oistnieniu prawa naturalnego.

To nie człowiek bowiem decyduje o tym, co jest np. sprawiedliwe,ale treść idei sprawiedliwości.

Ta idea jest wieczna i niezmienna. Zatem dla każdego, zawsze iwszędzie, sprawiedliwe powinno być dokładnie to samo.

To przekonanie stanowi podstawę pod konstrukcję np. teorii państwaidealnego.





Etyka Platona

Dziękuję za uwagę i zapraszam do stawiania pytań!

Artur Machlarz

e-mail: [email protected]: http://www.uni.opole.pl/∼machlarz


platońska teoria idei

Education