ปท 14 ฉบบท 1 มกราคม - มนาคม 2558www.phtnet.org

Postharvest Technology Innovation CenterศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยวPostharvest Technology Innovation Centerศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

NewsletterNewsletter

ปารชาต เทยนจมพล 1,2,พเชษฐ นอยมณ 1,2 ธนะชย พนธเกษมสข 1,2 เยาวลกษณ จนทรบาง 1,2,3 รงนภา ไกลถน 1,2 และกลรศา เกตนาค 1,2

บทคดยอ การศกษาการเขาทำาลายของแมลงศตร

ขาวเปลอกในกองกระสอบขาวพนธขาวดอกมะล 105

ระหวางเกบรกษา ซงมลกษณะการเกบรกษา 2 ลกษณะ

คอ โรงเกบปดมดชดและโรงเกบแบบผนงเปดโลง

บางสวน เกบตวอยางขาวทก 2 สปดาห ระหวาง

เดอนกมภาพนธถงเดอนมถนายน 2556 แบงตวอยาง

ขาวเปลอกออกเปน 3 กลม ตามตำาแหนงการจดเกบ

ของตวอยาง คอ สวนบน สวนกลาง และสวนลาง

เพอนำามารอนดแมลงทเขาทำาลายในขาวเปลอก

พบวา ลกษณะการเกบรกษาในโรงเกบปดมดชด

มแมลงเขาทำาลายมากกวาโรงเกบแบบผนงเปดโลง

บางสวน ตำาแหนงการเกบรกษาสวนบนของกอง

กระสอบมความแปรปรวนในการเขาทำาลายของ

แมลงมากกวาสวนกลางและสวนลางตลอดระยะเวลา

การเกบรกษา แมลงทพบเขาทำาลายสวนใหญเปน

ประเภทกดกนภายในเมลด (internal feeder) ไดแก

มอดหวปอม ดวงงวงขาว และผเสอขาวเปลอก นอกจาก

นนยงพบการเขาทำาลายประเภทกดกนภายนอก

(external feeder) ไดแก มอดสยาม และเหาหนงสอ

อกดวย ซงแมลงจะเขาทำาลายทสวนบนและสวนลาง

1 สถาบนวจยเทคโนโลยหลงการเกบเกยว มหาวทยาลยเชยงใหม เชยงใหม 502002 ศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว สำานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา กรงเทพ 104003 ภาควชากฏวทยาและโรคพช คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม เชยงใหม 50200

งานวจยเดนประจำ ฉบบ

การเขาทำาลายของแมลงศตรขาวเปลอกแบบบรรจกระสอบระหวางการเกบรกษา

ในฉบบ

Damage by Insect Pests on Paddy Sack During Storage

ของกองกระสอบกอน แมลงทพบเขาทำาลายมากทสด

คอ ดวงงวงขาวและมอดหวปอม หลงจากนนจะเขาไป

ทำาลายสวนกลางและทำาใหเกดความเสยหายตอไป

คำ�สำ�คญ: แมลงศตร, ขาวเปลอก, เกบรกษา

คำานำา ขาวเปนพชเศรษฐกจทมความสำาคญ

ของประเทศไทย โดยประเทศไทยมพนทปลกขาว

ในป 2555/56 ประมาณ 80 ลานไร ใหผลผลต

รวมประมาณ 38 ลานตน โดยแบงเปนขาวนาป

28 ลานตน และขาวนาปรง 10 ลานตน ซงใช

ในการบรโภคภายในประเทศประมาณ 13 ลานตน

ตอป (สำานกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2557) เมอถงฤด

เกบเกยว จะมปรมาณขาวทออกสตลาดเปนจำานวนมาก

และราคาขาวตกต ำา ดงนนเพอแกปญหาราคาขาว

ตกต ำา รฐบาลจงมโครงการรบจำานำาขาวใหกบเกษตรกร

ขาวทรบจำานำาจะถกนำาไปเกบตามโรงสตาง ๆ สถาบน

เกษตรกรทรวมโครงการ รวมถงสหกรณการเกษตร

เพอรอการสและจำาหนาย สภาพการเกบรกษา

ขาวเปลอกนนจะแตกตางกนไปตามปรมาณการรบซอ

ขนาดของโรงส ระยะเวลาในการเกบรกษา เปนตน

การเกบรกษาขาวเปลอกในภาคเหนอตอนบนสวนใหญ

เปนการเกบแบบบรรจกระสอบ จากผลผลตขาว

ในแตละป มการสญเสยผลผลตทเกดขนในทกขนตอน

หลงการเกบเกยว ซงคดเปนปรมาณการสญเสย

ทเกดขนทกขนตอนประมาณ 16.83 เปอรเซนต (สำานก

วจยและพฒนาการวทยาการหลงการเกบเกยวและ

แปรรปผลตผลเกษตร, 2548) การสญเสยทเกดขน

มากทสดคอ การสญเสยในขณะเกบรกษาประมาณ

5 เปอรเซนต (ประสต และคณะ, 2526 และ 2528)

ซงปญหาสำาคญทเกดขนในขณะเกบรกษาขาวเปลอก

คอ การเขาทำาลายของแมลงศตรในโรงเกบ (ทรงเชาว

1.-4.งานวจยเดนประจำ ฉบบ

สารจากบรรณาธการ2.

งานวจยของศนยฯ4.

นานาสาระ5.-7.

ขาวประชาสมพนธ

ขาวสารเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

7.

8.

2Newsletter

ศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

Newsletterศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

Figure 1 Insect percentage in damaged paddy from two types of warehouse, closed (A, B) and partly open wall (C), during storage

งานวจยเดนประจำ ฉบบ (ตอจากหนา 1)

สวสดครบ กอนอนเรามความยนดทจะแจงใหทกทานไดทราบวา Postharvest Newsletter

ไดผานระยะเวลาแหงการดำาเนนการมาถงปท 14 แลว นบวายาวนานทเดยวครบ .. หลาย ๆ

ทานไดกรณาใหคำาแนะนำาและชแนะขอมลทเปนประโยชน ทำาใหเราไดมการพฒนาปรบปรง

อยตลอดเวลา ตองขอขอบคณมากจรง ๆ ครบ

และสำาหรบในปท 14 น ทางเราไดทำาปรบปรงรปเลมใหม เพอให Postharvest

Newsletter มความทนสมยและสวยงามยงขนครบ ... แตในสวนของเนอหาภายในยงคง

มขอมลทเปนประโยชนเหมอนเชนเคย

ขอแจงขาวประชาสมพนธ "การประชมวชาการวทยาการหลงการเกบเกยวแหงชาต

ครงท 13" ซงจะจดขนระหวางวนท 18-19 มถนายน 2558 ณ กรนเนอร รสอรท เขาใหญ

โดยขณะน เปดรบลงทะเบยนและสงผลงานทจะนำาเสนอออนไลนไดแลวทเวบไซต http://npht13.

kmutt.ac.th/ ครบ

แลวพบกนฉบบหน�ครบ ...

สาร...จากบรรณาธการ

และคณะ, 2546; นนทนา, 2549) ซงสงผลตอผลผลตทงในดานปรมาณและคณภาพขาวสาร

เมอนำาไปสรวมถงคณภาพการหงตมเมอนำาไปบรโภค ดงนนจงมความจำาเปนอยางยง

ในการศกษาการเขาทำาลายของแมลงศตรขาวเปลอกแบบบรรจกระสอบระหวางการเกบรกษา

เพอนำามาใชกำาหนดแนวทางลดการสญเสยผลผลตขาวเปลอกในระหวางการเกบรกษา

ซงจะชวยลดตนทนการผลต และสรางกำาไรใหกบเกษตรกรผผลตและผประกอบการคาขาวดวย

อปกรณและวธการ ตดตงกบดกกาวเหนยวและชนด probe ตามตำาแหนงทกำาหนด จากนนสมตวอยาง

ขาวเปลอกพนธขาวดอกมะล 105 ตามกรรมวธการชกตวอยางขาว มาตรฐานสนคาเกษตร

ขาว 2555 โดยใชหลาว (probe) แทงสมตวอยางทเกบรกษาแบบบรรจกระสอบปาน

และเกบรกษา 2 ลกษณะ คอ โรงเกบปดมดชดและโรงเกบแบบผนงเปดโลงบางสวน เกบตวอยาง

ขาวทก 2 สปดาห เปนเวลา 5 เดอน ระหวางเดอนกมภาพนธถงเดอนมถนายน 2556 แบงตวอยาง

ขาวเปลอกออกเปน 3 กลม ตามตำาแหนงการจดเกบของตวอยางบนกองกระสอบ คอ สวนบน

สวนกลาง และสวนลาง นำาขาวเปลอกทไดจากการสมตวอยางมาลดปรมาณโดยการแบง

ตวอยาง จำานวน 200 กรมตอซำานำามารอนหาแมลงทเขาทำาลายในขาวเปลอก จากนน

นำาตวอยางขาวเปลอกทไดมาตรวจสอบการเขาทำาลายของแมลง (เมลดปกต และเมลด

ทมการเขาทำาลายของแมลง (มร และมตวออนอยภายในเมลด)) จากนนนำามาชงนำาหนก

ของเมลดแตละชนด คำานวณเปอรเซนตของเมลดทถกทำาลาย และจำาแนกชนดของแมลง

ทพบ จากนนสมตวอยางขาวเปลอกอก 1 ชด จำานวน 1000 เมลดตอซำา มาตรวจนบและ

สำารวจรองรอยการเขาทำาลายของแมลงบนเมลดขาวเปลอกทกเมลดอยางละเอยด หากพบ

แมลงตวเตมวยภายในตวอยางทสมทำาการจดบนทกและแยกออกจากตวอยางขาวเปลอก

หลงจากนนนำาขาวเปลอกทไมพบลกษณะและรองรอยการเขาทำาลายไปเลยงเพอตรวจ

หาแมลงทอยในระยะไข ใหพฒนาเปนตวเตมวยตอไปอก 1 เดอน แลวจงนำามาวเคราะห

การเขาทำาลายอกครง

ผลการทดลองและวจารณ ลกษณะการเกบรกษาในโรงเกบแบบปดมดชดมแมลง

เขาทำาลายมากกวาโรงเกบแบบผนงเปดโลงบางสวน โดยการเกบรกษา

แบบบรรจกระสอบในโรงเกบแบบปดมดชดแหงท 1 นน ตลอดระยะ

เวลาการเกบรกษาพบการเขาทำาลายของมอดหวปอม (lesser grain

borer) มากทสด 24-77% และพบผเสอขาวเปลอก (angoumois grain

moth) ดวงงวงขาว (rice weevil) และมอดหนวดยาว (flat grain

beetle) เขาทำาลายมากในสปดาหท 2-10 และสปดาหท 12-20 พบ

การเขาทำาลายของมอดสยาม (Siamese grain beetle) เพมมากขน

(Figure 1A) การเกบรกษาในโรงเกบแบบปดแหงท 2 พบการเขาทำาลาย

ของมอดหวปอมตลอดระยะเวลาการเกบรกษามากทสดเชนกน เทากบ

22-62% รองลงมา คอ ผเสอขาวเปลอกเขาทำาลายมากในสปดาห

ท 2-4 เทากบ 29-30% ดวงงวงขาว ในสปดาหท 2-8 เทากบ10-15%

ตอจากนนสปดาหท 10-20 พบการเขาทำาลายของมอดสยาม 20-40%

และสปดาหสดทายมการเขาทำาลายของเหาหนงสอ (book lice) เพมขน

40% (Figure 1B) สวนโรงเกบแบบผนงเปดโลงบางสวน พบแมลง

เขาทำาลายสปดาหท 2-10 ไดแก ผเสอขาวเปลอก 10-26% และ

ดวงงวงขาว 30-68% สปดาหท 10-20 พบมอดหวปอม เทากบ 23-50%

และมอดสยาม 20-42% และสปดาหสดทายมการเขาทำาลายของ

เหาหนงสอเพมขนมากกวา 50% (Figure 1C) สอดคลองกบกบ

รายงานของ Cogburn (1977) พบวา มอดหวปอมและดวงงวงขาว

ทำาความเสยหายใหกบขาวเปลอกสายพนธทมความสำาคญทางการคา

มากทสด ทำาใหสญเสยนำาหนก คณภาพการส และมลคาทางการคา

เชนเดยวกบ Edde (2012) รายงานวามอดหวปอมทำาความเสยหาย

ใหกบผลผลตธญพชทวโลกในปรมาณมาก เนองจากมองคประกอบหลก

คอ สตารช ทงนการเกบรกษาในโรงเกบแบบปดมดชดมแมลงเขาทำาลาย

มากกวาโรงเกบแบบผนงเปดโลงบางสวน เปนผลจากการจดการ

โรงเกบในระหวางการเกบรกษาทตางกน ไดแก การใชมาตรการ

ในการควบคมกำาจดแมลงศตร ระบบการหมนเวยนนำาผลผลตขาว

ในโรงเกบมาใชประโยชน และอนๆ

3Newsletterศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

Newsletterศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

Figure 2 Insect pest found in paddy.

Angoumois grain moth (Sitotroga cerealella (Olivier))

Lesser grain beetle (Rhyzopertha dominica F.)

Rice weevil (Sitophilus oryzae L.)

Flat grain beetle (Cryptolestes spp.)

ขณะทตำาแหนงการเกบรกษาสวนบนและสวนลางของ

กองกระสอบมความแปรปรวนในการเขาทำาลายของแมลงมากกวา

สวนกลางตลอดระยะเวลาการเกบรกษา สำาหรบแมลงทพบเขาทำาลาย

สวนใหญเปนประเภทกดกนภายในเมลด (internal feeder) ไดแก

มอดหวปอม ดวงงวงขาว และผเสอขาวเปลอก แมลงประเภทน

เปนศตรสำาคญของขาวเปลอกสามารถกดกนเมลดทสมบรณไมแตกหก

หรอแตกหกเพยงเลกนอยได โดยมการเจรญเตบโตในระยะหนอน

และดกแดอยภายในเมลด นอกจากนนยงพบการเขาทำาลายประเภท

กดกนภายนอก (external feeder) ไดแก มอดสยาม และเหาหนงสอ

อกดวย (Figure 2) แมลงประเภทนจะเขาทำาลายเฉพาะเมลดขาวเปลอก

ทแตกหกจากการนวดหรอขาวเปลอกทถกทำาลายมาแลวจากแมลงชนด

อน (สำานกวจยและพฒนาการวทยาการหลงการเกบเกยวและแปรรป

ผลตผลเกษตร, 2548; บษรา, 2547; Pedersen, 1992) ทงนแมลง

จะเขาทำาลายทสวนบนและสวนลางของกองกระสอบกอน แมลงทพบ

เขาทำาลายมากทสด คอ ดวงงวงขาวและมอดหวปอม หลงจากนน

จะเขาไปทำาลายสวนกลางและทำาใหเกดความเสยหายตอไป

สรป แมลงศตรเขาทำาลายขาวเปลอกทเกบรกษาในกระสอบปานไดทงในโรงเกบ

ทงแบบปดและแบบเปด ทงนขนอยกบเงอนไขในการเกบรกษา แมลงทพบเขาทำาลาย

มากทสดไดแก มอดหวปอม ดวงงวงขาว และผเสอขาวเปลอก

คำาขอบคณ ขอขอบคณศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว สำานกงานคณะกรรมการการ

อดมศกษา ทสนบสนนทนวจย และสถาบนวจยเทคโนโลยหลงการเกบเกยว มหาวทยาลยเชยงใหม

ทเออเฟอหองปฏบตการและเครองมอในการทำาวจย

เอกสารอางองทรงเชาว อนสมพนธ, วระชย ศรวฒนพงษ, โสพศ ใจปาละ และอารรตน จตบญ. 2546.

การเปลยนแปลงทางกายภาพและคณภาพขาวของสหกรณการเกษตรในระหวาง

เกบรกษา. การสมมนาวชาการวทยาการหลงการเกบเกยว/หลงการผลตแหงชาต

ครงท 2. 21-22 สงหาคม 2546. โรงแรมเจรญธาน ปรนเซส, จงหวดขอนแกน.

นนทนา อทธการ. 2549. สภาพและปญหาในการรวบรวมขาวเปลอกเพอแปรรปของสหกรณ

การเกษตรเดชอดม จำากด. วารสารวทยาการจดการ 3(4): 84-94.

บษรา จนทรแกวมณ . 2547. การจดการแมลงศตรขาวหลงการเกบเกยว. หนา 17-30. ใน:

งามชน คงเสร (ผรวบรวม). คณภาพและการตรวจสอบขาวหอมมะล. เอกสาร

วชาการ ฉบบพเศษ. บรษท จรวฒนเอกซเพลส จำากด, กรงเทพ ฯ.

ประสต สทธสรวง, กตยากจ ควรด และไพฑรยอไรรงค. 2526. การศกษาเบองตนความ

สญเสยของขาวขณะเกบเกยวและหลงการเกบเกยว. บทคดยอ รายงานผลการ

วจย ป 2526. สถาบนวจยขาว กรมวชาการเกษตร.

ประสต สทธสรวง, ไพฑรย อไรรงค และกตยา กจควรด. 2528. ความสญเสยของเมลด

พนธในระหวางการเกบเกบรกษา. สถาบนวจยขาว กรมวชาการเกษตร.

สำานกงานเศรษฐกจการเกษตร. 2557. ขอมลการผลตสนคาเกษตร: ขาว. [ออนไลน]. เขาถง

ไดจาก: http://www.oae.go.th/download/prcai/DryCrop/majorrice.pdf

สำานกวจยและพฒนาการวทยาการหลงการเกบเกยวและแปรรปผลตผลเกษตร. 2548.

แมลงศตรขาวเปลอกและการปองกนกำาจด. เอกสารวชาการกรมวชาการเกษตร.

โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จำากด.

Cogburn, R.R. 1977. Susceptibility of varieties of stored rough rice to losses caused

by storage insects. Journal of Stored Products Research 13 (1): 29-34.

Edde, P.A. 2012. A review of the biology and control of Rhyzopertha dominica

(F.) the lesser grain borer. Journal of Stored Products Research 48:1-18.

Pedersen, J.R. 1992. Insects: Identification, Damage and Detection. pp.435-

489. In: D.B. Sauer (ed.). Storage of Cereal Grains and Their Products.

4th ed. American Association of Cereal Chemists, Inc. USA.

4Newsletter

ศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

Newsletterศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

งานวจยของศนย

ของผลมะมวงพนธนำา�ดอกไม เบอร 4ทผานการบมใหสกI จตตมา จรโพธธรรม1 อภตา บญศร1,2 สมนก ทองบอ1 และพษณ บญศร3 I นฐนรรค มจนเพชร1 ศรชย กลยาณรตน 1,3

ผองเพญ จตอารยรตน 1,3

ธตมา วงษชร 2 และ เฉลมชย วงษอาร 1,3

วธการลางทเหมาะสมสำาหรบลดการเนาเสย

การพฒนาผลฟกขาว

บทคดยอ ผลมะมวงนำาดอกไมเบอร 4 ทผานการบมใหสกแลวงายตอการเกดการเนาเสย

จากการเขาทำาลายของเชอโรคทแฝงมาจากแปลงปลก ดงนนจงทดลองหาวธการทเหมาะสม

โดยการใชสารเคมและ/หรอความรอนรวมกบสารเคมเพอการลดการเนาเสยของผลมะมวง

ทผานการบมใหสกแลวโดยนำามะมวงทไดรบการบมโดยเกษตรกรในอำาเภอสามรอยยอด

จงหวดประจวบครขนธ มาแลว 3 วน แบงออกเปน 4 กลม (ทรทเมนต) คอ 1.ไมลาง

(ชดควบคม) 2.ลางดวยนำาคลอรน 200 พพเอม เพยงอยางเดยว 3.ลางดวยนำาคลอรน

200 พพเอม และจมในโปรคลอราซ 250 พพเอม 5 นาทและ 4.ลางดวยนำาคลอรน

200 พพเอม แชในนำารอน 52 องศาเซลเซยส 5 นาท และจมในโปรคลอราซ 250 พพเอม

5 นาทหลงจากสะเดดนำา เกบรกษาทอณหภม 20 องศาเซลเซยสเปนเวลา 6 วน จากการทดลอง

พบวาการสญเสยนำาหนก ความแนนเนอ การเปลยนแปลงคาส ปรมาณของแขงทงหมด

ทละลายนำาได และปรมาณกรดทไทเทรตได มคาไมแตกตางกนแตสำาหรบผลมะมวง

นำาดอกไมเบอร 4 ทผานการลางดวยนำาคลอรนรวมกบนำารอนและโปรคลอราซไมพบ

การเนาเสยตลอดระยะเวลาการเกบรกษา 6 วน สวนผลมะมวงทลางดวยนำาคลอรน

เพยงอยางเดยว พบผลเนาเสยมากกวาผลมะมวงชดควบคม และลางดวยนำาคลอรนรวมกบ

การจมโปรคลอราซตามลำาดบ

คำ�สำ�คญ: การลดผลเนาเสย, การลาง, มะมวงสก

บทคดยอ การศกษาการเปลยนแปลงทางกายภาพและเคมของ

ผลฟกขาว (Momordica cochinchinensis Spreng) หลงตดผลพบ

วาผลฟกขาวใชเวลา 9 สปดาหในการพฒนาจนถงระยะสกแดงเตมท

โดยสเปลอกของผลฟกขาวเปลยนจากสเขยวเปนสเหลองในสปดาห

ท 6 - 7 และสสมในสปดาหท 8 และสแดงในสปดาหท 9 สวนสเนอ

ผลเปลยนจากสขาวเปนสเหลองตามลำาดบเมอผลเขาสระยะการสก

โดยเยอหมเมลดเรมพฒนาในสปดาหท 6 เยอหมเมลดและเปลอก

มปรมาณสารตานอนมลอสระมมากกวาในสวนของเนอ ซงมปรมาณ

เปน 490.79, 420.47 และ 229.52 mM Trolox/gFW ของการพฒนา

ผลในสปดาหท 6 เมอนำาผลฟกขาวระยะเปลอกสเหลอง (6 สปดาห

หลงดอกบาน) มาเคลอบดวย chitosan และ sucrose fatty acid

ester ทความเขมขน 0.5, 1 และ 1.5% แลวมาเกบรกษาท 10 oซ

ความชนสมพนธ 90 - 95% เปรยบเทยบกบผลทไมไดเคลอบผว พบวา

ผลฟกขาวทกชดการทดลองมการเปลยนแปลงของสารตานอนมลอสระ

อตราการหายใจ และอายการเกบรกษาไมแตกตางกนในระหวาง

การเกบนาน 16 วน แตการเคลอบดวย chitosan และ sucrose fatty

acid ester ทำาใหเปลอกผลมคาความสวาง (L*) เพมขนในชวง 4 วน

แรกของการเกบรกษาเมอเทยบกบชดควบคม และ มคาความเขม

ของส (chroma) ผลทเคลอบดวย sucrose fatty acid ester ความเขมขน

1.5% เพมขนเมอเทยบกบชดควบคม

คำ�สำ�คญ: ฟกขาว, การพฒนาผล, การเคลอบผว

1 ศนยเทคโนโลยหลงการเกบเกยว คณะเกษตร กำาแพงแสน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกำาแพงแสน

จ.นครปฐม 731402 ศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว สำานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา กรงเทพ 104003 ฝายปฏบตการวจยและเรอนปลกพชทดลอง, คณะเกษตร กำาแพงแสน, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขต

กำาแพงแสน จ.นครปฐม 73140

1 หลกสตรวชาเทคโนโลยหลงการเกบเกยว คณะทรพยากรชวภาพและเทคโนโลย

มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร กรงเทพฯ 101402 ศนยวจยและบรการเพอชมชนและสงคม สำานกวจยและบรการวทยาศาสตรและเทคโนโลย

มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร กรงเทพฯ 10140,3 ศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว สำานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา

กรงเทพฯ 10400

หลงการเกบเกยวและการใชสารเคลอบผว

5Newsletterศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

Newsletterศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

บทนำา ระบบสายโซความเยนในการจดการผลตภณฑผกเปนระบบ

ทควบคมอณหภมผกใหอยในระดบทเหมาะสมเพอการรกษาคณภาพ

และลดการเสยหาย โดยทวไปมกจะเกบรกษาผกหลงการเกบเกยว

ไวทอณหภมตำาเพอลดอตราการหายใจ ทำาใหผกคงความสดไวไดนาน

และลดปจจยกระตนจากการสะสมความรอนซงจะทำาใหลกษณะ

ทางประสาทสมผสและคณภาพทางลกษณะปรากฏของผกเปลยนแปลงไป

ระบบสายโซความเยนมความสำาคญตอการขนสงผกในระยะทางไกลๆ

โดยเฉพาะการขนสงผกในประเทศเขตรอนอยางประเทศไทย อยางไร

กตาม การใชระบบสายโซความเยนจะตองมการลงทนดานอปกรณและ

มคาใชจายดานพลงงานเพมขน รวมถงยงมขอควรระวงในการใช

งานซงในบทความนจะแสดงขอมลเปรยบเทยบระหวางการขนสงผกโดย

ใชและไมใชระบบสายโซความเยนโดยทำาการเกบขอมลความเสยหาย

เชงกลของการขนสงกะหลำาปลและคะนาจากเชยงใหมไปยงปลายทาง

ในกรงเทพและปรมณฑล

กะหลำาปลและคะนาเปนพชทมความแตกตางกนทางกายภาพ

กะหลำาปลมโครงสรางของตนเปนลกษณะการหอหวปล กานและใบแขง

ทำาใหทนทานตอการขนสง และการเกบรกษา สวนคะนาเปนผกใบ

ทมอตราการหายใจสงและเสอมสภาพโดยรวดเรวหลงการเกบเกยว

ผกทงสองชนดจงมวธการจดการทแตกตางกนในการขนสงภายใตระบบ

สายโซความเยนหรอการขนสงในสภาวะอณหภมตำาเพอรกษาความสด

ของผก วบลยและคณะ (2555) ไดทำาการเกบขอมลความเสยหาย

ทางกายภาพของการขนสงกะหลำาปลและคะนาจากเชยงใหมไปยง

กรงเทพและปรมณฑล ใชเวลาขนสงประมาณ 2 วน ตงแตเกบเกยว

จากแปลง โดยทำาการขนสงในระบบเปดทอณหภมเฉลย 27 องศา

เซลเซยส (รปท 1-2) และการขนสงผกดวยรถหองเยน ภายใตอณหภม

เฉลย 12 องศาเซลเซยส (รปท 3) ทำาการเกบขอมลความเสยหาย

ทางกายภาพ และนำามาวเคราะหเปรยบเทยบผล

ความเสยหายทางกายภาพในกะหล�ำาปลและคะนา หวขอการตรวจสอบการสญเสยของกะหลำาปลและคะนา

แบงเปน 5 ประเภทแสดงในรปท 4-7 ไดแก (1) ความเสยหาย

ทมสาเหตจากโรคพช เชน รอยแผลจากการเขาทำาลายของเชอรา

แบคทเรย และอาการเนาจากการเขาทำาลายของเชอแบคทเรย

(2) ความเสยหายจากแมลง เชน รอยกด (3) ความเสยหายจากสาเหต

เชงกล เชน การหก ชำา เกดบาดแผล (4) ความเสยหายจากความเหยว

และ (5) ความเสยหายจากสาเหตอนๆ เชน ดอกบาน กานทง ใบแก

โดยเรมทำาการเกบขอมลทแปลงเกบเกยว โรงคดแยกผก และศนยรบ

สนคา/ตลาดในกรงเทพฯและปรมณฑล1 ภาควชาวศวกรรมเครองกล คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม2 สถาบนวจยเทคโนโลยหลงการเกบเกยว มหาวทยาลยเชยงใหม3 ศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว สำานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา กทม. 10400

โดย ดร.ดามร บณฑรตน 1,2,3

การขนสงดวย สายโซความเยนและความเสยหาย ทางกายภาพ

รปท 1 - 2 การขนสงกะหลำาปลและคะนาในระบบเปด

รปท 3 การขนสงดวยรถหองเยน

รปท 4 ความเสยหายจากโรคพชของกะหลำาปลและคะนา

นานานสาระ

1. 2.

3.

4.

6Newsletter

ศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

Newsletterศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

นานาสาระ

รปท 5 ความเสยหายจากแมลงของกะหลำาปลและคะนา

รปท 6 ความเสยหายจากสาเหตเชงกลของกะหลำาปลและคะนา

รปท 7 ความเสยหายจากการเหยวของคะนา

รปท 8 คาเฉลยเปอรเซนตการสญเสยของกะหลำาปลหลงการเกบเกยว

จากสาเหตตางๆ

5.

6.

7.

ความเสยหายเชงกลจากสาเหตตางๆ ของกะหลำาปลและคะนา จากการเกบขอมลความเสยหายเชงกลจากสาเหตตางๆ ของกะหลำาปลและคะนาท

ขนสงภายใตสภาวะทแตกตางกน 2 แบบ คอการขนสงแบบผานและไมผาน สายโซความเยน

สามารถเปรยบเทยบกนไดดงแสดงในรปท 8 และ 9

ความเสยหายทมสาเหตจากโรคพชในกะหลำาปลและคะนา

สามารถตรวจพบไดมากในขนตอนการคดแยกทแปลงปลกและโรง

คดแยกผก ทงนในขนตอนการขนสงพบความเสยหายในสวนนเพม

ขนคอนขางนอย เนองจากมการคดสวนทเปนโรคออก และการขนสง

ใชเวลาไมนานจงยงไมพบการแพรของโรค การขนสงภายใตอณหภม

ตำามผลตอการลดความเสยหายจากโรคพชในกะหลำาปลและคะนาใน

ระหวางการขนสงไมมากนก สวนความเสยหายจากการหกชำาเกดจาก

การจดการการบรรจผกระหวางการขนสงเปนหลก จากขอมลทไดม

ปรมาณความเสยหายของผกจากการหกชำาในระบบทใชสายโซความ

เยนมสดสวนนอยกวาเลกนอยซงเปนผลจากการจดเกบผกในภาชนะ

ทเหมาะสมกวา รวมถงการขนสงในระบบปดทำาใหผกไมถกแรงลม

หรอเศษฝนเศษหนระหวางการเดนทาง อยางไรกตาม สดสวนการ

หกชำาคอนขางสงเมอเทยบกบความเสยหายทงหมด แสดงใหเหนวา

เกดการกดทบและเกดแรงกระแทกระหวางการขนสงซงเปนปจจยมา

จากสมรรถนะของรถขนสงโดยเฉพาะระบบชวงลางทรองรบการสน

สะเทอน สภาพของถนน และลกษณะการขบขของผขบรถขนสง

ขอมลความเสยหายทางกลทมความแตกตางในการขนสงท

ใชและไมใชสายโซความเยนเกดขนในสวนของความเสยหายจากแมลง

และความเสยหายจากการเหยว จากรปท 8 และ9 แสดงใหเหนวาม

แมลงปะปนมากบผกทงสองชนด และพบความเสยหายจากแมลงอยาง

ตอเนองตงแตการเกบเกยวไปจนถงปลายทางการขนสง ความเสยหาย

จากแมลงของกะหลำาปลและคะนาทขนสงดวยรถหองเยนมสดสวนสง

กวาระบบเปด การเกบรกษาผกในระบบปดทอณหภมตำาระหวางการ

ขนสงอาจเปนสภาวะทเออตอชพจกรของแมลง เนองจากอณหภมท

สงขนทำาใหชพจกรของแมลงสนลงได โดยเฉพาะกะหลำาปลพบแมลง

อาศยอยระหวางกลบใบซงซอนกนหลายชนทำาใหแมลงมโอกาสปะปน

มากบกะหลำาปลไดมาก ทำาใหอตราความเสยหายทสงเปนสองเทา

ในระบบสายโซความเยน การลดอณหภมระหวางการขนสงอาจเปน

ปจจยเสรมในการเพมความเสยหายจากแมลง จงควรใหความสำาคญ

กบการจดการแปลงผกทด รวมถงการคดแยกผกเพอลดปรมาณแมลง

ปนเปอนกอนการนำาผกบรรจในรถหองเยนซงจะเปนมาตรการสำาคญท

จะชวยลดความเสยหายจากแมลงระหวางขนสง

การเสยหายจากการเหยวของผกเกดขนมากในคะนาทขนสง

โดยไมใชรถหองเยนเนองจากคะนาเปนผกใบทมอตราการหายใจสง

การขนสงดวยหองเยนจงเปนวธการทเหมาะกบการรกษาความสด

ของคะนาจนถงปลายทาง ในขณะทการเกบขอมลไมพบการเหยวของ

กะหลำาปลซงอาจเนองจากเปนผกทมใบแขงหอกนเปนชนๆ ทำาใหเกด

การสญเสยนำานอย อยางไรกตามการขนสงภายใตอณหภมสงอาจสง

ผลตอการเปลยนแปลงคณภาพผลตผลหลงการเกบเกยว โดยการสะสม

ความรอนทเกดขนภายในกองผลตผล การสนสะเทอนทเกดขนจะไปเรง

กจกรรมและปฏกรยาของการเปลยนแปลงสวนประกอบทางเคม เรง

การเกดโรค และเรงการเสอมคณภาพของผลตผลระหวางการขนสง

(พเชษฐ, 2553) ซงอาจแสดงผลในระหวางการเกบรกษา การจดการ

สายโซความเยนจงมความสำาคญในการขนสงผลตภณฑผกในประเทศ

เขตรอน ขอมลการวจยแสดงใหเหนวาอณหภมทเหมาะสมในการขนสง

ผกแตละชนดมความแตกตางกน การปรบอณหภมหองเยนใหพอดกบ

ความตองการของผกจะชวยประหยดพลงงานในการทำาความเยนและ

เปนการลดตนทนการขนสงได โดยยงสามารถรกษาคณภาพและลด

ความเสยหายของผก ทงนการทำาความเยนในรถหองเยนสวนใหญใช

ตนกำาลงจากเครองยนตและใชนำามนเปนเชอเพลง ซงเปนพลงงานทม

ตนทนสง

7Newsletterศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

Newsletterศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

ทมา : หนงสอพมพ คม ชด ลก http://www.komchadluek.net/

detail/20150217/201465.html

ขาวสารเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

ชดตรวจ "ดเอนเอ" ลดปลอมปนการนต "ขาวหอมไทย" ในเวทโลก

รปท 9 คาเฉลยเปอรเซนตการสญเสยของคะนาหลงการเกบเกยว

จากสาเหตตางๆ

เปนทรกนดวา ขาวหอมมะลไทย (Thai Hommali Rice) เปนทตองการ ของผบรโภคมากทสดในโลก เหนไดจากสวนแบงตลาดขาวหอมในตลาดโลกกวากงหนง เปนขาวหอมมะลจากประเทศไทย จนทำาใหเกดปญหาการปลอมปน ทงโดยเจตนา และไมเจตนาสงผลใหเกดการสญเสยภาพลกษณการคาขาวของประเทศไทย อนนำามาสราคาจำาหนายทลดลงและยงอาจสรางความเสยหายใหแกขาวหอมมะลไทยทในอนาคตได ดวยเหตดงกลาวทำาใหกรมการคาตางประเทศ กระทรวงพาณชย มความกงวล จงมอบหมาย ใหสำานกงานมาตรฐานสนคา รวมกบมหาวทยาลยเกษตรศาสตร จดตงหองปฏบตการเฉพาะทางเพอวเคราะหเอกลกษณดเอนเอขาวไทยเพอการสงออก ณ ศนยวทยาศาสตรขาว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกำาแพงแสน เพอตรวจสอบความบรสทธสายพนธและสบทราบถงขาวหอมจากประเทศเพอนบานทอาจจะเปนคแขงของ ขาวหอมไทยดวย "ทจรงของเดมเรามอยแลวใหบรการมาตงแตป 2545 แตตรวจไดครงละ ไมมากและใชเวลานาน แตเครองตวใหมนเปนเทคโนโลยใหญลาสดนำาเขามาจากองกฤษและเปนเครองแรกในเอเชย สามารถสกดดเอนเอไดถง 2 หมนตวอยางตอวน" รศ.ดร.อภช�ต วรรณวจตร ผอ.ศนยวทยาศาสตรขาว ม.เกษตรศาสตร วทยาเขตกำาแพงแสน กลาวถงเทคโนโลยสกดดเอนเอขาวตวใหมลาสด ซงคาดวา ในอก 2 เดอนขางหนาจะมเขาสกระบวนการทำางานอยางเตมรปแบบ โดยสามารถ ใหบรการผประกอบการสงออกขาว กลมเกษตรกรและเกษตรกรทวไปทตองการ ตรวจสอบดเอนเอของขาวสายพนธตางๆ โดยไมจำาเปนตองเปนขาวหอมมะล "ทเราตองเนนขาวหอมมะล เพราะเปนขาวททำารายไดหลกใหประเทศไทย ในฐานะผสงออกขาวหอมรายใหญของโลก แตปจจบนมพอคาหวใสใชตราขาวหอมมะล แตมขาวพนธอนมาผสม อยางเชน หอมมะล 105 กบขาวหอมปทม ขาวสองพนธน จะเหมอนกนมาก จนแยกไมออก ตองใชการตรวจดเอนเอมายนยนถงจะร" ผอ.ศนยวทยาศาสตรขาว ยนยน สำาหรบหองปฏบตการดงกลาวน ตงอยท มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกำาแพงแสน จ.นครปฐม จะเปนหองปฏบตการใหมททนสมย และมประสทธภาพสง ในการบรการวเคราะหเอกลกษณดเอนเอขาวใหแกผประกอบการทงในและ ตางประเทศ ซงจะทำาใหมหาวทยาลยเกษตรศาสตรเปนศนยกลางทมความเชยวชาญในการวเคราะหเอกลกษณดเอนเอขาวไทยและขาวจากประเทศลมแมนำาโขงทมโอกาสปลอมปนขาวสงออกของไทย นอกจากนยงเปนศนยขอมลอางองเอกลกษณดเอนเอขาวไทยและในภมภาค อาเซยนและเปนสำานกงานทใหการเปรยบเทยบและรบรองเอกลกษณดเอนเอในขาว เพอเตรยมพรอมสำาหรบการเปดการคาเสรในป 2558 ดวย

การขนสงผกผานสายโซความเยนเปนกระบวนการทม

ความสำาคญในการรกษาคณภาพผกทตองขนสงระยะทางไกลในเขต

ภมอากาศรอน เชน ประเทศไทย ซงการขนสงผกทอณหภมตำามขอ

ควรศกษาใหชดเจน จากขอมลชใหเหนถงความเสยหายจากแมลงท

เพมขนในการขนสงดวยรถหองเยนและการลดอณหภมใหเหมาะสม

เพอขนสงผกแตละชนดมแตกตางกนในการลดความเสยหายเชงกล

โดยเฉพาะการลดอาการเหยวของผก แตกมขอควรระวงในเรองของ

แมลง การจดการผกทดและการหาอณหภมทดทสดในการขนสงผก

โดยพจารณาจากการลดความเสยหายของผกและการรกษาคณภาพ

จะชวยใหการใชระบบสายโซความเยนเปนไปอยางมประสทธภาพและ

ชวยลดตนทนการใชพลงงานในการทำาความเยน

บรรณานกรมพเชษฐ นอยมณ. 2553. บทความเรองการเพมศกยภาพการแขงขน

ของไทยดวยระบบมาตรฐาน GlobalGAP . จดหมายขาว

เทคโนโลยหลงการเกบเกยว 2 (9): 6-7.

วบลย ชางเรอ, ดามร บณฑรตน, พชญา บญประสม พลลาภ, ดนย

บณยเกยรต, สงวนศกด ธนาพรพนพงษ, สายสมร ลำายอง,

บญสม บษบรรณ, พเชษฐ นอยมณ, ปารชาต เทยนจมพล

และ วรรณวรางค พฒนะโพธ. 2555. รายงานผลงาน

วจยฉบบสมบรณเรอง การประเมนความสญเสยและ

ความปลอดภยในกระบวนการจดการสายโซอปทานคะนา

และกะหลำาปลในจงหวดเชยงใหม. เสนอตอศนยนวตกรรม

เทคโนโลยหลงการเกบเกยว สำานกงานคณะกรรมการ

การอดมศกษา ประจำาปงบประมาณ 2554. 73 หนา.

Postharvest Technology Innovation Centerศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

ผอำนวยการศนยฯ : รองศาสตราจารย ดร.วเชยร เฮงสวสดคณะบรรณาธการ : รองศาสตราจารย ดร.สชาต จรพรเจรญ ดร.ธนะชย พนธเกษมสข ผชวยศาสตราจารย ดร.อษาวด ชนสต นางจฑานนท ไชยเรองศรผชวยบรรณาธการ : นายบณฑต ชมภลย นางปณกา จนดาสน นางสาวปยภรณ จนจรมานตย นางละอองดาว วานชสขสมบต ฝายจดพมพ : นางสาวจระภา มหาวนสำนกงานบรรณาธการ : PHT Newsletter ศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว มหาวทยาลยเชยงใหม239 ถนนหวยแกว ตำบลสเทพ อำเภอเมอง จงหวดเชยงใหม 50200 โทรศพท +66(0)5394-1448 โทรสาร +66(0)5394-1447 E-mail : phtic@phtnet.org http://www.phtnet.org

ขาวประชาสมพนธ

รศ.ดร. วเชยร เฮงสวสด ผอำานวยการศนยนวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว

พรอมดวยพนกงานศนยฯ เขาเยยมคารวะ และสวสดปใหม รองศ�สตร�จ�รย นพ.นเวศน

นนทจต อธการบด มหาวทยาลยเชยงใหม เมอวนท 13 มกราคม 2558 ณ หองรบรอง

สำานกงานมหาวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม

รศ.ดร.วเชยร เฮงสวสด ผอำานวยการศนยนวตกรรม

เทคโนโลยหลงการเกบเกยว พรอมคณะผบรหาร รวมประชมเพอหารอ

ความรวมมอดานตาง ๆ กบ คณสเตฟ�น รอย ผชวยทตฝายความรวมมอ

ดานวทยาศาสตรและการอดมศกษา จากสถานเอกอครราชทต

ฝรงเศสประจำาประเทศไทย เมอวนท 4 กมภาพนธ 2558

ณ หองประชมสถาบนวจยเทคโนโลยหลงการเกบเกยว มหาวทยาลย

เชยงใหม