powiatowy ośrodek metodyczny centrum kształcenia ...ckpidn.home.pl/nauczyciel/materialy/emocje i...
TRANSCRIPT
Beata Wrzesień – nauczyciel, doradca metodyczny
wychowania przedszkolnego, edukator, ekspert MEN d/s
awansu zawodowego nauczycieli, recenzent środków
dydaktycznych dla wychowania przedszkolnego i kształcenia
zintegrowanego.
Powiatowy Ośrodek Metodyczny
Centrum Kształcenia Praktycznego
i Doskonalenia Nauczycieli w
Mielcu, ul. Wyspiańskiego 6
www.ckp.edu.pl
Akredytacja Podkarpackiego
Kuratora Oświaty
Przez inteligencję emocjonalną określa się:
zespół cech - talentów obejmujących
zdolność motywacji i wytrwałość w dążeniu
do celu mimo niepowodzeń, umiejętność
panowania nad popędami i odłożenia na
później ich zaspokojenia, regulowania
nastroju i nie poddawania się zmartwieniom
upośledzającym zdolność myślenia,
wczuwania się w nastroje innych
i optymistycznego patrzenia w przyszłość.
Człowiek ma dwa mózgi, dwa umysły i dwa odmienne rodzaje inteligencji : racjonalną i emocjonalną – obie określają jak wiedzie
nam się w życiu.
Intelekt nie może wykorzystywać w pełni swoich możliwości bez inteligencji
emocjonalnej.
Umiejętności emocjonalne:
• Rozpoznawanie i nazywanie uczuć,
• Wyrażanie uczuć,
• Ocenianie intensywności uczuć,
• Kierowanie uczuciami,
• Odkładanie zaspokojenia pragnień na później,
• Panowanie nad impulsami,
• Redukowanie stresu,
• Rozpoznawanie różnicy między uczuciami
a działaniami.
Nowy paradygmat:
Konieczna jest harmonia w
godzeniu tego co dyktuje nam
głowa, z tym, co nakazuje nam
serce.
Stary paradygmat:
Ideałem jest rozsądek
uwolniony od nacisku emocji
wg Johna Mayera
Można wyłonić trzy podstawowe kategorie
osób różniących się sposobem postrzegania
emocji i reakcji na nie:
• Świadomi swoich uczuć – potrafią nimi
kierować.
• Dający się ogarnąć emocjom – nie potrafią
nad nimi panować.
• Akceptujący swoje emocje – akceptują
swoje nastroje, ale nie próbują ich zmienić.
Inteligencja, którą wykazujemy się w
nauce ma niewiele wspólnego z życiem
emocjonalnym.
Najbystrzejsi spośród nas mogą się
ponieść nieokiełznanym emocjom i działać
pod wpływem niekontrolowanych
impulsów.
Inteligencja Emocjonalna (Daniel Goleman)
• Sukces w życiu zależy nie tylko od intelektu, lecz także od umiejętności kierowania emocjami.
• Goleman, pracownik naukowy Harvardu, prowadził przez wiele lat badania, które zakwestionowały po raz pierwszy zasadność otaczanego wielkim kultem ilorazu inteligencji - szeroko rozpowszechnioną opinię, że do osiągnięcia sukcesu jest potrzebny sam intelekt… osoby z wysokim ilorazem często kiepsko dawały sobie radę w pracy, a te z miernym - pracowały bardzo dobrze. Często ludzie o wybitnej inteligencji postępują
irracjonalnie, wręcz beznadziejnie głupio.
• Inteligencja, którą wykazujemy się w nauce, ma niewiele wspólnego z życiem emocjonalnym. Nawet osoby o wysokim ilorazie inteligencji mogą nieudolnie kierować swym życiem prywatnym, dawać się ponosić nieokiełznanym emocjom i działać pod wpływem niekontrolowanych impulsów.
Inteligencja Emocjonalna (Daniel Goleman) cd.
• Już Arystoteles w swojej Etyce nikomachejskiej nawołuje do inteligentnego kierowania naszym życiem emocjonalnym.
• Dobrze wykorzystane, własne namiętności są źródłem mądrości; kierują naszym myśleniem, wyznaczają pożądane wartości, zapewniają nam szczęśliwe życie i przetrwanie.
• Nowością są natomiast dane - dysponuje się obecnie wynikami prowadzonych od 25 lat badań empirycznych, ukazujących z nieznaną wcześniej precyzją, w jakim dużym stopniu nasz sukces zależy od inteligencji emocjonalnej.
Inteligencja Emocjonalna
Analfabetyzm Emocjonalny (Daniel Goleman) cd.
• Koszty analfabetyzmu emocjonalnego to
przecież niepokojący wzrost aktów przemocy, morderstw, gwałtów.
• To również wzrost liczby samobójstw, budzące przerażenie swą codziennością narkomania i alkoholizm, a także różne odmiany chorób psychicznych, jak: zaburzenia łaknienia u kilkunastoletnich dziewcząt, różnego rodzaju depresje.
Ludzie w trudnych sytuac.reagują w różny sposób (jak?często krótkotrwały)
- odwracają uwagę (unikają)… zakupy, książka… -…czynności fizycznego uspakajania… biegi, kąpiel, alkohol,
narkotyki,… - szukają rady, pomocy wśród przyjaciół… - Wszyscy jesteśmy narażeni na problemy i stresy
życiowe…(jakie?) - - co to dla nas oznacza? …czy to coś przykrego, czy może wyzwanie?...i
wybór takiej strategii, która nam pomoże, a nie zrani nas i innych!!! - np – przekierowanie sytuacji na emocje – jak się czuję ?- wyrażanie
uczuć!... Co mogę zrobić aby poczuć się lepiej? zabawa, gra, upijanie się, kino, zakupy, bieganie… -unikanie
- np.-. przekierowanie sytuacji na zachowanie- działania prowadzące do poprawy sytuacji: proszenie o pomoc/radę, rozmowa- dochodzenie do kompromisu, proponowanie ugody- mediator, arbitraż, wręczenie prezentów… danie sobie empatii i poszukanie sposobu na zmianę sytuacji, co mogę zrobić? I szukam strategii,… rozwiązanie problemu, uwolnienie się …dobre samopoczucie na stałe
- Osoby, które doświadczają stresu, częstego zdenerwowania, często czują się uwięzione w sytuacji, bezsilne… ponieważ nie wiedzą jak sobie poradzić!!!... albo stosują nieskuteczne strategie radzenia sobie
Inteligencja teoretyczna, która przejawia
się w świetnych ocenach w szkole,
praktycznie nie przygotowuje do
odpierania przeciwności.
Nasza kultura i nasze szkoły koncentrują
się na zdolnościach naukowych, ignorując
inteligencję emocjonalną.
A przecież – wysoki iloraz inteligencji nie
gwarantuje ani dostatku, ani prestiżu, ani
szczęścia w życiu.
Pewien psycholog Robert Steinberg na
podstawie testów, ankiet i obserwacji
wysnuł tezę iż
wśród różnych rodzajów inteligencji
praktycznej, które są bardzo cenione w
miejscu pracy, poczesne miejsce
zajmuje specyficzna wrażliwość, która
pozwala skutecznie działającym
menadżerom wychwytywać nie
wypowiedziane komunikaty.
EMOCJE NAD KTÓRYMI TRACIMY
KONTROLĘ, UPOŚLEDZAJĄ
ZDOLNOŚĆ MYŚLENIA
Dzieje się tak min. dlatego, że pamięć jest
związana z nastrojem -
będąc w dobrym humorze pamiętamy raczej o
pozytywnych wydarzeniach, zły nastrój kieruje
pamięć ku wydarzeniom przykrym, sprawiając, że
skłaniamy się do podjęcia lękliwej i nadmiernie
ryzykownej decyzji.
NADZIEJA pogodne patrzenie w przyszłość z przekonaniem, że
wszystko ułoży się dobrze
Z punktu widzenia inteligencji emocjonalnej
trzymanie się nadziei oznacza, że nie poddamy
się przygniatającemu niepokojowi, nie
przyjmiemy postawy defetystycznej ani nie
wpadniemy w depresję w obliczu trudnych
wyzwań czy niepowodzeń.
OPTYMIZM silne oczekiwanie, że mimo porażek i niepowodzeń
wszystko dobrze się ułoży
Nasze przekonania o naszych zdolnościach mają na nie głęboki wpływ. Zdolność nie jest niezmienną cechą, istnieją znaczne różnice w jej wykorzystaniu. Osoby, które mają wiarę w siebie, podnoszą się po niepowodzeniach; podchodzą one do wszystkiego zastanawiając się w jaki sposób się tym zająć, a nie niepokojąc się o to, co może pójść źle.
USKRZYDLENIE uczucie spontanicznej radości
Zdolność osiągnięcia stanu uskrzydlenia jest
szczytem inteligencji emocjonalnej – jest
najdoskonalszą postacią okiełznania emocji
zaprzęgnięcia ich w służbę osiągnięć w pracy i
nauce.
Jest to stan, w którym całkowicie pochłania nas
to co robimy, w którym nasza uwaga
skoncentrowana jest niepodzielnie na zadaniu,
a świadomość podporządkowana całkowicie
działaniu.
Do osiągnięcia mistrzostwa w jakiejkolwiek dziedzinie czy umiejętności powinno dochodzić się naturalnie, kiedy człowiek zajmuje się tym, do czego czuje spontaniczny pociąg, co uwielbia.
- Pozytywne emocje
Ta początkowa pasja
będąca źródłem
radości może stać się
zalążkiem wybitnych
osiągnięć……..
…. A ponieważ wymaga to
nieustannego podwyższania
granic swoich zdolności, staje
się głównym motorem
motywacji, by być coraz
lepszym - w ostatecznym
rezultacie sprawia to, że
stajemy się szczęśliwsi.
ROZMOWA POWINNA:
• wyrazić uczucia, myśli, przekonania,
• wymienić informacje i poglądy,
• wydać polecenia,
• wyrazić swój stosunek do partnera,
• nawiązać stosunki z innymi ludźmi.
Składowe inteligencji interpersonalnej
• Organizowanie grup – podstawowa umiejętność
przywódcza, na którą składa się inicjowanie i
koordynowanie wysiłków zespołu ludzi.
• Negocjowanie rozwiązań – talent mediatora,
zapobieganie konfliktom lub gaszenie tych, które
wybuchły.
• Negocjowanie stosunków osobistych – łatwość
wchodzenia w kontakty z innymi osobami, zdolność
empatii.
• Przeprowadzanie analiz społecznych – zdolność do
wykrywania i domyślania się uczuć, motywów i trosk
innych osób.
Jakie pożytki dla pracy płyną
z posiadania podstawowych
umiejętności emocjonalnych?
• Dostrojenie się do uczuć osób, z którymi się
pracuje
• Zdolność łagodzenia nieporozumień
• Zdolność osiągania stanu uskrzydlenia
TEST CUKIERKÓW
Czterolatkowi zaproponowano układ:
jeżeli zaczeka na rozmówcę aż ten skończy swoją pracę, w nagrodę dostanie dwa cukierki (*), jeżeli nie zdoła spokojnie zaczekać dostanie jeden ale od razu (**).
Jest to wyzwanie wystawiające na ciężką próbę każdego czterolatka, na walkę między impulsem a hamulcem, pożądaniem a samokontrolą .. Wybór jakiego dokona określi jego charakter, powie czy wysoki (*) czy niski (**) jest jego iloraz inteligencji.
SPOSÓB KONTROLOWANIA IMPULSÓW
(czerwone światło)
1. Zatrzymaj się, uspokój i pomyśl, zanim coś zrobisz
(żółte światło)
2. Powiedz, na czym polega problem i co czujesz.
3. Wyznacz sobie pozytywny cel.
4. Pomyśl o różnych rozwiązaniach.
5. Pomyśl z góry o konsekwencjach.
(zielone światło)
Przystąp do działania wg najlepszego planu
Bo jesteś kimś,
Kto cierpieniu rzuca w twarz cierpliwość,
Kto znosi ciosy i dary Fortuny,
Z równym spokojem (…)
Wskaż mi człowieka, który umie nie być
Potulnym niewolnikiem namiętności –
A wpuszczę go, jak Ciebie, w samo sedno,
W najgłębszą głąb, w wewnętrzne serce serca.
Hamlet, W. Shakespeare
Dojrzałość emocjonalna, psychiczna,
intelektualna
Tę dojrzałość można osiągnąć w dowolnym wieku.
Zwykle ludzie dochodzą do takiego stanu po wielu
latach prób i błędów, ale spotkałam też osoby
w wieku 14, czy 17 lat, które dojrzałością
przewyższają większość dorosłych.
Co (między innymi) składa się na dojrzałość?
Odpowiedzialność. Dojrzali nie obwiniają innych
za własne błędy, nie narzekają, wiedzą, że mają
kontrolę nad swoim życiem i że to od nich zależą
ich rezultaty.
Stabilność emocjonalna. Dojrzali nie popadają
w gniew, nie obrażają się. Wiedzą, że są
odpowiedzialni również za swoje emocje i że
niepotrzebne wytwarzanie negatywnych stanów
emocjonalnych niczemu nie służy.
Optymizm. Potrafią doceniać piękno w otaczającym ich świecie, znajdować dobre strony różnych sytuacji. Wiedzą, że ich najlepsze dni są dopiero przed nimi. Rozumienie różnych punktów widzenia. Dojrzali potrafią użyć empatii, by zrozumieć innych ludzi, ich punkty widzenia, przekonania itd.
Wysokie poczucie własnej wartości.
Dojrzali wiedzą, że jeśli czegoś bardzo
pragną, to prawdopodobnie są w stanie to
osiągnąć. Lubią siebie i są zadowoleni ze
swojego życia.
Charakterystyka dzieci w wieku przedszkolnym zazwyczaj dzieci w tym wieku
• są entuzjastyczne i skłonne do uczenia się,
• słuchają uważnie i powtarzają treść
• są świadome potrzeby istnienia zasad
• są w stanie werbalnie wyrażać uczucia
• mają silne poczucia „sprawiedliwości”
• wciąż sprawdzają zasięg granic…
NAJWAZNIEJSZE W EDUKACJI TO UCZENIE
INTELIGENCJI EMOCJONALNEJ
EDUKACJA EMOCJONALNA – powinna
dotyczyć rozpoznawania różnych stanów
wewnętrznych, nazywania ich, odpowiedniego
kierowania nimi. Warto uświadamiać dzieci,
że ludzie w danej sytuacji mogą przezywać
odmienne emocje. Należy pamiętać także o
kształtowaniu empatycznych interakcji dzieci z
otoczeniem społecznym.
EDUKACJA EMOCJONALNA - nie może
opierać się jedynie na teorii i ustnym
przekazie, ale przede wszystkim na
przeżywaniu, doświadczaniu, działaniu.
Ponadto dzieci powinny konstruować ją w
oparciu o posiadaną już wiedzę,
doświadczenie, przeżycia. Ważne jest, aby
dzieci poznawały opinie, poglądy, odczucia
innych osób.
Dzisiejsze nieśmiałe dziecko, to to, z którego wczoraj się śmialiśmy. Dzisiejsze okrutne dziecko, to to, które wczoraj biliśmy. Dzisiejsze dziecko, które oszukuje, to to, w które wczoraj nie wierzyliśmy. Dzisiejsze zbuntowane dziecko, to to, nad którym się wczoraj znęcaliśmy. Dzisiejsze zakochane dziecko, to to, które wczoraj pieściliśmy. Dzisiejsze roztropne dziecko, to to, któremu wczoraj dodawaliśmy otuchy.
Dzisiejsze serdeczne dziecko, to to, któremu
wczoraj okazywaliśmy miłość.
Dzisiejsze mądre dziecko, to to, które
wczoraj wychowaliśmy.
Dzisiejsze wyrozumiałe dziecko, to to,
któremu wczoraj przebaczyliśmy.
Dzisiejszy człowiek, który żyje miłością i
pięknem, to dziecko, które wczoraj żyło
radością.
Kiedy śmieje się dziecko-śmieje się cały
świat
Procedura metody „Spróbuj ochłonąć”:
1. Wyjaśniamy dziecku jakich zachowań od niego oczekujemy, a jak nie powinno się zachowywać i wskazujemy w jakich sytuacjach będziemy kazali mu „ochłonąć”.
2. Wybieramy miejsce, w którym ma „ochłonąć” (powinno być nudne, ale bezpieczne, łatwo dostępne i umożliwiające obserwowanie dziecka).
3. Procedurę „Spróbuj ochłonąć” stosujemy w przypadku pogwałcenia przez dziecko zasad i niezastosowania się do polecenia, umieszczając je w ustalonym miejscu natychmiast, gdy tylko naruszy jakąś obowiązującą zasadę.
4. Kiedy dziecko naruszy jakąś zasadę, nie zastosuje się do polecenia, oznajmiamy mu stanowczo i krótko ( używając maksymalnie dziesięciu słów), że ma usiąść w miejscu, w którym „ochłonie”.
5. W razie odmowy pójścia dziecka do miejsca, w którym ma „ochłonąć”, należy je tam łagodnie przetrzymać, aż minie wyznaczony czas. Kiedy dziecko ciągle odmawia pozbawiamy je jakiegoś przywileju (np. oglądania telewizji, spaceru, zabawy z kolegami, deseru).
6. Zawsze zwracamy uwagę na właściwe zachowania dziecka, zwłaszcza na te, będące przeciwieństwem niewłaściwych i zachęcamy dziecko do nich.