praktyczna instrukcja utworzenia i prowadzenia...

Projekt „4P - międzysektorowa inicjatywa pomocy rodzinom wielopokoleniowym” jest współfinansowany przez Unię

Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.

1

PRAKTYCZNA INSTRUKCJA

UTWORZENIA I PROWADZENIA PUNTU WYCHOWANIA

PRZEDSZKOLNEGO W TYM PRZEDSZKOLI

MIĘDZYPOKOLENIOWYCH (DLA TZW. „RODZIN

SANDWICH”)



2

Spis treści

1. Terminologia i podstawy prawne związane z zakładaniem i prowadzeniem placówek niepublicznych............................................................................................................................................ 3

2. Przedszkole – informacje wprowadzające ......................................................................................... 4

2.1. Cele i zadania przedszkola .......................................................................................................... 5

3. Zespół wychowania przedszkolnego i punkt przedszkolny ................................................................ 8

4. Różnice miedzy przedszkolem publicznym i niepublicznym .............................................................. 9

5. Kwestie prawne warunkujące funkcjonowanie przedszkoli ............................................................. 10

6. Podstawy prawne dotyczące zakładania i działalności placówki niepublicznej ............................... 11

7. Ogólne wymagania podczas zakładania placówek niepublicznych .................................................. 15

7.1. Budowa nowego obiektu.......................................................................................................... 16

7.2. Adaptacja obiektu budowalnego lub jego części – zmiana sposobu użytkowania lokalu ......... 19

7.3. Wymagania higieniczno-sanitarne dla przedszkoli i innych form wychowania przedszkolnego21

7.4. Żywienie dzieci w przedszkolach i innych placówkach wychowania przedszkolnego ............... 28

7.5. Żywienie seniorów (w placówce międzypokoleniowej) ............................................................ 30

8. Procedura uzyskania wpisu do ewidencji szkół i placówek .............................................................. 33

9. Dotacje z budżetu samorządu ......................................................................................................... 34

10. Nadzór pedagogiczny w placówkach niepublicznych ................................................................... 37

11. Administracja i finansowanie placówek niepublicznych ............................................................... 40

12. Statut placówki niepublicznej ....................................................................................................... 42

13. Podstawa programowa wychowania przedszkolnego .................................................................. 44

14. Wykaz niezbędnej dokumentacji placówki na przykładzie przedszkola niepublicznego .............. 46

15. Przedszkolne grupy łączone ......................................................................................................... 50

16. Przykładowe rozkłady dnia w placówce wychowania przedszkolnego ......................................... 53

17. Diagnozowanie osiągnięć dzieci w przedszkolach ........................................................................ 55

Bibliografia ............................................................................................................................................... 58

Opracował: Przemysław Ziółkowski



3

1. Terminologia i podstawy prawne związane z zakładaniem i prowadzeniem placówek

niepublicznych

Do podstawowych terminów związanych z placówki niepublicznymi nalezą:

1) żłobek – placówki opiekująca się dziećmi od ukończenia 20 tygodnia życia do lat 3 w czasie, gdy

ich rodzice pracują; dziecko może być 10 godzin dziennie (w wyjątkowych sytuacjach dziecko

może przebywać dłużej); w zajęciach nie mogą uczestniczyć rodzice uczęszczających dzieci;

przebywającym w żłobku dzieciom zapewnia się wyżywienie; lokal powinien mieć co najmniej 2

pomieszczenia, w tym jedno przystosowane do odpoczynku dzieci;

2) klub dziecięcy – placówka opiekująca się dziećmi od ukończenia 1. roku życia; dziecko może być

5 godzin dziennie, a wymiar opieki nie może być wydłużony; w zajęciach mogą uczestniczyć

rodzice dzieci; nie trzeba zapewniać wyżywienia dzieciom; lokal powinien mieć co najmniej

jedno pomieszczenie;

3) przedszkole – placówka wychowawcza i opiekuńcza dla dzieci w wieku od 3 lat (wyjątkowych

przypadkach od 2,5 roku) do rozpoczęcia obowiązku szkolnego; wyróżnia się dwa rodzaje

przedszkoli: publiczne i niepubliczne;

4) przedszkole międzypokoleniowe – placówka nie zdefiniowana w przepisach prawa

oświatowego, realizująca zajęcia z zakresu edukacji przedszkolnej (podstawa programowa) oraz

zapewniająca opiekę dzieciom w wieku 2,5-6 lat jak również zajęcia aktywizujące, animacyjne

oraz opiekuńcze dla osób starszych. W placówce mogą być także realizowane zajęcia wspólne

dla dzieci i seniorów.

5) inne formy wychowania przedszkolnego – wprowadzone zostały do systemu oświaty ustawą

nowelizująca z dnia 7 września 2007 r.; powodem była konieczność zwiększenia

upowszechnienia edukacji przedszkolnej; organizuje się dla dzieci w miejscu zamieszkania lub w

innym możliwe najbliższym miejscu; znowelizowana ustawą o systemie oświaty nie określa, co

należy rozumieć pod pojęciem innych form wychowania przedszkolnego, a jednie udziela

ministrowi właściwemu do spraw oświaty upoważnienia do określenia rodzajów innych form

wychowania przedszkolnego. Wykonując niniejsze upoważnienie, Minister Edukacji Narodowej,

wskazał dwa rodzaje innych form wychowania przedszkolnego: punkty przedszkole i zespoły

wychowania przedszkolnego;

6) punkty przedszkolne – zajęcia mogą być prowadzane przez cały rok szkolny, z wyjątkiem

ustalonych przerw; zajęcia mogą być prowadzone w grupach od 3 do 25 dzieci;

7) zespół wychowania przedszkolnego – zajęcia mogą być prowadzone tylko w niektóre dni

tygodnia; zajęcia mogą być prowadzone w grupach od 3 do 25 dzieci;

8) poradnia – instytucja, w której udziela się fachowych porad w zakresie jakiejś specjalności;

może być psychologiczna, psychologiczno-pedagogiczna, zawodowa itd.;

9) sala szkolna – zwana też potocznie klasą, sala, w której odbywa się nauka;

10) klasa zerowa – klasa wstępna przygotowująca dzieci do nauki w pierwszej klasie szkoły

podstawowej (zwana potocznie zerówką);

11) obiekt – budynek lub zespół budynków;

12) nadzór pedagogiczny – komórka organizacyjna instytucji nadzorującej kogoś lub coś; w

przypadku przedszkoli organem sprawującym nadzór pedagogiczny jest Kurator Oświaty, zaś

nadzór nad kadrą zatrudnioną w przedszkolu sprawuje dyrektor placówki.



4

W przypadku placówki międzypokoleniowej nadzorowi pedagogicznemu nie podlegają zajęcia

realizowane z osobami starszymi.

13) organ prowadzący – organ zakładający placówkę, którym zgodnie z ustawą o systemie oświaty

może być: jednostka samorządu terytorialnego, inna osoba prawna (jednostki organizacyjne,

którym ustawodawstwo przyznaje osobowość prawną. Do takich podmiotów zalicza się: spółki

kapitałowe, stowarzyszenia, fundacje) lub osoba fizyczna (osoba fizyczna jest prawnym

określeniem człowieka od chwili urodzenia do chwili śmierci); jednostki samorządu

terytorialnego mogą być organem prowadzącym tylko dla szkół i placówek publicznych;

14) dyrektor placówki niepublicznej – przepisy rozporządzania Ministra Edukacji Narodowej z dnia

27 października 2009 r. w sprawie wymagań, jakimi powinna odpowiadać osoba zajmują

stanowisko dyrektora oraz inne stanowisko kierownicze w poszczególnych typach publicznych

szkół i rodzajach publicznych placówek (Dz. U. Nr 184, poz. 1436), dotyczą wyłączenie

dyrektorów placówek szkół i placówek niepublicznych. Oczywiście pomocniczo można się nimi

posiłkować, ale nie jest to obowiązek. Niepubliczne szkoły i placówki, które nie ubiegają się o

uprawnienia szkół publicznych, nie muszą spełniać wymienionych warunków kadrowych,

programowych i innych wskazanych w art. 7 ust. 3 ustawy. W szkole i placówce niepublicznej

osoba prowadząca decyduje o sposobie powierzenia stanowiska dyrektora szkoły oraz osobie,

która zostanie dyrektorem. Oznacza to, że dyrektorem placówki niepublicznej może być

nauczyciel nieposiadający stopnia mianowanego lub dyplomowanego albo osoba niebędąca

nauczycielem.

W przypadku placówki międzypokoleniowej żadne przepisy nie regulują kwalifikacji dyrektora

placówki, należałoby jednak przyjąć, że wśród kompetencji takiej osoby wskazana byłaby

wiedza z zakresu gerontologii.

15) statut placówki oświatowej – akt prawny regulujący zadania, strukturę organizacyjną i sposób

działania placówki niepublicznej;

16) osoba fizyczna – prawne określenie człowieka w prawie cywilnym, od chwili urodzenia do chwili

śmieci;

17) osoba prawna – trwałe zespolenie ludzi i środków materialnych w celu realizacji określonych

zadań, wyodrębnione w postaci jednostki organizacyjnej wyposażonej przez prawo (przepisy

prawa cywilnego) w osobowości sprawną (np. fundacje, stowarzyszenia, korporacje)1.

2. Przedszkole – informacje wprowadzające

Przepisy prawa oświatowego nie są tworzone odrębnie tylko dla przedszkoli, co oznacza, że dotyczy ich

większość przepisów odnoszących się do szkół. Stanowi o tym wprost zapis ustawy prawo oświatowe,

który wskazuje, że ilekroć w przepisach jest mowa bez bliższego określenia o szkole, należy przez to

rozumieć również przedszkole. Bliźniacza regulacja znajduje się w Karcie Nauczyciela. W praktyce

jednak większość przepisów nie dotyczy przedszkoli. Utrudnia to w dużym stopniu dyrektorom

przedszkoli rozeznanie się w systemie prawa. Najważniejsze akty prawne odnoszące się do przedszkoli

1 P. Ziółkowski, Wybrane problemy prawno-organizacyjnego funkcjonowania nauczyciela-wychowawcy [w] R. Koc, A.

Kozubska, P. Ziółkowski, Nauczyciel w drodze do profesjonalizmu, wyd. WSG, Bydgoszcz 2014, s. 16.



5

dzielą się na akty prawa powszechnie obowiązującego: ustawy, rozporządzenia oraz akty prawa

miejscowego: w przypadku przedszkoli uchwały rady gminy, zarządzenia wójta, burmistrza, prezydenta

miasta.

Przedszkole może być zlokalizowane:

w wolnostojącym budynku;

w wydzielonej części parteru budynku mieszkalnego lub mieszkalno-usługowego;

w wydzielonej części budynku użyteczności publicznej;

w wydzielonej części szkoły.

W przypadku placówki międzypokoleniowej warto aby był to budynek parterowy, lub (jeśli piętrowy)

z windą z uwagi na ograniczone możliwości poruszania się seniorów.

2.1. Cele i zadania przedszkola

Przedszkole realizuje cele oraz zadania wynikające z Ustawy o Systemie Oświaty oraz wydanych na jej

podstawie aktów wykonawczych a w szczególności:

wspomaganie dzieci w rozwijaniu uzdolnień oraz kształtowanie czynności intelektualnych

potrzebnych im w codziennych sytuacjach i w dalszej edukacji;

budowanie systemu wartości;

kształtowanie u dzieci odporności emocjonalnej koniecznej do racjonalnego radzenia sobie w

nowych i trudnych sytuacjach, w tym także do łagodnego znoszenia stresów i porażek;

rozwijanie umiejętności społecznych dzieci;

stwarzanie warunków sprzyjających wspólnej i zgodnej zabawie oraz nauce dzieci o

zróżnicowanych możliwościach fizycznych i intelektualnych;

troska o zdrowie dzieci i ich sprawność fizyczną; zachęcanie do uczestnictwa w zabawach i

grach sportowych;

budowanie dziecięcej wiedzy o świeci społecznym i przyrodniczym;

rozwijanie umiejętności wypowiadania się poprzez muzykę, małe formy teatralne oraz sztuki

plastyczne;

kształtowanie u dzieci poczucia przynależności społecznej oraz postawy patriotycznej;

zapewnia opiekę, wychowanie i nauczanie w atmosferze akceptacji i bezpieczeństwa;

zapewnia wszystkim dzieciom pełny rozwój umysłowy, moralno-społeczny, emocjonalny oraz

fizyczny zgodnie z ich możliwościami i potrzebami psychofizycznymi w warunkach

poszanowania godności osobistej z wykorzystaniem własnej inicjatywy dziecka;

realizuje nauczanie i wychowanie w zakresie co najmniej podstawy programowej w oparciu o

program wychowania przedszkolnego lub programy autorskie, własne pisane zgodnie z

podstawą programową dopuszczone do użytku przez dyrektora przedszkola na wniosek Rady

Pedagogicznej lub poszczególnych jej członków;

zapewnia organizację zajęć dodatkowych, z uwzględnieniem w szczególności potrzeb i

możliwości rozwojowych dzieci;

kształtuje umiejętność współżycia i współdziałania w zespole niejednorodnym; uczy poczucia

odpowiedzialności za drugiego człowieka;



6

umożliwia dzieciom wychowanie w poczuciu przynależności narodowej; etnicznej; językowej i

religijnej;

wspomaga indywidualny rozwój dziecka oraz współdziała z rodziną w przygotowaniu do nauki

w szkole, a w przypadku dzieci niepełnosprawnych uwzględnia stopień i rodzaj

niepełnosprawności;

udziela dzieciom pomocy psychologiczno-pedagogicznej poprzez współpracę z Poradnią

Psychologiczno-Pedagogiczną, psychologiem i innymi specjalistami na terenie placówki oraz

instytucjami działającymi na rzecz dzieci;

konsekwentnie przestrzega praw dziecka oraz upowszechnia wiedzę o tych prawach;

zapewnia wychowankom bezpieczne i higieniczne warunki nauki, wychowania opieki;

przedszkole zapewnia wychowankom prawo do właściwie zorganizowanego procesu

opiekuńczo-edukacyjnego uwzględniając zasadę:

- zaspokajania potrzeb dziecka,

- aktywności,

- indywidualizacji,

pedagodzy wspomagający i specjaliści opracowują indywidualne programy terapeutyczne dla

dzieci z orzeczeniami lub opiniami zgodnie z zawartymi w nich zaleceniami i potrzebami

wychowanków.

W przypadku przedszkola międzypokoleniowego należałoby dodać:

o integracja dzieci z osobami starszymi;

o kształtowanie postaw szacunku, akceptacji, wsparcia i empatii wobec seniorów;

o uwrażliwianie dzieci na potrzeby osób starszych;

o kształtowanie płaszczyzny do dwustronnej edukacji międzypokoleniowej.

Pracownikami przedszkola są:

dyrektor;

nauczyciele;

nauczyciele – wspomagający, specjaliści: logopeda, psycholog;

pracownicy administracji: kierownik gospodarczy, sekretarka;

pracownicy obsługi - woźne, pomoc nauczyciela, dozorcy, kucharka, pomoce kuchenne,

szatniarka;

w przypadku placówki międzypokoleniowej należałoby dodać: gerontolog,

geriatra/pielęgniarka, terapeuta zajęciowy, opiekun/asystent osoby starszej.

Podstawowe zadania nauczycieli pracujących w przedszkolu:

prowadzi pracę dydaktyczno-wychowawczą oraz opiekuńczą zgodnie z obowiązującymi

programami nauczania;

odpowiada za jakość i wynik swojej pracy;

szanuje godność dziecka i respektuje jego prawa;

odpowiada za bezpieczeństwo i zdrowie powierzonych mu wychowanków;

tworzy warunki wspomagające rozwój dzieci oraz ich zainteresowania i zdolności;



7

wspiera samodzielnie działania dziecka i pomaga w dostrzeganiu problemów rozwiązywania

ich, uczy zasad postępowania, umożliwia dokonywanie wyborów, wspiera działania twórcze w

różnych dziedzinach aktywności;

pomaga dziecku w budowaniu systemu wartości – dobro, prawda, miłość, piękno, przyjaźń;

uczy dzieci wzajemnego współdziałania i wspomagania w sytuacjach trudnych;

pomaga dzieciom w rozwijaniu odpowiedzialności poprzez samodzielne wywiązywanie się z

podejmowanych zadań oraz uczyć szacunku do pracy swojej i innych;

w pracy dydaktyczno-wychowawczej nauczyciel współpracuje z psychologiem, logopedą oraz

innymi specjalistami służącymi pomocą w rozwiązywaniu problemów;

prowadzi dziennik zajęć przedszkola, w którym dokumentuje przebieg pracy wychowawczo -

dydaktycznej z wychowankami w danym roku szkolnym. W dzienniku zajęć wpisuje się w

porządku alfabetycznym imiona i nazwiska wychowanków, daty i miejsca ich urodzenia, imiona

i nazwiska rodziców i adresy ich zamieszkania, oznaczenie realizowanego programu

wychowania przedszkolnego oraz odnotowuje się obecność wychowanków w danym dniu.

Dziennik zawiera ponadto ramowy rozkład dnia danego oddziału uwzględniający czas realizacji

programu pracy wychowawczo – dydaktycznej oraz czas zajęć dodatkowych prowadzonych

przez specjalistów. Fakt przeprowadzenia zajęć nauczyciel potwierdza własnym podpisem,

który jest dowodem jego obecności w pracy. Dziennik jest zapisem pracy dokonanej. Wpisu

dokonuje się codziennie po skończeniu zajęć. Do zapisu można czynić adnotacje ważne dla

pracy wychowawczo-dydaktycznej;

obowiązkiem każdego nauczyciela jest właściwe zaplanowanie zajęć dziecka zgodnie z

podstawą programową w trosce o prawidłowy rozwój psychoruchowy oraz przebieg

wychowania i kształcenia dzieci;

nauczyciel specjalista (np. logopeda, psycholog, terapeuta integracji sensorycznej - SI,

nauczyciel wspierający, rehabilitant) zatrudniony w przedszkolu, otacza opieką wszystkie dzieci

i udziela porad oraz wskazówek do pracy wszystkim rodzicom;

na ogół w przedszkolu nie tworzy się stanowiska zastępcy dyrektora. Dyrektor wyznacza

spośród członków Rady Pedagogicznej zastępcę pełniącego obowiązki społecznie. Osoba ta

zastępuje Dyrektora w przypadku jego nieobecności.

w przypadku placówki międzypokoleniowej do zadań należy dodać: stwarzanie płaszczyzny do

współpracy, współdziałania dzieci i osób starszych, realizacja zajęć o charakterze

międzygeneracyjnym.

Szczegółowe zadania przedszkola i sposób ich realizacji ustalany jest w rocznej koncepcji prac

przedszkola i w miesięcznych planach pracy poszczególnych oddziałów przedszkolnych, oraz w

rocznym planie nadzoru pedagogicznego. Przedszkole sprawuje opiekę nad dziećmi dostosowując

metody i sposoby oddziaływań do wieku, zainteresowań i możliwości rozwojowych dziecka,

potrzeb środowiskowych z uwzględnieniem istniejących warunków lokalowych.



8

3. Zespół wychowania przedszkolnego i punkt przedszkolny

Zespół wychowania przedszkolnego i punkt przedszkolny, to formy w jakich może być realizowane

wychowanie przedszkolne. 25 stycznia 2008 roku weszło w życie rozporządzenie Ministra Edukacji

Narodowej z dnia 10 stycznia 2008 r. w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego,

warunków organizowania i tworzenia tych form oraz sposobu ich działania. Procedura tej formy

przedszkola jest prostsza niż w przypadku tradycyjnych placówek. Powyższe formy mają przede

wszystkich za zadanie: upowszechnianie edukacji przedszkolnej. W niektórych przypadkach nie jest

konieczne uczęszczanie dziecka do przedszkola w pełnym wymiarze godzinowym, więc alternatywą

staje się zespół wychowania przedszkolnego oraz punkt przedszkolny dający możliwość realizowania

programu edukacyjnego i kontaktu z rówieśnikami. Zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem zajęcia

w punktach przedszkolnych i zespołach wychowania przedszkolnego mogą odbywać się

w niektóre dni tygodnia, tylko popołudniami w niepełnym wymiarze godzin.

W punktach przedszkolnych zajęcia są prowadzone przez cały rok – z wyjątkiem przerw

ustalonych przez organ prowadzący.

W zespołach wychowania przedszkolnego zajęcia będą prowadzone w określone oraz ustalone

dni tygodnia.

Zajęcia w zespołach i punktach mogą być prowadzone w grupie liczącej od 3 do 25 dzieci.

Zadaniem organu prowadzącego zespół wychowania przedszkolnego lub punkt przedszkolny

jest ustalenie organizacji tych miejsc i form, określenie nazwy zespołu lub punktu, miejsce jego

prowadzenia, zadań zespołu lub punktu oraz sposób ich realizacji, ze szczególnym

uwzględnieniem wspomagania indywidualnego rozwoju dziecka oraz wspomagania rodziny w

wychowaniu dziecka i przygotowaniu go do nauki w szkole, a w przypadku dzieci

niepełnosprawnych - z uwzględnieniem rodzaju i stopnia niepełnosprawności.

Organ prowadzący ustala dzienny wymiar godzin zajęć w zespole lub punkcie, w tym wymiar

godzin zajęć przeznaczonych na realizację podstawy programowej wychowania

przedszkolnego, a w przypadku zespołu również dni tygodnia, w których są prowadzone

zajęcia, a także warunki przyjmowania dzieci na zajęcia w zespole lub punkcie przedszkolnym.

W przypadku tych dwóch form wychowania przedszkolnego należy również ustalić prawa i

obowiązki wychowanków zespołu lub punktu, w tym warunki pobytu dzieci w zespole lub

punkcie zapewniające im bezpieczeństwo oraz przypadki, w których organ prowadzący może

skreślić dziecko z listy wychowanków zespołu lub punktu.

Organ prowadzący określa również sposób sprawowania opieki nad dziećmi w czasie zajęć,

warunki przyprowadzania dzieci na zajęcia i odbierania z nich przez rodziców (prawnych

opiekunów) lub upoważnioną przez nich osobę zapewniającą dziecku pełne bezpieczeństwo

oraz warunki organizowania zajęć dodatkowych, wykraczających poza zakres podstawy

programowej wychowania przedszkolnego i terminy przerw w pracy zespołu lub punktu. Do

zadań organu prowadzącego należy również ustalenie zakres zadań nauczycieli prowadzących

zajęcia w zespole lub punkcie, związanych z współdziałaniem z rodzicami (prawnymi

opiekunami) w sprawach wychowania i nauczania dzieci, z uwzględnieniem prawa rodziców

(prawnych opiekunów) do znajomości treści zawartych w programie wychowania

przedszkolnego realizowanym w zespole lub punkcie oraz uzyskiwania informacji dotyczących



9

dziecka, jego zachowania i rozwoju, zachowaniem właściwej jakości pracy wychowawczo-

dydaktycznej, a także prowadzeniem obserwacji pedagogicznych mających na celu poznanie i

zabezpieczenie potrzeb rozwojowych dzieci oraz dokumentowaniem tych obserwacji i

współpracą ze specjalistami świadczącymi dzieciom pomoc psychologiczno-pedagogiczną lub

opiekę zdrowotną.

Zgodnie z rozporządzeniem minimalny dzienny wymiar godzin zajęć wychowania

przedszkolnego prowadzonych w zespole wychowania przedszkolnego lub punkcie

przedszkolnym – w czasie których jest realizowana podstawa programowa wychowania

przedszkolnego lub wybrane części tej podstawy wynosi 3 godziny. Natomiast minimalny

tygodniowy wymiar godzin zajęć wynosi 12 godzin. Zajęcia w ramach zespołu lub punktu mogą

być prowadzone w lokalu zapewniającym bezpieczne i higieniczne warunki pobytu dzieci oraz

wyposażenie w sprzęt i pomoce dydaktyczne niezbędne do realizacji podstawy programowej

wychowania przedszkolnego lub wybranych części tej podstawy.

W zajęciach prowadzonych w ramach zespołu lub punktu mogą uczestniczyć rodzice dzieci

uczęszczających na zajęcia lub inni pełnoletni członkowie ich rodzin upoważnieni przez

rodziców. Nauczyciel prowadzący zajęcia w zespole lub punkcie powinien realizować program

wychowania przedszkolnego, stanowiący opis sposobu realizacji zadań ustalonych w

podstawie programowej wychowania przedszkolnego lub wybranych częściach tej podstawy.

Nie ma żadnych przeszkód formalnych aby w zespole przedszkolnym lub punkcie

przedszkolnym stworzyć oddział o charakterze międzypokoleniowym, czy też skorelować

działania opisane powyżej z działającej przy placówce instytucji wsparcia seniorów. Nie ma

także żadnych uregulowań w tym zakresie.

4. Różnice miedzy przedszkolem publicznym i niepublicznym

Zazwyczaj wiele niedomówień i rozbieżności w myśleniu o przedszkolu powstaje, gdy nie jesteśmy

zorientowani w istniejących różnicach między przedszkolem publicznym i niepublicznym. Przedszkolem

publicznym jest przedszkole, które:

1) realizuje programy wychowawcza przedszkolnego uwzględniające podstawę programową


2) zapewnia bezpłatne nauczania, wychowanie i opiekę w czasie ustalonym przez organ

prowadzący, nie krótszym niż 5 godzin dziennie;

3) przeprowadza rekrutację dzieci zgodnie z z zasadą powszechnej dostępności;

4) zatrudnia nauczycieli posiadających kwalifikacje określone w odrębnych przepisach, w

uzasadnionych przypadkach w przedszkolu publicznym lub oddziale przedszkolnym w

publicznej szkole podstawowej można, za zgodą kuratora oświaty, zatrudniać osobę niebędąca

nauczycielem do prowadzenia zajęć rozwijających zainteresowania, posiadającą przygotowanie

uznane przez dyrektora przedszkola za odpowiednie do prowadzenia danych zajęć.

Niepubliczne przedszkole zaś:

1) realizuje programy wychowania przedszkolnego uwzględniające podstawę programową




10

2) zatrudnia nauczycieli posiadających kwalifikacje określone dla nauczycieli przedszkoli

publicznych; lub za zgodą kuratora oświaty osoby niebędące nauczycielami do prowadzenia

zajęć rozwijających zainteresowania, posiadające przygotowanie uznane przez dyrektora

przedszkola za odpowiednie do prowadzenia danych zajęć2.

Zarówno przedszkole publiczne jak i niepubliczne (jak i niepubliczne o prawach placówki publicznej)

może stworzyć oddział międzypokoleniowy, bądź skorelować swoje działania z istniejącą nieopodal

placówką dedykowanym osobom starszym. Z praktyki można stwierdzić, że łatwiej będzie to

zorganizować w placówce niepublicznej z uwagi na większą elastyczność organizacyjną i zarządczą tego

typu placówek.

5. Kwestie prawne warunkujące funkcjonowanie przedszkoli

Akty prawne obowiązujące w przedszkolu dzielą się na akty prawa powszechnie obowiązującego

(ustawy, rozporządzenia) i akty prawa miejscowego (w przypadku przedszkoli przede wszystkim

uchwały rady gminy i zarządzania wójta, burmistrza, prezydenta miasta)3.

Podstawą prawną warunkująca funkcjonowanie przedszkola jest między innymi ustawa Prawo

Oświatowe. Ustawa jest aktem prawnym o charakterze ogólnym, uchwalonym przez parlament w

określonym trybie. Obowiązek przestrzegania przepisów zawartych w ustawie powstaje w chwili

wejścia ich w życie. Każda ustawa musi zostać opublikowana. Dotyczy to również rozporządzeń, czy

uchwał rady gminy.

Tak jak wspomniano już wcześniej żaden przepis i dokument prawa powszechnego w Polsce nie

reguluje kwestii międzypokoleniowych placówek wychowania przedszkolnego.

W obszarze kompetencji rady gminy w nawiązaniu do placówki przedszkolnej należy przede wszystkim:

tworzenie jednostek obsługi ekonomiczno- administracyjnej;

określenie regulaminu konkursu na stanowisko dyrektora;

ustanowienie aktu założycielskiego i nadanie pierwszego statutu;

podejmowanie uchwał w sprawie likwidacji oraz w sprawie połączenia placówek w zespół;

przyjęcia uchwał w sprawie odpłatności za pobyt dziecka w przedszkolu;

Rada gminy ma także możliwość uchwalenia utworzenia placówki międzypokoleniowej.

Przedszkole może założyć i prowadzić:

jednostka samorządu terytorialnego;

inna osoba prawna, np. fundacja, przedsiębiorstwo państwowe;

osoba fizyczna4, która otrzymała pozytywną opinię kuratora oświaty oraz zezwolenie

danej gminy. Natomiast osoba prawna lub fizyczna, która uzyskała wpis do ewidencji prowadzonej

przez gminę może założyć przedszkole niepubliczne;

2 P. Ziółkowski, Teoretyczne podstawy kształcenia, wyd. WSG, Bydgoszcz, s. 14.

3 Skrzyński D., Akty prawne obowiązujące w przedszkolu, [w] „Bliżej przedszkola”, 2012, nr 128, s. 7-11.

4 Ibidem, s. 5-15.



11

osoba, która analizuje trafność dysponowania środkami budżetowymi;

osoba, która kontroluje przestrzeganie wszelakich przepisów dotyczących

bezpieczeństwa i higieny pracy5. Organ prowadzący może występować w sprawach dydaktyczno-

wychowawczych i opiekuńczych z wnioskami do dyrektora przedszkola lub do organu sprawującego

nadzór pedagogiczny. Dyrektor lub organ, który otrzymał taki wniosek, jest zobowiązany do udzielenia

odpowiedzi w terminie 14 dni6. Wszystkie placówki oświatowe podlegają ocenie stanu i warunków

działalności dydaktycznej, opiekuńczej i wychowawczej, a także na udzieleniu nauczycielom i

przedszkolom odpowiedniej pomocy w wykonywaniu ich zadań. W ramach takiego nadzoru

pedagogicznego w przedszkolach publicznych kurator bada przede wszystkim:

kwalifikacje nauczycieli zatrudnionych w danej placówce;

realizację podstawy programowej wychowania przedszkolnego;

przestrzeganie statutu przedszkola, przestrzeganie praw dziecka;

zaręczanie dzieciom higienicznych i bezpiecznych warunków edukacji7.

Skoro nie istnieją przepisy regulujące tworzenie przedszkoli międzypokoleniowych należy przyjąć

analogiczne rozwiązania jak te, które wskazano powyżej.

Organ prowadzący przedszkole, a w odniesieniu do działalności wychowawczej, dydaktycznej i

opiekuńczej również organ sprawujący nadzór pedagogiczny mogą ingerować w działalność

przedszkola wyłącznie w zakresie i na zasadach określonych w ustawie o Prawo Oświatowe8.

Przedszkola organizują swoją działalność tak, aby odpowiedzieć na oczekiwania rodziców i ich dzieci9.

Jednym z najważniejszych dokumentów jest statut przedszkola, który zostaje uchwalony przez

członków rady pedagogicznej. Określa on w szczególności: cele i zadania przedszkola, kompetencje

jego organów i zasady ich współdziałania, organizację przedszkola oraz zadania nauczycieli i innych

pracowników przedszkola. W przedszkolu publicznym już funkcjonującym statut przygotowuje rada

pedagogiczna na podstawie ramowego statutu przedszkola publicznego (stanowiącego załącznik nr 3

do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 lutego 1999 r. w sprawie ramowych

statutów)10.

W statucie przedszkola znajdują się informacje na temat liczby dzieci w grupie oraz ich grupowania, co

do wieku. Liczba dzieci w grupie przedszkolnej nie powinna przekraczać 25 osób11.

Organizację pracy przedszkola określa ramowy rozkład dnia. Nie istnieje żaden przepis regulujący ilość

osób w jednej grupie międzypokoleniowej, ale wydaje się rozsądne, że liczba ta nie powinna być

większa niż 24 osoby (12 dzieci + 12 seniorów). Nie musi być to jednak liczba 1:1.

6. Podstawy prawne dotyczące zakładania i działalności placówki niepublicznej

5 Ibidem

6 Ibidem

7 Ibidem

8 Ibidem

9 Ibidem

10 Ibidem

11 Ibidem



12

Do aktów prawnych, które regulują funkcjonalnie oświaty niepublicznej należą:

1) Konstytucja – szczególnie art. 70;

a) każdy ma obowiązek do nauki, do 18. roku życia nauka jest obowiązkowa;

b) sposób wykonywania obowiązku szkolnego określa ustawa, nauka w szkołach

publicznych jest bezpłatna,

c) rodzice mają wolność wyboru szkoły innej niż publicznej,

d) obywatele i instytucja mają prawo zakładać szkoły, warunek zakładania szkoły określa

ustawa,

e) władze publiczne zapewniają obywatelom równy i powszechny dostęp do edukacji,

2) ustawy i rozporządzania12:

a) akty prawne określające wymagania edukacyjne:

ustawa z dnia 14 grudnia 2017 r. prawo oświatowe,

ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (z późniejszymi zmianami),

ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych

innych ustaw (zwana potocznie ustawa przedszkolną),

ustawa – Karta Nauczyciela z dnia 26 stycznia 1982 r. ze zm.,

ustawa z dnia 22 listopada 2013 r. o zmianie ustawy o systemie informacji oświatowej,

rozporządzanie MENiS z dnia 23 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych zasad

sprawowania nadzoru pedagogicznego, wykazu stanowisk wymagających kwalifikacji

niezbędnych do sprawowana nadzoru pedagogicznego, a także kwalifikacji osób,

którym można zlecać prowadzenie zadań i opracowanie ekspertyz,

rozporządzanie MENiS z dnia 19 lutego 2002 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez

publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania,

działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji;

rozporządzanie MENiS z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów

publicznych przedszkola oraz publicznych szkół,

rozporządzanie MENiS z dnia 10 września 2002 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji

wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można

zatrudniać nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakłady

kształcenia nauczycieli,

rozporządzanie MENiS z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu

zawodowego przez nauczycieli,

obwieszczenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 czerwca 2013 r. w sprawie

ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzania Ministra Edukacji Narodowej w sprawie

szczegółowych kwalifikacji wymaganych przez nauczycieli oraz określenia szkół i

wypadków w których można zatrudniać nauczycieli niemających wyższego

wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli,

12

P. Ziółkowski, Pedeutologia – zarys problematyki, wyd. WSG, Bydgoszcz 2016, s. 66.



13

rozporządzanie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 sierpnia 2013 r. w sprawie

udzielania gminom dotacji celowej z budżetu państwa na dofinansowanie zadań w

zakresie wychowania przedszkolnego,

rozporządzanie MENiS z dnia 11 października 2013 r. w sprawie organizowania

wczesnego wspomagania rozwoju dzieci,

rozporządzanie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 marca 2014 r. zmieniające

rozporządzenie w sprawie warunków i sposób organizowania nauki religii w

publicznych przedszkolach i szkołach,

rozporządzanie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 maja 2014 r. zmieniające

rozporządzanie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz

kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół,

rozporządzanie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lipca 2014 r. w sprawie

udzielania dotacji celowej na wyposażenie szkół w podręczniki, materiały edukacyjne i

materiały ćwiczeniowe,

rozporządzanie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 2 sierpnia 2013 r. zmieniające

rozporządzenie w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki

dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w

przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych,


rozporządzanie w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki

dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w

specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz ośrodkach,

rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 6 sierpnia 2014 r. zmieniające

rozporządzanie w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz

określenia szkół i wypadków, w których można zatrudniać nauczycieli niemających

wyższego wykształcenia lub ukończonego zakłady kształcenia nauczycieli,


rozporządzenie w sprawie gromadzenia w bazach danych oświatowych, zakresu

danych identyfikujących podmioty prowadzące bazy danych oświatowych, terminów

przekazywania danych między bazami danych oświatach oraz wzorów zestawień

zbiorczych,


indywidualnego obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i

indywidulanego nauczania dzieci i młodzieży,


rozporządzanie w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne

przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki,


sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji

przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej

dokumentacji,



14

obwieszczenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 31 października 2013 r. w sprawie

ogłoszenia jednolitego tekstu Ministra Edukacji Narodowej w sprawie warunków i

sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań

umożliwiających potrzymanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej

uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności

posługujących się językiem regionalnym,

rozporządzanie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 grudnia 2014 r. zmieniające

rozporządzanie w sprawie udzielania gminom dotacji celowej z budżetu państwa na

dofinansowanie zadań w zakresie wychowania przedszkolnego,

rozporządzanie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie

ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzania Ministra Edukacji Narodowej w sprawie

warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży

niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i

oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych,

obwieszczenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie

ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie

warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży

niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach,

szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach,

rozporządzanie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 31 grudnia 2014 r. w sprawie

wymagań ochrony przeciwpożarowej, jakie musi spełniać lokal, w którym jest

prowadzone przedszkole utworzone w wyniku przekształcenia oddziału

przedszkolnego lub oddziału przedszkolnych zorganizowanych w szkole podstawowej,

b) akty prawie określające wymagania higieniczno-sanitarne:

rozporządzanie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie

warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie,

ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz

niektórych innych ustaw (zwana potocznie ustawą przedszkolną),

ustawa z dnia 22 listopada 2013 r. o zmianie ustawy o systemie informacji

oświatowej,

rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 31 sierpnia 2010 r. w sprawie

rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i

organizowania tych form oraz sposobu ich działania,

rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w

sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,

rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 5 kwietnia 2011 r. w sprawie

zasadniczych wymagań dla zabawek,

Polska Norma PN-EN 12464- 1 listopad 2004 „Światło i oświetlanie. Oświetlenie

miejsc pracy. Część 1. Miejsce pracy we wnętrzach”,

ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane.

W przypadku prowadzenia żywienia w placówce obowiązuje również:



15

1) ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia;

2) ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. o zmianie ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia;

3) rozporządzanie (WE) Nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r.

w sprawie higieny ośrodków spożywczych;

4) rozporządzenie (WE) Nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r.

ustalające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds.

Bezpieczeństwa Żywności i ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności.

Jak już wielokrotnie tu wspominano, żaden z powyższych przepisów nie stanowi o przedszkolu

międzypokoleniowym, bądź takim, w którym część zajęć statutowych dla dzieci byłaby połączona z

zajęciami dla seniorów z placówki wsparcia osób starszych. Nie ma zatem żadnych regulacji w tej

materii. W związku z tym, że nie jest to w przepisach w żaden sposób wskazane, nie jest to w żaden

sposób zabronione.

7. Ogólne wymagania podczas zakładania placówek niepublicznych

Wbrew powszechnie podawanym informacjom, zakładanie placówek niepublicznych nie

rozpoczyna się od wpisu do ewidencji w odpowiednim urzędzie. Tego dokonujemy dopiero wtedy, gdy

mamy odpowiednio przygotowany lokal, opracowany statut oraz skompletowaną kadrę pedagogiczną i

niepedagogiczną. To właśnie przygotowanie lokalu jest bardzo skomplikowane i czasochłonne oraz

uzależnione od tego, czy zamierzamy wybudować nowy lokal czy zaadaptować już istniejący.

Warunki lokalowe określone dla przedszkoli określone przepisach prawa, stanowią m.in., iż.:

powierzchnia przypadająca na każde dziecko w salach zajęć powinna wynosić 2,4 m² (zalecenie

wynikające z wytycznych Ministerstwa Edukacji Narodowej);

wysokość pomieszczeń przedszkola - min. 3,0 m;

w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt dzieci powinno być zapewnione oświetlenie

naturalne i sztuczne;

wentylacja dostosowana powinna być do potrzeb użytkowych i funkcji pomieszczeń;

lokal przeznaczony na tego typu działalność musi być bezpieczny pod trzema względami:

sanitarnym, przeciwpożarowym i epidemiologicznym;

budynek, w którym znajduje się przedszkole musi spełniać kryteria ochrony przeciwpożarowej

prawie takie jak szpital. W innej sytuacji trzeba spełnić dodatkowe wymogi lokal powinien być

umiejscowiony na parterze. Budynek musi posiadać dwa wyjścia ewakuacyjne i być

wyposażony w 4-kilogramową gaśnicę;

na każdą grupę (wiekową) dzieci musi przypadać 16 mkw. powierzchni. Ponadto jeden lokal

powinien być przeznaczony wyłącznie dla jednej grupy dzieci. Natomiast ściany do wysokości 2

m powinniśmy pokryć łatwymi do utrzymania czystości, zmywalnymi i nietoksycznymi

materiałami budowlanymi. Wszystkie grzejniki muszą być odkryte, a temperatura w

pomieszczeniach powinna wynosić co najmniej 20 stopni ;



16

w przedszkolu powinna znajdować się przynajmniej jedna szatnia i osobne pomieszczenie na

środki czystości stosowane do utrzymania higieny. Co najmniej połowa okien musi się

otwierać, wszystkie zabawki znajdujące się w przedszkolu powinny być zaopatrzone w unijny

znak CE;

szatnie powinny być usytuowanie przy wejściu do lokalu; powierzchnia 0,5 m² przypadająca

na każde dziecko;

W związku z brakiem regulacji prawnych dotyczących tworzenia placówek międzypokoleniowych,

należy przyjąć (skoro i tak mowa o placówce przedszkolnej), że tworząc taką placówkę stosuje się

wszystkie ww. kryteria.

W pomieszczeniach sanitarnych powinny być zapewnione:

zmywalna, nienasiąkliwa i nieśliska powierzchnia posadzek;

zmywalna i odporna na działanie wilgoci powierzchnia ścian do wysokości co najmniej 2 m;

wentylacja mechaniczna lub grawitacyjna (w ustępach z oknem i jedną kabiną);

bieżąca ciepła i zimna woda przy urządzeniach wodnych (w przedszkolu) lub centralna

regulacja mieszania ciepłej wody (w pozostałych placówkach);

w przypadku placówki międzypokoleniowej należy pamiętać, że placówka powinna być

dostosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych (nawet jeśli seniorzy nie będą

niepełnosprawni, to z pewnością będą mieli jakieś stopnie niesamodzielności).

7.1. Budowa nowego obiektu

Budowa nowego obiektu wymaga posiadania znacznych środków finansowych, jednak w takim

obiekcie później jest znacznie łatwiej prowadzić szkołę lub placówkę. Adaptacja już istniejącego

obiektu jest też kosztowna – choć nie taka bardzo, jak nowego obiektu, ale mało kiedy spełnia

wszystkie wymagania, które powinna spełniać. Jeżeli jednak decydujemy się na nowy obiekt i jesteśmy

zainteresowani jakimś szczególnym miejscem, w pierwszej kolejności powinniśmy udać się do

właściwego urzędu gminy lub miasta, do wydziału architektury i w miejscowym planie

zagospodarowania przestrzennego lub – jeśli plan nie jest jeszcze uchwalony – w studiu uwarunkowań

do planu, sprawdzić jaki charakter ma upatrzony przez nas teren – czy jest to grunt leśny, rolny czy

budowlany. Dowiemy się tam także, jakie urząd ma zamierzenia co do najbliższej okolicy. Jeżeli

planujemy budowę placówki oświatowej, to w przypadku braku aktualnego planu i studium

uwarunkowań, koniecznie powinnyśmy złożyć do lokalnego urzędu wniosek o wydanie decyzji o

warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla konkretnej działki. Wniosek taki może złożyć

każdy, nie będąc nawet właścicielem działki. Pozytywnej decyzji o warunkach zabudowy i

zagospodarowania terenu można oczekiwać, jeżeli zachowane będą następujące warunki:

1) działka ma odpowiedni kształt i wielkość oraz dostęp do drogi publicznej – niezależnie, czy jest

to droga polna, utwardzona jezdnia, dostęp jest bezpośredni lub wydzieloną drogą

wewnętrzną, czy też ustanowiona jest służebność drogi dojazdowej;

2) istniejące albo projektowane uzbrojenie terenu wystarcza do realizacji i eksploatacji budynku –

w praktyce powinna być energia niskiego napięcia i zaopatrzenie w wodę z lokalnej sieci lub



17

studni głębinowej; istnieje ryzyko budowy linii energetycznej, jeżeli ta nie istnieje, to znacznie

podnosi koszty budowy obiektu;

3) grunt nie wymaga uzyskania zgody na zmianę przeznaczania z rolnego lub leśnego na cele

nierolnicze i nieleśne lub też jest już objęty taką zgodą przy sporządzaniu planów miejscowych,

które straciły ważność; pomocna w takim przypadku jest istniejąca po sąsiedzku zabudowa,

która umożliwi określenie podstawowych parametrów zabudowy naszej działki;

4) wydana decyzja nie będzie kolidowała z obowiązującymi lokalnie przepisami.

Sprawę znacznie ułatwia i przyśpiesza aktualny plan miejscowy. Wówczas wystarczy złożyć w urzędzie

miasta lub gminy wniosek o wypis i wyrys z planu. Z dokumentów tych posiądziemy szczegółową

informację na temat możliwości użytkowania gruntu. Informacja ta wskażę nam, co i jak budować. Z

niej zapoznamy się z linią zabudowy, dopuszczalnym procentem zabudowy działki, rodzajem i

pokryciem dachu, wysokością budynku, użytymi materiałami itp.

Należy też zwrócić uwagę, czy na określonej działce możemy budować np. przedszkole, czy tylko

budynek mieszkalny. Jeżeli budynek mieszkalny, to tylko 30% powierzchni można przeznaczyć na

usługę - w tym edukacyjną. Z praktyki wynika, że możliwe byłoby użytkowanie niedużej powierzchni.

Posiadając pewność – zaświadczenie, że miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego pozwana

na usytuowanie przedszkola na danej nieruchomości, należy w pierwszej kolejności postarać się o

odpowiedni projekt architektoniczny. Zadaniem architekta jest zadbanie o zaopiniowanie projektu

przez odpowiednich rzeczoznawców z zakresu ochrony przeciwpożarowej, bezpieczeństwa i higieny

pracy oraz higieny i zdrowia. Ponadto konieczne będzie wykonanie dokumentacji projektowej w

zakresie przyłączy mediów. Dokumentacja taka musi zostać uzgodniona z podmiotami zarządzającymi

danymi sieciami dystrybucji mediów, a następnie również zaakceptowana przez lokalny Zespół

Uzgodnień Dokumentacji Projektowej tzw. ZUD. Tak przygotowaną dokumentację wraz z wnioskiem o

wydanie pozwolenia na budowę składamy w wydziale architektury starostwa powiatowego. Decyzja o

pozwoleniu na budowę podlega opłacie skarbowej. Stawki opłaty skarbowej należy każdorazowo

sprawdzić w ustawie o opłacie skarbowej. Informacje w tym zakresie często są zamieszczone na

stronach internetowych starostwa, w którym składamy dokumentację. Na wydanie decyzji o

pozwoleniu na budowę rzędu mają 65 dni od daty złożenia wniosku. W tym czasie jest sprawdzana

kompletności naszego wniosku, zgodność projektu z wydanymi wytycznymi oraz przepisami

techniczno-budowlanymi w zakresie bezpieczeństwa konstrukcji użytkowania, zachowania

odpowiednich warunków higienicznych i ochrony interesów osób trzecich. Jeżeli podczas tych

czynności nie zostaną stwierdzone uchybienia, to starosta powiatowy lub prezydent miasta wydaje

decyzję o pozwoleniu na budowę. Pozwolenie na budowę wydawane jest na formularzu urzędowym.

Dokument staje się prawomocny, gdy żadna ze stron nie wniesie odwołania od decyzji w ciągu 14 dni

od daty jej otrzymania. Po uprawomocnieniu się decyzji należy zgłosić wniosek o wydanie dziennika

budowy w biurze podawczym organu, który wydał decyzję o pozwoleniu na budowę. Wzór wniosku o

wydanie dziennik nie został wprowadzony aktem prawnym i dlatego należy go pobrać w biurze

podawczym starostwa lub urzędu wojewódzkiego. Wymagane jest też uiszczenie opłaty za wydanie

dziennika i tablicy informacyjnej. Opłata za dziennik budowy to zwrot kosztów związanych z jego



18

przygotowaniem (zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 26 czerwca 2002 r. w

sprawie dziennika budowy, montażu i rozbiórki, tablicy informacyjnej oraz ogłoszenia zawierającego

dane dotyczące bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia). W aktach prawnych nie są określone

wysokości opłat. Są one ustalane przez organ wydając dziennik budowy. Po złożeniu wyżej opisanego

wniosku, organ administracji architektoniczno-budowlanej sprawdza, czy decyzja pozwolenia na

budowę jest ostateczna. W przypadku kiedy złożony wniosek o wydanie dziennika na budowę jest

pozbawiony braków formalnych organ administracji architektoniczno-budowalnej wydaje inwestorowi

dziennik budowy. Dziennik powinien być opieczętowany, a na stronie tytułowej należy wypisać: numer

dziennika, datę wydania oraz liczbę stron dziennika, imię i nazwisko lub nazwę (firmę) inwestora,

rodzaj i adres budowy, rozbiórki lub montażu, numer i datę wydania pozwolenia na budowę,

pouczenie o sposobie prowadzenia dziennika i odpowiedzialności określonej art. 93 pkt 4 ustawy z dnia

7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane. Jeżeli wniosek zawiera braki, to dziennik budowy nie zostanie

wydany. Organ ma na wydanie dziennik budowy 3 dni po złożeniu wniosku o wydanie dziennika

budowy, liczone od daty, gdy decyzja o pozwoleniu na budowę stała się ostateczna. Po otrzymaniu

dziennika budowy, należy złożyć w odpowiednim organie nadzoru budowanego zawiadomienie o

zamierzonym terminie rozpoczęcia robót budowlanych.

Przez roboty budowlane w rozumieniu art. 28 ust. 1 należy rozumieć budowę, czyli wykonywanie w

określonym miejscu obiektu budowlanego, jak też odbudowę, rozbudowę i nadbudowę tego obiektu

oraz prace polegające na przebudowie, montażu, remoncie lub rozbiórce obiektu budowanego.

Pozwolenie na budowę jest ważne 3 lata. Oznacza to, że w tym terminie należy budowę rozpocząć, ale

niekoniecznie zakończyć, nie wolno także przerwać robót na dłużej niż 3 lata. Gdy pozwolenie

wygaśnie lub przerwa była za długa, trzeba się starać o nowe lub o pozwolenie na wznowienie robót.

Przystępując do budowy, należy mieć już wybraną firmę budowalną, która zrealizuje tego typu

inwestycje oraz wykwalifikowanego kierownika budowy. Kierownik budowy powinien prowadzić

dziennik budowy, a także umieścić na budowie tablicę informacją. Obowiązki z tym zakresie podległą

kontroli organów nadzoru budowlanego, stąd należy zadbać o to, aby wykonawca budowy spełniał

wyżej wymienione wymogi.

W tym miejscu chciałbym zachęcić do budownictwa modułowego. Szkoły i przedszkola wybudowane tą

metodą są alternatywą dla budownictwa tradycyjnego. Moduły przypominające kontenery są

stosunkowo tanie, bezpieczne, nie wymagają fundamentów, a budynki z nich wykonane powstają

bardzo szybko i w każdej chwili mogą zostać rozebrane – w całości lub częściowo albo rozbudowane. W

Polsce już istnieją placówki edukacyjne - przedszkola i szkoły – zbudowane tą metodą.

Zakończeniem budowy nie jest końcem zmagań różnego rodzaju z organami administracyjnymi. Przed

przystąpieniem do użytkowania budynku przedszkola lub szkoły należy jeszcze uzyskać kolejną decyzję

- tym razem będzie to decyzja o pozwoleniu na użytkowanie (art. 55 pkt 1 ustawy Prawo budowlane),

którą wydaje nadzór budowlany. Uzyskanie decyzji o pozwoleniu na użytkowanie umożliwia legalne

użytkowanie obiektu budowlanego. Organ nadzoru budowlanego ma 21 dni, od dnia złożenia wniosku

o pozwolenie na użytkowanie, na wykonanie obowiązkowej kontroli obiektu budowlanego. Decyzję tę



19

należy uzyskać, ponieważ szkoła i przedszkole, a więc budynki nauki i oświaty należą – zgodnie a

załącznikiem do ustawy Prawo budowlane – do IX kategorii obiektów budowlanych. Wniosek o

wydanie decyzji o pozwoleniu na użytkowania składa się do odpowiedniego inspektora nadzoru

budowanego. Wniosek taki musi być poprzedzony uzyskaniem świadectwa charakterystyki

energetycznej, zgłoszeniem zakończeniem budowy składanym do Państwowej Staży Pożarnej,

zgłoszeniem zakończenia budowy składanym do Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Jeżeli organy te nie

wniosą zastrzeżeń do wykonanego budynku, powiatowy inspektor nadzoru budowalnego

przeprowadzi obowiązkowa kontrolę budynku. Dopiero po pozytywnym wyniku kontroli PINB wyda

decyzję o pozwoleniu na użytkowanie.

Z przedstawionego powyżej opisu procedur budowy nowego przedszkola lub szkoły wnika, że trzeba

działać znaczenie wcześniej – przynajmniej rok – przed rozpoczęciem działalności.

7.2. Adaptacja obiektu budowalnego lub jego części – zmiana sposobu użytkowania lokalu

Nieco krótsza droga jest w przypadku adaptacji już istniejącego budynku. Wówczas najpierw należy

zapoznać się z przepisami dotyczącymi zmiany warunków użytkowania obiektu. Regulacja prawna

związana z tym zagadnieniem znajduje się w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowalne – art. 71

oraz 71a. Według zapisów przywołanej ustawy przez zmianę sposobu użytkowania obiektu

budowalnego lub jego część rozumie się w szczególności podjęcie bądź zaniechanie w obiekcie

budowlanym lub jego części działalności zmieniającej warunki: bezpieczeństwa pożarowego,

powodziowego, pracy, zdrowotne, higieniczno-sanitarne, ochrony środowiska bądź wielkości lub układ

obciążeń. Jeżeli zamierzamy założyć przedszkole lub szkołę w obiekcie, w którym wcześniej już była

prowadzona taka sama placówka, to zmiana sposobu użytkowania lokalu jest niepotrzebna. Jednak

najczęściej następuje zmiana prowadzonej działalności i to wiąże się już z przeprowadzaniem

określonej adaptacji. W tym przypadku musimy dokonać zgłoszenia zmiany sposobu użytkowania

nieruchomości właściwemu organowi. W zgłoszeniu należy określić dotychczasowy i zamierzony

sposób użytkowania obiektu lub jego części. Do zgłoszenia ponadto dołączamy:

1) opis i rysunek określający usytuowanie obiektu budowalnego w stosunku do granic

nieruchomości i innych obiektów budowlanych istniejących lub budowanych na jej i sąsiednich

nieruchomościach, z oznaczeniem części obiektu budowlanego, w której zamierza się dokonać

zmiany sposobu użytkowania;

2) zwięzły opis techniczny, określający rodzaj i charakterystykę obiektu budowalnego oraz jego

konstrukcję, wraz z danymi techniczno-użytkowymi, w tym wielkościami i rozkładem obciążeń

a w razie potrzeby również danymi technologicznymi;

3) oświadczenie własne, pod rygorem odpowiedzialności karnej, o posiadanym prawie do

dysponowania nieruchomością na cele budowlane;

4) zaświadczenie z urzędu wójta, burmistrza albo prezydenta miasta o zgodności zamierzonego

sposobu użytkowania obiektu budowlanego z ustaleniami obowiązującego miejscowego planu

zagospodarowania przestrzennego albo ostateczną decyzję o warunkach zabudowy i

zagospodarowania terenu, w przypadku braku obowiązującego miejscowego planu

zagospodarowania przestrzennego;



20

5) w przypadku zmiany sposobu użytkowania, polegającej na podjęciu bądź zaniechaniu w

obiekcie budowlanym lub jego części działalności zmieniającej warunki:

bezpieczeństwa pożarowego, powodziowego, pracy, zdrowotne, higieniczno-sanitarne,

ochrony środowiska bądź wielkości lub układ obciążeń – ekspertyzę techniczną;

wykonaną przez osobę posiadającą uprawnienia budowlane bez ograniczeń w

odpowiedniej specjalności;

6) w zależności od potrzeb – pozwolenia, uzgodnienia lub opinie wymagane odrębnymi

przepisami.

Jeżeli organ, do którego złożyliśmy zgłoszenie uzna, że trzeba uzupełnić o brakujące dokumenty, to

nakłada na zgłaszającego obowiązek – w drodze postanowienia – uzupełnienia, wyznaczając termin

na ich złożenie. W przypadku gdy zgłaszający nie dokona takiego uzupełnienia, to organ ten wnosi

sprzeciw w drodze decyzji.

Zgłoszenia należy dokonać przed dokonane zmian sposobu użytkowania budynku lub jego części.

Zmiana sposobu użytkowania ma miejsce, jeżeli właściwy organ w terminie 30 dni od dnia

doręczenie zgłoszenia – nie wniesie sprzeciwu w drodze decyzji i nie później niż po upływie 2 lat od

doręczenia. Istotne staje, że dokonanie zgłoszenia po zmianie sposobu użytkowania budynku lub

jego części nie wywołuje skutków prawnych. Jeżeli dokonamy zmiany sposobu użytkowania

obiektu budowalnego lub jego części bez wymaganego zgłoszenia, to właściwy organ w drodze

postanowienia:

1) wstrzymuje użytkowanie obiektu budowalnego lub jego części;

2) nakłada obowiązek przedstawienia w wyznaczonym terminie dokumentów, o których była

mowa wcześniej;

3) nakłada opłatę legalizacyjną.

Organ, do którego złożyliśmy zgłoszenie na zmianę sposobu użytkowania obiektu budowlanego

może wnieść sprzeciw na tą zmianę, gdy:

1) wymaga wykonania robót budowlanych, objętych obowiązkiem uzyskania pozwolenia na

budowę;

2) narusza ustalenia obowiązującego miejscowego plany zagospodarowania przestrzennego albo

decyzji o warunkach budowy i zagospodarowania terenu, w przypadku braku obowiązującego

miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego;

3) może spowodować niedopuszczalne:

zagrożenia bezpieczeństwa ludzi lub mienia,

pogorszenie stanu środowiska lub stanu zachowania zabytków,

pogorszenie warunków zdrowotno-sanitarnych, wprowadzenie, utrwalenie bądź

zwiększenie ograniczeń lub uciążliwości dla terenów sąsiedzkich.

Najczęściej zmiana sposobu użytkowania budynku wymaga wykonania robót budowanych.

W takim przypadku, musimy mieć na uwadze:



21

1) czy nie są one objęte obowiązkiem uzyskania pozwolenia na budowę – rozstrzygnięcie w

sprawie zmiany sposobu użytkowania następuje w wyniku decyzji o pozwoleniu na budowę;

2) czy nie są objęte obowiązkiem zgłaszania – do zgłoszenia stosuje się odpowiednio przepisy art.

30 ust. 2-4, czyli:

w zgłoszeniu należy określić rodzaj, zakres i sposób wykonywana robót budowalnych

oraz termin ich rozpoczęcia,

do zgłoszenia budowy, o której mowa w art. 29 ust. 1 pkt 19 i 20, należy ponadto

dołączyć projekt zagospodarowania działki lub terenu wraz z opisem technicznym

instalacji, wykonany przez projektanta posiadającego odpowiednie uprawienia

budowlane. Projekt zagospodarowania działki lub terenu, w przypadku budowy

instalacji gazowej, o której mowa w art. 29 ust. 1 pkt 19, powinien być uzgodniony z

podmiotem właściwym do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych,

w zgłoszeniu budowy, o której mowa w ust. 1 pkt 4, należy ponadto przedstawić

projekt zagospodarowania działki lub terenu, wykonany przez projektanta

posiadającego wymagane uprawnienia budowlane.

Zakładając budowę przedszkola międzypokoleniowego należy pamiętać, że bez względu gdzie ta

placówka powstanie, będzie ona z pewnością realizowała liczne cele społeczne i zaspokajała potrzeby

wielu interesariuszy zewnętrznych. Inwestor zatem powinien przede wszystkim zwrócić się o wsparcie

lokalnego samorządu, tak aby całość inwestycji realizować maksymalnie sprawnie i bez zbędnej zwłoki.

7.3. Wymagania higieniczno-sanitarne dla przedszkoli i innych form wychowania przedszkolnego

Zapewnienie sprzyjającego zdrowiu środowiska nauczania i wychowania wymaga wysiłku wszystkich

osób związanych z funkcjonowaniem każdej placówki oświatowej, świadomości istnienia zagrożeń oraz

znajomości poszczególnych szkodliwości. O stworzeniu należytych warunków należy pamiętać zarówno

w momencie projektowania obiektu, w okresie jego budowania, urządzania, a także w trakcie

funkcjonowania. W razie jakichkolwiek wątpliwości należy skontaktować się z pracownikami

powiatowej stacji sanitarno-epidemiologicznej, którzy dysponują wiedzą – i jestem przekonany, że

chętnie podziela się tą wiedzą (bo to im też ułatwia pracę podczas kontroli).

Ponadto niektóre z powiatowych stacji sanitarno-epidemiologicznych posiadają gotowe opracowania

wymogów sanitarno-higienicznych dla szkół, przedszkoli i innych firm wychowania przedszkolnego.

Wymagane dokumenty do zgłoszenia placówki oświatowej w powiatowej stacji sanitarno-

epidemiologicznej:

1) dokument potwierdzający prawo do dysponowania nieruchomością (umowa najmu, akt

własności lub inne);

2) statut placówki, pozwolenie na użytkowanie obiektu (decyzja Powiatowego Inspektora

Nadzoru Budowalnego) – zmiana sposobu użytkowania, jeżeli budynek (pomieszczenia) nie ma

przeznaczenia na cele dydaktyczne, edukacyjne lub oświatowo-wychowawcze;



22

3) opis lokalu wraz z rysunkami rzutów i przekrojów przedmiotowych pomieszczeń placówki z

uwzględnieniem przeznaczenia pomieszczeń;

4) założenia funkcjonalno-programowe placówki, badanie bakteriologiczne wody;

5) protokół z pomiaru natężenia oświetlenia światłem sztucznym;

6) protokół z pomiarów wydajności instalacji wentylacji mechanicznej lub klimatyzacji;

7) protokół potwierdzający prawidłowość działania instalacji wentylacyjnej wraz załącznikiem

graficznym (tzw. protokół kominiarski);

8) ewentualna zgoda na odstępstwa ze względu na wysokość pomieszczeń;

9) umowa na wywóz śmieci;

10) umowa na odbiór odpadów ze specjalistyczną firmą;

11) umowa z zakładem usługowym w zakresie dezynfekcji, dezynsekcji i deratyzacji;

12) zaświadczenia: NIP, REGON, KRS;

13) wpis do ewidencji (dostarcza się później, gdyż do wpisu do ewidencji wymagana jest opinia

SANEPiD-u);

14) wniosek o spełnieniu w lokalu wymagań higieniczno-sanitarnych dla prowadzenia działalności;

15) wniosek o zatwierdzenie i zarejestrowanie działalności w zakresie żywienia (do pobrania na

stronie internetowej każdej stacji sanitarnej).

Złożone dokumenty oraz odbiór budowlany obiektu stanowią materiały, na podstawie których

powiatowa stacja sanitarno-epidemiologiczna wydaje opinię o spełnieniu wymagań higieniczno-

sanitarnych.

Przed złożeniem dokumentów powinnyśmy rozważyć sprawę sposobu żywienia wychowanków. Chodzi

o to, czy chcemy przygotowywać posiłki w przedszkolu, czy będziemy korzystać z usługi firmy

cateringowej. Gdy posiłki będą przygotowywane w przedszkolnej kuchni, to wniosek należy złożyć do

SANEPiD-u co najmniej 30 dni przed rozpoczęciem działalności. W tym czasie pracownicy Państwowej

Inspekcji Sanitarnej dokonują odbioru. Podczas odbioru sprawdzeniu podlega zgodność wyposażenia

obiektu z dostarczoną dokumentacją. Organ prowadzący placówkę powinien przedstawić wszystkim

kontrolerom książeczki sanitarno-epidemiologiczne wszystkich pracowników oraz zaświadczenia, że

zostali oni przeszkoleni w zakresie dobrej praktyki higienicznej oraz dobrej praktyki produkcyjnej

(szkolenia w tym zakresie prowadzą odpłatnie prywatne firmy). Jeśli nie ma żadnych uchybień,

właściciel przedszkola do 30 dni od inspekcji otrzymuje z powiatowej stacji sanitarno-epidemiologiczne

zezwolenie na rozpoczęcie działalności. Kwestie związane z żywieniem w przedszkolu reguluje art. 63

ust. 1 ustawy z 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia. Jest nieco inaczej, gdy podejmujemy

decyzję o wprowadzeniu żywienia cateringowego. Wówczas konieczne jest zwrócenie uwagi na to, czy

firma dostarczająca posiłki spełnia wymagania sanitarno-higieniczne, czy uwzględnia specyfikę

żywienia przeznczonego dla określonych grup wiekowych pod względem wartości odżywczej z

odpowiednio dobranych produktów minimalnie przetworzonych, z ograniczeniem substancji

dodatkowych i barwników, o zmniejszonej zawartości soli. Najlepiej jest, gdy zakład, który miałby

dostarczać żywienie, specjalizował się w żywieniu dzieci. Ważną sprawą jest też zapewnienie

właściwych, higienicznych warunków przewożenia posiłków oraz ich porcjowania w taki sposób, aby

temperatura porcji podawanej dzieciom była właściwa – porcjowanie posiłków musi odbywać się w



23

tzw. strefie czynności czystych. Zatem – pomimo korzystania z usługi firmy cateringowej – musimy

posiadać termometr i wagę oraz karty, a których będziemy zapisywać temperaturę przewożonych

posiłków. Waga potrzebna jest do mierzenia ilości składników posiłków (np. ustalenia odpowiedniej

ilości zupy, ziemniaków, mięsa, surówki).

Zarówno w przypadku przygotowywania posiłków w przedszkolu, jak i korzystania z usług firmy

cateringowej, konieczne jest posiadanie dodatkowego pomieszczenia, w którym ma się odbywać

higieniczne zmywanie i wyparzanie naczyń stołowych. W takim pomieszczeniu musi być bieżąca woda -

nie tylko zima, ale i ciepła - oraz zmywaka z funkcją wyparzana (min. 85°C). Pomieszczenie to stanowi

tzw. sferę czynności brudnych. Strefy czynności – czysta i brudna – nie powinny się stykać ani

krzyżować.

Placówka w której odbywa się żywienie musi mieć też odpowiednią liczbę naczyń stołowych dla

wychowanków. Dopuszcza się stosowanie naczyń jednorazowych.

Zasady nadzoru Państwowej Inspekcji Sanitarnej nad placówki oświatowymi:

W ramach bieżącej kontroli SANEPiD zwraca uwagę na przestrzeganie przepisów określających

wymagania higieniczne i zdrowotne, w szczególności:

utrzymywania należytego stanu higienicznego nieruchomości, zakładów pracy,

instytucji, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej;

higieny pomieszczeń i wymagań w stosunku do sprzętu używanego w szkołach i innych

placówkach nauczania, wychowania i opieki, szkołach wyższych oraz w ośrodkach

wypoczynków;

warunkach zdrowotnych żywienia i żywienia (ustawa z 14 marca 1985 r. o Państwowej

Inspekcji Sanitarnej).

Oceny stanu sanitarnego placówek dokonuje się na podstawie następujących kryteriów:

1) funkcjonalność budynków i pomieszczeń;

2) stan techniczny oraz bieżąca czystość i porządek pomieszczeń i wyposażenia;

3) warunki do utrzymania higieny osobistej dzieci;

4) warunki organizacji odpoczynku dzieci;

5) formy i sposób organizacji dożywiania;

6) ergonomia mebli dla dzieci;

7) warunki rekreacji zewnętrznej.

Rozważając wymagania techniczne budynku, należy zapoznać się z następującymi dyrektywami, które

mają wpływ na odbiór obiektu przez Państwowego Inspektora Sanitarnego:

instancja wodno-kanalizacyjna z bieżącą zimną i ciepłą wodą (§ 45, 46, 47

rozporządzania Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r.). Jakość wody musi

odpowiadać wymaganiom wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi zgodnie z

rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody

przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Grzejniki służące do ogrzewania powinny być

osłonięte od bezpośredniego kontaktu elementem grzejnym. Zastosowany system



24

ogrzewania powinien gwarantować temperaturę w pomieszczeniach, w których

przebywają dzieci, na poziomie co najmniej 20°C (§ 3 pkt 6 i 7 rozporządzenia MPiPS z

dnia 25 marca 2011 r., § 4 pkt 5 i 6 rozporządzania MEN z dnia 31 sierpnia 2010 r., §

302 ust. 3, § 132 ust. 1 rozporządzania Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002

r.).

W budynku o przeznaczeniu edukacyjnym istotną rolę odgrywa oświetlenie, zarówno naturalne, jak i

sztuczne. W pomieszczeniach, w których przebywają dzieci należy zapewnić dostęp do oświetlenia

naturalnego. Stosunek powierzchni okien – liczonej w świetle ościeżnic do powierzchni podłogi –

powinien wynosić min. 1:8. Zaleca się otwieranie okien co najmniej w 50% ich powierzchni oraz ich

zabezpieczenie przez nadmiernym nasłonecznieniem. Oświetlenie sztuczne może być żarowe,

jarzeniowe lub mieszane z czynnymi wszystkim punktami świetlnymi, zaopatrzonymi w osłony, które

chronią przed olśnieniem (§ 3 pkt 16 rozporządzania MPiPS z dnia 25 marca 2011 r., § 4 pkt 16

rozporządzania MEN z dnia 31 sierpnia 2010 r., § 57 ust. 1, § 59 ust. 1 rozporządzenia Ministra

Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r., PN-EN 12464-1:2004 Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc

pracy: Część 1: Miejsca racy we wnętrzach). Kontroli podlega – oprócz oświetlenia – także wentylacja.

Pomieszczenia powinny posiadać wentylację, a oka powinny mieć konstrukcję umożliwiającą

otwieranie, w celu okresowego wietrzenia (§ 3 pkt 15 rozporządzania MPiPS z dnia 25 marca 2011 r., §

4 pkt 15 rozporządzania MEN z dnia 31 sierpnia 2010 r., § 147 ust. 2, § 155 ust. 1 rozporządzania

Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r.) Wentylacja w placówkach edukacjach powinna być:

grawitacyjna, mechaniczna nawiewno-wywiewna i nawiewno-wywiewna z odzyskiem ciepła. W

każdym przypadku założenia do wentylacji są takie same, czyli: w pomieszczeniach sal edukacyjnych 15

m³/h świeżego powietrza na każde dziecko, natomiast w pomieszczeniach sanitarnych - toaletach -

przyjmuje się ilość powietrza wywiewanego ze względu na liczbę misek ustępowych z założeniem: na

jedną miskę ustępową wywiewane będzie 50 m³/h powietrza. Wentylacja grawitacyjna polega na

wywiewaniu powietrza przez kominy służące o tego rodzaju wentylacji. Kominy te powinny być drożne

oraz odpowiednio wybudowane. Nawiew powietrza jest realizowany przez nawiewniki okienne lub

nawiewniki podokienne. Jeżeli w pomieszczeniu nie ma takich nawiewników, należy je wykonać.

Zaletami tego rodzaju wentylacji są: niskie nakłady inwestycyjne i brak konieczności wykonywania prac

budowlanych związanych z budową instalacji wentylacyjnej. Wentylacja ta posiada jednak też wady:

brak możliwości sterowania intensywnością wentylacji, brak możliwości filtrowania powietrza,

intensywność wentylacji uzależniona jest od warunków atmosferycznych, brak możliwości

podgrzewania powietrza, nawiew zimnego powietrza do pomieszczeń, ograniczona przepustowość

powietrza (przy większym zapotrzebowaniu na powietrze, brak możliwości wykonania). Wentylacji tej

nie można zastosować w placówce edukacyjnej, gdyż liczba osób jest duża i wymiana powietrza jest

powyżej 2 wymian na godzinę. Praktyka dowodzi, że jest to najczęściej stosowany rodzaj wentylacji.

Wentylacja mechaniczna nawiewno-wywiewna charakteryzuje się tym, że wywiew powietrza

jest realizowany przez istniejące kominy wentylacji grawitacyjnej i wspomagany przez wentylatory

wyciągowe. W przypadku większej ilości powietrza budowane są ciągi wentylacyjne wyciągowe.

Nawiew powietrza odbywa się za pomocą zespołów nawiewnych (centralne wentylacyjne), które

zawierają wentylator, filtr, nagrzewnice oraz regulator siły nawiewu. Nawiew z takiego zespołu dostaje

się do pomieszczeń przefiltrowany oraz ciepły. Do zalet tej wentylacji należy zaliczyć: niższe koszty



25

inwestycyjne w stosunku u do wentylacji z odzyskaniem ciepła, nawiewane powietrze jest ciepłe i

przefiltrowane, intensywność wentylacji jest sterowana przez sterownik, brak uzależnienia od

warunków zewnętrznych, możliwość budowania instalacji o dużych wydajnościach oraz możliwość

zastosowania chłodzenia. Do wad wentylacji nawiewno-wywiewnej należą: duże zużycie energii (brak

odzysku ciepła), a co z tego wynika – duże koszty eksploatacji, brak możliwości instalacji w miejscach o

malej dostępność energii (prądu), a także ewentualna konieczność rozbudowy kotłowni o większą moc

ze względu na większe zapotrzebowanie na moc cieplną centralnego ogrzewania (nagrzewnica wodna).

Natomiast w wentylacji nawiewno-wywiewnej z odzyskiem ciepła nawiew i wywiew powietrza jest

realizowany przez rekuperator (centralę wentylacyjną). Powietrze jest filtrowane, dogrzewane oraz

ciepło z powietrza wyrzucanego jest odzyskiwane i przekazywane powietrzu nawiewanemu przez

wymiennik ciepła na poziomie 70-80%. Wśród zalet tej wentylacji znajdują się: powietrze nawiewne

jest ciepłe i przefiltrowane, intensywność wentylacji jest sterowana przez sterownik, brak uzależnienia

od warunków zewnętrznych, możliwość budowania chłodzenia, możliwość stosowania w miejscach o

małej dostępności energii oraz niskie koszty eksploatacyjne. Jedyną wadą tego rodzaju wentylacji są

wysokie koszty inwestycyjne.

Wśród wymogów, które stosuje się w placówkach edukacyjnych, jest usytuowanie pomieszczeń. Nie

mogą być one położone poniżej poziomu przyległego terenu. Ich wysokość nie może być niższa niż 2,5

m w świetle (§ 73 ust. 2 rozporządzania Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r., § 3 pkt 2

rozporządzenia MPiPS z dnia 25 marca 2011 r., § 4 pkt 2 rozporządzania MEN z dnia 31 sierpnia 2010

r.). Powierzchnia sal do zajęć edukacyjnych powinna wynosić nie mniej niż 2,0-2,5 m2 na każde

dziecko. Przepisy wskazują też na minimalną powierzchnie pomieszczeń na pobyt 3-5 dzieci, która

według nich wynosi 16 m² i dodanie 2,0 m² na każde kolejne dziecko przy pobycie powyżej 5 godzin

dziennie lub gdy jest przewidziane leżakowanie (§ 3 pkt 1 rozporządzania MPiPS z dnia 25 marca 2011

r.; §4 pkt 2 rozporządzania MEN z dnia 31 sierpnia 2010 r.).

Autorzy przepisów higieniczno-sanitarnych uwzględnili również wymagania dotyczące wyposażenia sal

do zajęć i pobytu dzieci. W tych salach powinna być odpowiednia do liczby uczniów/wychowanków

liczba krzeseł i stolików, dostosowanych do wysokości ciała dzieci, w dobrym stanie technicznym,

gwarantujących bezpieczeństwo użytkowania. W pomieszczeniach edukacyjnych przeznaczanych dla

dzieci zabawki muszą być czyste, nieuszkodzone, spełniające wymagania bezpieczeństwa, oznakowane

symbolem CE (§ 3 pkt 12, 13, 14 rozparzania MPiPS z dnia 25 marca 2011 r., § 4 pkt 12, 13, 14

rozporządzania MEN z dnia 31 sierpnia 2010 r.; PN-EN 1729-1:2007 Krzesła i stoły dla instytucji

edukacyjnych). Mebli w tych pomieszczeniach należy używać zgodnie z zasadami ergonomii.

Ustawione w sali zajęć stoliki i krzesełka dla dzieci muszą posiadać w sposób widoczny oznakowanie,

wyrażające się numerem i/lub kolorem właściwym dla danego rozmiaru (zgodnie z PN). Krzesełka przy

stoliku powinny stanowić z nimi komplet, którego cechą wspólną jest rozmiar [np. stół nr 2 z krzesłem

nr 2 (kolor fioletowy), stół nr 3 z krzesłem nr 3 (kolor żółty) nie myląc rozmiarów]. Nie oznacza to

jednak, że w danej sali muszą być jednakowe komplety. Zaleca się zróżnicowanie, czyli zastosowanie

zasady ustawienia dwóch lub trzech kolejnych wielkości mebli w każdej sali zajęć (w zależności od

zróżnicowania wzrostu dzieci w danej grupie przedszkolnej/szkolonej). Meble szkolne i przedszkole

(żłobkowe) oraz sprzęt szkolny i urządzenia sportowe nie podlegają Dyrektywom Nowego Podejścia, a



26

więc nie podlegają wymogom umieszczania na ich oznakowania CE, a wystawienie w stosunku do tych

wyrobów deklaracji zgodności jest niedopuszczalne, wręcz karalne.

W placówkach przeznczonych dla dzieci do lat 6 należy zapewnić możliwość odpoczynku. Najczęściej

stosowaną – co nie znaczy, że optymalna – formą odpoczynku jest leżakowanie. Jeżeli plan dnia

uwzględnia leżakowanie, to w placówce należy zorganizować przechowalnię leżaków. Pomieszczenie

takie musi być wentylowane i posiadające taką powierzchnię, która zapewnia możliwość oddzielnego

przechowywania zestawów sprzętu i pościeli gwarantując bezpieczeństwo zdrowotne dzieci (§ 3 pkt 5

rozporządzania MPiPS z dnia 25 marca 2011 r.; § 4 pkt 10 i 11 rozporządzania MEN z dnia 31 sierpnia

2010r.). Leżakowanie należy traktować jako formę odpoczynku, a nie przymusowy punkt rozkładu dnia

w placówce. Większość dzieci nie chce leżakować i przebierać się w piżamy (przepisy nie regulują tej

kwestii jednoznacznie). Zaleca się jednak, aby dzieci które przebywają w placówce dłużej niż 5 godzin

dziennie miały możliwość leżakowania (rozporządzenie MEN z dnia 31 sierpnia 2010 r. § 4 pkt 7 poz.

10, 11, dotyczy innych form wychowania przedszkolnego). Odpoczynek może mieć różne formy, np.

relaksowanie poprzez słuchanie bajek czy muzyki. Wówczas wystarczy dziecku materac czy dywan.

Niezbędnymi pomieszczeniami w omawianych placówkach są pomieszczenia sanitarne. W nich

powinno być co najmniej jedno oczko WC i jedna umywalka dla maksymalnie 15 dzieci (w przypadku

większej liczby dzieci należy zamontować odpowiednio większą liczbę tych urządzeń). Usytuowanie

urządzeń sanitarnych powinno uwzględniać wzrost użytkowników. Gdy w placówce przewiduje się

obecność dzieci, które jeszcze niesamodzielnie załatwiają swoje potrzeby fizjologiczne, istnieje

konieczność wyposażenia pomieszczeń sanitarnych w brodzik z natryskiem lub inne urządzenie do

utrzymania higieny osobistej i wydzielanie oraz urządzone stanowisko przewijania dzieci (w

szczególności żłobki i kluby dziecięce) , a także zapewnienie centralnej regulacji mieszania ciepłej wody

(temperatura wody 35°C -40°C) i kosz na odpady (§ 3 pkt 8 i 9 rozporządzenie MPiPS z dnia 25 marca

2011 r.; § 4 pkt 7 i 11 rozporządzania MEN i z dnia 31 sierpnia 2010 r.).

Ściany w pomieszczeniach sanitarnych powinny być zmywalne, odporne na działanie wilgoci i środków

dezynfekcyjnych, a posadzki – nieśliskie, nienasiąkliwe, zmywalne, odporne na działanie środków

dezynfekcyjnych.

Urządzania sanitarne i wyposażanie łazienki należy utrzymać czystości i w pełnej sprawności

technicznej. Z przyczyn funkcjonalnych łazienka winna znajdować się w bezpośrednim sąsiedztwie z

salą zajęć lub w miarę możliwości najbliżej niej zlokalizowana. Pomieszczenie to trzeba zaopatrzyć w

dostateczną ilość mydła (najlepiej w płynie), papieru toaletowego i ręczników jednorazowego użytku

(ze względów sanitarnych nie zaleca się używania ręczników indywidulanych, pomimo ich oznakowania

w sposób identyfikujący użytkownika) oraz kosz na odpady (§ 3 pkt 4 rozporządzania MPiPS z dnia 25

marca 2011 r.; § 4 pkt 4 rozporządzania MEN z dnia 31 sierpnia 2010 r.).

Miejscem pierwszego kontaktu wychowanka z placówką jest szatnia, dlatego powinna się ona

znajdować przy wejściu do lokalu. W niej muszą znajdować się indywidualne szafki, wieszaki, ławeczki i

miejsce na obuwie, a dla niemowląt stoły do przebierania. Na każde dziecko musi być zapewnione 0,5



27

m² jej powierzchni. Wymaga się, aby podłoga w szatni była nieśliska i łatwa do utrzymania w czystości

(§ 3 pkt 10, 11 i 17 rozporządzania MPiPS z dnia 25 marca 2011 r.; § 4 pkt 8, 9 i 17 rozporządzenia MEN

z dnia 31 sierpnia 2010 r.). Organ prowadzący placówkę edukacyjną ma obowiązek zapewnienia

pomieszczeń przeznczonych dla personelu. Do takich pomieszczeń należy: magazynek porządkowy lub

inne wydzielone miejsce do przechowywania środków czystości, dezynfekcyjnych i sprzętu

porządkowego, szatnia lub inne wydzielone miejsce przeznaczone do przechowania odzieży

wierzchniej oraz toalety (§ 3 pkt 10, 11 i 17 rozporządzania MPiPS z dnia 25 marca 2011; § 4 pkt 8, 9 i

17 rozporządzania MEN z dnia 31 sierpnia 2010 r.).

Placówka edukacyjna otoczona jest zwykle terenem, który posiada wydzielone miejsce do zabaw na

świeżym powietrzu. Plac ten nazywa się zwyczajowo placem zabaw lub placem rekreacyjnym. Jeżeli

taki plac istnieje, to musi on posiada regulamin dotyczący bezpiecznego korzystania z urządzeń, które

się na nim znajdują. Ponadto należy zapewnić bezpośrednie wyjście na ten teren i uczynić go

niedostępnym dla osób postronnych poprzez jego oddzielenie. Stanowiące jego wyposażenie –

urządzenia do zabaw – posiadać muszą atesty lub certyfikaty, a piaskownice – zabezpieczenia przed

zanieczyszczeniem odchodami zwierzęcymi (szczelne pokrywy – mogą być foliowe). Piasek w

piaskownicach powinien być systematycznie wymieniany (rejestr wymiany piasku wraz z faktura jego

nabycia). Kontrola przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej stanu piaskownic sprowadza się do:

kontroli wymian piasku (zalecane przez GIS: zawsze na początku sezonu oraz w miarę możliwości także

w trakcie sezonu), sprawdzania ogólnej czystości piasku, zwłaszcza pod kątem obecności odchodów

zwierząt (psów, kotów, ptaków) i sprawdzenia czy piaskownice są zakrywane. Ze względu na to, że brak

jest norm wskazujących metody badań piasku do piaskownicy oraz norm maksymalnych

zanieczyszczeń czynnikami biologicznymi piasku z piaskownicy, kontrolerzy nie mają podstaw żądania

atestów czystości lub jakości piasku.

Kwestie związane z przebywaniem dzieci na placach zabaw regulują przepisy: § 5 i §3 pkt 10

rozporządzanie MPiPS z dnia 25 marca 2011 r.; § 4 pkt 13 rozporządzania MEN z dnia 31 sierpnia 2010

r.; art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób

zakaźnych u ludzi. Urządzenia na place zabaw, tj. huśtawki, wieże, zjeżdżalnie, kolejki linowe karuzele,

urządzenia kołyszące, ściany wspinaczkowe, piaskownice itp. nie są zabawkami (chociaż potocznie tak

się o nich mówi).

Urządzenia rekreacyjno-sportowe placów zabaw – podobnie jak meble – nie podlegają Dyrektywom

Nowego Podejścia13, a więc nie podlegają wymogowi umieszczania na nich oznakowania CE, a

13

Dyrektywy Nowego Podejścia są dyrektywami całkowitej harmonizacji, a postanowienia tych Dyrektyw zastępują wszystkie odpowiednie przepisy krajowe, które powinny być uchylone. Dyrektywy Nowego Podejścia są skierowane do państw członkowskich UE, które mają obowiązek przenieść je we właściwy sposób na poziom ich ustawodawstwa krajowego. Dyrektywy Nowego Podejścia przewidują oznakowanie CE z pewnymi wyjątkami. Istnieją bowiem dyrektywy, które wprawdzie uwzględniają zasady Nowego i Globalnego Podejścia, ale nie przewidują oznakowania CE. Nowe Podejście pociągnęło za sobą konieczność usprawnienia procedur oceny zgodności w sposób umożliwiający wspólnotowemu prawodawcy oszacowanie konsekwencji zastosowania różnych mechanizmów oceny zgodności. Należało przy tym zapewnić elastyczność systemu oceny zgodności w trakcie całego procesu produkcyjnego tak, aby można było wykorzystać go do osobnych operacji. Podejście Globalne pociągnęło za sobą podejście modułowe, które oznacza podział procedur oceny zgodności na szereg osobnych operacji (tzw. modułów). Moduły te różnią się w zależności od stopnia zaawansowania wyrobu



28

wystawianie w stosunku do tych wyrobów deklaracji zgodności jest niedopuszczalne, a wręcz karalne.

Meble edukacyjne oraz urządzania na place zabaw powinny legitymować się certyfikatem, czyli

potwierdzeniem trzeciej, niezależnej strony (jaką jest jednostka certyfikująca), że wyrób, proces lub

usługa spełniają wymagania odpowiednich dokumentów normatywnych. Certyfikat jest

potwierdzeniem, że wyrób jest dobrej jakości i zapewnia bezpieczeństwo użytkowania. Czym innym

jest atest. Atesty dotyczą materiałów pochodzenia chemicznego (kleje, farby, płyty wiórowe, lakiery,

okleiny itp.) dla elementów z których wykonane są meble i inny sprzęt szkolny.

W przypadku mebli i sprzętu będą stanowiły dokumentacje uzupełniającą podczas procesu certyfikacji

w jednostce certyfikującej. Atesty mogą się odnosić także do preparatów chemii gospodarczej,

stosownej w placówkach. Są to środki ogólnodostępne, które przed udostępnieniem na rynku

konsumenckim musiały uzyskać atesty. Tego typu atesty wydawane są przez instytutu naukowe, takie

jak np.: Państwowy Zakład Higieny w Warszawie i Instytut Medycyny Tropikalnej w Gdyni. Jednostki

uprawione (przez PCA) do certyfikacji mebli szkolnych i przedszkolnych to: COBRBID-BBC Warszawie i

Instytut Technologii Drewna w Poznaniu. Zaś sprzęt sportowy i wyposażenie placów zabaw certyfikuje

COBRA-BBC w Warszawie. Instytut Sportu w Warszawie upoważniony jest do certyfikacji piaskownic w

przedszkolu/żłobku.

W każdej placówce wymagane jest posiadanie apteczki, która wyposażone jest w podstawowe środki

opatrunkowe (co prawda powołuje się na rozporządzenie MEN z dnia 31 sierpnia 2010 r. § 4 pkt 7 poz.

17, ale dotyczy to każdej placówki). Apteczki wymagane są także w każdej z placówek gdzie

realizowane są zajęcia czy odbywa się pobyt osób starszych.

W związku z brakiem regulacji zasad funkcjonowania placówek przedszkolnych dla grup

międzypokoleniowych, należy przyjąć, że SANEPID wymagał będzie spełnienia identycznych

standardów jak w przypadku klasycznej placówki przedszkolnej.

Nawet jeśli w placówce zapewniony zostanie pobyt dzienny dla osób starszych, placówka ta nie będzie

zobowiązana przestrzegać wymogów Ustawy o pomocy społecznej oraz spełniać standardów

określonych w tejże ustawie jak również nie będzie podlegała rejestracji przez właściwego wojewodę

oraz kontroli służb podległych właściwemu wojewodzie jak to określa Ustawa o pomocy społecznej.

7.4. Żywienie dzieci w przedszkolach i innych placówkach wychowania przedszkolnego

Istotną spraw w prowadzeniu placówki edukacyjnej – przede wszystkim dla dzieci – jest organizacja

dożywienia. Warunki do prowadzenia dożywiania uzależnione musza być od czasu pobytu dzieci w

ciągu dnia raz możliwości lokalowych obiektu: przy pobycie dziecka do 5 godzin dziennie, należy

stworzyć warunki umożliwiające spożycie napoju i ewentualnie jednego posiłku (np. II

śniadania/podwieczorku lub obiadu); przy pobycie trwającym dłużej niż 5 godzin dziennie (w żłobku do

10 godzin), wskazane jest zapewnienie więcej niż jednego posiłku, w tym ciepłego obiadu, np. w

(np. etap projektowania, prototypu, pełna produkcja), sposobu oceny (kontrola dokumentów, zatwierdzenie typu, zapewnienie jakości) oraz osoby prowadzącej ocenę (tj. producent lub strona trzecia).



29

oparciu o posiłek przygotowany na miejscu lub catering (art. 22 i 24.2 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o

opiece nad dziećmi w wieku do lat 3). W przypadku przechowywania i podawania mleka matki: mleko

powinno być dostarczone przez matkę w oddzielonych porcjach na każdy posiłek, w butelkach

przeznczonych do karmienia niemowląt, czytelnie oznakowanych, ze smoczkiem odpowiednio

zabezpieczonym przez zanieczyszczeniem; do czasu karmienia, butelki z mlekiem powinny być

przechowywane w warunkach chłodniczych; przed karmieniem mleko powinno zostać podgrzane do

właściwej temperatury (§ 4 rozporządzania MPiPS z dnia 25 marca 2011 r.).

Ww. przepisy prawa określają m.in., że pomieszczenia dla potrzeb żywienia zbiorowego:

catering - posiłki wyporcjowane w opakowaniach jednostkowych - możliwość serwowania

posiłków bezpośrednio na sali dla dzieci;

catering - podgrzewanie i porcjowanie posiłków - pomieszczenie kuchni;

przygotowywanie posiłków w oparciu o pełną produkcję na miejscu - pomieszczenie kuchni,

pomieszczenie obróbki wstępnej warzyw oraz magazyn; w przypadku korzystania z naczyń

i sztućców wielokrotnego użytku - zmywalnia naczyń stołowych, wyposażona m.in. w zlew oraz

profesjonalne gastronomiczne urządzenie zmywająco-wyparzające.

Przy pobycie trwającym dłużej niż 5 godzin dziennie (w żłobku do 10 godzin), wskazane jest

zapewnienie więcej niż jednego posiłku, w tym ciepłego obiadu (np. wykorzystując posiłek

przygotowany na miejscu lub catering). W sytuacji przygotowywania posiłków w placówce, należy

traktować ją jako zakład żywienia zbiorowego zamkniętego podlegającego przepisom prawa:

rozporządzanie WE/852 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny

środków spożywczych, ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia wraz z

aktami wykonawczymi.

W odniesieniu do cateringu należy zwrócić uwagę na to, czy firma dostarczająca posiłki spełnia

wymagania sanitarno-higieniczne oraz uwzględnia specyfikę żywienia dzieci. Firma cateringowa

powinna dostarczać posiłki w opakowaniach jednostkowych, które stwarzają możliwość serwowania

posiłków bezpośrednio na sali dla dzieci. Dopuszcza się też porcjowanie posiłków przez wyznaczonych

pracowników placówki. Po „przekroczeniu” drzwi placówki za stan – ilość i jakość – dostarczonej

żywności ponosi odpowiedzialność jej dyrektor. Zadaniem pracownika, który przyjmuje posiłki od firmy

cateringowej jest sprawdzenie organoleptyczne dostarczanej żywności, w tym też sprawdzenie i

zarejestrowanie jej temperatury (rejestr temperatur). Należy jednak pamiętać, aby temperatura

gorącej zupy wynosiła nie mniej niż 75°C, gorącego drugiego dania – 63°C a potraw serwowanych na

zimno – 4°C.

Personel placówki – niezależnie od form dożywienia – winien posiadać orzeczenie lekarskie do celów

sanitarno-epidemiologicznych wydane przez lekarza medyny pracy na podstawie stosownych badań.

Kontrola SANEPiD-u odbywa się okresowo lub interwencyjnie – najczęściej po otrzymaniu jakiejś

informacji o rzekomych nieprawidłowościach w placówce. Można ona przebiegać: bez uchybień w

zakresie naruszenia przepisów prawa i kończy się protokołem postepowania, z uchybieniami



30

naruszającymi przepisy prawa w zakresie wymagań higienicznych i zdrowych – kończy się decyzja

nakazująca usunięcie uchybień i/lub decyzja płatnicza, z nieprawidłowościami nie naruszającymi prawa

ale wymagającymi poprawy – doraźne zalecenia w protokole z określonym terminem realizacji i

kontrola sprawdzająca. W przypadku stwierdzenia zaniedbania w zakresie bieżącej czystości i porządku

oraz niestosowania zakazu palenia tytoniu kontrolerzy mogą zastosować grzywnę w drodze mandatu

karnego i/lub decyzję płatniczą.

7.5. Żywienie seniorów (w placówce międzypokoleniowej)

Rozwój, stan zdrowia, wydajność pracy, a także długość życia człowieka są uzależnione od sposobu

żywienia. Nieprawidłowe odżywianie w wieku niemowlęcym, przedszkolnym oraz szkolnym hamuje

rozwój fizyczny, a także umysłowy, obniża odporność na choroby, może również prowadzić do

nieodwracalnych zmian strukturalnych w tkankach oraz narządach, co powoduje trwałe kalectwo.

Natomiast nieprawidłowe odżywianie się osób dorosłych przyczynia się do wystąpienia wielu chorób,

takich jak np.:

otyłość,

cukrzyca,

miażdżyca,

niedokrwistość,

nadciśnienie tętnicze,

próchnica zębów,

uchyłkowatość bądź nowotwory jelit itp.

Choroby te mogą pociągać za sobą zmniejszenie wydolności organizmu oraz jego przedwczesne

starzenie się, a w ostateczności zgon. Racjonalne żywienie ma istotne znaczenie zarówno dla

człowieka, jak i dla społeczeństwa. Organizm każdego człowieka wymaga dostarczenia wraz z

pożywieniem:

odpowiedniej ilości energii nieodzownej do funkcjonowania narządów wewnętrznych oraz

pracy mięśni, a także utrzymania stałej ciepłoty ciała,

substancji budulcowych niezbędnych do budowy nowych i odbudowy zużytych komórek, a

także biologicznie czynnych składników organizmu,

substancji regulujących, które odpowiadają za prawidłowy przebieg procesów przemiany

materii oraz energii.

Rola żywienia w życiu człowieka nie ogranicza się wyłącznie do zaspokajania głodu oraz dostarczania

potrzebnych substancji odżywczych, a także przywracania zdrowia. Spożywanie wykwintnych potraw

jest źródłem przyjemności oraz radości życia. Natomiast wspólne konsumowanie posiłków kształtuje

określone wzorce estetyczne, a także wzmacnia więzi rodzinne i służy przekazywaniu tradycji.

Racjonalne żywienie to nie tylko odpowiedni dobór produktów, regularne jadanie posiłków oraz

urozmaicenie jadłospisów, dzięki czemu zapewnia się dostarczanie do organizmu niezbędnych

składników odżywczych. Każdy człowiek posiada zdolność odczuwania zarówno głodu, jak i sytości.



31

Apetyt zaś objawia się najsilniej wtedy, gdy odczuwamy głód, a zanika stopniowo wraz z pojawieniem

się uczucia sytości, tym właśnie objawia się racjonalne żywienie.

Znajomość niezbędnych składników odżywczych (białka, tłuszcze, węglowodany, witaminy, składniki

mineralne), ich roli w organizmie, a także występowania w produktach spożywczych tworzy podstawę

racjonalnego żywienia oraz planowania posiłków. Racjonalne żywienie polega więc także na

zestawieniu całodziennych jadłospisów tak, aby uwzględniały odpowiednie ilości różnorodnych

pokarmów reprezentujących wszystkie grupy produktów spożywczych. Nie ma takiego produktu, który

sam mógłby dostarczyć organizmowi niezbędnych składników odżywczych.

Przy układaniu jadłospisu dla osób starszych należy uwzględnić 4 posiłki dziennie. Natomiast dla dzieci,

kobiet ciężarnych oraz karmiących należy dodatkowo przewidzieć podwieczorek. W każdym posiłku

w ciągu dnia powinno znaleźć się pieczywo bądź inny produkt zbożowy, a także jedno warzywo lub

owoc w postaci surowej albo przetworzonej. Każdy posiłek powinien zawierać produkt, który dostarczy

wysokowartościowego białka, np. mleko, produkt mleczny, mięso bądź jego zamiennik.

Najważniejszym posiłkiem dnia jest pierwsze śniadanie. Powinno ono być posiłkiem

pełnowartościowym, które pokrywa 25–35% dziennego zapotrzebowania na energię oraz składniki

odżywcze. Podczas przerwy w pracy bądź nauce, by doraźnie zregenerować siły, spożywa się drugie

śniadanie. Zaspokaja ono 5–10% dziennego zapotrzebowania na energię oraz składniki odżywcze.

Głównym posiłkiem jest obiad, który pokrywa 35–40% dziennego zapotrzebowania na energię oraz

składniki odżywcze. Podwieczorek natomiast stanowi posiłek przewidywany dla dzieci, kobiet

ciężarnych, karmiących oraz dla osób w starszym wieku i cierpiących na niektóre schorzenia

przewlekłe. Całodzienne zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze w podwieczorku powinny

odpowiadać drugiemu śniadaniu. Ostatnim posiłkiem w ciągu dnia jest kolacja, która pokrywa 15–30%

dziennego zapotrzebowania na energię i składniki odżywcze. Posiłek ten nie powinien być zbyt obfity

oraz ciężkostrawny.

Właściwe odżywianie niewątpliwie ma istotne znaczenie dla zdrowia człowieka. Osoby przykładające

dużą wagę do racjonalnego odżywiania dostarczającego zdrowych składników są mniej narażone na

występowanie wielu chorób, które czyhają na współczesnego człowieka. Są to między innymi choroby

serca, cukrzyca, osteoporoza, schorzenia układu pokarmowego oraz wiele rodzajów nowotworów.

Podsumowując: by zdrowo żyć, należy się zdrowo odżywiać.

Naturalne procesy starzenia się organizmu przejawiają się upośledzeniem zdolności trawienia oraz

wchłaniania składników pokarmowych, osłabieniem wrażliwości zmysłów, takich jak smak, węch, a

także zmniejszeniem natężenia przemiany materii. W związku z mniejszą sprawnością przewodu

pokarmowego oraz wątroby osobom w podeszłym wieku należy podawać 4–5 posiłków dziennie, przy

czym posiłki te powinny być lekkostrawne. Do przygotowania tych potraw należy stosować więcej

przypraw, szczególnie ziołowych bądź korzennych, gdyż osoby w podeszłym wieku słabiej wyczuwają

smak oraz zapach potraw. Ponadto przyprawy te zwiększają wydzielanie soków trawiennych, a także

regulują pracę jelit. Unikać należy nadmiernego stosowania soli, która może przyczyniać się do



32

nadciśnienia. Natomiast przy znacznym braku w uzębieniu zalecane jest sporządzanie potraw z mięsa

mielonego. Należy ograniczyć także spożycie tłuszczów zwierzęcych oraz tłustych mięs, wędlin i serów.

Osoby w wieku podeszłym w szczególności narażone są na niedobór składników pokarmowych.

Czynniki, które przyczyniają się do nieprzestrzegania prawidłowego odżywiania u tych osób, to:

samotność,

depresja,

izolacja społeczna,

złe warunki ekonomiczno-socjalne.

Maksymalny wpływ na stan odżywiania się osób w podeszłym wieku odgrywają choroby układu

pokarmowego. Zmiany we wszystkich odcinkach przewodu pokarmowego wpływają na proces

trawienia oraz wchłaniania składników pokarmowych. Następuje osłabienie przeżuwania pokarmów na

skutek braku w uzębieniu, ślinianki ulegają starczemu zanikowi i zwłóknieniu, co jest powodem

zmniejszenia ilości wydzielanej śliny. Zmienia się funkcjonowanie zmysłów smaku oraz węchu. W

wyniku zaniku kubków smakowych często występuje utrata łaknienia, co prowadzi do niedożywienia.

Część zażywanych leków przez osoby w podeszłym wieku może powodować różnego rodzaju działania

niepożądane, są to przede wszystkim nudności, wymioty, brak apetytu, zaburzenia smaku, biegunki

bądź zaparcia oraz suchość w jamie ustnej.

U osób w podeszłym wieku często stwierdza się także refluks żołądkowo-przełykowy, który objawia się

uczuciem zgagi, co wpływa na łaknienie. Wyraźnie ograniczona jest aktywność enzymów trzustkowych,

znacznie pogarszając tolerancję posiłków. Ograniczone wydzielanie insuliny przez trzustkę prowadzi do

występowania cukrzycy typu II u osób starszych.

Zasadniczym celem żywienia jest nie tylko zapobieganie jego złym nawykom, lecz stworzenie

najlepszych warunków żywienia w celu osiągnięcia zdrowia fizycznego bądź umysłowego. Istotne

znaczenie w tej kwestii ma edukacja zdrowotna, a także umiejętne wdrażanie dobrych nawyków

żywieniowych już od wczesnego dzieciństwa. Na wyrabianie nawyków żywieniowych największy wpływ

ma dom rodzinny oraz szkoła. Na ogół nabyte zwyczaje żywieniowe są mocno zakorzenione u osób

dorosłych i trudno je eliminować, pomimo że są one często nieprawidłowe. Dlatego należy je

modyfikować poprzez wprowadzenie produktów wnoszących brakujące składniki.

Racjonalne żywienie sprzyja zachowaniu dobrej kondycji zdrowotnej, opóźnia również procesy

starzenia się organizmu, a także wpływa na długość życia człowieka. Niezwykle ważna jest troska

bliskich osób o to, by osoby starsze właściwie i zdrowo się odżywiały. Osoby starsze cierpią na wiele

chorób, będących wynikiem nieprawidłowych nawyków żywieniowych. Wprowadzone zmiany w diecie

mają wpływać na poziom czynników ryzyka w całym życiu. Nawet niewielkie zmniejszenie spożycia soli

oraz tłuszczów nasyconych, które zwiększają ciśnienie krwi, a także stężenie cholesterolu, wpływa

istotnie na zmniejszenie ryzyka wystąpienia chorób układu krążenia.



33

U osób w wieku podeszłym przewód pokarmowy oraz działające w nim soki trawienne są mniej

sprawne, dlatego wymagają uwzględnienia tego w codziennym żywieniu. Wskazana jest zatem – co

zostało już powiedziane – dieta lekkostrawna, która zalecana jest przy wielu jednostkach

chorobowych. Ważne, aby w trakcie stosowania tej diety:

wyeliminować z jadłospisu produkty ciężkostrawne,

starannie usuwać części niestrawne, m.in. skórki, pestki itp.,

stosować rozdrabnianie, mielenie bądź przecieranie,

bezwzględnie unikać smażenia lub pieczenia na tłuszczu, zaś preferować gotowanie w wodzie

bądź na parze,

umiejętnie stosować przyprawy (ograniczać sól i ostre przyprawy),

nie zagęszczać zup oraz sosów zasmażkami,

planować większą liczbę posiłków o mniejszej objętości, dbając o barwny oraz estetyczny ich

wygląd,

spożywać posiłki w spokoju, bez pośpiechu, a także w możliwie przyjemnych warunkach

otoczenia.

Starzenie się nie oznacza rozmaitych ograniczeń, nieuchronności chorób oraz zależności od innych.

Osoby starsze bez względu na wiek mogą się cieszyć dobrym zdrowiem, odnajdywać szczęście, a także

żyć aktywnie. Dla wielu osób otwierają się nowe możliwości dążenia do długo oczekiwanych celów oraz

życia z głębszym poczuciem jego sensu. Kluczowym elementem wpływającym na jakość życia osób

starszych jest ich stan odżywiania. Nieracjonalne żywienie może być przyczyną wielu chorób. Na stan

odżywiania człowieka ma wpływ wiele czynników, z których strategiczną rolę przypisuje się sposobowi

żywienia, czyli nawykom żywieniowym, które mogą być prawidłowe bądź nieprawidłowe. Złe nawyki

żywieniowe stają się przyczyną wielu schorzeń oraz dolegliwości, takich jak wzdęcia, zaparcia, wrzody,

cukrzyca lub miażdżyca. Mogą być również przyczyną znacznego przybierania na wadze, powodując

nadwagę i otyłość. Natomiast dobre nawyki żywieniowe są gwarancją doskonałego stanu zdrowia, a

także pozwalają utrzymać prawidłową wagę ciała.

Nawyki żywieniowe najczęściej wynosi się z dzieciństwa. Te dobre będą procentować w dorosłym

życiu, a następnie przekazane zostaną innym. Właściwie skomponowana dieta to zasadniczy czynnik

mający wpływ na zdrowie człowieka. Do złych nawyków żywieniowych zaliczymy przede wszystkim

nieprzestrzeganie zalecanej ilości posiłków w ciągu dnia, spożywanie posiłków w pośpiechu,

podjadanie między posiłkami, nadmierne dosalanie oraz spożywanie zbyt kalorycznych i

ciężkostrawnych potraw, a także dieta zbyt uboga w warzywa i owoce, produkty mleczne oraz zbyt

małe spożywanie ryb.

8. Procedura uzyskania wpisu do ewidencji szkół i placówek

Osoby fizyczne i prawne mogą założyć szkołę/placówkę niepubliczną po uzyskaniu wpisu do ewidencji,

która jest prowadzona jesz jednostkę samorządu terytorialnego. Treść zgłoszenia do ewidencji

przewiduje Ustawa Prawo Oświatowe.



34

Powinno ono zawierać:

1) dane osoby zamierzającej prowadzić szkołę/placówkę, jej siedzibę lub miejsce zamieszkania;

2) określeniu typu i rodzaj szkoły/placówki oraz daty rozpoczęcia jej funkcjonowania;

3) podanie adresu szkoły/placówki oraz informację o warunkach lokalowych zapewniających

możliwość prowadzenia zajęć dydaktyczno-wychowawczych i realizację innych zadań

statutowych oraz bezpieczne i higieniczne warunki nauki i pracy;

4) statut szkoły;

5) dane dotyczące kwalifikacji dyrektora i pracowników pedagogicznych, przewidzianych do

zatrudniania w szkole/placówce; dyrektor placówki niepublicznej nie musi być wyłoniony w

konkursie;

6) zobowiązanie do przestrzegania wymagań określonych w art. 7 ust. 3 ustawy, których

spełnienie jest niezbędne do uzyskania uprawnień szkoły publicznej (w wypadku szkoły

podstawowej oraz gimnazjum, a także w wypadku szkoły ponadgimnazjalnej ubiegającej się o

nadanie uprawnień szkoły publicznej z dniem rozpoczęcia działalności).

Właściwy organ dokonuje wpisu do ewidencji w ciągu 30 dni od daty zgłoszenia oraz przesyła

zgłaszającemu zaświadczenie o wpisie do ewidencji, którego kopię przekazuje kuratorowi oświaty i

organowi podatkowemu. Wszelkie zmiany w zakresie danych wymaganych w zgłoszeniu powstałe po

wpisie do ewidencji osoba prowadząca szkołę jest zobowiązana zgłosić organowi ewidencyjnemu w

ciągu 14 dni od ich zaistnienia. Odmowa dokonania wpisu do ewidencji następuje wskutek decyzji

administracyjnej, wydawanej przez organ ewidencyjny. Może być udzielona, jeżeli zgłoszenie nie

zawiera wymaganych danych i mimo wezwania, nie zostało uzupełnione w wyznaczonym terminie lub

gdy statut zgłaszanej szkoły jest sprzeczny z obowiązującym prawem i mimo wezwania, nie został

zmieniony. Wpis do ewidencji podlega wykreśleniu w razie niepodjęcia działalności przez szkołę lub

placówkę w terminie wskazanym w zgłoszeniu do ewidencji.

W obecnej rzeczywistości prawnej nie ma możliwości zgłoszenia do rejestru przedszkola

międzypokoleniowego, dlatego należy przyjąć zgłoszenie klasycznej placówki i realizację jako usługi

dodatkowej opieki/zajęć dla osób starszych (łącząc częściowo zajęcia dzieci i seniorów).

9. Dotacje z budżetu samorządu

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej zawiera zapis: „….jako prawa państwowe dla państwa, oparte

(są) na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz, dialogu społecznego oraz na

zasadzie pomocniczości, czyli subsydiarności, jest podstawą współfinansowania przez państwo

(samorząd lokalny) zadań oświatowych realizowany w szkołach i placówkach prowadzonych przez inne

podmioty”. Z zapisu tego wynika, że szkoły/placówki niepubliczne otrzymują dofinansowane w postaci

dotacji. Niepublicznym szkołom i przedszkolom dotacja przekazywana jest z budżetu gminy lub

powiatu, w zależności od typu placówki. Przedszkola, w tym także przedszkola specjale oraz szkoły

podstawowe i gimnazja, otrzymują dotacje z budżetu gminy. Niepubliczne szkoły podstawowe

specjalne oraz gimnazja specjalne, szkoły artystycznie i szkoły ponadgimnazjalne o uprawnieniach szkół



35

publicznych otrzymują dotacje z budżetu powiatu. Dotacje te przysługują w wysokości nie niższej niż

75% ustalonych w budżecie odpowiednio danej gminy lub powiatu wydatków bieżących ponoszonych

w przedszkolach. Dotacje dla szkół niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych, w których

realizowany jest obowiązek szkoły lub obowiązek nauki, przysługują na każdego ucznia w wysokości nie

niższej niż kwota przewidziana na jednego ucznia danego typu i rodzaju szkoły w części oświatowej

subwencji ogólnej otrzymywanej przez jednostkę samorządu terytorialnego. Jeżeli do przedszkola lub

szkoły uczęszcza uczeń z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego, to na takiego ucznia

niepełnosprawnego dotacja jest w wysokości nie niższej niż kwota przewidziana na niepełnosprawnego

ucznia przedszkola, oddziału przedszkolnego lub szkoły w części oświatowej subwencji ogólnej

otrzymywanej przez jednostkę samorządu terytorialnego. Warunkiem uzyskania dotacji jest podanie

przez osobę prowadząca placówkę niepubliczną właściwemu do udzielania dotacji organowi

planowanej liczby uczniów nie później niż do 30 września roku poprzedzającego rok udzielenia

dotacji.

Szkołom niepublicznym, które nie posiadają uprawnień szkoły publicznej dotacje nie są wypłacane z

budżetu gminy, natomiast mogą być wypłacane z budżetu powiatu. Termin „mogą” oznacza jednak, iż

udzielanie takich dotacji nie jest obligatoryjne, w przeciwieństwie do dotacji dla szkół o uprawnieniach

szkół publicznych.

Szkoły i placówki niepubliczne oraz organy prowadzące te szkoły lub placówki mają prawo do zwolnień

z podatków i opłat z tytułu odpowiedniego: zarządu, użytkowania lub użytkowania wieczystego

nieruchomości szkolnych. Dotacja jest niepodatkowana.

Zgodnie z Ustawą Prawo Oświatowe dotacje „są przeznczone na dofinansowanie realizacji zadań

szkoły, przedszkola, innej formy wychowania przedszkolnego lub placówki w zakresie kształcenia,

wychowania i opieki, w tym profilaktyki społecznej. Dotacje mogą być wykorzystane wyłącznie na:

1) pokrycie wydatków bieżących szkół, przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego i

placówek, obejmujących każdy wydatek poniesiony na cele działalności szkoły, przedszkola,

innej formy wychowania przedszkolnego lub placówki, w tym na: wynagrodzenie osoby

fizycznej prowadzącej szkołę, przedszkole, inną formę wychowania przedszkolnego lub

placówkę, jeżeli odpowiednio pełni funkcję dyrektora szkoły, przedszkola lub placówki albo

prowadzi zajęcia w innej formie wychowania przedszkolnego, z wyjątkiem wydatków na

inwestycje i zakupy inwestycyjne, zakup i objęcie akcji i udziałów lub wniesie wkładów do

spółek prawa handlowego;

2) zakup środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, obejmujących:

a) książki i inne zbiory biblioteczne,

b) środki dydaktyczne służące procesowi dydaktyczno-wychowawczemu realizowanemu w

szkołach, przedszkolach i placówkach,

c) sprzęt sportowy i rekreacyjny,

d) meble,

e) pozostałe środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne o wartości nieprzekraczającej

wielkości ustalonej w przepisach o podatku dochodowym od osób prawnych, dla których



36

odpisy amortyzacyjne są uznawane za koszt uzyskania przychodu w 100% ich wartości w

momencie oddania do używania.

Ustawa prawo oświatowe zawiera też zapisy regulujące dotowanie uczęszczania ucznia do placówki,

która znajduje się poza miejscem jego zamieszkania. Gmina, której mieszkańcem jest ten uczeń,

pokrywa koszty dotacji udzielonej zgodnie z ust. 2b, do wysokości iloczynu kwoty wydatków bieżących

stanowiących w gminie dotującej podstawę ustalenia wysokości dotacji dla przedszkoli niepublicznych

w przeliczeniu na jednego ucznia i wskaźnika procentowego ustalonego na potrzeby dotowania

niepublicznych przedszkoli w gminie zobowiązanej do pokrycia kosztów udzielonej dotacji. W

przypadku braku niepublicznego przedszkola na terenie gminy zobowiązanej do pokrycia kosztów

udzielonej dotacji, gmina ta pokrywa koszty udzielonej dotacji w wysokości równej 75% wydatków

bieżących stanowiących w gminie dotującej podstawę udzielenia dotacji dla przedszkoli niepublicznych

w przeliczeniu na jednego ucznia.

Ubiegać się o dotacje mają również prawo osoby prowadzące wychowanie przedszkole w formach, o

których mowa w przepisanych wydanych na podstawie art. 14a ust. 7. Organ prowadzący otrzymuje na

każdego ucznia objętego ta formą wychowania przedszkolnego dotacje z budżetu gminy w wysokości

nie niższej niż 40% wydatków bieżących ponoszonych na jednego ucznia w przedszkolu publicznym

prowadzącym przez gminę, z tym że na ucznia niepełnosprawnego w wysokości nie niższej niż kwota

przewidziana na niepełnosprawnego ucznia przedszkola i oddziału przedszkolnego w części oświatowej

subwencji ogólnej otrzymywanej przez gminę – pod warunkiem że osoba prowadząca niepubliczną

formę wychowania przedszkolnego poda organowi właściwemu do udzielania dotacji planowaną liczbę

uczniów nie później niż do dnia 30 września roku poprzedzającego rok udzielana dotacji. W przypadku

braku na terenie gminy przedszkola publicznego podstawą do ustalenia wysokości dotacji są wydatki

bieżące ponoszone przez najbliższą gminę na prowadzenie przedszkola publicznego.

Ustawa Prawo Oświatowe stanowi, że niepubliczne przedszkola, inne formy wychowania

przedszkolnego, powadzą wczesne wspomaganie rozwoju dziecka, otrzymują dotacje z budżetu

odpowiedniej gminy lub powiatu w wysokości nie niższej niż kwota przewidziana na jedno dziecko

objęte wczesnym wspomaganiem w rozwoju w części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostki

samorządu terytorialnego, pod warunkiem że osoba prowadząca przedszkole, inna formę wychowania

przedszkolnego, szkołę, ośrodek lub poradnię poda organowi właściwemu do udzielenia dotacji

planowaną liczbę dzieci, które mają być objęte wczesnym wspomaganiem rozwoju nie później niż do

dnia 30 września poprzedzającego rok udzielenia dotacji. Dotacja ta jest niezależna od dotacji

przyznawanej na każdego ucznia w danym typie placówki i rozliczana oddzielnie.

Przepisy ustawy Prawo Oświatowe przyznały organom samorządu terytorialnego prawo kontrolowania

prawidłowości wykorzystania dotacji przyznanych przedszkolom i innym placówkom wychowania

przedszkolnego.

Warunkiem prowadzenia kontroli jest ustalenie przez organ stanowiący jednostki samorządu

terytorialnego trybu i zakresu kontroli prawidłowości wykorzystania dotacji, czyli zawarcie



37

odpowiednich postanowień w uchwałach rady gminy (odpowiednio powiatu, województwa).

W orzecznictwie przyjmuje się, że pojęcie kontroli winno być rozumiane jako działanie mające na celu

sprawdzenie, zestawienie zastanego stanu faktycznego ze stanem wymaganym. Uprawnienie do

określenia trybu kontroli to z kolei ustalenie zasad, na jakich będzie się ona odbywać, sposobu

postepowania, procedury przeprowadzania kontroli. Oznaczenie zakresu kontroli należy natomiast

pojmować, jako wskazanie jej granic, rozmiaru, wskazanie elementów poddanych kontroli (por. wyrok

WSA w Gdańsku z dnia 24 października 2012 r., sygn. akt I SA/Gd 913/12, LEX nr 1247560).

W uchwałach jednostek samorządu terytorialnego muszą być zawarte zapisy, które nakładają na

podmioty korzystające z dotacji oświatowych obowiązek poddania się kontroli. Dotowany podmiot nie

może odmówić poddania się kontroli. W związku z częstymi zmianami w przepisach rady gmin i

powiatów, należy śledzić szczególnie te zmiany, które dotycząca zasad przyznawania i rozliczania

dotacji oraz zakresu kontroli dotyczącej wykorzystania dotacji. Często zdarza się, że ich treść jest

niezgodna z ustawą zasadniczą. Jeżeli treść uchwały budzi nasze wątpliwości, to wskazane jest

skorzystanie z usług prawnika, który specjalizuje się w tej tematyce. Wskazane przez niego

nieprawidłowości mogą stanowić podstawy do zaskarżenie treści uchwały – najpierw do Regionalnej

Izby Obrachunkowej, później w Sądzie Administracyjnym. Nie należy obawiać się takich działań, gdyż

osoby w postaci radnych często nie posiadają wiedzy związanej z rozliczaniem dotacji oraz kontrolą jej

wykorzystania przez podmioty niepubliczne.

Jeśli chodzi o dotację dla przedszkola międzypokoleniowego, to w przypadku jego formalnej rejestracji

i realizacji podstawy programowej dotacja przysługuje jedynie na każde dziecko. Nie istnieje dotacja

dla osób starszych przebywających w placówce. Jeśli przedszkole byłoby skorelowane z inną placówką

wsparcia i opieki nad osobami starszymi kwestię ewentualnego dofinansowania rozstrzygają inne niż

oświatowe przepisy prawa. Dotacja może przysługiwać (jeśli chodzi o placówki wsparcia dziennego) dla

np. Warsztatów Terapii Zajęciowej czy Środowiskowego Domu Samopomocy. W obecnej

rzeczywistości prawnej dotacja na pewno nie przysługiwałaby dla Dziennego Domu Pobytu czy

Świetlicy Środowiskowej, choć nowelizowane obecnie przepisy prawa regulujących kwestię osób

niepełnosprawnych mogą coś w tej materii zmienić. Zapowiedzi władz centralnych zapisane w

Rządowym Programie na Rzecz Osób Starszych także wskazują na konieczność systemowego

rozwiązania w postaci finansowania pobytów dziennych dla osób starszych.

10. Nadzór pedagogiczny w placówkach niepublicznych

Zasady nadzoru pedagogicznego w placówce niepublicznej ustala dyrektor, ponieważ przepis

rozporządzania w sprawie nadzoru pedagogicznego nie wymagają do tego typu placówek takiej

dokumentacji. Warto te zasady ująć w statucie przedszkola albo wręcz redagować plany nadzory,

inspirując się wymienionym rozporządzeniem.

Nadzór pedagogiczny nad szkołami i placówkami niepublicznymi sprawują właściwi kuratorzy oświaty

na podstawie ustawy Prawo Oświatowe. Oznacza to, że placówki niepubliczne podlegają m.in



38

ewaluacji zewnętrznej. Warto więc uwzględnić zadania, które ułatwiają kontrolę wymagań określonych

w załączniku do rozporządzenia z dnia 7 października 2009 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego.

Należy także pamiętać o tym, że uprawienia szkoły publicznej mogą zostać cofnięte przez organ, które

je nadal, jeśli w trybie nadzoru pedagogicznego zostanie stwierdzone niespełnienie wymogów, o

których mowa w ustawie Prawo Oświatowe. Cofniecie uprawnień następuje w drodze decyzji

administracyjnej i w przypadku szkoły podstawowej lub gimnazjum jest równoznaczne z ich likwidacją z

końcem roku szkolnego, w którym decyzja stała ostateczna. W ramach nadzoru sprawdzaniu mogą

podlegać: organizacja funkcjonowania placówki (statut, plan nadzoru pedagogicznego – dyrektor

corocznie ogłasza do 15 września danego roku szkolnego, sprawozdaje jego realizację do 31 sierpnia

danego roku szkolnego, regulaminy: przyprowadzania i odbierania dzieci, korzystania z placu zabaw,

spacerów i wycieczek, księga kontroli zewnętrznych, rejestr wypadków, jeśli powołano radę

pedagogiczną – protokół zebrań rady pedagogicznej i jeśli dyrektor wydaje, to zbiór zarządzeń

dyrektora placówki), przebieg pracy dydaktyczno-wychowawczej (programy wychowania i nauczania,

dzienniki zajęć, dokumentacja związana z obserwacją pedagogiczna dzieci i diagnozą przedszkolną, jeśli

dyrektor prowadzi, to plany pracy, miesięczne plany pracy poszczególnych oddziałów, program

profilaktyki), zatrudnione kadry (akta osobowe pracowników, plany doskonalenia nauczycieli i jeśli

realizowany jest awans zawodowy, to dokumenty awansu zawodowego nauczycieli).

W ramach nadzoru pedagogicznego placówki niepubliczne podlegają ewaluacji zewnętrznej.

Sprawowanie nadzoru pedagogicznego w zakresie ewaluacji zewnętrznej rozpoczyna się od

opracowania przez Kuratora Oświaty i przedstawienia do publicznej wiadomości planu nadzoru

pedagogicznego do 31 sierpnia roku szkolnego poprzedzającego rok szkolny, w którym ma być

wprowadzona ewaluacja. Plan nadzoru zawiera zakres ewaluacji problemowej planowanej w szkołach i

placówkach. Kurator Oświaty na podstawie planu nadzoru i wytycznych Ministra Edukacji Narodowej

określa liczbę szkół/placówek do ewaluacji zewnętrznej. Kolejnym etapem jest powołanie

dwuosobowego zespołu wizytatorów ds. ewaluacji, upoważnionych przez Kuratora Oświaty.

Następnie dyrektor szkoły/placówki i organ prowadzący otrzymują od Kuratora Oświaty

zawiadomienie w formie pisemnej o zamiarze przeprowadzenia planowej ewaluacji zewnętrznej i jej

zakresie w terminie 30 dni przed planowanym rozpoczęciem ewaluacji.

Zespół ds. ewaluacji we współpracy z dyrektorem szkoły/placówki przygotowuje harmonogram, który

następnie podawany jest do publicznej wiadomości pracownikom szkoły/placówki. Przy opracowaniu

harmonogramu brana jest pod uwagę specyfika szkoły/placówki, a prowadzenie badań planuje się w

taki sposób, który w najmniejszym stopniu wpływa na dezorganizację pracy. Kolejnym działaniem jest

przeprowadzenie badania. W badaniu mają miejsce 3 etapy: przygotowawczy, badań i

podsumowujący. Etap przygotowawczy sprowadza się do poznania specyfiki szkoły/placówki, analizy

dokumentacji i planowania dalszych działań. Analiza dokumentacji służy zebraniu wstępnych informacji

(np. strona www, statut, materiały informacyjne itp.) o spełnieniu wymagań oraz opracowaniu pytań

do respondentów objętych badaniem, pozwalających pogłębić wiedzę na temat szkoły/placówki.



39

Po etapie przygotowawczym następuje etap badań. Na tym etapie dochodzi do zbierania danych przez

przeprowadzenie: ankiet, wywiadów i obserwacji oraz analizę dokumentacji. Ankiety przeprowadza się

wśród uczniów, nauczycieli, rodziców w formie: on-line (gdy szkoła/placówka posiada odpowiednie

wyposażenie – pracownia komputerowa) lub papierowej. Wywiady prowadzone są: z dyrektorami,

nauczycielami, uczniami, pracownikami niepedagogicznym, rodzicami oraz partnerami szkoły/placówki

i organem prowadzącym. Wywiady, oprócz wywiadu z dyrektorem, przeprowadza się w formie

fokusowej z grupa (maksymalnie 11-12 osób). Wizytator ds. ewaluacji w uzgodnieniu z dyrekcją

określają próbę badawczą i sporządzają listę uczestników wywiadów. Obserwacja zajęć prowadzona

jest w grupach najstarszych dzieci w przedszkolach, klas trzecich i czwartych w szkołach

podstawowych, pierwszych w gimnazjum i szkołach ponadgimnazjalnych. Obserwacje szkoły/placówki

prowadzi się wewnątrz i na zewnętrz szkoły/placówki (przed zajęciami i po zajęciach, podczas przerw,

podczas zajęć pozalekcyjnych).

Ostatnim etapem ewaluacji jest etap podsumowujący – opracowanie zebranych materiałów, analiza i

prezentacja danych, opracowanie wniosków, konsultacje z dyrektorem i radą pedagogiczną.

Wizytatorzy ds. ewaluacji podczas badania szkoły/placówki i opracowania danych korzystają ze

specjalnie przygotowanej platformy SEO – System Ewaluacji Oświaty, która jest Asystentem Ewaluacji i

pomaga w uporządkowaniu zebranych danych oraz ich publikowaniu. Platforma SEO bazuje na danych

wprowadzonych przez dyrektorów szkół/placówek do SIO – Systemu Informacji Oświatowej. Zadanie

zespołu prowadzącego ewaluacje jest dokonanie wartościowania zebranego materiału, opracowanie

wyników oraz sformułowanie wniosków wskazujących kierunki rozwoju szkoły/placówki oraz obszary,

które muszą być doskonalone. Na podstawie uzyskanych danych oraz wniosków z ewaluacji

wewnętrznej, wizytatorzy podejmują decyzje na temat poziomu spełniania wymagań. Pierwsza wersja

raportu konsultowana jest z rada pedagogiczną szkoły/placówki. Wizytatorzy po przeprowadzonej

ewaluacji sporządzą raport z ewaluacji zewnętrznej, czyli informację zwrotną w formie raportu, który

zawiera: charakterystykę szkoły (metryczkę), opis sytuacji szkoły, analizę zebranych danych dla

każdego wymagania, komentarz do zebranych danych i poziom spełnienia wymagania. Ponadto, raport

obejmuje spis wniosków, na które należy zwrócić szczególną uwagę. Wnioski powinny stanowić

podstawę dla modernizacji pracy szkoły/placówki i budowania dalszych planów. W jakim zakresie

uzyskane wnioski będą wykorzystane, zależeć będzie od szkoły/placówki. Raport otrzymuje również

Kurator Oświaty i władze samorządowe. Wersja raportu z ewaluacji zewnętrznej będzie udostępniona

dla każdego zainteresowanego podmiotu w Internecie na stronie MEN

www.nadzorpedagogiczny.edu.pl. Dyrektor szkoły/placówki po sporządzaniu raportu przez zespół

ewaluatorów, zostaje zaproszony do wypełniania ankiety poewaluacyjnej. Dyrektor może również

zaprosić do wypleniania ankiety nauczycieli. Ankieta wypełniana jest on-line po otrzymaniu hasła od

administratora sieci.

Dyrektor przedszkola w terminie 7 dni od otrzymania w wersji elektronicznej raporty, może zgłosić

zastrzeżenia do kuratora oświaty w formie pisemnej. Wówczas kurator oświaty powołuje odpowiedni

zespół, który rozpatruje odwołanie i podejmuje decyzje w sprawie zasadności zgłoszonych zastrzeżeń.

Dyrektor pisemnie zostaje poinformowany o podjętej decyzji. W przypadku stwierdzenia zasadności

zgłoszonych zastrzeżeń, dyrektor zostaje poinformowany o zmianach, jakie zostaną wprowadzone w



40

raporcie. Informacje o zmianach otrzymuje również zespół projektu. Po zakończeniu wprowadzania

zmian pisemną wersje raportu otrzymuje dyrektor szkoły/placówki i organ prowadzący. Raport zastaje

również publikowany na stronie www.npseo.pl. Jeśli skutkiem ustalenia w wyniku ewaluacji

zewnętrznej przeprowadzonej w szkole lub placówce jest spełnienie wymagań na poziomie E, chociaż

jednego z wymagań, dotyczącym efektów działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz

innej działalności statutowej szkoły lub placówki, podejmowane są następujące działania: wobec szkoły

lub placówki niepublicznej – organ sprawujący nadzór pedagogiczny wydaje polecenie zgodne z

zapisami ustawy Prawo Oświatowe.

Jeśli poziom E został ustalony w obszarze, dotyczącym procesów zachodzących w szkole lub placówce,

funkcjonowania szkoły lub placówki w środowisku lokalnym albo zarzadzania szkołą lub placówką, to

szkoła lub placówka wdraża działania mające na celu poprawę stanu spełniania danego wymagania14.

Zwrócić też trzeba uwagę na zmiany w nadzorze, które zostały wprowadzone w 2015 r. Pierwsze

zmiany w procedurach nadzoru pedagogicznego weszły w życie 31 marca 2015 r., pozostałe od

początku rok szkolnego 2015/2016. Przepisy te dają wizytatorom więcej uprawień w czasie kontroli, a

dyrektorom zakreślają czas na wprowadzenie zaleconych zmian. Od końca marca 2015 r. wizytator bez

zapowiedzi może obserwować zajęcia. Trzeba pamiętać, że nadzór pedagogiczny zewnętrzy dotyczy też

placówek niepublicznych.

Jeśli chodzi o nadzór pedagogiczny w przedszkolach międzypokoleniowych należy zwrócić uwagę, że

nadzór będzie dotyczył jedynie grup dzieci.

11. Administracja i finansowanie placówek niepublicznych

Większość środków finansowych przeznaczonych na edukacje – w tym też niepubliczną – pochodzi z

budżetu państwa. Wielkość dotacji na jednego wychowanka ustalają gminy, zachowując minimum

zawarte w ustawie prawo oświatowe.

Oprócz dotacji placówki niepubliczne mogą być finansowane z czesnego wnoszonego przez rodziców.

Środki finansowe omawiane z placówki mogą też pozyskiwać z innych źródeł, np. prywatnych

przedsiębiorstw bądź fundacji.

Osoba prowadza oświatową placówkę niepubliczną jest zobowiązana do ewidencjonowania

przychodów i rozchodów w Podatkowej Księdze Przychodów i Rozchodów. Może to czynić sama lub

korzystać z usług biura rachunkowego. Z biurem rachunkowym zawiera się najczęściej umowę, w

której określa się m.in. zakres czynności rachunkowych. Należy jednak pamiętać o tym, że biuro

rachunkowe nie ponosi bezpośrednio konsekwencji, w razie błędnego rozliczania finansów. To

dyrektor lub organ prowadzący (w zależności od ustaleń wewnętrznych) odpowiada ze ich prawidłowe

14

B. Streb, A. Szczepańska, Przebieg procesu ewaluacji zewnętrznej w szkole lub placówce, EW. 470/2/10.



41

rozliczanie. Roszczenia wobec wadliwe prowadzonej dokumentacji finansowej przez wynajęte biuro

rachunkowe mogą być rozstrzygane przez sąd na drodze postepowania cywilnego.

Roszczenie za pomocą księgi przychodów i rozchodów jest możliwe do momentu, gdy przychody netto

nie przekroczą równowartości 1 200 000 euro. Nawet jednorazowy wysoki przychód może

spowodować konieczność przejścia na pełne księgi, czyli tzw. pełną księgowość. Możliwość powrotu do

Podatkowej Księgi Przychodów i Rozchodów będzie dopiero od kolejnego następującego roku

podatkowego, jeżeli za mijający rok osiągnięto przychody poniżej granicy limitu (zgłoszenie powrotu do

21 stycznia).

Jeżeli osoba fizyczna prowadzi więcej placówek niepublicznych, zgodnie z art. 90a ustawy o systemie

oświaty, może dla celów organizacyjnych połączyć te placówki w zespół. Utworzenie zespołu wiąże się

z określeniem zasad jego działania i „nie narusza odrębności szkół lub placówek w zakresie określonym

w ustawie, w szczególności w zakresie uzyskania zezwolenia, cofania zezwolenia, wpisywania do

ewidencji i wykreślenia z niej, uzyskiwania i utraty uprawnień szkoły publicznej oraz uzyskiwania

dotacji”.

Ustawodawca nakłada też na osobę prowadzącą placówkę obowiązek posiadania dla każdej placówki

rachunku bankowego, na który przekazywana będzie dotacja. Z tego rachunku należy pokrywać

wszelkie wydatki.

Działalność oświatowa – zgodnie z ustawą Prawo Oświatowe – nie jest działalnością gospodarczą. Jest

to – co prawda – sprzeczne z definicja dzielności gospodarczej, która została zawarta w art. 2 ustawy z

dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, ponieważ działalność polegająca na

prowadzeniu niepublicznej szkoły, placówki, zespołu szkół lub przedszkola:

ma charakter odpłatnego świadczenia usług, a zatem jest nastawiona na osiągnięcie

zysku;

ma ona charakter zorganizowany, ponieważ prowadzenie powyższych placówek

edukacyjnych wymaga od prowadzącego lub jego pracowników posiadania

określonego wykształcenia, uprawnień i zezwoleń właściwych organów;

jest prowadzona w sposób ciągły, gdyż jest prowadzona stale, nie ma charakteru

okazjonalnego;

nie ma zatem żadnych wątpliwości, że w świetle definicji dzielności gospodarczej,

osoby prowadzące niepubliczne szkoły, placówki, zespoły szkół lub przedszkola

należałoby zaliczyć do grona podmiotów prowadzących działalność gospodarczą.

W związku ze wspomnianym już brakiem dotacji dla pobytu osób starszych w przedszkolu

międzypokoleniowym należy pamiętać, że pobyt takich osób musi zostać rzetelnie skalkulowany i

wyrażony w czesnym.

Istnieje szereg możliwości uzyskania dofinansowania do tworzenia tego typu placówek, jednak w dużej

mierze są to tymczasowe możliwości w projektach finansowanych ze źródeł Unii Europejskiej w tym



42

Regionalnych Programach Operacyjnych. Nigdzie jednak nie jest to nazwane wprost „przedszkolem

międzypokoleniowym” czy „placówką międzygeneracyjną”. Należy zatem spośród wskazanych poniżej

konkursów znaleźć taki, który w swoich celach może wpisać się w tworzenie i prowadzenie placówki

międzypokoleniowej.

Przykładowe / symulacyjne budżety takich placówek (zarówno dla wariantu tworzenia jak i

prowadzenia placówki) zostały również przedstawione poniżej.

12. Statut placówki niepublicznej

Każde przedszkole zgodnie z ustawą zasadniczą – oraz placówka działa na podstawie zapisów

zawartych w statucie. Statut jest dokumentem o charakterze aktu prawnego. To bardzo ważny

instrument, który określa zadania oraz sposób działania określonej placówki. Muszą znaleźć się w nim

informacje dotyczące trybu działania placówki oraz innych zagadnień, które są charakterystyczne dla

jej prawidłowego funkcjonowania. Od tego, co zostanie zawarte w statucie zależy, jak jesteśmy

ograniczeni w swoim działaniu. Z tego powody uważam, że w statucie należy zawrzeć tylko niezbędne

wymagania wynikające z ustawy zasadniczej, zaś pozostałe kwestie regulować przepisami prawa

wewnętrznego.

Z ustawy Prawo Oświatowe wynika, ze statut placówki oświatowej powinien określać:

nazwę, typ, cel i zadania placówki;

osobę prowadząca placówkę;

organy placówki oraz zakres ich zadań;

organizacje placówki;

prawa i obowiązki pracowników oraz dzieci i uczniów, w których dziecko czy uczeń

może zostać skreślony z listy wychowanków lub uczniów;

sposób uzyskiwania środków finansowych na działalność placówki;

zasady przyjmowania dzieci i uczniów do placówki.

Organ prowadzący placówkę posiada prawo rozszerzania zakresu statutu. Należy jednak pamiętać o

tym, żeby statut nie był zbyt obszerny, bo stanie się mało zrozumiały i niepraktyczny. Ważne jest też

stosowanie w jego redagowaniu jednoznacznego słownictwa i nieujmowania w nim zagadnień, które

mogą być regulowane regulaminem czy zarządzeniami. Statut ma dwa oblicza – umożliwia ochronę

placówki przez oczekiwaniami rodziców i zarzutami z ich strony, ale też może być dowodem

nieprzestrzegania ustalonych zasad, względnie braku deklarowanych działań przez placówkę.

Przestrzeganie postanowień statutu podlega nadzorowi kuratora oświaty. Zmiany prawa oświatowego,

które dotyczą placówek niepublicznych wymuszają aktualizacje statutu. Zmian w statucie przeważnie

dokonuje organ prowadzący. Procedura dokonywania zmian w statucie musi być w nim ujęta i jasno

określona. Powinien też zawierać możliwości konsultacji w tej kwestii z organami placówki.



43

Przyczynami zmian w statucie mogą być zmiany w prawie zewnętrznym lub jakaś istotna inicjatywa

wewnętrzna. Jeżeli w statucie umieścimy zapis o sporządzaniu arkusza organizacyjnego, to jesteśmy

zobligowaniu do jego opracowania. Dla osób, które nie miały wcześniej do czynienia z tymi

dokumentami, opracowanie oraz jego sprawdzenie może być trudne. Arkusz organizacyjny opracowuje

dyrektor placki, zatwierdza zaś organ prowadzący. Niekiedy jest tak, że dyrektorem i organem

prowadzącym jest ta sama osoba. Wówczas dobrze jest przekazać go do zaopiniowania innym

organom placówki, które mogą dojrzeć w nim to, czego my sami nie widzimy. Arkusz organizacyjny jest

podstawowym dokumentem, w którym zostaje szczegółowo określona organizacja nauczania,

wychowania i opieki w danym roku szkolnym z uwzględnieniem szkolnego plany nauczania. Podstawą

do corocznego sporządzania arkusza organizacyjnego są przepisy ramowych statutowych

poszczególnych typów szkół i placówek określone w załącznikach do rozporządzenia Ministra Edukacji

Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz

publicznych szkół, obligują do zamieszczenia w arkuszu organizacyjnym danych:

liczbę pracowników szkoły (etaty pedagogiczne i etaty administracji i obsługi) w tym

urlopy zdrowotne, oddelegowania do pracy w związkach zawodowych, uzupełniające

etaty w szkole i w innej placówce;

liczbę stanowisk kierowniczych;

ogólną liczbę godzin zajęć edukacyjnych finansowanych ze środków przydzielonych

przez organ prowadzący szkołę;

liczbę godzin zajęć prowadzonych przez poszczególnych nauczycieli;

liczbę uczniów (w tym z orzeczeniem poradni psychologiczno-pedagogicznej);

liczbę oddziałów (w tym sportowych, integracyjnych, dwujęzycznych).

Ponadto w arkuszu należy określić także:

1) stanowiska kierownicze (dyrektor, wicedyrektor, kierownik kuchni itp.);

2) powierzenie dodatkowych funkcji nauczycielom (np. wychowawca grupy, opiekun stażu);

3) stopień awansu nauczycieli i liczbę nauczycieli z podziałem na stopnie awansu

zawodowego;

4) staż pracy na stanowisku nauczyciela;

5) kwalifikacje nauczycieli.

Podczas sporządzania arkusza należy pamiętać o tym, że nie wykazuje się w nim nauczycieli, którzy nie

są aktualnie zatrudnieni w placówce. Oznacz to, iż w tym dokumencie zostają ujęci tylko ci nauczyciele,

z którymi został nawiązany stosunek pracy. Dyrektor planując obsadę pedagogiczną na kolejny rok

szkolny, stwarza możliwości zatrudnienia nowego pracownika, tworząc wakat. Decyzje o zawarciu

umowy o pracę z nauczycielem podejmuje dyrektor placówki, uwzględniając zgodność przydziału zajęć

edukacyjnych poszczególnym nauczycielom i ich kwalifikacji do 31 sierpnia danego roku. Dyrektor po

nawiązaniu stosunku pracy z nauczycielem, musi sporządzić aneks do arkusza organizacyjnego, w

którym uwzględni przydzielone zatrudnionemu nauczycielowi godziny zajęć edukacyjnych, dotychczas

wskazane jako wakat. Aneks do zatwierdzonego arkusza organizacyjnego wymaga zaopiniowania przez

radę pedagogiczną na podstawie ustawy Prawo Oświatowe (dotyczy to jednak tylko placówek

publicznych).



44

W tym miejscu muszę dodać, że przepisy aktów prawnych nie określają wzoru druku arkusza, jednak

jego zawartość wynika z przepisów prawa oświatowego. Z tego powodu nasze arkusze mogą się różnić,

gdyż organ prowadzący może mieć dodatkowe wymagania.

Organ prowadzący placówkę międzypokoleniową powinien zaakcentować tę kwestię swoim statucie.

Sugeruje się poświęcenie temu zagadnieniu jednego rozdziału w statucie wskazując m.in.: potrzebę,

cele, zakres programowy, standardy działania, itp.

13. Podstawa programowa wychowania przedszkolnego

Każda placówka oświatowa objęta jest podstawą programową. Przedszkole również realizuję taką

podstawę. Jest to pierwszy etap edukacyjny, w życiu dziecka od którego tak wiele zależy. To właśnie

pierwsze lata życia dziecka decydują o jego rozwoju i dalszych losach. Wówczas to wtedy kształtują się

u dziecka możliwości intelektualne i rozwija się większość wrodzonych predyspozycji, w tym zdolność

uczenia się. Przedszkole stanowi kontynuację i poszerzenie wychowania rodzinnego15. Cytując słowa z

załącznika do rozporządzenia MEN każda podstawa programowa wychowania przedszkolnego opisuje

proces wspomagania rozwoju i edukacji dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym. Przedszkola,

oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych oraz inne formy wychowania przedszkolnego w

równej mierze pełnią funkcje opiekuńcze, wychowawcze i kształcące. Zapewniają dzieciom możliwość

wspólnej zabawy i nauki w warunkach bezpiecznych, przyjaznych i dostosowanych do potrzeb

rozwojowych.

Podstawa programowa konstruowana była metodą stopniowych przybliżeń. Projekt opracowali

specjaliści zajmujący się wychowaniem przedszkolnym, mianowicie: pedagodzy, psycholodzy, doradcy

metodyczni oraz dyrektorzy i nauczyciele wyróżniających się placówek. Projekt podstawy wychowania

przedszkolnego kilkakrotnie poprawiano i w rezultacie po wszystkich korektach nadano mu formę

dokumentu załączonego do Rozporządzenia Ministerstwa Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008

roku. Podstawa programowa wychowania przedszkolnego zapewnia ciągłość edukacyjną, świadczą o

tym cele i treści kształcenia, które są zawarte zarówno w podstawie edukacji przedszkolnej, jak i

wczesnoszkolnej. Zatem, przy określaniu danego zakresu edukacji w klasie pierwszej, podana jest

zarówno nazwa z edukacji wczesnoszkolnej, jak i jej równoważnik z edukacji przedszkolnej. Dla

przykładu w edukacji wczesnoszkolnej zajęcia z przyrody noszą nazwę edukacji przyrodniczej,

natomiast w edukacji przedszkolnej brzmi ona następująco: wychowanie do rozumienia i

poszanowania przyrody ożywionej i nieożywionej. Wobec tego, nauczyciele pracujący w przedszkolu,

powinni znać treści zawarte w podstawie programowej edukacji wczesnoszkolnej, natomiast

nauczyciele pracujący w klasach I-III powinni posiadać wiedzę na temat podstawy programowej

wychowania przedszkolnego.

15

Dzierzgowska I., Przedszkola wielu możliwości, [w] „Dyrektor Szkoły”, 2007, nr 10, s. 50.



45

W dokumencie, jakim jest podstawa programowa wychowania przedszkolnego określone są ramy

czasowe dla głównych form aktywności dziecięcej. Dzieje się tak, ponieważ w przedszkolach coraz

częściej zajęcia dydaktyczne biorą górę nad główną formą aktywności, jaką jest zabawa. W związku z

tym w zalecanych warunkach i sposobach realizacji, opisanych w końcowej części podstawy, podane są

proporcje zagospodarowania czasu edukacyjnego w rozliczeniu tygodniowym. Odnosząc się do pobytu

dziecka w przedszkolu, według zapisu podstawy programowej wychowania przedszkolnego, dzieli się

on na cztery części:

co najmniej jedną piątą dziecko w przedszkolu powinno przeznaczyć na zabawę;

co najmniej jedną piątą, dziecko powinno spędzać w ruchu;

jedną piątą przeznaczyć na zajęcia dydaktyczne;

pozostałe dwie piąte przeznaczone są przez nauczyciela na czynności: (higieniczne,

samoobsługowe, organizacyjne i opiekuńcze).

Rodzice poświęcają coraz mniej czasu swoim dzieciom, przez co mniejszą uwagę poświęcają ich

odpowiednim nawykom. Podstawa programowa wychowania przedszkolnego zawiera sporo treści

wychowawczych, które mają związek ze zmianami dotyczącymi właśnie wychowania w rodzinie. Chodzi

tutaj przede wszystkim o sposób kulturalnego zwracania się do innych osób, ale i o umiejętność

współpracowania z rówieśnikami, jak i z osobami dorosłymi, chodzi również o zachowanie ładu i

porządku w swoim otoczeniu oraz o odpowiedni stosunek do poszanowania własności społecznej.

Kolejnym zadaniem wychowania przedszkolnego jest wspomaganie rozwoju umysłowego dzieci, tak,

aby je dobrze przygotować do szkoły. Dlatego nauczyciele przedszkola mają obowiązek

systematycznego prowadzenia obserwacji i analiz zachowania dzieci (wraz z ich dokumentacją).

Pomoże to lepiej poznać ich indywidualne możliwości umysłowe i ustalić potrzeby rozwojowe.

Stymulacja rozwoju społecznego oraz wszelkie oddziaływania wychowawcze mają ogromne znaczenia

na etapie przedszkolnym. Okres ten jest najlepszy na zapobieganie różnym trudnościom, jakie

wystąpiły podczas styczności dziecka z nauką. Wykryte we wczesnym stadium trudności w nauce

można szybciej i sprawniej zlikwidować. Pierwsze wiadomości i umiejętności, jakie przedszkolak wynosi

z przedszkola, procentują w szkole lepszymi wynikami w nauce. Zatem otwarta furtka do edukacji

najmłodszych, to najlepszy sposób na wyrównanie wszelkich szans edukacyjnych16.

Dyrektor placówki przedszkolnej odpowiednio pomaga rodzicom w sprawie podejmowania różnych

decyzji związanych z edukacją ich dziecka. Przedszkola i szkoły współpracują z różnego rodzaju

organizacjami i instytucjami, które działają na rzecz poprawy sytuacji dziecka oraz rodzin, które tej

pomocy wymagają.

Nie ma określonej specjalnej podstawy programowej dla przedszkola międzypokoleniowego, ale nawet

taka placówka musi w tzw. „obszarze dziecięcym” realizować wszystkie zapisy podstawy programowej

określonej dla standardowej placówki przedszkolnej.

16

P. Ziółkowski, Pedagogizacja rodziców – potrzeby i uwarunkowania, wyd. WSG, Bydgoszcz 2016, s. 159.



46

Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa oświatowego, realizacja 5 godzin podstawy programowej

w przedszkolu musi być realizowana przez nauczycieli wychowania przedszkolnego. Zatem, prowadząc

placówkę wychowania przedszkolnego o charakterze międzypokoleniowym, należy przyjąć, że zajęcia

wspólne to czas przed i po realizacji podstawy programowej. Z drugiej strony, należy pamiętać, że w

podstawie programowej wychowania przedszkolnego znajduje się szereg zapisów (treści

programowych) dotyczących międzypokoleniowości, których realizacja pięknie wpisywałaby się w ideę

placówki międzygeneracyjnej (np. seniorzy prowadzą wspólnie z dziećmi przyprzedszkolny ogródek czy

seniorzy prowadzą z dziećmi zajęcia w zakresie kultywowanie zwyczajów i tradycji, lub uczą dzieci

sztuki „dawnych zawodów”/czynności – np. wikliniarstwo, robienie zapraw, wymiana dentki w kole od

roweru, itp.).

14. Wykaz niezbędnej dokumentacji placówki na przykładzie przedszkola niepublicznego

Kategorie

dokumentacji Rodzaje/formy dokumentacji Uwagi

1 2 3

Związana z

organizacją i

funkcjonowaniem

przedszkola

statut przedszkola

zarządzanie organu prowadzącego

(np. w sprawie wprowadzania

zmiany statutu, w sprawie zasad

wnoszenia i wysokości opłat)

regulaminy: przyprowadzania i

odbierania dzieci, korzystania z

placu zabaw, spacerów i

wycieczek

regulamin wprowadza się

zarządzaniem dyrektora (na

podstawie tzw. delegacji

statutowej)

procedury: sprawowania nadzoru

pedagogicznego, udzielania

pomocy psychologiczno-

pedagogicznej, dopuszczania do

użytku programu wychowania

przedszkolnego

rodzaj obowiązującej

dokumentacji w zakresie

nadzoru pedagogicznego,

pomocy psychologiczno-

pedagogicznej może być

również uregulowany w

statucie danego przedszkola

arkusz organizacyjny

w przypadku gdy obowiązek

przygotowania arkusza wynika

ze statutu przedszkola

uchwały rady pedagogicznej

w przypadku gdy rada

pedagogiczna została

utworzona w przedszkolu

decyzje administracyjne (rejestr)



47

rejestr wydanych zarządzeń

dyrektora przedszkola

protokoły zebrań rady

pedagogicznej (rejestr)

instrukcja zarządzania systemem

informatycznym i ręcznym w

zakresie przetwarzania i ochrony

danych osobowych

ewidencja osób przetwarzających

dane osobowe

instrukcja kancelaryjna i jednolity

rzeczowy wykaz akt

rejestr skarg

Związana z

realizacją

obowiązku

rocznego

przygotowania

przedszkolnego

zezwolenie na spełnianie przez

dziecko rocznego przygotowania

przedszkolnego poza

przedszkolem

decyzja zezwalająca na

spełnienie przez dziecko

rocznego przygotowania

przedszkolnego poza

przedszkolem oraz

zaświadczenie o spełnieniu

obowiązku rocznego

przygotowania przedszkolnego

wymagane przy zapisie dziecka

piecio- i sześcioletniego do

szkoły

zaświadczenie o spełnieniu

obowiązkowego rocznego


powiadomienie dyrektorów szkół

podstawowych obwodowych o

spełnieniu przez dziecko

obowiązku rocznego


Związane z

realizacją

podstawy

programowej –

dokumentacja

pracy

pedagogicznej

program wychowania

przedszkolnego

procedura dopuszczenia

programu wychowawczego

przedszkolnego do użytku

roczny plan pracy wychowawczo-

dydaktycznej i opiekuńczej



48

miesięczny plan pracy dla

oddziałów

obowiązek opracowania planu

powinien być określony w

statucie (zawartość, nazwa

miesiąca, kompleksowe tematy

zajęć, planowane sytuacje

pedagogiczne, treści

programowe zgodne z

podstawą programową,

proponowane metody

prowadzenia zajęć)

ramowy i szczegółowy rozkład

dnia

dokumentacja przebiegu

nauczania określona w statucie

lub instrukcja prowadzenia i

postępowania z dokumentacją

przebiegu nauczania

arkusz obserwacji pedagogicznej

(karta obserwacji),

arkusz diagnozy pozaszkolnej

(karta diagnozy)

dokumentacja związana z

obserwacją pedagogiczną i

diagnozą przedszkolną wg

wewnętrznych ustaleń

dokumentacja kontaktów z

rodzicami

rodzaje i sposób

dokumentowania kontaktów z

rodzicami wg ustaleń

wewnętrznych

indywidulane programy

wspomagania i korygowania

informacja o gotowości dziecka do

pojęcia nauki w szkole

podstawowej

dokumentacja wycieczek (karta

wycieczki)

Związana z prowadzeniem spraw wynikających ze stosunku pracy*, w tym spraw związanych z

akta osobowe pracowników, karta ewidencji czasu pracy, imienna karta wynagrodzenia za pracę, plan urlopów itd.

regulamin pracy obowiązuje w

przypadku zatrudnienia co

najmniej 20 pracowników (art.

104 § 2 KP)

książeczki zdrowia

listy obecności



49

awansem zawodowym nauczycieli

dokumenty awansu zawodowego

nauczycieli (od planu rozwoju po

akt nadania stopnia awansu

zawodowego lub odmowę

nadania stopnia)

karta oceny pracy nauczyciela,

plan doskonalenia nauczycieli

o ile prawo wewnętrzne o tym

nie stanowi

Dotycząca

infrastruktury

(obiektu)

bezpieczeństwa i

higieny pracy

pracowników*

oraz

bezpieczeństwa i

higieny pracy

uczniów

regulamin bezpieczeństwa i

higieny pracy

procedura postępowania

powypadkowego (w przypadku

dzieci oraz pracowników)

rejestr wypadków uczniowskich

oraz rejestr wypadków przy pracy

wraz z dokumentacja

powypadkową

protokół z kontroli budynku i

terenu wokół placówki

przeprowadzanej przez dyrektora

(raz w roku)

książka obiektu - aktualne wpisy

wszystkich przeglądów

(protokoły) z:

przeglądu technicznego

budynku,

przeglądu instalacji i urządzeń

gazowych,

pomiarów instalacji elektrycznej,

gazowej, piorunochronnej,

przewodów wentylacyjnych,

spalinowych i dymowych,

protokoły z pomiarów

środowiska pracy.

szkolenia BHP i ppoż., badania

lekarskie, ryzyko zawodowe

plany poprawy warunków BHP jest nieobowiązkowe

Związane z

działalnością

podatkowa księga przychodów i

rozchodów



50

finansową

(w przypadku

upoważnienia do

prowadzenia

spraw z tego

zakresu)

listy wynagrodzeń pracowników

faktury na zakup materiałów i

wyposażenia

faktury za usługi

rodzaje dokumentacji

finansowej przedszkola w

uchwale dotacyjnej

W przypadku przedszkola międzypokoleniowego dokumentacja w ocenie autora niniejszego

opracowania nie różniłaby się niczym od tej wskazanej powyżej.

15. Przedszkolne grupy łączone17

Praca w grupie, w której znajdują się dzieci w różnym wieku, ma swoje korzenie zarówno w tradycji

oświatowej, jak i współczesnej edukacji. zwłaszcza poza granicami naszego kraju. Coraz częściej jej

stwierdzone zalety wskazują, że może ona stać się nowoczesnym spojrzeniem na przyszłość edukacji.

Koncepcja, czyli jakiś określony plan, w autorki przypadku na pracę, w grupie zróżnicowanej wiekowo.

Planowanie to proces umysłowy, podczas którego wewnętrzne cele (nauczyciela) tworzą ramy i

antycypują działania dziecka i nauczyciela.

Nauczyciel na wstępie planowania pracy pedagogicznej, staje przed dylematem, który dotyczy wyboru,

albo jednego z programów wychowania przedszkolnego zalecanych przez ministerstwo edukacji, albo

skonstruowanie własnego programu autorskiego. Pierwszy wariant, jest dość często wykorzystywany w

placówkach, ponieważ nie wymaga zbyt dużego nakładu i inwencji twórczej ze strony nauczyciela.

Pracując w grupie mieszanej, twórczy nauczyciel, może zaprezentować swój program, w którym

uwzględni wiek dzieci, ilość osób w grupie, oczekiwania rodziców, jak i nauczycieli, weźmie również

pod uwagę aktualny poziom rozwoju przedszkolaków. Przemyślana koncepcja pracy nauczyciela

pomaga koncentrować się na procesie uczenie się, bazując na zainteresowaniach przedszkolaków, ich

zdolności, umiejętności, a nie tylko na realizacji celów, jakie zamieszczone są w podstawie

programowej. Planowanie pracy pomaga wskazać drogę nauczycielowi, jakimi formami aktywności ma

on się posłużyć, nad tym, co chce on zaproponować i w jaki sposób.

Dobrze przemyślana koncepcja stymuluje pracę w grupie i wymianę doświadczeń z przedszkolakami,

jak i z współpracownikami. Planowanie pracy, pozwala na modyfikację i na płynność. Jest

fundamentem refleksji nad edukacją dzieci. Przede wszystkim dobre planowanie pracy, pozwala

zaobserwować całościowy proces rozwoju przedszkolaków.

Kroki, jakie zaleca się podczas planowania pracy pedagogicznej, to między innymi:

określenie celów:, czego przedszkolaków nauczyć;

17

UWAGA: pod grupą łączoną rozumie się dzieci w różnym wieku w jednej grupie a nie grupę dzieci + seniorzy



51

sprecyzowanie kilku celów dominujących oraz uzasadnienie ich wyboru, jak i wpływu

na rozwój dziecka;

projektowanie z wyprzedzeniem;

znajomość dostępnych środków dydaktycznych;

selekcja treści;

wybór metod;

wybór sposobu zbierania informacji działań przedszkolaków, jaki

i nauczyciela;

wybór sposobu oceny przedszkolaków.

Ostatnim równie ważnym krokiem podczas planowania pracy pedagogicznej w grupie łączonej, jest

użyteczność celów, oznacza to, że nauczyciel musi podjąć decyzję, czy to mają być cele ogólne,

szczegółowe, rozwojowe, ekspresywne, długoterminowe, czy krótkoterminowe. Nauczyciel może

bazować na dwóch modelach. W pierwszym modelu, plan działania i cele wyznacza sobie dziecko,

natomiast nauczyciel za tym dzieckiem podąża. W drugim modelu, to nauczyciel kieruje się treściami,

celami, a dziecko jest inicjatorem.

W grupie łączonej, gdzie znajdują się dzieci w przedziale wiekowym od 2, 5 – 5 roku życia, nauczyciel

ma do dyspozycji pomoc nauczyciela, bądź też asystenta nauczyciela, który pomaga nauczycielowi

podczas prowadzenia zajęć, dba o ład i porządek w czasie trwania zajęć, jak i po ich zakończeniu, pełni

także funkcję opiekuńczą oraz wspiera przedszkolaków podczas codziennych czynności

samoobsługowych. W grupie łączonej nauczyciel odpowiednio przygotowuje ten sam temat, na

różnych poziomach, żeby temat był zrozumiały zarówno dla dzieci trzyletnich, jak i tych starszych.

Przeprowadzenie zajęć zaczyna się tuż po śniadaniu. Przeważnie nauczyciel zaprasza dzieci do

stworzenia koła, a następnie zajęcia miejsca na dywanie. Nauczyciel ma wtedy kontakt wzrokowy z

każdym z przedszkolaków. Następnie nauczyciel wprowadza dzieci do tematyki określonego dnia.

Stosuje do tego odpowiednie metody, wygodne i korzystne, zarówno dla samego siebie, jak i dla

swoich podopiecznych. Po zaznajomieniu dzieci z tematem nauczyciel prosi, by dzieci zajęły miejsca

przy stolikach, gdzie wykonuje się określone zadania z kart pracy.

Czas zajęć trzyletniego lub młodszego przedszkolaka wynosi do 15 minut. Po wykonaniu zadania dzieci

młodsze, proszone są o wrócenie do zabawy, otóż u dzieci trzyletnich przewagę czasową stanowi ruch,

dziecko musi tą energię spożytkować, inaczej siedząc dłuższy czas przy zajęciach, dzieci zaczynają się

nudzić i spada ich zainteresowanie i aktywność danymi treściami, dlatego należy przestrzegać

określanych norm czasowych na zajęciach. Dla dzieci czteroletnich, jest to 15-20 minut, a dla

pięciolatków 20-25 minut, biorąc pod uwagę przygotowanie miejsca pracy.

Dla przykładu zróżnicowania poziomu w grupie łączonej przedstawiono zajęcia plastyczne, w których

należy różnicować bądź to temat pracy, bądź też stosowaną technikę działania, a niekiedy oba te

elementy. Jeżeli np. dzieci pięcioletnie malują drzewo na wietrze, to dzieciom czteroletnim należy

polecić namalowania tylko drzewa, a dzieciom młodszym malowania w sposób dowolny. Pracując w

takiej grupie, najlepiej zastosować bezpośrednie poznania świata, czyli wszystkiego, co można dotknąć,



52

powąchać, poczuć, a dopiero później przejść do treści. Ważna, jest także higiena zajęć, jeśli mamy do

czynienia grupę z dużą rozpiętością wiekową, wiadomym jest, że opowiadanie dla dzieci pięcioletnich,

będzie niezrozumiałe, dla tych młodszych. Zatem nauczyciel powinien mieć odpowiednio

przygotowane dwa opowiadania, na ten sam temat.

Praca w grupie mieszanej wiekowo jest trudna, ponieważ, podczas prowadzenia zajęć z grupą starsza,

dzieci młodsze często już się bawią, co powoduje dekoncentrację dzieci przy stoliczkach, dlatego grupa

powinna być w odpowiedni sposób zdyscyplinowana, aby nie przeszkadzać pozostałym dzieciom w

pracy.

Jedną z funkcji, jaką spełnia przedszkole, jest funkcja dydaktyczna. Polega ona na stwarzaniu dzieciom

warunków do nauki i samego uczenia się. Uczenie się jest procesem, w którym dana jednostka

pozyskuje nieznane dotąd informacje i doświadczenia, w rezultacie, czego tworzą się nowe lub

zmieniają formy zachowań. Planując pracę w grupie mieszanej, nauczyciel pracujący w przedszkolu ma

do dyspozycji kilka metod nauczania. Jedną z nich jest uczenie się przez naśladownictwo. Grupa

zróżnicowana wiekowo idealnie nadaję się do korzystania z tej właśnie metody. Młodsze dzieci uczą się

od starszych.

Grupa dziecięca jest zespołem odrębnych i niepowtarzalnych osobowości. Dlatego konieczna jest

indywidualizacja nauczania, czyli respektowanie poziomu rozwoju dziecka i nabytych przez nie

doświadczeń, jak również jego indywidualności.

Indywidualizacja jest drogą do sukcesu każdego dziecka, ale nie wszystkie dzieci są na tym samym

poziomie rozwojowym, szczególnie w grupie zróżnicowanej wiekowo. Celem indywidualizacji jest

wyrównanie szans edukacyjnych i zapobieganie późniejszym niepowodzeniom szkolnym.

Indywidualizacja działań edukacyjnych to dostosowanie zadań edukacyjnych do możliwości dziecka i

wykorzystanie tych możliwości.

W grupie mieszanej nie wszystkie dzieci wykonują te same zadania, ponieważ występuje w niej

znaczna rozpiętość wiekowa. Rolą nauczyciela jest bazowanie na dwóch aspektach. Pierwszym z nich,

jest aspekt zróżnicowania w obrębie grupy, a drugim, dobór odpowiednich metod i form pracy,

ponieważ dzieci różnią się między sobą nie tylko wiekiem, ale także wieloma innymi cechami. Każde

dziecko ma inne zainteresowania, inaczej się motywuje do działania, i nie każde dziecko potrafi sobie

radzić w kontaktach społecznych. W grupie łączonej każde dziecko wymaga szczególnej uwagi. Zajęcia

powinny być interesujące i dopasowane do wieku dzieci.

Indywidualizacja dziecka w takiej grupie, jest ściśle powiązana z ciągłą obserwacją zachowań i reakcji

dziecka w różnych sytuacjach. Dzięki wnikliwej obserwacji, nauczyciel podejmuje się odpowiednio

ukierunkowanych, zindywidualizowanych, oddziaływań, które wspomagają i korygują rozwój każdego

wychowanka, czyli opracowuje wieloprofilowy program zajęć korekcyjnych lub rozwijających

zainteresowania dziecka. Każde dziecko jest inne, i zarazem wyjątkowe. Nauczyciel, który dobrze zna i

obserwuje swoją grupę, bez problemu wybierze odpowiedni program zajęć, który wspomoże bądź



53

rozwinie bardziej swoich podopiecznych. Poniżej przedstawiono przykład budowania planu pracy

indywidualnej, dla dziecka w grupie mieszanej wiekowo wymagającego rozwijania sprawności

manualnej.

Podczas pracy indywidualnej z dzieckiem, nie należy go ograniczać do relacji nauczyciel- dziecko.

Ważna jest również integracja dziecka, w szczególności w grupie mieszanej wiekowo, ponieważ dzieci

podczas takiej integracji rozwijają swoje kompetencje społeczno-poznawcze. Przykładem takiej

integracji, jest praca w zespołach o różnych cechach charakterystycznych. Mogą to być zespoły

dziewczynek i chłopców, zespoły dzieci młodszych i starszych, i różne dowolne zespoły. Nauczyciel

dzięki podzieleniu dzieci na takie zespoły, bazuje na zadaniach, które są zróżnicowane pod względem

stopnia trudności. Istotne jest, żeby praca dwóch zespołów prowadziła do osiągnięcia wspólnego celu,

aby efekty pracy dzieci były tak samo docenianie, tak samo ważne i tak samo potrzebne.

16. Przykładowe rozkłady dnia w placówce wychowania przedszkolnego

W grupie mieszanej trzeba umiejętnie dysponować czasem i pracą z podopiecznymi. Ramowy rozkład

dnia w placówce pozwala na zaplanowanie czasu pracy nauczyciela. Rozkład dnia, o którym mowa

ustalany jest przez dyrektora placówki przedszkolnej na wniosek rady pedagogicznej. Uwzględnia on

zasady zdrowia i higieny oraz oczekiwań rodziców.

W ramowym rozkładzie dnia zawarte są ustalenia o charakterze organizacyjnym takie jak:

godziny pracy przedszkola;

godziny posiłków;

harmonogram zajęć (wskazanie orientacyjnego czasu trwania zajęć dla całej grupy, ze

względu na wiek dzieci). Pracę z dziećmi planuje się cyklicznie opracowując tygodniowe,

dwutygodniowe lub miesięczne plany pracy. Zaplanowaną tematykę realizuje się w dowolnym czasie w

ciągu jednego lub kilku dni, tygodnia, miesiąca.

Podstawę programową realizuje się w godzinach od 800 do 1300.

PRZYKŁADOWY RAMOWY ROZKŁAD DNIA GRUPY DZIECI 3-4 LETNICH:

730-800 Schodzenie się dzieci do przedszkola, swobodne zabawy dzieci według ich zainteresowań, bądź

przy udziale nauczyciela, rozmowy kierowane z przedszkolakami zgodnie z omawianą tematyką

800- 815 Sprzątanie sali, układanie zabawek, kształtowanie nawyków higienicznych związanych z

samoobsługą dzieci, śniadanie

815-845 Spożywanie śniadania przez dzieci - kształtowanie nawyków kulturalnego konsumowania

posiłku, czynności higieniczne i samoobsługowe po posiłku

845-930 Przeprowadzenie zajęć dydaktyczno-wychowawczych, które realizowane są według programu

wybranego przez nauczyciela, stymulowania różnych sfer aktywności dziecka

930-1030 Zabawy dowolne według zainteresowań dzieci, zajęcia indywidualne z dziećmi o specjalnych

potrzebach edukacyjnych, korygowanie nieprawidłowości, rozwijanie zainteresowań dzieci



54

1030-1145 Zabawy w ogrodzie przedszkolnym, spacery po pobliskiej okolicy, obserwacje przyrody,

zabawy ruchowe na sali, przy użyciu sprzętu gimnastycznego, zabawy w kąciku przyrody

1145-1200 Przygotowanie do obiadu- kształtowanie odpowiednich nawyków, czynności samoobsługowe

1200-1230 Obiad- kształtowanie nawyków odpowiedniego spożywania posiłków

1230-1300 Ćwiczenia higieniczne po obiedzie, odpoczynek dzieci, bajkoterapia, ćwiczenia oddechowe,

ćwiczenia relaksacyjne, rozchodzenie się dzieci, które zapisane są do godziny 1300

1300-1330 Gry i zabawy konstrukcyjne, tematyczne, zabawy logopedyczne, zabawy swobodne, według

zainteresowań dziecka

1330-1400 Porządkowanie zabawek na swoje miejsce, rozchodzenie się dzieci do domu

Powyższy ramowy rozkład dnia jest przestrzegany przez nauczyciela. Dzieci, dzięki temu wiedzą, co, po

czym następuje. Rozwija się u nich poczucie odpowiedzialności i wiele innych cech.

PRZYKŁADOWY RAMOWY ROZKŁAD DNIA W GRUPIE 5 LATKÓW:

730-800 Schodzenie się dzieci do przedszkola, swobodne zabawy dzieci według ich zainteresowań, bądź

przy udziale nauczyciela, rozmowy kierowane z przedszkolakami zgodnie z omawianą tematyką

800-815 Sprzątanie sali, układanie zabawek, kształtowanie nawyków higienicznych związanych z

samoobsługą dzieci, śniadanie

815-840 Spożywanie śniadania przez dzieci - kształtowanie nawyków kulturalnego konsumowania

posiłku, czynności higieniczne i samoobsługowe po posiłku

840-940 Przeprowadzenie zajęć dydaktyczno-wychowawczych, które realizowane są według programu

wybranego przez nauczyciela, stymulowania różnych sfer aktywności dziecka

940-1040 Indywidualne wspomaganie i korygowanie rozwoju, praca z dzieckiem o specjalnych

potrzebach edukacyjnych, pozostałe dzieci zabawy dowolne

1040-1150 Zabawy w ogrodzie przedszkolnym, spacery po pobliskiej okolicy, obserwacje przyrody,

zabawy ruchowe na Sali, przy użyciu sprzętu gimnastycznego, zabawy w kąciku przyrody

1150-1230 Przygotowanie do obiadu, wyrabianie odpowiednich nawyków, czynności higieniczne oraz

samoobsługowe

1200-1230 Obiad - kształtowanie odpowiednich nawyków odpowiedniego spożywania posiłków

1230-1300 Czynności higieniczne po posiłku, bajkoterapia, ćwiczenia oddechowe, relaksacyjne,

rozchodzenie się dzieci, które zapisane są do godziny 1300

1300-1330 Zabawy swobodne, według zainteresowań dziecka

1330-1400 Porządkowanie zabawek na swoje miejsce, rozchodzenie się dzieci do domu

Jak już wskazano we wcześniejszych rozdziałach, czas na zajęcia międzygeneracyjne w przedszkolu

międzypokoleniowym powinien być przed i po realizacji obowiązkowej podstawy programowej.



55

17. Diagnozowanie osiągnięć dzieci w przedszkolach

DIAGNOZOWANIE DZIECI 3 I 4 LETNICH:

Sukcesy dzieci przebywających w przedszkolu są wspólną satysfakcją dla wszystkich osób, które brały

udział w ich życiu edukacyjnym. Nauczyciel każdego dnia obserwuje dziecko, monitoruje i ocenia

tempo oraz kierunek przeobrażeń pojedynczych cech oraz ogólnie rozumianego rozwoju. W czasie

takiego monitorowania tempa rozwoju dziecka, wychowawca ma na uwadze następujące zalecenia:

indywidualność dziecka, unikanie porównywania do innych dzieci

branie pod uwagę potencjał biologiczny dziecka, doświadczenia, wpływ środowiska na

dziecko oraz aktywność

ocenianie dziecka w sposób, który nie będzie budził w nim lęku

pozostawienie dziecku swobody do wyrażania siebie

zachowanie ostrożności przy korzystaniu z metod badawczych, które służą do pomiaru

poziomu rozwoju dziecka

każdy ma prawo do popełnienia błędów, wartościując rozwój dziecka należy

prowadzić konsultacje ze specjalistami z poradni psychologiczno-pedagogicznej, jak i z

rodzicami.

Dzieci w grupie 3 i 4- letniej poddawane są ciągłej obserwacji. Na obserwację składają się trzy

podstawowe elementy postrzeganie, gromadzenie i interpretowanie. Obserwowanie dzieci w wieku 3-

4 lat umożliwia wychowawcy poznanie zachowania dziecka w naturalnych warunkach, ale także

ulepsza jego pracę dydaktyczno-wychowawczą. Prowadzanie obserwacji dzieci młodszych, służy

wyłonieniu ewentualnych trudności, czy też uzdolnieniu, jakie posiada dziecko.

Obserwacje powinny być w odpowiedni sposób udokumentowane. Na podstawie wymagań, jakie

stawia Ministerstwa Edukacji Narodowej obserwacji pedagogicznej należy dokonywać na przełomie

października i listopada. Następną obserwację przeprowadza się w kwietniu. Dzięki tak rozłożonej w

czasie dokumentacji, można porównać osiągnięcia dzieci w sferach: emocjonalno-społecznej, fizycznej

oraz intelektualnej. Jeżeli obserwacja wykaże jakieś nieprawidłowości nauczyciel kontaktuje się z

rodzicem oraz poradniami specjalistycznymi w celu korygowania i wspomagania rozwoju dziecka.

Prowadzenie i dokumentacja obserwacji jest obowiązkiem nauczyciela, otóż obserwację dziecka pełni

się na bieżąco, w ciągu całego roku szkolnego.

Nauczyciel wyposażony jest w specjalne karty obserwacji, które ułatwiają mu pracę podczas

interpretowania wyników i dokonywania ocen. Systematyczne prowadzenie dokumentacji na temat

zachowania dziecka ma wpływ na wzrost postępu edukacyjnego oraz na lepsze funkcjonowanie

placówki przedszkolnej. Narzędzia służące do obserwacji dziecka to przede wszystkim arkusze

obserwacji, które autorka pracy zamieściła w załączniku do pracy. Poza arkuszem obserwacji istotnym

narzędziem podczas prowadzenia obserwacji są karty pracy dzieci oraz wywiad przeprowadzony z

rodzicami.



56

Na ewaluację rozwoju dziecka składają się trzy istotne segmenty:

opis i diagnoza

ocena/ interpretacja

oraz planowanie

U dzieci starszych kluczową rolę stanowi diagnoza, o której autorka pracy napisała w kolejnym

podrozdziale.

DIAGNOZOWANIE DZIECI 5 LETNICH:

Aby stworzyć najlepsze warunki dla rozwoju dzieci nauczyciel przedszkolny powinien dobrze je poznać,

móc określić ich zainteresowania, poznać słabe i mocne strony, tak, aby następnie dobrać dla dzieci

idealny program, dlatego praca nauczyciela z dzieckiem wymaga przeprowadzenia odpowiedniej

diagnozy. W Nowym Słowniku pedagogicznym Wincentego Okonia pojęcie diagnozy, jest

rozpoznaniem jakiegoś obiektu, sytuacji lub zdarzenia w celu zdobycia dokładnych informacji i

przygotowania się do działań melioracyjnych. Melioracją określić można tutaj wszystkie zabiegi, które

polepszają pracę i rozwój dziecka. Diagnoza w przypadku dzieci pięcioletnich jest istotnym faktem, otóż

owa diagnoza ukazuje rodzicom stan gotowości ich dziecka do podjęcia nauki w szkole. Najważniejsze

jest tutaj dziecko. To właśnie od odpowiedniej obserwacji i odpowiednio postawionej diagnozy, zależy

jego dalsze życie, które toczyć się będzie w szkole.

Wiek przedszkolny jest idealnym okresem rozwojowym, który cechuje się podatnością na to, co

dziecko otacza, ale także na elastyczność jego rozwoju. Nauczyciel może udzielić również informacji na

temat odroczenia dziecka obowiązku szkolnego, jeśli wystąpi taka potrzeba. W sprawie odroczenia

istotna jest także opinia z poradni psychologiczno- pedagogicznej oraz od innych specjalistów, którzy

pracują z dzieckiem w celu usprawniania i korygowania jego rozwoju.

W przypadku dzieci pięcioletnich początkowa diagnoza powinna odbyć się już we wrześniu, pozwoli to

określić, na jakim poziomie znajdują się dzieci, ale także, na jakim etapie są ich umiejętności i

wiadomości. Obserwacji dokonuje się, podczas zabawy dziecka, gimnastyki, czynności porządkowo-

organizacyjnych oraz podczas rozmów prowadzonych na szczeblu koleżeńskim, jaki dziecko-dorosły.

Poziom intelektualny bada się dzięki rozwiązywaniu przez dzieci specjalnych kart pracy w którym są

określone zadania do wykonania. Wrześniowa - początkowa diagnoza służy temu, aby podjąć pracę

indywidualną z dziećmi, które potrzebują określonego wsparcia lub z dziećmi zdolnymi. Z wynikami,

jakie nauczyciel otrzyma muszą zostać zapoznani rodzice, którzy podejmują współpracę z nauczycielem

i dzieckiem.

Organizacja pracy w grupie, która jest zróżnicowana wiekowo jest o wiele trudniejsza, niżeli w grupie

jednolitej wiekowo. Wymaga ona prowadzenia zajęć i zabaw dopasowanych do wieku dziecka.

Nauczyciel odpowiednio dostosowuje środki dydaktyczne, jaki i treści edukacyjne po to, aby każde

dziecko wykazało się dziecięcą aktywnością i chętnie brało udział w zajęciach. Organizacja pracy w

grupie mieszanej wiekowo została opisana bardziej szczegółowo w drugim rozdziale pracy autorki.



57

W diagnozie szkolnej brane są pod uwagę umiejętności takie jak:

rozwój fizyczny

samoobsługa

sprawność manualna

rozwój społeczny i emocjonalny

mowa

zasób wiadomości o otoczeniu społecznym i przyrodniczym

percepcja słuchowa

percepcja wzrokowa

rozumienie symboli

rozwój intelektualny

Prowadzenie obserwacji jest czasochłonne i problemowe dla nauczycieli wychowania przedszkolnego,

mogą jednak oni korzystać z tak zwanej Skali Gotowości Szkolnej (SGS), która została stworzona przez

Centrum Medyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej. Dokładnie określa zasady oceniania i

interpretacji otrzymanych wyników.



58

Bibliografia

Brańska E., Ministerstwo Edukacji Narodowej o przedszkolach, wyd. MEN, Warszawa, 2000.

Dzierzgowska I., Przedszkola wielu możliwości, [w] „Dyrektor Szkoły”, 2007, nr 10, s. 50.

Skrzyński D., Akty prawne obowiązujące w przedszkolu, [w] „Bliżej przedszkola”, 2012, nr 128.

Streb B., Szczepańska A., Przebieg procesu ewaluacji zewnętrznej w szkole lub placówce, EW.

470/2/10.

Ziółkowski P., Pedagogizacja rodziców, potrzeby i uwarunkowania, wyd. 2016, Bydgoszcz 2016.

Ziółkowski P., Pedeutologia – zarys problematyki, wyd. WSG, Bydgoszcz 2016.

Ziółkowski P., Teoretyczne podstawy kształcenia, wyd. WSG, Bydgoszcz 2015.

Ziółkowski, Wybrane problemy prawno-organizacyjnego funkcjonowania nauczyciela-

wychowawcy [w] R. Koc, A. Kozubska, P. Ziółkowski, Nauczyciel w drodze do profesjonalizmu,

wyd. WSG, Bydgoszcz 2014.

Ziółkowski P., Szkice z pedagogiki senioralnej, wyd. WSG, Bydgoszcz 2017.

praktyczna instrukcja utworzenia i prowadzenia...

Documents