ta je politika ideologija Termin ideologija je prvi upotrijebio francuski filozof Desti de Trasi. Upotrijebio ga je za oznaavanje nauke o idejama. Ideologija je vrijednosni sistem usmjeren na akciju, meusobno povezan skup ideja koji na neki nain usmjerava politiko djelovanje. Ideologije imaju slijedede karakteristike: - daju prikaz postojedeg poretka, - daju model eljene bududnosti i - oznaavaju na koji nain treba da se izvre politike promjene. Racionalizam je uvjerenje da se svijet moe razumjeti i objasniti ljudskim razumom. Pragmatizam je teorija koja glavni naglasak stavlja na praktine uslove i ciljeve, ali podrazumjeva odsustvo vjere. Liberalizam Svako razmatranje politikih ideologija mora da zapone liberalizmom, jer je on u sutini ideologija industrijalizovanog Zapada i ponekad se opisuje kao metaideologija. Liberalizam je nastao kao posledica sloma feudalizma i razvoja trinog, odnosno kapitalistikog drutva koje ga je zamijenilo. Metaideologija je via, ideologija vieg reda, koja postavlja temelje za politiku raspravu. Progres je vjerovanje da istoriju obiljeava ljudski napredak koji se zasniva na uvedavanju znanja i mudrosti. Meritokratija je naelo po kome bi nagrade i poloaje trebalo rasporeivati na osnovu sposobnosti. Elementi liberalizma Individualizam predstavlja osnovno naelo liberalne ideologije. On odraava vjerovanje u vrhunski znaaj ljudske jedinke u odnosu na bilo koju drutvenu grupu ili kolektivno tijelo. Sloboda Lina sloboda predstavlja sredinju vrijednost liberalizma. Njoj se daje prednost u odnosu na jednakost, pravdu i autoritet. Liberali prihvataju ideal po kome bi svi ljudi trebalo da uivaju jednake maksimalne slobode. Razum Liberali smatraju da svijet ima racionalnu strukturu koja se moe spoznati razumom i analitikim istraivanjem. Jednakost individualizam podrazumijeva vjerovanje u fundamentalne jednakosti. To se iskazuje u liberalnom zastupanju jednakih prava pogotovo u obliku pravne i politike jednakosti. Liberali zastupaju naelo meriokratije, gdje se pod sposobnodu smatra talenat ujedinjen s tekim radom. Tolerancija liberali vjeruju da je tolerancija istovremeno garant individualne slobode i sredstvo za uvedevanje drutvenog bogatstva. Liberali vjeruju da postoji ravnotea izmeu suprotstavljenih pogleda i interesa i zato odbacuju ideju o nerjeivom konfliktu.

Pristanak po liberalnom gleditu, vlast i drutveni odnosi uvijek treba da se zasnivaju na pristanku, odnosno na sporazumu koji proistie iz slobode volje. Vlast mora da poiva na pristanku onih kojima se vlada. Konstitucionalizam liberali vjeruju u ogranienu vladu. To se postie podjelom vlasti stvaranjem sistema kontrole i ravnotee izmeu razliitih ustanova vlasti. Klasini liberalizam sredinja tema klasinog liberalizma jeste da podrava krajnji vid individualizma. Ljudska bia se smatraju sebinim i samodovoljnim stvorenjima. Takoe temelj ovog stanovita ini ekonomski liberalizam, vrsta vjera u mehanizme slobodnog trita i najbolje funkcionisanje ekonomije kad se vlada u nju ne mijea. Smatra se da lajzes-fer kapitalizam obezbjeuje napredak, podrava linu slobodu i obezbjeuje drutvenu pravdu oslanjajudi se na uspone i padove pojedinca. Atomizam je vjerovanje da je drutvo sastavljeno od skupa pojedinaca koji jedni drugima duguju veoma malo ili nita. Velika vlada je intervencionistika vlada, podrazumijeva se upravljanje ekonomijom i kontrola drutva. Don Lok engleski filozof i politiar. Lok je bio mislilac koji je najvie doprineo razvoju ranog liberalizma i stavljo je poseban naglasak na prirodna prava, odnosno prava koja je podario Bog, odreena kao pravo na ivot, slobodu i svojinu. Najznaajnija njegova djela su Pisma o toleranciji i Dvije rasprave o vladi. Moderni liberalizam odlikuje se blagonaklonijim odnosom prema dravnom intervencionizmu. Pod uticajem djela D.S.Mila takozvani novi liberali zastupali su ire pozitivno vienje slobode. Ovo stanovite dalo je osnov za socijalni liberalizam, odnosno liberaluizam blagostanja. Redistribucija smanjenje materijalne nejednakosti kombinacijom progresivnog oporezivanja i socijalnih davanja. Don Stjuart Mil britanski filozof, ekonomista i politiar.Milovo raznovrsno i sloeno djelo oznailo je prelaz od klasinog ka modernom liberalizmu. Imao je nepovjerenje preme dravnoj intervenciji. Naglasak je stavljao na kvalitet individualnog ivota. Pravo glasa ene i stvaranje radnikih zadruga su ciljevi za koje se Mil zalagao. Edmond Berk britanski dravnik i politiki teoretiar. Kroz svoja djela kritiki se osvrde na francusku revoluciju. Najpoznatije djelo mu je Razmiljenje o revoluciji u Francuskoj. Iako je bio naklonjen Amerikoj revoluciji, otro je kritikovao pokuaj da se Francuska politika oblikuje u skladu sa naelima kao to su sloboda, jednakost i bratstvo, tvrdedi da se mudrost nalazi u iskustvu i tradicijhi.

Konzervativizam- konzervativne ideje javile su se krajem 18. i poetkom 19. vijeka. One su dole kao odgovor na ubrzane ekonomske i politike promjene koje je simbolizovala Francuska revolucija.

Konzervativizam se vrado na ansien reim, to je stari poredak, dovodi se u vezu sa apsolutistikim ureenjem koje je prethodilo Francuskoj revoluciji. Konzervativizam je vrsto stao u odbranu tradicionalnog drutvenog poretka koji je sve ozbiljnije dovoen u pitanje. Elementi konzervativizma Tradicija odraava sakupljeno znanje prolosti i ustanova i praksu koje su izdrale ispit vremena i zato bi trebalo da budu ouvane za dobro sadanjih i bududih generacija. Pragmatizam uvjerenje da djelovanje treba da bude oblikovano prema praktinim uslovima i ciljevima. Zbog toga konzervativci radije opisuju svoja uvjerenja kao nain razmiljanja ilim pristup ivotu nego kao ideologiju. Nesavrenost ovjeka konzervativno vienje ljudske prirode je izuzetno pesimistino. Po njemu, ljudska bida su ograniena i zavisna, imaju potrebu da ive u stabilnim i ureenim zajednicama. Osim toga ljudi su moralno iskvareni, odnosno uprljani sebinodu, pohlepom i eu za modi. Organicizam umjesto da vide drutvo kao proizvod ovjekovih sposobnosti, konzervativci su tradicionalno shvatali kao organsku cjelinu (ivo bide). Drutvo je stoga oblikovano po prirodnoj nunosti, sa njenim razliitim ustanovama koje doprinose zdravlju i stabilnosti drutva. Hijerarhija - po konzervaivnom shvatanju u organskom su drutvu razliiti poloaji prirodni i neizbjeni. Hijerarhija i nejednakost ipak ne prouzrokuju sukob, jer je drutvo povezano obavezama i odgovornostima. Vlast konzervativci smatraju da je vostvo koje prua smijer i podrku onima koji ne posjeduju znanje, iskustvo ili obrazovanje da djeluju mudro u sopstvenom interesu. Vrijednost vlasti je u tome to je izvor drutvenog jedinstva, tako to ljudima ukazuje na to ko su i ta se od njih oekuje. Svojina konzervativci smatraju da je vlasnitvo kljuno zato to ljudima daje sigurnost, i podstie ih da potuju zakone i svojinu drugih. Posjedovanje ne podrazumijeva samo prava ved i obaveze. Mi smo, na neki nain, samo uvari svojine koja je ili naslijeema ili moe biti od vrijednosti za bududa pokolenja. Paternalistiki konzervativizam Paternalistika grana konzervativne misli u potpunosti je u skladu s principima organicizma, hijerarhije i dunosti. Paternalizam se zasniva na kombinaciji razboritosti i naela. Uglavnom upozorava na opasnost da V.Britanija bude podijeljena na bogate i siromane, izraava se strah od drutvene revolucije. Iz ovog uenja proisteklo je naelo jedne nacije koja oredstavlja ugaoni kamen onoga to se moe nazvati torijevskom pozicijom. Torijevstvo izraava vienje organske ravnoteejedinstvenu i stabilnu hijerarhiju. Noblese oblige odgovornost da se tite oni koji su manje srede ili manje privilegovani. Torijevstvo je ideoloki pogled koji se odlikuje vjerovanjem u hijerarhiju, naglaavanjem tradicije i podrkom dunostima i organicizmu.

Nova desnica predstavlja novinu u konzervativnoj misli i moe se smatrati vrstom kontrarevolucije protiv pomijeranja ka dravnom intervencionizmu posle 1945. i irenja leberalnih, odnosno progresivnih drutvenih vrijednosti. Ideje nove desnice nastale su sedamdesetih godina 20. vijeka kao posledica navodne proposti kejnzijanske socijaldemokratije, koju je oznaio kraj poslijeratnog buma, i rastude zabrinutosti zbog rastakanja drutva i pada autoriteta. Ove ideje su bile najutjecajnije u V.Britaniji i SAD, gdje su osamdesetih godina dobile oblik taerizma, odnosno reganizma, i izvrile iri, moglo bi se redi svjetski uticaj na opte pomjeranje od dravnih ka trino usmjerenim oblicima organizacije. Neoliberalizam je savremena verzija klasine politike ekonomije koja je razvijena u djelima ekonomista slobodnog trita, kao to su Fridrih Hajek i Milton Fridman i filozofa Roberta Nozika. Nosei stubovi neoliberalizma su trite i pojedinac. Osnovni neoliberalni cilj je potisnuti granice drave poto se vjeruje da de neregulisani trini kapitalizam donijeti djelotvornost, pruvredni rast i raireno bogatstvo. Neokonzervativizam prihvata konzervativna drutvena naela iz 19. vijeka. Konzervativna nova desnica eli da obnovi autoritet sugeriudi povratak tradicionalnim vrijednostima, naroito onim koje se odnose na porodicu, vjeru i naciju. Smatra se da autoritet osigurava drutvenu stabilnost tako to obezbjeuje disciplinu i jedinstvo i ini civilizovan ivot mogudim. Neokonzervativci negativno gledaju na pojavu multikulturnih i multivjerskih drutava, jer ih razdiru sukobi i po prirodi su nestabilna. Fridrih fon Hajek Austrijski ekonomista i politiki filozof. Kao predstavnik tkz. Austrijske kole, vrsto je vjerovao u individualizam i trite, i bio je nemilosrdan kritiar socijalizma. Najpoznatija djela: Put ka ropstvu i Poredak slobode. Drava dadilja drava sa irokim drutvenim odgovornostima; termin podrazumijeva da su socijalni programi neopravdani i poniavajudi za pojedinca. Popustljivost sklonost da se dozvoli ljudima da ine sopstvene moralne odluke; popustljivost podrazumijeva da ne postoje autoritativne vrijednosti. Socijalizam se razvio kao reakcija na pojavu industrijskog kapitalizma. Imao je za cilj ukidanje kapitalistike ekonomije zasnovane na trinoj razmjeni, koju bi zamijenilo kvalitativno drukije socijalistiko drutvo, izgraeno na naelu zajednike svojine. Najuticajniji predstavnik ovog vida socijalizma je Karl Marks, ije su ideje inile osnov komunizma 20. vijeka. Krajem 19. vijeka pojavilo se reformistiko socijalistiko uenje koje se zasnivalo na dva izvora: humanistika tradicija etikog socijalizma povezana sa misliocima kao to su Robert Oven, arl Furije i Vilijam Moris i obliku revizionistikog marksizma kojeg je razvio Edvard Berntajn. Tokom vedeg dijela 20. vijeka socijalistiki pokret je bio podjeljen na dva suprotstavljena tabora i to: Revolucionarni socijalisti koji su slijedili primjer Lenjina i boljevika (nazivali su sebe komunistima), dok su reformski socijalisti koji su zastupali vid ustavne politike, prihvatali ono to je kasnije nazvano socijaldemokratijom. Do propasti komunizma su dovele revolucije u Istonoj Europi 1989-1991. Revizionizam - promjena izvornih, odnosno ustanovljenih vjerovanja; revizionizam moe da

podrazumijeva naputanje naela ili slabljenje naela. Elementi socijalizma Zajednica Sutina socijalizma je u vienju ljudi kao drutvanih bida koje povezuje ovjeanstvo. Socijalisti su skloni naglaavanju brige za prirodu i objanjavanju individualnog ponaanja prevashodno drutvenim a ne uroenim osobinama. Bratstvo Poto su ljudi dio ovjeanstva, njih povezuje prijateljstvo, odnosno bratstvo. Ovo je podstaklo socijaliste da daju prednost saradnji u odnosu na takmienje, kao i kolektivizmu u odnosu na individualizam. Drutvena jednakost predstavlja osnovnu vrijednost socijalizma. Socijalisti posebno naglaavaju znaaj drutvene jednakosti, jednakosti rezultata nasuprot jednakosti ansi. Ona takoe ini osnov za uivanje zakonskih i politikih prava. Potrebe naklonost prema jednakosti takoe je sadrano u socijalistikom uvjerenju da bi materijalna dobra trebalo da budu raspodjeljena na osnovu potreba, a ne na osnovu sposobnosti i rada. Klasina formulacija ovog naela sadrana je u Marksovom komunistikom principu svako prema sposobnostima, svakom prema potrebama. Drutvena klasa Socijalisti su analizirali drutvo na osnovu raspodjele zarada, odnosno bogatstva i tako su vidjeli klasu kao znaajnu drutvenu podjelu; drugo, socijalizam se obino povezuje s interesima radnike klase, jer je tradicionalno radniku klasu smatrao za sredstvo drutvene promjene, ak drutvene revolucije. Zajednika svojina Socijalisti zastupaju zajedniku svojinu poto predstavlja sredstvo kojim se povezuju materijalni resursi za zajedniko dobro, dok se za privatnu svojinu smatra da podstie sebinost, pohlepu i drutvene podjele. Marksizam je kao teorijski sistem, predstavljao najznaajniju alternativu liberalnom racionalizmu. Kao politika snaga, u vidu meunarodnog komunistikog pokreta, marksizam se smatrao za najvedeg neprijatelja zapadnog kapitalizma. Elementi marksizma Istorijski materijalizam Ugaoni kamen marksistike filozofije predstavlja ono to je Engels nazvao marksistiko shvatanje istorije. Marks je smatrao da ekonomska baza uslovljava ili odreuje ideoloku i politiku nadgradnju, to navodi na zakljuak da se drutveni i istorijski razvoj mogu objasniti na osnovu ekonomslih i klasnih inilaca. Dijalektika promjena Marks je vjerovao da je pokretaka snaga istorijskih promjena dijalektika. U materijalistikom vidu ovaj model podrazumijeva da su istorijske promjene posledica unutranjih suprotnosti u okviru naina proizvodnje.

Otuenje je proces u kome je radnitvo u kapitalizmu svedeno na puku robu. Po tom shvatanju, radnici su otueni od proizvoda sopstvenog rada, procesa rada, drugih radnika i konano, od samih sebe kao kreativnih i drutvanih bida. Klasna borba Osnovna protivrjenost kapitalistikog drutva potie od postojanja privatne svojine. Ona dovodi do podjele na buroaziju (kapitalistiku klasu) i proleterijat koji preivljava tako to prodaje svoj rad. Dodatna vrijednost Trka za profitom nagoni kapitalistika preduzeda da izvuku dodatnu vrijednost iz radnika tako to ih pladaju manje nego to njihov rad vrijedi. Kapitalizam je zbog toga nestabilan jer proleterijat ne moe zauvijek da prihvati eksploataciju i tlaenje. Proleterska revolucija Marks je proglasio proletersku revoluciju za neminovnu i predvidjeo da de se ona odigrati kao spontan ustanak iji je cilj preuzimanje kontrole nad sredstvima za proizvodnju. Kasnije je ipak razmatrao mogunost mirnog prelaska u socijalizam. Komunizam Marks je predvidio da de s proleterskom revolucijom zapoeti prelazni socijalistiki period. Kako klasne suprotnosti budu nestajale i kad nastane komunistiko drutvo bogatstvo de biti vlasnitvo svih za zadovoljenje istinskih ljudskih potreba.

Karl Marks njemaki filozof, ekonomista i politiki mislilac, oznaavan kao otac komunizma 20. stoljeda. Marksovo klasino djelo je Kapital, a najpoznatije i najpristupanije je Komunistiki manifest. Dijalektiki materijalizam sirov i deterministiki oblik marksizma koji je dominirao intelektualnim ivotom u ortodoksnim komunistikim dravama. Otuenje stanje ili proces depersonilizacije, odvajanje od istinske, odnosno sutinske prirode. Klasna svijest marksistiki pojam koji oznaava pravilno shvatanje klasnih interesa i volju da se oni slijede; klasa koja je klasno svjesna je klasa za sebe. Ortodoksni komunizam Marksizam je neraskidivo povezan sa iskustvom sovjetskog komunizma i posebno sa doprinosom prva dva sovjetska lidera V.I.Lenjina i Josifa Staljina. Osnovni Lenjinov doprinos marksizmu bila je njegova teorija o revolucionarnoj, odnosno partiji-avangardi. Kad su Lenjinovi boljevici 1917. osvojili vlast u Rusiji, uinili su to kao partija-avangarda, tvrdedi da djeluju u interesu radnike klase. U stvari tako je diktatura proleterijata postala diktatura komunistike partije. Staljin je tokom preoblikovanja sovjetskog drutva stvorio model ortodoksnog komunizma koji su posle 1945. slijedile Kina, Sjeverna Koreja i Kuba, kao i drave irom Istone Evrope. Staljinove promjene su bile posledica njegove najvanije ideoloke doktrine socijalizma u jednoj dravi, koja je nosila ideju da SSSR moe da izgradi socijalizam bez meunarodne revolucije. Gorbaovljev proces reformi perestrojka 1985-1991 uspio je da ukae na nedostatke sistema planiranja i oslobodio dugo potiskivane politike snage. Josif Staljin postao je generalni sekretar partije 1922. Poto je posle Lenjinove smrti izaao kao

pobjednik u borbi za vlast, uspostavio je izuzetno okrutnu totalitarnu diktaturu. Njegovo ideoloko naslijee je tijesno povezano sa doktrinom o socijalizmu u jednoj dravi. Perestrojka restruktuiranje; slogan koji se odnosi na pokuaj da se u okiru komunistikog obrasca liberalizuje i demokratizuje sovjetski sistem. Moderni marksizam Sloeniji i suptilniji vid marksizma razvijen je u Zapadnoj Evropi. Zapadni msrksizam je uglavnom bio pod uticajem Hegelovih ideja i naglaska na ovjeku kao stvaraocu koji se nalazi u ranim Marksovim radovima. Drugim rijeime, za ljudska bida se smatra da stvaraju istoriju, a ne samo da su lutke koje komtroliu bezline materijalne snage. Predstavnici modernog marksizma su er Luka i predstavnici Frankurtske kole iji su glavni predstavnici:Teodor Adorno, Maks Horkhajmer i Herbert Markuze. Herbert Markuze njemaki filozof i jedan od osnivaa Frankfurtske kole. Razvio je oblik neomarksizma koji se u velikoj mjeri zasnivao na uenju Hegela i Frojda. On nije polagao nadu u proleterijat, ved u marginalizovane grupe poput studenata, etnikih manjina i ena. Najpoznatije djelo mu je Um i revolucija. Socijaldemokratija se zalae za ravnoteu izmeu trita i drave, pojedinca i zajednice. U sreditu socijaldemokratije se nalazi kompromis izmeu prihvatanja kapitalizma kao jednog pouzdanog mehanizma za stvaranje bogatstva i elje da se ono raspodjeljuje na osnovu moralnih, a ne trinih naela. Osnovna osobina moderne socijaldemokratske misli jeste briga za marginalce u drutvu, slabe i ranjive. Odreuje se na osnovu naela kao to su socijalna zatita, redistribucija i drutvena pravda. Ipak, tokom oeamdesetih i devedesetih godina 20. stoljeda socijaldemokratija je bila u oiglednom povlaenju. To se dogodilo iz vie razloga. Zbog toga su politiari i politiki mislioci prihvatili ideju tredeg puta. Mogu se izdvojiti odreene osobine tredeg puta, kao to su: uvjerenje da je socijalizam mrtav, naelno prihvatanje globalizacije, nasuprot liberalizmu dodjeljiuje vladi kljunu privrednu i drutvenu ulogu, prihvatanje liberalne ideje jednakosti ansi i meritokratije. Politiari tredeg puta obino se zalau za reformu socijalnog sektora. Eduard Berntajn - njemaki socijalistiki politiar i teoretiar. Bertajn je bio vodedi zastupnik revizionizma, ukazujudi da ortodoksni marksizam treba izmijeniti i modernizovati. Najpoznatije mu je djelo Evolutivni socijalizam. esto se smatra za jednog od osnivaa moderne socijaldemokratije. Don Rols ameriki profesor i politiki filozof. Njegova knjiga Teorija pravde je jedno od najvanijih djela napisanih na engleskom jeziku posle II sv.rata. Rols je predstavio teoriju pravde koja se zasniva na uvjerenju da se drutvena nejednakost moe opravdati jedino ako je u korist najugroenijih. Preduzetnitvo vrijednost i praksa povezani s trinim rizikom i poslovanjem usmjerenim na profit. Ostale ideoloke tradicije Faizam Dva osnovna pojavna oblika faizma bili su Musolinijeva faistika diltatura u Italiji i Hitlerova nacistika diktatura u Njemakoj. Vrijednosti kao to su racionalnost, napredak, sloboda i

jednakost bile su odbaene u ime borbe, vostva, modi, heroizma i rata. Osnovno motiv koji se provlai kroz faizam jeste slika organski ujedinjene nacionalne zajednice, to se oitava u vjerovanju u snagu jedinstva. Individualnost nije cijenjena, jer pojedinac mora da utone u identitet zajednice ili drutvene grupe. Nisu svi faisti isto razmiljali. Italijanski faizam se zasnivao na potovanju i odanosti totalitarnoj dravi. Njemaki nacionalsocijaliam zasniva se na rasizmu. Njegove dvije teorije su arijevstvo (vjerovanje da njemaki narod treba da vlada svijetom) i snaan oblik antisemitizma (jevreji se oznaavaju kao istinsko zlo koje treba unititi). Adolf Hitler njemaki nacistiki diktator. Osnovu Hitlerovog pogleda na svijet, predstavljenog u knjizi Majn kampf, ini pokuaj da se ekspanzionistiki njemaki nacionalizam i snaan antisemitizam spoje u teoriju istorije po kojoj postoji neprekidna borba izmeu dobra i zla. Hitlerova politika bila je glavni uzrok holokausta i izbijanja II sv.rata. Anarhizam Meu ideologijama anarhizam predstavlja izuzetak jer ni jedna anarhistika partija nije uspjela da osvoji vlast. Glavni motiv anarhizma je vjerovanje da je politika vlast u svim oblicima zla i nepotrebna (anarhija doslovno znai bezvlade). Anarhisti kao to je Vilijam Godvin vjerovali su da su ljudska bida u stanju da mirno reguliu meusobne odnose, a da je vlada oblik neeljene prinude. Francuski anarhista Prudon razvio je mutualizam, uvjerenje da su male zajednice sposobne da reguliu svoje ivote sistemom pravedne razmjene. Rus Pjotr Kropotkin razvio je oblik anarhokomunizma. Feminizam Postije razliite feministike teorije, ali ih sve ujedinjuje elja da se enama dodjeli znaajnija uloga u drutvu. Osnovne teze feminizma su da drutvo karakterie neravnopravnost meu polovima i da se poredak muke modi treba sruiti. Postoje tri suprotstavljene feministike tradicije: -liberalne feministkinje koje pokuavaju da shvate ensku potinjenost u drutvu, -socijalistike feministkinje, one su ukazivale na ekonomski znaaj ena koje su posvedene porodici, -radikalne feministkinje, one vjeruju da je podjela meu polovima poiltiki znaajna i najvanija podjela u drutvu. Meri Vulstonkraft britanska teoritiarka i feministkinja. Ona je razvila prvu sistematinu feministiku kritiku. Najvanije djelo je Odbrana prava ene u kojem se naglaavaju jednaka prava ene, a posebno pravo na obrazovanje. Ideologija zatite ivotne sredine (enviromentalizam) Ova ideologija odraava brigu zbog tete koja se nanosi prirodi ubrzanim ekonomskim razvojem. Istovremeno iskazuje uznemirenost zbog pada kvaliteta ljudskog ivota i zabrinutost za opstanak ljudske vrste. Ono to enviromentalizam ini radikalnim je to da nudi alternativu antropocentrinom stanovitu. Antropocentrizam vjerovanje da ljudske potrebe i interesi imaju najvedi moralni i filozofski znaaj. Ekologija predstavlja istraivanje odnosa izmeu ivih organizama i njihovog okruenja. Ekologizam je politika doktrina koja se zasniva na ekolokim pretpostavkama o postojanju veze izmeu ljudske vrste i prirode.

Vjerski fundamentalizam se razlikuje po tome to posmatra politiku kao sekundarne u odnosu na vjerske doktrine. Politiki i drutveni ivot treba da bude organizovan na istinskim vjerskim naelima. Postoje dva suprotstavljena objanjenja fundamentalizma: Prvo prikazuje fundamentalizam kao prilogaavanje drutva na sekularizovanu kulturu. Drugo istie da je posledica neuspjeha sekularizma da zadovolji ljudsku elju za duhovnom istinom. Postoje razliiti oblici fundamentalizma (hridanski, jevrejski, hinduistiki), a najznaajniji moderni fundamentalizam je islamski. Islamski fundamentalizam posto je poznat zahvaljujudi Iranskoj revoluciji. Sekularizam je vjerovanje da religija ne bi trebalo da utie na svjetovne odnose; obino se ogleda u tenji da se crkva odvoji od drave. Fundamentalizam je nain miljenja u kome se odreena naela smatraju za sutinske istine koje imaju neprikosnoven autoritet. Njegove pristalice obino pokazuju ozbiljnost i vatrenost koje proistiu iz doktrinarne vrstine. Kraj ideologije Veliki doprinos ovoj raspravi dao je Fransis Fukujama. On nije tvrdio da je politika ideologija postala beznaajna, ved da je jedna od njih, liberalna demokratija, odnijela pobjedu nad svojim suparnicima i da je ta pobjeda konana. Ovaj esej se nadovezao na propast komunizma u Istonoj Evropi, koji je Fukujama smatrao pokazateljem nestanka marksizma-lenjinizma kao svjetski znaajne ideologije. Socijalna interaktivnost odnosi izmeu ljudi koji imaju visok stepen autonomije u smislu reciprociteta i meuzavisnosti. Postmodernizam, postmodernost Postmodernisti tvrde da ne postoji ono to se naziva datost; ideja apsolutne i univerzalne istine mora da se odbaci kao arogantna prevara. Tako je postmodernizam primjer antifundamentalizma. Naglasak, se, dakle, stavlja na znaaj diskursa, rasprave i demokratije. DRAVA ta je drava Drava se shvata na tri razliita naina:idealistiki, funkcionalno i organizaciono. Idealistiki pristup najasnije se ogleda u djelima Hegela. On je izdvojio tri momenta drutvenog ivota: porodicu, civilno drutvo i dravu.Hegel je shvatao dravu kao etiku zajednicu zasnovanu na meusobnim simpatijama univerzalni altruizam. Funkcionalistiki pristupi dravi usredsreuju se na ulogu, odnosno svrhu dravnih ustanova. Svakako najvanija uloga drave je ouvanje drutvenog poretka. Organizaciono stanovite odreuje dravu kao aparat vlasti. Mogude je razlikovati pet kljunih obiljeja drave: - drava je suverena. Ona vri apsolutnu i neogranienu vlast, - dravne ustanove su oigledno javne, za razliku od privatnih institucija civilnog drutva, - drava je izraz legitimnosti, - drava je sredstvo dominacije i - drava je socijalna asocijacija.

Razlike izmeu vlade i drave: - drava je ira od vlade, - drava je vjeni entitet, dok je vlada privremena, - vlada je sredstvo pomodu kojeg dravna vlast djeluje, - drava vri bezlinu vlast - drava predstavlja nepromjenljive interese drutva, dok vlada predstavlja posebne interese onih koji su na vlasti. Georg Vilhelm Fridrih Hegel njemaki filozof. U najznaajnijem politikom djelu Filozofija prava opisuje dravu kao etiki ideal i najvii izraz ljudske slobode. Hegelovo djelo je izvrilo znaajan uticaj na Marksa i druge tkz. mladohegelijance i doprinjelo razvoju, kako liberalne, tako i faistike misli. Drava je politika asocijacija koja uspostavlja suverenu nadlenost u okviru odreenih teritorijalnih granica i vri vlast kroz skup stalnih institucija koje su javne. Ustavna vlada sistem vlasti koji djeluje u okviru skupa zakonskih i institucionalnih ogranienja koja ograniavaju mod i tite slobodu pojedinca. Razliite teorije o dravi Mogu se izdvojiti etiri suprotstavljene teorije drave: pluralistika drava, kapitalistika drava, drava levijatan, patrijarhalna drava. Pluralistika drava pluralistika teorija drave ima liberalno porijeklo. Porijeklo ove teorije je u djelima teoretiara drutvenog ugovora Tomasa Hobsa i Dona Loka iz 17. vijeka. Kljuno pitanje kojim su se ovi mislioci bavili bile su osnove politidke obligacije, po kojima su pojedinci obavezni da se potinjavaju dravi i da je potuju. Oni su tvrdili da je drava proistekla iz dobrovoljnog sporazuma, koji su sklopili pojedinci svjesni da samo uspostavljanje suverene vlasti moe da ih zatiti od nesigurnosti, nereda i surovosti prirodnog stanja. Kao teorija drutva, pluralizam je stanovite da je u liberalnim demokratijama mod iroko i ravnomjerno rasporeena. Kao teorija drave, on u osnovi ima ideju da je drava neutralna zato to je otvorena prema razliitim grupama i interesima, i svim drutvenim klasama. Savremani pluralisti su prihvatili kritikije stanovite o dravi, koje je nazvano neopluralistika teorija drave. Teoretiari poput Roberta Dala, arlsa Lindbloma i Galbrajta doli su do zakljuka da su savremene industrijske drave sloenije i manje otvorene prema pritiscima stanovnitva nego to to klasini pluralizam prikazuje. Politika obligacija - obaveze graanina prema dravi; osnova na kojoj se zasniva pravo drave da vlada. Teorija drutvenog ugovora drutveni ugovor je dobrovoljan sporazum pojedinaca zahvaljujudi kojem nastaje organizovano drutvo, odnosno drava. Teorija drutvenog ugovora se sastoji iz tri dijela: -postoji predstava hipotetikog drutva bez drave (prirodno stanje), -pojedinci zakljuivanjem drutvenog ugovora priznaju da jedino suverena vlast moe da osigura red i stabilnost, -drutveni ugovor obavezuje graane da se pokoravaju dravi i da je potuju.

Prirodno stanje - drutvo, bez politike vlasti i formalne (zakonske) kontrole pojedinca; obino se koristi kao teorijsko sredstvo. Anarhizam doslovno, bez vlasti; rije anarhija se obino upotrebljava za oznaavanje nestabilnosti, ili ta vie haosa. Neopluralizam je teorija drutva koja ostaje vjerna pluralistikim vrijednostima, ali istovremeno istie potrebu za osavremenjavanje klasinog pluralizma uzimajudi u obzir elitistike, marksistike i teorije nove desnice. Kapitalistika drava - Marksistiko shvatanje drave prua jasnu alternativu pluralistikom vienju drave kao neutralnog sudije. U Marksovim djelima javljaju se dvije teorije drave. U prvoj istie da se drava zasniva na drutvu i u potpunosti je zavisna od ekonomski vladajude klase, to je u kapitalizmu buroazija. Po drugoj teoriji autonomija drave samo je relativna, poto ona posreduje izmeu sukobljenih klasa i na taj nain odrava samo klasni sistem. Obadvije teorije znaajno se razlikuju od liberalnog i kasnije nastalog pluralistikog modela dravne modi. U njima se istie da se drava moe razumjeti samo u kontekstu nejednake klasne modi i da proistie iz kapitalistikog drutva i odraava ga tako to djeluje kao instrument represije dominantne klase. Lenjin je jasno opisao dravu kao instrument represije nad eksploatisanom klasom. Neomarksisti su razvili analizu dravne modi. Po miljenju Antonija Gamija buroaska dominacija se u najvedoj mjeri odrava hegemonijom, intelektualnim vostvom ili kulturnom kontrolom i u tom procesu znaajnu ulogu ima drava. U knjizi Drava u kapitalistikom drutvu Miliband je opisao dravu kao sredstvo vladajude klase, istiudi koliko dravna elita nesrazmjerno potie iz reda privilegovanih i posrednika. Pulankus je istakao koliko struktura ekonomske i drutvene modi ograniava autonomiju drave. Razvoj modernog marksizma doveo je do znaajnog pribliavanja pluralistike i marksistike teorije. Neomarksizam (ponekad se naziva moderni marksizam) predstavlja pokuaj da se izmijene, odnosno preoblikuju klasine Marksove ideje, uz istovremenu vjernost odreenim marksistikim naelima. U tom kontekstu dominiraju dva pitanja: Prvo, neomarksisti pokuavaju da prue alternativu mehanicistikim i deterministikim idejama ortodoksnog marksizma, odbijajudi da prihvate prvenstvo ekonomije ili da proleterijatu dodijele privilegovanu ulogu. Drugo, oni nastoje da objasne Marksova pogrena predvianja, posebno se posvedujudi analizi ideologije i dravne modi. Drava levijatan Predstava o dravi kao levijatanu u savremenoj politici se vezuje za novu desnicu. Nova desnica odlikuje se jakom antipatijom prema dravnoj intervenciji u ekonomskom i drutvenom ivotu. Teoretiari nove desnice objanjavaju tendenciju irenja modi drave pritiscima koji dolaze i od potranje i od ponude. Prvi proistiu iz samog drutva, obino kroz mehanizam izborne demokratije. Teza o prevelikoj ponudi obino se povezuje sa teoretiarima javnog izbora koji izuavaju nain donoenja javnih odluka. Patrijarhalna drava Savremeno razmatranje patrijarhalne drave mora da uzme u obzir feministike teorije. Liberalne feministkinje vjeruju da se ravnopravnost polova moe postidi postepenim reformama.

Liberalne feministkinje su pozitivno gledale na dravu, cijenedi dravnu intervenciju za sredstvo kojim se ukida nejednakost meu polovima i unaprjeuje uloga ene. Ovo se ogleda u kampanji za usvajanje zakona o jednakim zaradama, legalizaciji abortusa, proirenje sistema socijalne zatite itd. Radikalne feministkinje tvrde da mod drave odraava dublju strukturu represije u obliku patrijarhata. Razvijena su dva stanovita: instrumentalistiko i strukturalistiko. Instrumentalisti smatraju dravu za malo vie od sredstva koje mukarci koriste za odbranu svojih interesa i odravanje strukture patrijarhata. Strukturalisti istiu stepen do kojeg se institucije zasnivaju na patrijarhalnom sistemu. Patrijarhat termin se obino koristi kao vladavina mukarca, ime se ukazuje na cjelokupnost represije i eksploatacije kojima su ene izloene. Radikalni feminizam - vid feminizma po kojem su razlike meu polovima politiki najznaajnije drutvene podjele i uvjerenje da su one ukorijenjene u strukturu porodinog ivota. Rezervna armija radne snage dostupna radna snaga koja se u vrijeme recesije moe lahko otpustiti; nema nikakvu zatitu i ima mali uticaj na trite. Uloga drave Razliiti oblici drava koji su se razvili su slijededi: minimalna drava razvojna drava socijaldemokratska drava kolektivistika drava totalitarna drava Minimalna drava je ideal klasinih liberala, iji je cilj da obezbijede najvedu mogudu slobodu za pojedince. Minimalna drava ima tri osnovne funkcije: Prvo, postoji radi odravanja unutranjeg reda. Drugo, obezbjeuje potovanje ugovora, odnosno dobrovoljnih sporazuma koje su skolopili graani. Trede, prua zatitu od napada spolja. U savremenoj politikoj raspravi minimalnu dravu brani nova desnica. Prema njoj ekonomska uloga drave treba da se svede na dvije funkcije: odravanje stabilnog sredstva razmjene (vrste valute sa niskom inflacijom) i podrka konkurenciji kontrolom monopola. Prava zakonska ili moralna prava da se djeluje i bude tretiran na odreen nain; graanska prava se razlikuju od ljudskih prava. Robert Nozik ameriki profesor i politiki filozof. Najznaajniji rad Anarhija, drava i utopija. Tvrdio je da vlasnika prava moraju striktno da se potuju, naroito ukoliko je bogatstvo steeno poteno ili na odgovarajudi nain preneeno s jedne osobe na drugu. Ovo stanovite predstavlja podrku minimalnoj vladi i minimalnim porezima i suprotstavlja se preraspodjeli i dravi blagostanja. Razvojna drava intervenie u privrednom ivotu sa ciljem da podri industrijski rast i privredni razvoj. Klasian primjer razvojne drave je Japan, gdje je drava vodila ekonomiju ka meunarodnoj konkurentnosti. Slian model intervencije postojao je i u Francuskoj. U Austriji i Njemakoj privredni razvoj je postignut stvaranjem partnerske drave. Odnedavno, ekonomska globalizacija doprinjela je nastanku takmiarskih drava, iji su primjer tigar ekonomije Istone Azije. Tigar ekonomije brzorastude i izvozno usmjerene ekonomije iji je uzor Japan: na primjer, J. Koreja,

Tajvan i Singapur. Socijaldemokratska drava Dok razvojne drave koriste intervencionizam da podstaknu privredni napredak, socijalistike interveniu sa ciljem da doprinesu irem drutvenom restrukturisanju, u saglasnosti sa principima kao to su pravinost, jednakost i drutvana pravda. Socijaldemokratska drava posebno doprinosi ispravljanju nejednakosti i nepravdi trine ekonomije. Ona se zato ne posveduje toliko stvaranju bogatstva, koliko njegovoj jednakoj, odnosno pravednoj raspodjeli. U praksi, to se svodi na pokuaj da se eliminiu siromatvo i smanji drutvena nejednakost. Stoga su kejnzijanizam i drutveno blagostanje dva nerazdvojna obiljeja socijaldemokratske drave. Drutvena pravda moralno opravdana raspodjela materijalnih davanja; obino se smatra da drutvena pravda podrazumijeva pristrasnost u korist jednakosti. Kolektivistika drava stavlja pod svoju kontrolu cjelokupan privredni ivot. Najistaknutiji primjer ovakvih drava bile su zemje Istone Evrope na elu sa SSSR-om. One su teile da u potpunostu ukinu privatno poduzetnitvo i uspostave centralno planiranje ekonomije kojima upravljaju komiteti za planiranje (komandne ekonomije). Opravdavanje dravne kolektivizacije proistie iz socijalistikog davanja prednosti zajednikoj u odnosu na privatnu svojinu. Za vrijeme Staljina socijalizam se praktino izjednaio sa etatizmom. Kolektivizacija ukidanje privatne svojine u korist sistema zajednike, odnosno drutvene svojine. Etatizam predstavlja uvjerenje da je dravna intervencija najpogodnije sredstvo za rjeavanje politikih problema i podsticanje ekonomskog i drutvenog razvoja. Totalitarna drava Sutina totalitarizma jeste stvaranje sveobuhvatne drave koja utie na svaki vid ljudskog ivota. Najbolji primjeri totalitarne drave su Hitlerova Njemaka i Staljinov SSSR. Nosedi stubovi ovakvih reima su potpuno nadgledanje i policijski teror, i sveprisutni sistem ideoloke manipulacije i kontrole. Prazna drava Uloga i znaaj drave su ugroeni dogaajima koji su obiljeili kraj 20. vijeka. Bili je to najdramatinije u nekim postkomunistikim dravama i djelimino u zemljama u razvoju. Kao posledica toga pojavile su se nacije, plemena i klanovi bez drave. Slabljenje drave je obiljeevalo tkz. pranjenje tihi proces kojim se nekadanje funkcije drave postepeno prenose na druge ustanove i tijela. Uzrok ovog su tri razliita procesa:globalizacija, potiskivanje i restrukturisanje i razvoj vladavine na poddravnom nivou. Globalizacija je proces u kome dogaaji i odluke donijete u jednom dijelu svijeta utiu na ljude na drugom dijelu. Jedan od njenih pojavnih oblika je nastanak globalne ekonomije, u kojoj je svakoj zemlji postalo znatno tee da upravlja meunarodnim kretanjem kapitala. Nita manji znaaj nema politika globalizacija, to se iskazuje u rastudoj ulozi meunarodnih i nadnacionalnih tijela (UN, EU, NATO). Restrukturisanje drave - Tokom osamdesetih i devedesetih godina 20. vijeka, naroito u SAD i V. Britaniji, dogodio se estok napad na dravu, koji su podstakli prioriteti i uvjerenja nove desnice. To je

dovelo do povlaenja drave sprovoenjem politike deregulacije, privatizacije i uvoenjem trinih reformi u javne slube. Privatizacija prenos dravne svojine iz javnog u privatni sektor koji dovodi do smanjene odgovornosti drave. Upravljanje na poddravnom nivou Poslednji izazov dravi dolazi od pritisaka za decentralizaciju, tenje da se odgovornosti prenesu sa nacionalnih, odnosno centralnih tijela na nivo lokalnih zajednica. Na primjer stvaranje kotskog parlamenta i Velke skuptine 1999. godine izjednailo je V.Britaniju sa ostalim evropskim dravama koje imaju znaajan nivo decentralizovane vlasti (panija, Francuska, Italija). Upravljanje na vie nivoa sloen politiki proces koji ukljuuje lokalni, nacionalni i nadnacionalni nivo, kao i vladine i nevladine aktere. NACIJE I NACIONALIZAM Nacionalizam je djeija bolest. On predstavlja male boginje ljudske vrste (A. Antajn). ta je nacija Na osnovu objektivnih pokazatelja, nacije su tvorevine kulture: grupe ljudi koji govore isti jezik, imaju istu vjeru, povezani su zajednikom istorijom itd. Ovi inioci nesumnjivo oblikuju politiku nacionalizma. Nacije se jedino mogu konano subjektivno odrediti. Ono ime se nacija razlikuje od drugih grupa, odnosno kolektiviteta, jeste to to njeni pripadnici sebe smatraju nacijom. To znai da nacija sebe posmatra kao posebnu politiku zajednicu. Po tome se razlikuje od etnike grupe. Nacija Nacije predstavljaju sloene pojave na koje utie zbir kulturnih, politikih i psiholokih inilaca. Kulturno, nacija je grupa ljudi koji su povezani zajednikim jezikom, vjerom ,istorijom i tradicijom. Politiki, nacija je grupa ljudi koji sebe doivljavaju kao prirodnu politiku zajednicu. Psiholoki, nacija je grupa ljudi koje odlikuje meusobna odanost, odnosno privrenost u vidu patriotizma. Etnika grupa grupa ljudi koji imaju zajedniki kulturni i istorijski identitet, obino povezan s vjerovanjem u zajedniko porijeklo. Nacije kao kulturne zajednice Ideja da je nacija u sutini etniki ili kulturni entitet opisuje se kao primarni pojam nacije. Prema Herderu, svaka nacija ima svoj Volksgeist, koji se iskazuje u pjesmama, mitovima i legendama, i za nju predstavlja izvor kreativnosti. Iz Herderovog kulturalizma proizlazi da su nacije prirodne, odnosno organske tvorevine koje postoje od davnina i koje de nastaviti da postoje sve dok ljudsko drutvo opstaje. Johan Gotfrid Herder njemaki pjesnik i filozof kojeg esto nazivaju ocem kulturnog nacionalizma. Naglaavao je naciju kao organsku grupu, ija su obiljeja poseban jezik, kultura i duh. Time je Herder doprineo nastanku istorije kulture i posebnog oblika nacionalizma. Volksgeist (njemaki) doslovno, duh naroda; organski identitet naroda koji se izraava u njegovoj

kulturi, a naroito u jeziku.

Kulturni nacionalizam je oblik nacionalizma u kome se najvedi naglasak stavlja na obnovu nacije kao posebne civilizacije. Kulturni nacionalisti dravu vide kao sporednu, ako ne i nebitnu tvorevinu. Kulturni nacionalizam je mistian, poto mu je u osnovi romantiarsko vjerovanje da je nacija jedinstvena, istorijska i organska cjelina , koju pokrede njen sopstveni duh. Nacija kao politika zajednica gledite da su nacije u osnovi politike tvorevine u prvi plan stavlja graansku lojalnost i politiku pripadnost, a ne kulturni identitet. Nacija je dakle grupa ljudi koji su povezani zajednikim dravljanstvom, bez obzira na njihovu kulturnu, etniku i drugu pripadnost. Ovo vienje nacije se pripisuje djelima an-ak Rusoa. Veliki broj teoretiara je naciju smatrao kao vjetaku tvorevinu (Erik Hobsbaum, Benedikt Anderson). Politika nacija je ona u kojoj dravljanstvo ima vedi politiki znaaj od etnikog identiteta. V.Britanija, SAD i Francuska se smatraju za klasine primjere politikih nacija. Tipovi nacionalizma O politikom karakteru nacionalizma vodi se veliki spor. Na jednoj strani na nacionalizam se gleda kao na naprednu i oslobaajudu snagu. Na drugoj strani upozorava se da on moe da bude iracionalna i reakcionarna doktrina. Nesporazumi potiu iz sporova da li je kulturno ili politiko mjerilo odluujude prilikom definisanja nacije. Meutim, karakter nacionalizma odreen je istovremeno i uslovima u kojima nastaju nacionalistike tenje i politikim ciljevima za koje se vezuju. Najznaajniji politiki izrazi nacionalizma su slijededi: liberalni nacionalizam, konzervativni nacionalizam, ekspanzionistiki nacionalizam, antikolonijalni nacionalizam. Ksenofobija strah od stranaca ili mrnja prema njima; patoloki etnocentrizam. Liberalni nacionalizam se smatra klasinim oblikom evropskog nacionalizma. Potie od Francuske revolucije i sadri veliki broj njenih vrijednosti. Revolucije iz 1848. podstakle su borbu za nacionalnu nezavisnost i ujedinjenje. Ovo je bilo najoiglednije u nacionalizmu italijanskog nacionalistikog pokreta, posebno na nain na koji ga je iskazao prorok ujedinjenja Italije uzepe Macini. Slina naela zastupo je i Simon Bolivar, koji je na poetku 19. vijeka bio na elu pokreta za nezavisnost Latinske Amerike. Liberalni nacionalizam je najjasnije izraen u etrnaest taaka amerikog predsjednika Vudro Vilsona. U osnovi liberalnog nacionalizma je zastupanje naela nacionalnog samoopredjeljenja, iji je cilj stvaranje nacionalne drave. On ne stavlja interese jedne nacije iznad interesa drugih. Umjesto toga, svaka nacija ima pravo na slobodu i samoopredjeljenje, te su sve jednake. uzepe Macini italijanski nacionalista i apostol liberalnog republikanizma. Njegov liberalni nacionalizam je izvrio snaan uticaj u itavoj Evropi, kao i meu useljenikim grupama u SAD. Nacionalno samoopredjeljenje naelo po kojem je nacija suvereni entitet; pod samoopredjeljenjem se podrazumijeva i nacionalna nezavisnost i demokratska vladavina. Ljudska prava prava koja ljudi posjeduju samim roenjem; univerzalna i fundamentalna prava.

Tribalizam grupno ponaanje ija su obiljeja izdvojenost i zatvorenost, obino pokretani neprijateljstvom prema suparnikim grupama. Etniko idenje nasilno protjerivanje ili unitavanje stranih naroda; esto se koristi kao eufemizam za genocid. Konzervativni nacionalizam Istorijski posmatrano, konzervatuvni nacionalizam se pojavio posle liberalnog. U savremenoj politici, nacionalizam je postao snano uvjerenje vedine, ako ne i svih konzervativaca. Konzervativni nacionalizam je zainteresovan za mogunost drutvenog jedinstva i javnog reda koji se ogleda u osjedanju nacionalnog patriotizma. Konzervativni nacionalizam se uglavnom pojavljuje u postojedim nacionalnim dravama, a ne onima koje su u procesu stvaranja. On se obino javlja kad vlada miljenje da naciji prijeti nekakva unutranja ili spoljnja opasnost. Ozbiljnija kritika ukazuje na to da konzervativni nacionalizam izaziva netolerantnost i predrasude. Patriotizam jeste osjedanje, odnosno psiholoka privrenost jednoj naciji. Patriotizam se nalazi u osnovi svih oblika nacionalizama. Ekspanzionistiki nacionalizam Oba svjetska rata 20. vijeka bila su u velikoj mjeri posledica ekspanzionistikog oblika nacionalizma. U svom krajnjem obliku, ovakav nacionalizam proistie iz osjedanja snanog, pa i histerinog nacionalnog entuzijazma, koji se ponekad naziva integralni nacionalizam. Njegov tvorac je francuski nacionalista arl Mores. Kao militantni i krajnji oblik nacionalizma, ekspanzionizam se ne moe odvojiti od ovinistikih uvjerenja i doktrina. ovinisti smatraju svoju naciju jedinstvenom i posebnom. Dingoizam javni entuzijazam i proslave inspirisane vojnim uspjesima ili imperijalnim osvajanjima. Rasizam pod rasizmom se podrazumijeva svako uvjerenje, odnosno doktrina u kojoj se zakljuci o politici i drutvu izvode iz ideja da je ljudska vrsta podijeljena na bioloki razliite rase. Politiki gledano, rasizam se ogleda u tenji za rasnim razdvajanjem (aparthejd) i u doktrinama o vioj i nioj vrijednosti krvi (npr. arijevstvo i antisemitizam). Antisemitizam je predrasuda ili mrnja prema Jevrejima. U svom ranom obliku, antisemitizam je imao vjerski karakter. Odraavao je neprijateljstvo hridana prema Jevrejima. Na poetku 19. vijeka pojavio se rasni antisemitizam u djelima Vagnera i emberlena, koji su optuili Jevreje da su sutinsko zlo i da su ruilaki narod. Ove ideje bile su ideoloka osnova njemakog nacizma, a nale su najuasniji izraz u holokaustu. Pannacionalizam - oblik nacionalizma posveden ujedinjenju razliitih naroda, bilo ekspanzionizmom, bilo politikom solidarnodu (pan znai svi ili svaki). Antikolonijalni nacionalizam U zemljama u razvoju pojavili su se razliiti oblici nacionalizma, koji su svaki na svoj nain podstaknuti borbom protiv kolonijalne vlasti. Oblikovanjem tenje za nacionalno osloboenje, nacionalizam u Africi i Aziji doprinio je jaanju osjedanja nacionalne pripadnosti. Prevelike imperije Britanije, Francuske, Holandije i Portugala sruile su se suoivi se s rastudim

nacionalizmom. Cilj nacionalnog osloboenja imao je i ekonimsku i politiku stranu, to nam pomae da razumijemo zato su antikolonijalni pokreti obino prihvatali socijalizam, i to posebno marksizamlenjinizam, a ne liberalizam kao sredstvo za izraavanje nacionalistikih tenji. Poetkom sedamdesetih godina 20. vijeka, umjesto marksizma-lenjinizma dolazili su razliiti oblici vjerskog fundamentalizma, a posebno islamskog (primjer Iranske revolucije iz 1979.godine). Ovo je zemljama u razvoju dalo poseban antizapadni karakter. Kolonijalizam je teorija ili praksa uspostavljanja kontrole nad stranim teritorijama i njihovog pretvaranja u koloniju. To je, dakle, poseban oblik imperijalizma. Njega obino karakterie naseljavanje i ekonomska dominacija. Multikulturalizam je, posebno od ezdesetih godina 20. vijeka, doveo u pitanje ideju nacije kao kulturno i politiki jedinstvene cjeline. Multikulturalizam naglaava politiku razlike. On se obino dovodi u vezu s kulturnom raznolikodu koja se zasniva na rasi, etnicitetu ili jeziku. Multikulturalizam ne samo da prihvata injenicu postojanja kulturnih razlika ved smatra da ih treba potovati i javno podravati. Isaija Berlin britanski istoriar ideja i filozof. Razvio je teoriju o obliku liberalnog kapitalizma. Osnov Berlinove filozofije je vjerovanje u moralni pluralizam. Najpoznatije djelo mu je etiri eseja o slobodi. Multikulturalizam se koristi kao opisni i normativni pojam. U prvom sluaju on oznaava kulturnu raznolikost. Multikulturalizam je neraskidivo povezan sa raznolikodu zajednica, koja proistie iz rasnih, etnikih ili jezikih razlika. Kao normativni pojam, podrazumijeva prihvatanje raznolikosti u zajednici, koje se zasniva na pravu razliitih kulturnih grupa na potovanje i priznanje. Da li nacionalna drava ima bududnost Kako je odmicao 20. vijek, sve ede su se javljale tvrdnje da je doba nacionalizma prolo. Ovo se dogodilo ne zato to je on prevazien, ved stoga to je nacionalizam izvrio zadatak; svijet je postao svijet nacionalnih drava. Tri najznaajnija geopolitika potresa u 20. vijeku (I i II svjetski rat i propast komunizma u Istonoj Evropi) svaki je na svoj nain osnaio koncept nacije kao naela politikog organizovanja. Smatralo se da je nacionalna drava jedino odriva politika jedinica. Meutim, tek to je naelo nacionalne drave dostiglo najiru podrku, nastale su druge veoma snane sile koje prijete da je uine prevazienom. Kombinacija unutranjih pritisaka i spoljnjih prijetnji izazvalo je krizu nacionalne drave. Na unutranjem nivou one su izloene centrifugalnim pritiscima, koji su posljedica rasta etnike i regionalne politike. Spoljne prijetnje nacionalnoj dravi javljaju se u vie oblika: Prvo, napredak u ratnoj tehnologiji i naroito nastanak nuklearnog doba; Drugo, privredni ivot se sve vie globalizuje; Tree, nacionalna drava moe da bude neprijatelj prirodne sredine. Nacionalna drava je oblik politike organizacije i politiki ideal. Na prvom mjestu, to je autonomna politika zajednica koju ine veze dravljanstva i nacionalnosti koje se poklapaju. Postoje dva suprotna gledita u nacionalnoj dravi: za liberale i veinu socijalista, nju prije svega ini graanska lojalnost i privrenost. Za konzervativce i integralne nacionaliste, ona se zasniva na etnikom ili organskom jedinstvu.

Teorijske kole koje se bave prouavanjem meunarodne politike: idealizam, realizam, pluralizam, marksizam. Idealizam - osnovna odlika je ta to meunarodnu politiku razmatra sa stanovita moralnih vrijednosti i pravnih normi. Ne bavi se empirijskim analizama koliko normativnim procjenama. Ponekad se smatra vrstom utopije. Hladni rat - razdoblje suparnitva izmeu Zapada pod dominacijom SAD i Istoka kojim je vladao SSSR. Trajao je od 1945 pa sve do pada komunizmau revolucijama 1989-1991. Immanuel Kant - Kritika istog uma, Kritika praktinog uma, Kritika modi suenja. Neoidealizam - shvatanje meunarodne politike koje istie praktinu vrijednost moralnosti i, naroito, potovanje ljudskih prava i nacionalne nezavisnosti. Realizam - najstarija teorija. Osnovna pretpostavka je da je drava najznaajniji inilac na meunarodnoj i svjetskoj sceni, i poto je suverena, moe djelovati kao samostalni entitet. (Kar, Morgentau) Politika modi - pristup politici koji se zasniva na pretpostavci da je tenja za modi osnovni ljudski cilj, ovaj pojam se nekad koristi u svrhu opisivanja. Internacionalizam - predstavlja politiku teoriju ili praksu koja je zasnovana na meunarodnoj ili globalnoj saradnji. Najvanija internacionalistika uenja proistekla su iz liberalizma i socijalizma. Ravnotea snaga - obrazac odnosa izmeu drava koji tei da spredi nasilje i politiku ekspanzije, inedi ih nepraktinim. Velika sila - drava koja se u hijerarhijskom sistemu drava ubraja meu najmodnije i ija se mod ogleda u uticaju koji ima na manje drave. Suverenitet - predstavlja princip apsolutne i neograniene modi. Pravni suverenitet se odnosi na vrhovnu zakonitu vlast, to jest neprikosnoveno pravo da se na osnovu zakona trai pristanak. Politiki suverenitet se odnosi na neogranienu mod, odnosno sposobnost da se zahtijeva poslunost, to je obino osigurano monopolom prinudne sile. Unutranji suverenitet se odnosi na vrhovnu vlast koju unutar drave ima tijelo koje u okviru dravnih granica donosi obavezujude odluke za sve graane, grupe, ili institucije. Neorealizam - shvatanje meunarodne politike koje mijenja model politike istiudi strukturalna ogranienja meunarodnog sistema. Pluralizam - predstavlja sociopolitiku teoriju koja ukazuje na raspodjelu modi izmeu izvrsnog broja suprostavljenih tijela i grupa. On naglaava odstupanje od pojmova politike modi i uvedanja nacije.

Marksizam - naglasak je na ekonomskoj modi i ulozi koju ima meunarodni kapital. Imperijalizam - politika irenja modi ili vladavine jedne drave van njenih granica. Oznaava ideologiju koja podrava vojnu ekspanziju i imperijalistika osvajanja, obino uz pomod nacionalistikih i rasistikih uenja. Berlinski zid - glavni simbol Hladnog Rata. Ekspanzionalizam - politika sprovoenja vojne agresije u cilju ostvarivanja teritorijalnog proirenja, to je u tijesnoj vezi sa imperijalizmom. Bipolarnost - tenja meunarodnog sistema da se grupie oko dva pola, podrazumijeva ravnoteu i stabilnost. Detant - poputanje, poputanje zategnutosti odnosa izmeu prethodno suprostavljenih drava. Hladni rat je pojam koji je stvorio Volter Lipman 1944. Pojam oznaava razdoblje politikog, ekonomskog, kulturnog i vojnog suparnitva izmeu kapitalistikog zapadnog i komunistikog istonog bloka, odnosno izmeu SAD-a i Sovjetskog Saveza. Globalizacija - je nastanak sloene mree meusobne povezanosti, koja znai da na nae ivote sve vie utiu odluke i dogaaji koji se odigravaju daleko od nas. Istie produbljivanje i proirivanje politikog procesa. Osnovno obiljeje je da opada znaaj geografske udaljenosti i teritorijalnih granica. Inkulturacija - proces u kojem se strana dobra i obiaji prihvataju tako to se prilagoavaju lokalnim potrebama i uslovima. Mekdonaldizacija - proces u kome globalna roba i trgovako i marketinko ponaanje, povezano sa industrijom brze hrane, osvajaju sve vedi broj privrednih sektora. Najznaajnija politika rasprava o globalizaciji tie se uticaja na demokratiju (Fukujuma) Protekcionizam - ograniavanje uvoza kvotama i carinama, iji je cilj zatita domadih proizvoda. Demokratski deficit - odsustvo odgovornosti izvrnih tijela narodnim skuptinama, ili neodgovarajude anse za narodnu participaciju. Regionalizaciju podstiu strateki, ekonomski i esto kulturni inioci. NATO, Varavski pakt, SEATO. Regionalni ekonomski blokovi - Sjevernoameriki sporazum o slobodnoj trgovini(nafta), Evropska unija, Azijsko - pacifika privredna saradnja, Udruenja drava Jugoistone Azije, Merkosur, Zona slobodne trgovine Amerike. Evropska unija - prije 1945.g. bez obzira na historijske, kulturne, jezike razlike, Evropa ini jedinstvenu politiku zajednicu. Ruso, Sen - Simon, Macini.

Funkcionalizam - teorija po kojoj su vlade prevashodno odgovorne za zadovoljavanje ljudskih potreba. Meuvladini odnosi - predstavljaju svaki oblik odnosa izmeu drava koji se odvijaju na osnovu suverene nezavisnosti. (ugovori, savezi, lige) Nadnacionalnost - postojanje vlasti koja je via od vlasti nacionalne drave i sposobna da joj nametne svoju volju. Veto - formalna mod dase blokira odluka ili akcija tako to se odbija davanje suglasnosti. Evropska komisija - izvrno birokratsko tijelo EU. Predlae zakone i kontrolie ih. Savjet ministara - organ koji donosi odluke. Evropski savjet - najvii forum u kojem efovi vlada, sa ministrima spoljnih poslova i dva komesara raspravljaju o optim smjernicama rada EU. Evropski parlament - skuptina u kojoj se raspravlja. Evropski sud - daje tumaenja i sudi na osnovu prava EU. Autarhija - samovladavina, pod njom se obino smatra ekonomska samodovoljnost koja je posljedica kolonijalnog irenja ili povlaenja meunarodne trgovine. Merkantilizam - kola ekonomske misli koja istie ulogu drave u upravljanju meunarodnom trgovinom i proizvodnji bogatstava. Meunarodni monetarni fond - cilj mu je nadgledanje globalnih pravila, koja se odnose na novac, te stabilnost valuta i kurseva. Sjedite Washington. Svjetska banka - nekadanja banka za obnovu i razvoj. Cilj ograniavanje rizika prilikom davanja inostranih zajmova, ime se postie ekonomska stabilnost. Washington Svjetska trgovinska organizacija - zamijenila Opti sporazum o carinama i trgovini, nastala 1995.g., cilj stvaranje globalnog trgovinskog sistema. eneva Ujedinjene nacije su osnovane na konferenciji u San Francisku 1945.g. Povelja UN sadri najvie standarde meunarodnog ponaanja za drave koje su voljne da se pridrue ovoj organizaciji: odricanje od upotrebe sile, rjeavanje meunarodnih sporova mirnim sredstvima, ljudska prava, slobode. Meunardno pravo je sistem pravila koje obavezuju drave i odreuju njihove odnose. Zasniva se na ugovorima, obiajima, optim principima i pravnoj doktrini prikupljenoj u presudama meunarodnih sudova.