POZACHRZEŚCIJAŃSKIE POZACHRZEŚCIJAŃSKIE ŹRÓDŁA O JEZUSIEŹRÓDŁA O JEZUSIE

MODLITWA SŁOWAMI MODLITWA SŁOWAMI EWANGELII WEDŁUG ŚW. EWANGELII WEDŁUG ŚW.

ŁUKASZAŁUKASZAŁk 7, 1-10 Setnik z KafarnaumŁk 7, 1-10 Setnik z Kafarnaum  

Gdy Jezus dokończył wszystkich tych mów do ludu, który się przysłuchiwał, Gdy Jezus dokończył wszystkich tych mów do ludu, który się przysłuchiwał, wszedł do Kafarnaum. Sługa pewnego setnika, szczególnie przez niego ceniony, wszedł do Kafarnaum. Sługa pewnego setnika, szczególnie przez niego ceniony, chorował i bliski był śmierci.  Skoro setnik posłyszał o Jezusie, wysłał do Niego chorował i bliski był śmierci.  Skoro setnik posłyszał o Jezusie, wysłał do Niego starszyznę żydowską z prośbą, żeby przyszedł i uzdrowił mu sługę.  Ci zjawili się u starszyznę żydowską z prośbą, żeby przyszedł i uzdrowił mu sługę.  Ci zjawili się u Jezusa i prosili Go usilnie: «Godzien jest, żebyś mu to wyświadczył - mówili - Jezusa i prosili Go usilnie: «Godzien jest, żebyś mu to wyświadczył - mówili -  miłuje bowiem nasz naród i sam zbudował nam synagogę».  Jezus przeto wybrał  miłuje bowiem nasz naród i sam zbudował nam synagogę».  Jezus przeto wybrał się z nimi. A gdy był już niedaleko domu, setnik wysłał do Niego przyjaciół z się z nimi. A gdy był już niedaleko domu, setnik wysłał do Niego przyjaciół z prośbą: «Panie, nie trudź się, bo nie jestem godzien, abyś wszedł pod dach mój. I prośbą: «Panie, nie trudź się, bo nie jestem godzien, abyś wszedł pod dach mój. I dlatego ja sam nie uważałem się za godnego przyjść do Ciebie. Lecz powiedz dlatego ja sam nie uważałem się za godnego przyjść do Ciebie. Lecz powiedz słowo, a mój sługa będzie uzdrowiony. Bo i ja, choć podlegam władzy, mam pod słowo, a mój sługa będzie uzdrowiony. Bo i ja, choć podlegam władzy, mam pod sobą żołnierzy. Mówię temu: "Idź!" - a idzie; drugiemu: "Chodź!" - a przychodzi; a sobą żołnierzy. Mówię temu: "Idź!" - a idzie; drugiemu: "Chodź!" - a przychodzi; a mojemu słudze: "Zrób to!" - a robi». Gdy Jezus to usłyszał, zadziwił się i zwracając mojemu słudze: "Zrób to!" - a robi». Gdy Jezus to usłyszał, zadziwił się i zwracając się do tłumu, który szedł za Nim, rzekł: «Powiadam wam: Tak wielkiej wiary nie się do tłumu, który szedł za Nim, rzekł: «Powiadam wam: Tak wielkiej wiary nie znalazłem nawet w Izraelu». A gdy wysłani wrócili do domu zastali sługę znalazłem nawet w Izraelu». A gdy wysłani wrócili do domu zastali sługę zdrowego. zdrowego.

WPROWADZENIEWPROWADZENIE

Czym jest wiara, o którą prosimy Boga w modlitwach?Czym jest wiara, o którą prosimy Boga w modlitwach?

Przede wszystkim jest to zawierzenie siebie Jezusowi, Przede wszystkim jest to zawierzenie siebie Jezusowi, powierzenie Mu swojego życia, swoich problemów, powierzenie Mu swojego życia, swoich problemów, radości i smutków. Nie jest rzeczą prostą zaufać Komuś, radości i smutków. Nie jest rzeczą prostą zaufać Komuś, Kogo się nigdy nie widziało w postaci cielesnej. Kogo się nigdy nie widziało w postaci cielesnej.

Na tym etapie mogą się w nas zrodzić następujące pytania:Na tym etapie mogą się w nas zrodzić następujące pytania:

WPROWADZENIE CD.WPROWADZENIE CD.

Czy Jezus Chrystus- Syn Boży naprawdę Czy Jezus Chrystus- Syn Boży naprawdę istniał? Żył, chodził po tej Ziemi, po której my istniał? Żył, chodził po tej Ziemi, po której my teraz chodzimy?teraz chodzimy?

Na to pytanie odpowiadają nam dwa rodzaje Na to pytanie odpowiadają nam dwa rodzaje źródeł mówiących o Jezusie Chrystusie Synu źródeł mówiących o Jezusie Chrystusie Synu Bożym. Są to Bożym. Są to źródła chrześcijańskieźródła chrześcijańskie (głównie (głównie Księgi Nowego Testamentu) oraz Księgi Nowego Testamentu) oraz źródła źródła pozachrześcijańskiepozachrześcijańskie..

POZACHRZEŚCIJAŃSKIE POZACHRZEŚCIJAŃSKIE ŹRÓDŁA O JEZUSIE ŹRÓDŁA O JEZUSIE

CHRYSTUSIECHRYSTUSIEŹRÓDŁA SYRYJSKIEŹRÓDŁA SYRYJSKIEMara bar SarapionMara bar Sarapion

(z Samosaty- Syria) ok. 73 r.(z Samosaty- Syria) ok. 73 r.

ŹRÓDŁA ŻYDOWSKIEŹRÓDŁA ŻYDOWSKIEJózef Flawiusz- Józef Flawiusz-

„ „Testimonium Flavianum”-Testimonium Flavianum”-

Fr. „Dawnych dziejów Izraela” 63- 64 r.Fr. „Dawnych dziejów Izraela” 63- 64 r.Talmud (Talmud (I – IV/ V w.)I – IV/ V w.)

ŹRÓDŁA RZYMSKIEŹRÓDŁA RZYMSKIE Pliniusz Młodszy- Pliniusz Młodszy- „List do cesarza „List do cesarza Trajana” Trajana” 111-113 r.111-113 r. Tacyt – Tacyt – „Roczniki” „Roczniki” ok. 117 r.ok. 117 r. Swetoniusz- „ Swetoniusz- „ Żywot dwunastu cezarów” Żywot dwunastu cezarów”

( „Żywot boskiego Klaudiusza”) ( „Żywot boskiego Klaudiusza”) ok. 120 r.ok. 120 r.

ŹRÓDŁA ISLAMSKIEŹRÓDŁA ISLAMSKIE Koran (610- 632)Koran (610- 632)

TERENY, NA KTÓRYCH BYŁA TERENY, NA KTÓRYCH BYŁA ZNANA OSOBA JEZUSA ZNANA OSOBA JEZUSA

CHRYSTUSACHRYSTUSA oznaczone czerwoną otoczkąoznaczone czerwoną otoczką

TEKSTY ŹRÓDŁOWETEKSTY ŹRÓDŁOWE

Mara bar SarapionMara bar Sarapion

„ „ jakiej korzyści doznali Ateńczycy z tego, że zabili Sokratesa, jakiej korzyści doznali Ateńczycy z tego, że zabili Sokratesa, co zostało im odpłacone klęską głodu i zarazą? Albo co zostało im odpłacone klęską głodu i zarazą? Albo mieszkańcy wyspy Samos, spaliwszy Pitagorasa, za co ich mieszkańcy wyspy Samos, spaliwszy Pitagorasa, za co ich cały kraj w jednej chwili został przykryty piaskiem? Albo cały kraj w jednej chwili został przykryty piaskiem? Albo Żydzi z zamordowania ich Żydzi z zamordowania ich mądrego królamądrego króla, za co wkrótce , za co wkrótce zostali pozbawieni królestwa?zostali pozbawieni królestwa?

Albowiem słusznie pomścił Bóg każdego z tych mędrców (…)Albowiem słusznie pomścił Bóg każdego z tych mędrców (…)

A jednak dzięki Platonowi nie umarł Sokrates, dzięki statule A jednak dzięki Platonowi nie umarł Sokrates, dzięki statule Hery- Pitagoras, dzięki nowym prawom, które dał- mądry Hery- Pitagoras, dzięki nowym prawom, które dał- mądry król.”król.”

Józef Flawiusz- „Józef Flawiusz- „Testimonium Testimonium Flavianum”Flavianum”

„„W tym czasie żył Jezus, człowiek mądry, jeżeli w ogóle W tym czasie żył Jezus, człowiek mądry, jeżeli w ogóle można nazwać go człowiekiem. Czynił bowiem rzeczy można nazwać go człowiekiem. Czynił bowiem rzeczy niezwykłe i był nauczycielem wszystkich ludzi, którzy z niezwykłe i był nauczycielem wszystkich ludzi, którzy z radością przyjmowali prawdę. Poszło za nim wielu Żydów, radością przyjmowali prawdę. Poszło za nim wielu Żydów, jako też pogan. On był Chrystusem. A gdy wskutek jako też pogan. On był Chrystusem. A gdy wskutek doniesienia najznakomitszych u nas mężów , Piłat zasądził go doniesienia najznakomitszych u nas mężów , Piłat zasądził go na śmierć krzyżową, jego dawni wyznawcy nie przestali go na śmierć krzyżową, jego dawni wyznawcy nie przestali go miłować. Albowiem trzeciego dnia ukazał się im znów jako miłować. Albowiem trzeciego dnia ukazał się im znów jako żywy, jak to o nim oraz wiele innych zdumiewających rzeczy żywy, jak to o nim oraz wiele innych zdumiewających rzeczy przepowiadali boscy prorocy. I odtąd, aż po dzień dzisiejszy przepowiadali boscy prorocy. I odtąd, aż po dzień dzisiejszy istnieje społeczność chrześcijan, którzy od niego otrzymali tę istnieje społeczność chrześcijan, którzy od niego otrzymali tę nazwę”.nazwę”.

TalmudTalmud

„ „ W wigilię Paschy został powieszony Jezus. W wigilię Paschy został powieszony Jezus. Czterdzieści dni wcześniej herold głosił: On Czterdzieści dni wcześniej herold głosił: On zostanie wyprowadzony na ukamienowanie, zostanie wyprowadzony na ukamienowanie, ponieważ zajmował się magią i zwiódł Izraela ponieważ zajmował się magią i zwiódł Izraela na bezdroża. Jeżeli kto ma coś na jego obronę, na bezdroża. Jeżeli kto ma coś na jego obronę, niech wystąpi i to powie. Ponieważ nic nie niech wystąpi i to powie. Ponieważ nic nie powiedziano na jego obronę, dlatego został powiedziano na jego obronę, dlatego został powieszony w wigilię Paschy.”powieszony w wigilię Paschy.”

Pliniusz Młodszy – Pliniusz Młodszy – „List do cesarza „List do cesarza Trajana”Trajana”

„„Kajusz Pliniusz do Cesarza Trajana,Kajusz Pliniusz do Cesarza Trajana,

Jest to, Panie, moim zwyczajem zwracać się do Ciebie we wszystkich Jest to, Panie, moim zwyczajem zwracać się do Ciebie we wszystkich sprawach, ilekroć mam wątpliwości co do sposobu ich rozstrzygnięcia(…) sprawach, ilekroć mam wątpliwości co do sposobu ich rozstrzygnięcia(…) Nigdy nie uczestniczyłem dotychczas w prowadzeniu śledztwa przy Nigdy nie uczestniczyłem dotychczas w prowadzeniu śledztwa przy badaniach chrześcijan; dlatego nie wiem, co i w jakim stopniu podlega badaniach chrześcijan; dlatego nie wiem, co i w jakim stopniu podlega karze ani jak przeprowadzić takie śledztwo(…) Dotychczas w stosunku do karze ani jak przeprowadzić takie śledztwo(…) Dotychczas w stosunku do tych, których przyprowadzono do mnie oskarżonych o to, jakoby byli tych, których przyprowadzono do mnie oskarżonych o to, jakoby byli chrześcijanami, stosowałem taki sposób postępowania: pytałem ich chrześcijanami, stosowałem taki sposób postępowania: pytałem ich samych, czy są chrześcijanami. Kiedy przyznawali się do tego, pytałem po samych, czy są chrześcijanami. Kiedy przyznawali się do tego, pytałem po raz drugi i po raz trzeci, grożąc karą śmierci. Trwających uparcie przy raz drugi i po raz trzeci, grożąc karą śmierci. Trwających uparcie przy swoim kazałem odprowadzić na śmierć(…) Zapewniali zaś, że największą swoim kazałem odprowadzić na śmierć(…) Zapewniali zaś, że największą ich [chrześcijan] winą czy też błędem było to, że mieli zwyczaj z ich [chrześcijan] winą czy też błędem było to, że mieli zwyczaj z nastaniem dnia, o świcie, zbierać się i śpiewać na przemian pieśni ku czci nastaniem dnia, o świcie, zbierać się i śpiewać na przemian pieśni ku czci Chrystusa jako Boga .”Chrystusa jako Boga .”

Tacyt- Tacyt- „Roczniki”„Roczniki”

„„Ani pod wpływem zabiegów ludzkich, ani darowizn Ani pod wpływem zabiegów ludzkich, ani darowizn cesarza i ofiar błagalnych na rzecz bogów, nie cesarza i ofiar błagalnych na rzecz bogów, nie ustępowała hańbiąca pogłoska, i nadal wierzono, że ustępowała hańbiąca pogłoska, i nadal wierzono, że pożar był nakazany. Aby ją usunąć, podstawił Neron pożar był nakazany. Aby ją usunąć, podstawił Neron winowajców i dotknął najbardziej wyszukanymi winowajców i dotknął najbardziej wyszukanymi kaźniami tych, których znienawidzono dla ich kaźniami tych, których znienawidzono dla ich bezwstydu, a których gmin nazywał chrześcijanami. bezwstydu, a których gmin nazywał chrześcijanami. Początek tej nazwie dał Chrystus, który za panowania Początek tej nazwie dał Chrystus, który za panowania Tyberiusza skazany został na śmierć przez Tyberiusza skazany został na śmierć przez prokuratora Poncjusza Piłata.”prokuratora Poncjusza Piłata.”

QUIZ DOTYCZĄCY QUIZ DOTYCZĄCY PRZECZYTANYCH TEKSTÓWPRZECZYTANYCH TEKSTÓW

1.1. Który autor mówi, że Jezus czynił niezwykłe rzeczy i był Który autor mówi, że Jezus czynił niezwykłe rzeczy i był nauczycielem wszystkich ludzi? ( Józef Flawiusz w „nauczycielem wszystkich ludzi? ( Józef Flawiusz w „Testimonium Testimonium Flavianum”Flavianum”))

2.2. Jak nazywa Jezusa Mara bar Sarapion?( Mądry król, mędrzec)Jak nazywa Jezusa Mara bar Sarapion?( Mądry król, mędrzec)3.3. Którzy z autorów starożytnych stwierdzają, że chrześcijanie biorą Którzy z autorów starożytnych stwierdzają, że chrześcijanie biorą

swoją nazwę od Chrystusa? ( Józef Flawiusz, Tacyt)swoją nazwę od Chrystusa? ( Józef Flawiusz, Tacyt)4.4. Ilu autorów wspomina o skazaniu Chrystusa na śmierć przez Ilu autorów wspomina o skazaniu Chrystusa na śmierć przez

Poncjusza Piłata? Którzy? (Dwóch: Józef Flawiusz, Tacyt)Poncjusza Piłata? Którzy? (Dwóch: Józef Flawiusz, Tacyt)5.5. Skąd dowiadujemy się o tym, że Jezus umarł w wigilię Paschy? Skąd dowiadujemy się o tym, że Jezus umarł w wigilię Paschy?

( z Talmudu)( z Talmudu)6.6. W którym tekście zostaje wspomniane zmartwychwstanie Jezusa? W którym tekście zostaje wspomniane zmartwychwstanie Jezusa?

(w „(w „Testimonium Flavianum”Testimonium Flavianum”))7.7. Gdzie znajduje się wzmianka o tym, iż chrześcijanie spotykali się Gdzie znajduje się wzmianka o tym, iż chrześcijanie spotykali się

by śpiewać hymny ku czci Jezusa jako Boga? ( w „by śpiewać hymny ku czci Jezusa jako Boga? ( w „Liście do Liście do cesarza Trajana” Pliniusza Młodszego)cesarza Trajana” Pliniusza Młodszego)

TABELA TABELA PODSUMOWUJĄCA:PODSUMOWUJĄCA:

CO TEKSTY MÓWIĄ NAM CO TEKSTY MÓWIĄ NAM O JEZUSIE?O JEZUSIE?

MARA BAR SARAPIONMARA BAR SARAPION

nie wymienia imienia Jezus, ale to nie wymienia imienia Jezus, ale to najprawdopodobniej Jezus jest „mądrym królem”najprawdopodobniej Jezus jest „mądrym królem”„„mądry król jest dawcą „nowych praw”mądry król jest dawcą „nowych praw”

JÓZEF FLAWIUSZ- JÓZEF FLAWIUSZ- „TESTIMONIUM „TESTIMONIUM

FLAVIANUM”FLAVIANUM”TALMUDTALMUD

Jezus został skazany przez Piłata na Jezus został skazany przez Piłata na śmierć krzyżową, za sprawą śmierć krzyżową, za sprawą elitarnych grup Izraela elitarnych grup Izraela Nazywany nauczycielem wszystkichNazywany nauczycielem wszystkich Określany jako człowiek mądryOkreślany jako człowiek mądry Czynił niezwykłe rzeczyCzynił niezwykłe rzeczy Nazywany Chrystusem, czyli Nazywany Chrystusem, czyli MesjaszemMesjaszem Flawiusz uznaje zmartwychwstanie Flawiusz uznaje zmartwychwstanie JezusaJezusa Od Chrystusa bierze się nazwa Od Chrystusa bierze się nazwa chrześcijanchrześcijan Jezus miał wielu zwolennikówJezus miał wielu zwolenników

mowa o śmierci Jezusa w mowa o śmierci Jezusa w wigilię Paschywigilię Paschy podanie rzekomej winy – podanie rzekomej winy – Jezus zajmował się magią i Jezus zajmował się magią i zwiódł Izraela na bezdrożazwiódł Izraela na bezdroża

PLINIUSZ PLINIUSZ MŁODSZY- MŁODSZY- „LIST „LIST

DO CESARZA DO CESARZA TRAJANA”TRAJANA”

TACYT- TACYT- „ROCZNIKI”„ROCZNIKI”

SWETONIUSZ- SWETONIUSZ- „ŻYWOT „ŻYWOT

BOSKIEGO BOSKIEGO KLAUDIUSZA”KLAUDIUSZA”

Mówi o Mówi o chrześcijanach jako chrześcijanach jako tajnym związku, który tajnym związku, który będąc postrzegany jako będąc postrzegany jako zagrożenie dla władzy zagrożenie dla władzy jest przez nią tępionyjest przez nią tępiony Wspomina o Wspomina o zebraniach chrześcijan o zebraniach chrześcijan o świcie na śpiewaniu świcie na śpiewaniu pieśni ku czci Chrystusa pieśni ku czci Chrystusa jako Boga jako Boga

Tacyt opisuje Tacyt opisuje przyczyny pożaru przyczyny pożaru Rzymu i pierwsze Rzymu i pierwsze prześladowanie prześladowanie chrześcijanchrześcijan pisze o Chrystusie, pisze o Chrystusie, który umarł za który umarł za panowania Tyberiusza, panowania Tyberiusza, skazany przez Poncjusza skazany przez Poncjusza PiłataPiłata chrześcijanie wzięli chrześcijanie wzięli swoją nazwę od swoją nazwę od ChrystusaChrystusa

wspomina o Chrestosie wspomina o Chrestosie (najprawdopodobniej (najprawdopodobniej chodzi o Chrystusa), chodzi o Chrystusa), który podżegiwał który podżegiwał ŻydówŻydów

KORANKORAN

Nie kwestionuje historycznego istnienia Jezusa ani podstawowych faktów z Nie kwestionuje historycznego istnienia Jezusa ani podstawowych faktów z Jego życia( teologia islamska uznaje historyczność Jezusa)Jego życia( teologia islamska uznaje historyczność Jezusa) Uważa Jezusa za jednego z ostatnich proroków, poprzedzających rzekomo Uważa Jezusa za jednego z ostatnich proroków, poprzedzających rzekomo największego z nich- Mahometanajwiększego z nich- Mahometa Duża uwaga skupiana jest na Jezusie w mistyce islamskiejDuża uwaga skupiana jest na Jezusie w mistyce islamskiej Respekt w stosunku do osoby Jezusa ChrystusaRespekt w stosunku do osoby Jezusa Chrystusa

WNIOSKI KOŃCOWEWNIOSKI KOŃCOWE

Pozachrześcijańskie dokumenty o Jezusie Chrystusie :Pozachrześcijańskie dokumenty o Jezusie Chrystusie : Potwierdzają jego historyczne istnienie, które nie powinno już Potwierdzają jego historyczne istnienie, które nie powinno już

budzić wątpliwości; budzić wątpliwości; Wskazują, że to od Chrystusa wzięła się nazwa Chrześcijan;Wskazują, że to od Chrystusa wzięła się nazwa Chrześcijan; Ukazują Chrystusa jako Osobę powszechnie znaną w Ukazują Chrystusa jako Osobę powszechnie znaną w

ówczesnym czasie;ówczesnym czasie; Opisują wydarzenia z Jego życia, które w większości Opisują wydarzenia z Jego życia, które w większości

pokrywają się z tymi, które odnajdujemy z Ewangeliach, czy pokrywają się z tymi, które odnajdujemy z Ewangeliach, czy innych Księgach Nowego Testamentu;innych Księgach Nowego Testamentu;

Wspomina się w nich o tym, iż dokonywał cudownych Wspomina się w nich o tym, iż dokonywał cudownych czynów, o tym, że był nauczycielem, który miał wielu czynów, o tym, że był nauczycielem, który miał wielu wyznawców ”( zarówno Żydów jak i pogan), iż przyniósł wyznawców ”( zarówno Żydów jak i pogan), iż przyniósł „nowe prawo”, a także o skazaniu Jezusa na śmierć przez „nowe prawo”, a także o skazaniu Jezusa na śmierć przez Poncjusza Piłata i o Jego zmartwychwstaniu.Poncjusza Piłata i o Jego zmartwychwstaniu.

TEKSTY Z DZIEJÓW TEKSTY Z DZIEJÓW APOSTOLSKICHAPOSTOLSKICH

Dz 2, 22-24, 32Dz 2, 22-24, 32„„Mężowie izraelscy, słuchajcie tego, co mówię: Jezusa Nazarejczyka, Męża, Mężowie izraelscy, słuchajcie tego, co mówię: Jezusa Nazarejczyka, Męża, którego posłannictwo Bóg potwierdził wam niezwykłymi czynami, cudami i którego posłannictwo Bóg potwierdził wam niezwykłymi czynami, cudami i znakami, jakich Bóg przez Niego dokonał wśród was, o czym sami wiecie, tego znakami, jakich Bóg przez Niego dokonał wśród was, o czym sami wiecie, tego Męża, który z woli postanowienia i przewidzenia Bożego został wydany, Męża, który z woli postanowienia i przewidzenia Bożego został wydany, przybiliście rękami bezbożnych do krzyża i zabiliście. Lecz Bóg wskrzesił Go, przybiliście rękami bezbożnych do krzyża i zabiliście. Lecz Bóg wskrzesił Go, zerwawszy więzy śmierci, gdyż niemożliwe było, aby ona panowała nad Nim(…) zerwawszy więzy śmierci, gdyż niemożliwe było, aby ona panowała nad Nim(…) Tego właśnie Jezusa wskrzesił Bóg, a my wszyscy jesteśmy tego świadkami.”Tego właśnie Jezusa wskrzesił Bóg, a my wszyscy jesteśmy tego świadkami.”

Dz 3, 12-15Dz 3, 12-15„„Na ten widok Piotr przemówił do ludu: «Mężowie izraelscy! Dlaczego dziwicie Na ten widok Piotr przemówił do ludu: «Mężowie izraelscy! Dlaczego dziwicie się temu? I dlaczego także patrzycie na nas, jakbyśmy własną mocą lub się temu? I dlaczego także patrzycie na nas, jakbyśmy własną mocą lub pobożnością sprawili, że on chodzi? Bóg naszych ojców, Bóg Abrahama, Izaaka i pobożnością sprawili, że on chodzi? Bóg naszych ojców, Bóg Abrahama, Izaaka i Jakuba, wsławił Sługę swego, Jezusa, wy jednak wydaliście Go i zaparliście się Go Jakuba, wsławił Sługę swego, Jezusa, wy jednak wydaliście Go i zaparliście się Go przed Piłatem, gdy postanowił Go uwolnić. Zaparliście się Świętego i przed Piłatem, gdy postanowił Go uwolnić. Zaparliście się Świętego i Sprawiedliwego, a wyprosiliście ułaskawienie dla zabójcy. Zabiliście Dawcę życia, Sprawiedliwego, a wyprosiliście ułaskawienie dla zabójcy. Zabiliście Dawcę życia, ale Bóg wskrzesił Go z martwych, czego my jesteśmy świadkami.”ale Bóg wskrzesił Go z martwych, czego my jesteśmy świadkami.”