Qasja Administrative në Luftimin e Krimit të Organizuar

Eksplorimi i Mundësisë së Zbatimit në Shqipëri

20 Nëntor 2018

Struktura

• Sfida e Krimit te Organizar ne Shqiperi• Qasja Administrative ne Luftimin e Krimit te Organizuar• Qasja Administrative - Legjislacioni dhe Praktika aktuale ne

Shqiperi• Rekomandime

Qellimi

• Dokumenti i politikave eshte pjese e nje triologjie dokumentesh ku analizohet harmnizimi i politikave dhe legjisalcionit te Shqiperise dhe BE ne tre fusha:– Lufta kunder krimit te organizuar – Qasja administrative– Lufta kunder terrorizmit, radikalizmit dhe ekstremizmit të dhunshëm– Pergjimi i komunikimeve dhe perdorimi i mjeteve te vecanta te hetimit

• Prezantimi i qasjes administrative ne luften kunder krimit te organizuar ne mjedisin Shqiptar – per as sa rezulton pak i njohur

• Advokimi per adoptimin e qasjes administrative nga autoritetet shqiptare t’iu shtuar përpjekjeve ekzistuese të në luftën kundër krimit të organizuar

Krimi i Organizuar ne Shqiperi

• Nder kercenimet kryesore te sigurise ne Shqiperi – I definuar si i tille ne dokumentet strategjike te RSH

• Nje nga kushtet prioritare te BE per progresin drejt hapjes se negociatave dhe antaresimit ne BE (1 nga 5 perioritetet).

• Kercenim ne rritje ne vendet e BE – Europol – Agjencia Kombëtare e Krimit në Mbretërinë e Bashkuar (National Crime Agency)

Percaktimi i Kercenimeve ndaj Sigurise

Strategjia e Sigurise Kombetare 2014 Strategjia e Ushtarake 2015(Kërcënimet dhe rreziqet jokonvencionale)

1. Dobesia e shtetit ligjor dhe mirëqeverisjes2. Korrupsioni3. Krimi i organizuar4. Politizimi dhe mungesa e profesionalizmit e

administrates5. Kapacitetet e dobta te Policisë së Shtetit6. Qendrueshmeria e furnizimit me energji për

vendin7. Sëmundjet pandemike8. Emigracioni masiv9. Veprimtaritë agjeturore

1. Terrorizmi2. Fatkeqësitë natyrore3. Përhapja e Armëve të Dëmtimit në Masë4. Krimi i organizuar dhe trafiqet e paligjshme5. Destabiliteti politik.6. Cenimi i linjave kryesore të komunikimit dhe

furnizimeve

Krimi i Organizuar ne ShqiperiShifrat dhe trendet

• Rritje te shkalles se sofistikimit ne kryerjen e operacioneve kriminale, – Transport i sasive te medha te droges nga Shqiperiadrejt vendeve te tjera– Transport i sasive te medha te droges nga Lindja e Mesme dhe Amerika Latine

• Rritje e vellimit te sasise se narkotikeve dhe parave ne qarkullim,– Rritja e sasise se parave dhe aseteve te krijuara nga te ardhura me origjine kriminale

• Rritje e shkalles se penetrimit te ekonomise dhe biznesit te ligjshem ne Shqiperi– Numri i bizneseve te lidhura me veprimtari kriminale– Numri i biznesmeneve te vrare apo plagosur

Krimi i Organizuar ne Shqiperi

• Analize ouputi– Shkalla e perhapjes ne shoqeri, ekonomi, etj.

• Numri i hetimeve penale• Numri i te denuarve

– Vellimi i produkteve te krimit • Narkotiket• Parate e qarkulluara• Bizneset, etj.

• Analize inputi – Forma e organizimit – Modus operandi– Etj.

Tndenca e pergjithshme e krimit te organizuar

• Rritje e vellimit– te perfshirjes ne veprimtari kriminale te organizuar – te produkteve kriminale– te shkalles se perpjekjeve per te ndikuar ne jeten ekonomike dhe politike te vendit

• Shtim te perpjekjeve, masave ligjore dhe kapaciteteve institucionale per te adresuar problemin.

• Rezultate te pamjaftueshme dhe efektivitet i ulet i perpjekjeve per te zvogeluar vellimin e veprimtarive dhe produkteve te krimit te organizuar

• Trendet kane ardhur ne rritje

Krimi i Organizuar ne ShqiperiShifrat dhe trendet

• Rritje e numrit te shtetasve te hetuar dhe burgosur per vepra te trafikimit te narkotikeve brenda dhe jashte vendit

• Rritje te shkalles se perpjekjeve per te penetruar sistemin administrativ dhe polikeberjen ne Shqiperi– Numri i zyrtareve te hetuar per lidhje me krimin e organizuar – Miratimi i legjislacionit per dekriminalizimin

• Rritje te shkalles se penetruarimit te ekonomise Shqiperi– Perfshirja vitet e fundit e kufizimive ligjore per te penguar aksesin e personave me te kaluar penale ne

veprimtari ekonomike– Miratimi i legjislacionit per sekuestrimin dhe konfiskimin e aseteve kriminale

Trendi i numrit të burgosurve per periudhen 1990 - 2017

Popullsia e burgjeve ne Rajon

Shkalla e burgosjes për 100,000 banorë

Popullsia e burgjeve Përqindja e të paraburgosurve të

pa dënuarShqiperia 188 5,407 40.6 Mali i Zi 180 1,123 28.4 Serbia 154 10,807 16.2 Maqedonia 141 2,931 8.5Rumania 111 21,527 8.3 Bullgaria 125 9,028 21.1 Kosova 95 1,648 18.1 Greqia 97 10,409 32.6 Kroacia 78 3,190 24.5 Bosnje Herzegovina 73 1,722 12.5 Republika Serpska (B&H) 66 863 11.2

Popullsia e burgjeve

• 5577 persona kryenin denime përmes Shërbimit te Proves në 2016

• 5,722 shtetas shqiptarë të burgosur në vendet e BE-së në 2016

Numri i shtetasve shqiptarë që jane hetuar penalisht për krimet e lidhura me drogën (Prokuroria e Pergjithshme)

Numri i shtetasve shqiptarë që vuajnë dënime për veprat penale të drogës në Mbretërinë e Bashkuar, 2010-2015

Pastrimi i ParaveBasel Anti Money Laundering Index

2017 – ne vendin e 85 nga 145 2018 – ne vendin e 55 nga 129

Qasja Administrative - Perkufizimi dhe Justifikimi

• Parandalimi i aktiviteteve të paligjshme duke u mohuar organizatave kriminale apo kriminelëve te vecante përdorimin e infrastrukturës ligjore dhe administrative si dhe ndërhyrjeve të koordinuara për të goditur krimin e organizuar dhe probleme te rendit publik.

• Bazohet në supozimin se veprimtaria e organizatave kriminale nuk kufizohen vetëm në aktivitete të paligjshme por edhe në veprimtari dhe biznese te ligjshme:– për të pastruar të ardhurat e fituara nga veprimtaria kriminale– për të gjeneruar të ardhura te ligjshme duke shfrytezuar mjedisin ligjor dhe administrativ

• Dhe se eshtë në interes të autoriteteve që të parandalojnë kriminelët nga përdorimi i infrastrukturës ekonomike për të fituar të ardhura ligjore ose për të keqpërdorur bizneset për të lehtësuar krimet dhe zbatimin e të ardhurave të tyre kriminale ndaj këtij qëllimi.

Qasja Administrative – Fillesat dhe Perhapja

• Gjeti zbatim fillimisht në vitet 1980, kur kryetari i Bashkise së Nju Jorkut Rudy Giuliani filloi të zbatojë kombinimin e mjeteve tradicionale të zbatimit të ligjit me ato administrative për të crrenjosur ndikimin e 'Cosa Nostra' në disa sektorë te ekonomisënë qytet.– "Zbatimi i ligjit nuk është i mjaftueshëm. Zbatimi i ligjit është një forcë e nevojshme por jo e

mjaftueshme për të shkulur plotësisht nje organizate kriminale nga ekonomia”

• Qasja e kombinuar e perdorimit të ligjit administrativ me ate penal filloi te zbatohet edhe në Evropë kur Hollanda filloi të zbatojë një qasje të tillë në vitet 1990.

• Në vitin 1997, Bashkia e Amsterdamit ishte e para që krijoi një ekip te perbere nganëpunësve civilë të cilet u ngarkun me detyren per te parandaluar kriminelët qe temarrnin licenca për të hapur një biznes të ligjshëm në qytet.

Qasja Administrative ne BE

• 1997 - Plani i Veprimit për Luftimin e Krimit të Organizuar, i BE-së:

– Parandalimi nuk është më pak i rëndësishëm sesa goditja në çdo qasje të integruar ndaj krimit të

organizuar, kur kjo synon zvogëlimin e rrethanave në të cilat mund të veprojë krimi i organizuar.

– Vendet antare të marrin masat e nevojshme për të lejuar përjashtimin e organizatave kriminale për

anëtarët e tyre nga pjesëmarrja në procedurat e tenderimit.

• 2001 - Raport i Përbashkët i Komisionit Evropian dhe Europol, Drejt një Strategjie

Evropiane për Parandalimin e Krimit të Organizuar

– Vetëm qasja tradicionale ligjzbatuese për të luftuar krimin e organizuar nuk do të sjellë zvogëlimin e

shpresuar te një aktiviteti të tillë.

• 2004 – Këshilli i Bashkimit Evropian

– Një përqasje thjesht shtypëse përmes instrumenteve penale shpesh përbën një humbje kohe dhe

energji. Në të vërtetë, kriminelët mund të vijnë e të shkojnë, por infrastruktura e tyre mbetet e

paprekur.

Qasja Administrative ne BE

• 2011 – Komisioni Evropian - Raporti i pare i zbatimit te Dokumentit te Strategjisë së Sigurisë së Brendshme te BE– Shtetet anëtare inkurajohen që të rritin përpjekjet për të zhvilluar qasjen administrative, duke

përfshirë të gjitha organet e sektorit publik, jo vetëm organet e zbatimit të ligjit, për të mbrojtur ekonominë kundër krimit dhe korrupsionit

• 2014 – Këshilli i Bashkimit Evropian – miraton programin shumëvjeçar të punes se Rrjetit Informal të pikave të kontaktit për qasjen administrative:– të promovojë vlerën e miratimit të masave administrative dhe qasjeve multidisiplinare për të luftuar

krimin e organizuar; – të propozojë iniciativa të reja për të përdorur masa dhe qasje të tilla për të luftuar krimin e

organizuar;– të ndaje praktikat më të mira në përdorimin e masave dhe qasjeve të tilla në të gjithë BE-në;

• 2016 – Ministrat e Drejtësisë dhe Punëve të Brendshme miratojne konkluzionet e Këshilli iBashkimit Evropian mbi qasjen administrative për parandalimin dhe luftimin e krimit tërëndë dhe të organizuar.

Qasja Administrative ne BE Konkluzionet e Këshilli i Bashkimit Evropian 2016

• 2016 - Këshilli i Bashkimit Evropian fton shtetet anëtare të kombinojnë elementet në vijim në qasjen administrative:

a) Pengimi e personave të përfshirë në veprimtari kriminale per te përdorur infrastrukturën ligjore administrative për qëllime kriminale, duke përfshirë, aty ku është e nevojshme, procedurat për marrjen e lejeve, tenderëve dhe subvencioneve;

b) Zbatimin e të gjitha rregullave relevante administrative për parandalimin dhe luftimin e aktiviteteve të paligjshme, kur është e mundur sipas ligjit kombëtar, përfshirë shqyrtimin parandalues dhe monitorimin e aplikantëve (personave fizik dhe juridik) për leje, tendera dhe subvencione, si dhe mbylljen ose shpronësimin lokaleve kur ndodhin shqetesime publike në to ose rreth këtyre ambienteve si rezultat i aktiviteteve kriminale;

c) Ndërhyrjet e koordinuara, duke përdorur mjete administrative për të plotësuar veprimet qe kryhensipas ligjit penal, për të parandaluar, goditur, nderprere dhe shtypur krimin e rëndë dhe të organizuar.

Zbatimi i Qasjes AdministrativeRasti i Amsterdamit

• 1994 - Një hetim parlamentar për të shqyrtuar metodat e hetimit penal në Holandë zbuloi se grupet kriminale kishin infiltruar ekonominë ilegale dhe ate ligjore të qytetit të Amsterdamit duke fituar pozita pushteti ekonomik në sektorin e pasurive të paluajtshme, shtëpive publike, hotelieri dhe restorante.

• Kryetari i Bashkisë dhe Këshilli te Qytetit iu kërkua të hartojnë një plan veprimi për parandalimin e krimit të organizuar dhe të mos presin deri ne miratimin e masave ne nivel kombëtare që do të rezultonin nga Hetimi Parlamentar.

• Plani i veprimit i miratuar përfshinte 77 veprime për të rritur mbrojtjen e administratës së qytetit nga kërcënimi i krimit të organizuar.– Gjatë periudhës 1997 - maj 2004, 56 ndërtesa u blenë nga autoritetet e qytetit dhe iu dhanë per

shfrytëzim në mirëbesim. – Katër kazino të paligjshme dhe disa institucione në industrinë hoteliere dhe restorante u mbyllën. – Rreth 20 licensa për baret dhe restorantet u refuzuan ose revokuan dhe u revokuan 8 leje në industrinë

e sherbimit ushqimor/restoranterise

Zbatimi i Qasjes AdministrativeRasti i Amsterdamit

• Në vitin 2003 parlamenti hollandez miratoi ligj që e bëri më të lehtë për autoritetet lokale të kontrollonin të dhënat kriminale dhe tatimore të aplikantëve për licenca.

• Në vitin 2007 qeveria holandeze miratoi një program të veçantë për të trajtuar pastrimin e parave nëpermjet pasuri të paluajtshme, projektin Emergo. Emergo kishte dy qëllime: – bashkëpunimi i ngushtë ndermjet agjencive te mbështetur nga hulumtimet dhe analizat për të kuptuar se si

forca e kriminalitetit është përqendruar dhe mundesite strukturore te kriminalitetit ne Zonen e Dritave të Kuqe ne Amsterdam.

– për të përdorur informacionin e marrë për të ndërmarrë veprime specifike përmes një kombinimi të zbatimit të ligjit administrativ, fiskal dhe penal, për të kapur çdo mundësi për të thyer këto përqëndrime të strukturave të pushtetit dhe të mundësive nga organizatat kriminale për të parandaluar përsëritjen e ne teardhmen.

• Në vitin 2008 qeveria holandeze miratoi programin për qasjen administrative ndaj krimit të organizuar. – Një komponent i këtij programi ishte krijimi i Qendrave Rajonale të Informacionit dhe Ekspertizës, roli i të cilit

është analiza e problemeve të veçanta të krimit bazuar në informacionin e përbashkët të partnerëve dhe pastaj koordinimi i përgjigjeve nga autoritetet e ndryshme publike.

Zbatimi i Qasjes AdministrativeRasti i Italise

• Si rezultat i ngjarjeve specifike si vrasjet dhe sulmet mafioze ndaj shtetit Italia eshte nder vendet e para qe ka marre masat anti-mafia ne nivel kombetarqë nga mesi i viteve 1960– masat parandaluese administrative që impononin një sere detyrimesh ose ndalimesh për njerëzit që

përfshinin kategori të caktuara të përcaktuara me ligj.

• në vitet 1970 dhe 1980 u paraqitën klauzola të reja shtese– ndalimi i banimit në një zonë të caktuar të një qyteti – sekuestrimi dhe konfiskimi i pasurisë së pavarur nga dënimi i formës së prerë, – kriminalizimin e pjesëmarrjes në shoqatën e tipit mafioz, etj.

• Në vitin 2006 u miratua legjislacioni për prokurimet publike qe përmirësonte kontrollin mbi infiltrimet e mafias në këtë

• Në vitin 2008 dhe 2009 u miratua legjislacion i cili forcon regjimin për sekuestrimin dhe konfiskimin e pasurive dhe dispozitat lidhur me shpërbërjen e këshillave bashkiake të qytetit te infiltruar nga mafia.

Zbatimi i Qasjes AdministrativeRasti i Italise

• Në vitin 2011 Kodi Antimafia u miratua si një corpus iuris që kombinon të gjitha veprimet legjislative që janë ndërmarrë që nga vitet 1960 në një instrument legjislativ. – Shenon një ndryshim në qëllimin e legjislacionit nga parandalimi i infiltrimit te sistemit publik tek

ndalimi/pengimi per te lidhur kontrata publike i personave të dyshuar ose të dënuar për krimi te organizuar.

• Kodi Antimafia fokusohet në shqyrtimin paraprak te ofertuesve për tendera dhe aplikantët per licenca për infiltrim nga Mafia.

• Kodi Antimafia trajton gjithashtu burimet financiare të krimit të organizuar përmes një sistemi kompleks sekuestrimit dhe konfiskimi.

• Ne 2017 Kodi Antimafia eshte amenduar per të përforcar sistemin e sekuestrimit dhe konfiskimit si dhe administrimit te aseteve te konfiskuara.

Qasja Administrative ne Shqiperi

• Krimi organizuar eshte identifikuar si problem strategjik pas mesit te viteve 2000.• Ne vitin 2008 miratohet strategjia kunder krimit te organizuar – ne nje dokument te

perbashket me strategjine kunder terrorizmit• Ne vitin 2013 e strategjia rishikohet dhe miratohet dokumenti i ri per periudhen 2013-

2020. Objektivat e politikave të përcaktuara në dokument përfshijnë:• Forcimin e koordinimit ndërinstitucional • Reduktimin e furnizimit dhe qasjes ndaj drogërave• Rritjen e numrit të hetimeve proaktive • Dobësimin e financimit të rrjeteve kriminale nepermjet konfiskimit dhe sekuestrimit të pasurive • Rritjen e standardeve të sigurisë kufitare ndaj standardeve të vendeve të BE• Rritja e bashkëpunimit ndërkombëtar • Përmirësimi i kapaciteteve të Policisë Shkencore;

Qasja Administrative ne Shqiperi Legjislacioni

• Ligje të ndryshme përfshijnë masa administrative si për te parandaluar aksesin e krimit të organizuar në ekonomi dhe per te goditur ate ekonomikisht.

• Megjithatë, këto masa nuk burojne nga një qasje e qartë apo politike e miremenduar për perdorimin e masave administrative.

• Nga ana tjetër, mungesa e një politike ka ndikuar për mënyrën se si është hartuar korniza legjislative (psh Ligji për Licencat, Autorizimet dhe Lejet)

• Mungojne sistemet dhe kapacitetet per mbledhjen dhe ruajtjen dhe perdorimin e te dhenave, si dhe per venien ne dispozicion agjencive dhe koordinimin ndermjet tyre ne zbatim.

Qasja Administrative ne Shqiperi Legjislacioni

• Ligji per prokurimin – (ndryshimet e vitit 2017)

– Autoriteti kontraktor skualifikon nga një procedurë prokurimi çdo kandidat ose ofertues, kur ka të

dhëna se janë ose kanë qenë të dënuar me vendim gjykate të formës së prerë, për ndonjë nga

veprat e mëposhtme:

a) pjesëmarrje në organizatë kriminale; b) korrupsion; c) mashtrim; ç) pastrim parash, vepra për

qëllime terroriste; d) falsifikim.

• Ligji per lojrat e fatit i vitit 2015/2016

– Aplikantët/administratorët dhe aksionarët e shoqërisë nuk duhet te janë në procedim penal.

– Subjekti/organizatori, aksionarët dhe administratorët e tyre nuk duhet të jenë dënuar me një

vendim gjyqësor të formës së prerë për vepra penale në fushën e krimit ekonomik, evazionit fiskal

dhe/apo doganor, shpërdorim detyre, mitmarrje apo mitdhënie, vjedhje, trafik lëndësh narkotike

apo armësh, eksplozivësh, mospagim gjobash apo për vepra të tjera penale që kompromentojnë

personin në nderin e personalitetin.

Qasja Administrative ne Shqiperi Legjislacioni

• Ligji Antimafia (për parandalimin dhe goditjen e krimit të organizuar, trafikimit, korrupsionit dhe krimeve të tjera nëpërmjet masave parandaluese kundër pasurisë) –2009 – Parashikon sekuestrimin dhe konfiskimin e pasurive, veprimtarive ekonomike, tregtare dhe

profesionale të personave të perfshire ne veprimtari kriminale.

• Ligji për parandalimin e pastrimit të parave dhe financimit të terrorizmit - 2012– Nderhyrja per pengimin e transaksioneve finaciare te dyshuara

• Ligj për tregtarët dhe shoqëritë tregtare - 2008– Personat, që janë dënuar me vendim të formës së prerë për kryerjen e veprave penale – nuk mund të mbajnë funksionet e përfaqësuesit ligjor të një shoqërie tregtare– nuk mund të jenë anëtarë të këshillit të administrimit apo të këshillit mbikëqyrës dhe as përfaqësues

të aksionarëve në asamblenë e përgjithshme për një afat deri në 5 vjet nga data e këtij dënimi

Qasja Administrative ne Shqiperi Legjislacioni

• Ligji për Shërbimin Privat të Sigurisë Fizike - 2014– Ndalimin e dhenies se licences per Administrator, Drejtues teknik, Roje, per persona të dënuar më

parë me vendim të formës së prerë për vepra penale.

• Ligji për Tregtinë Elektronike - 2009– ofruesi i shërbimeve është i detyruar të vendosë masa mbrojtëse për mosdorëzimin e shërbimeve për

qëllime kriminale gjatë ushtrimit të veprimtarisë. Megjithatë, Ligji nuk ka parashikuar ndonjë sanksion për të siguruar pajtueshmërinë ose sanksionimin e shkelësve.

• Ligji për Licencat, Autorizimet dhe Lejet - 2009– nuk i referohet masave për parandalimin e krimit të organizuar apo infiltrimit nga krimi në ekonominë

ligjore.

• Ligji per dekriminalizimin - 2015– pengon penetrimin e administrates publike nga persona te perfshire ne veprimtari kriminale.

Përfundime • Është e qartë se krimi i organizuar ka pasur dhe ka implikime të shumëfishta në Shqipëri

të tilla si ndikimi negativ në siguri, efekti negativ në prosperitetin e popullsisë, pasojat për ekonominë dhe tregtinë e lirë dhe ndikimin në sferën politike.

• Fokusimi i luftës së krimit të organizuar vetëm në qasjen penale tradicionale nuk është i mjaftueshem.

• Autoritetet administrative duhet te perfshihen ne luften kunder krimit te organizuarduke përdorur mjete e ndryshme ne dispozicion krahas instrumentet tradicionale të zbatimit të ligjit penal.

• Organet administrative mund të luajnë një rol të rëndësishëm duke imponuar sanksione administrative ose refuzimin e lejeve bazuar në veprat e mëparshme.

• Qasja administrative është komplementare dhe e ndërvarur nga zbatimi i ligjit penal dhe mbështetet në shkëmbimin e informacionit ndërmjet autoriteteve të zbatimit të ligjit penal dhe administratorëve qeveritarë.

Përfundime

• Megjithate adoptimi i qasjes administrative nepermjet nje politike te qarte do teshpinte ne harmonizimin dhe permiresimin e mjeteve, masave dhe kapaciteteveekzistuese.

• Shqipëria mund të mësojë dhe të zhvillojë përvojën e vendeve të tjera, veçanërisht nga modeli holandez i qasjes administrative të bazuar në harmonizimin e politikave vendreme ato qendrore.

• Kodi i konsoliduar italian Kundër Mafias perben gjithashtu një model për parandalimin e krimit të organizuar

• Per sektoret me te ekspozuar ndaj penetrimit nga organizatat kriminale duhet te merrenmasa shtese (p.sh. tregetia e alkolit, cigareve, ilaceve).

• Megjithatë, parandalimi i krimit të organizuar me mjete administrative mund të jetë i suksesshëm vetëm kur administrata publike posedon një nivel të mjaftueshëm integriteti, prandaj keto perpjekje duhet te shkojne krah per krah me rritjen e integritetit te administratës publike.

Për Diskutim

• A eshte relevante perfshirja e qasjes administrative si politike e percaktuar qarte ne luften kunder krimit te organizuar ne Shqiperi?

• Cilet mund te jene faktoret pengues dhe lehtesues?• Alternativisht a mund te arrihen rezultate me te prekshme duke zbatuar

ne menyre me te vetedijshme, koherente dhe te koordinuar kuadrin aktual?

• Cili mund te ishte roli i qeverisjes lokale si aktor veteqeverises me apo pa perfshirjen e me te thelle te qeversjes qendrore?

• Po i paleve te tjera te interesuara, aktoret nderkombetare, shoqeria civile, media, etj.