POZNAJEMY POZNAJEMY

KATALOGIKATALOGI

Zbiory biblioteczne

• W bibliotekach gromadzone są różnorodne zbiory, między innymi: książki, filmy na kasetach VHS oraz DVD, różne programy multimedialne, czasopisma. Zarówno wielkość, jak i różnorodność zbiorów bibliotecznych, powoduję, że bibliotekarz i czytelnik musi dysponować jakimś narzędziem, które będzie umożliwiało szybkie dotarcie do potrzebnego źródła informacji.

• Takim aparatem pomocniczym jest katalog biblioteczny.

Czym jest katalog?• Katalog jest spisem

dokumentów, obiektów, które należą do określonego zbioru. Spis ten uporządkowany jest według określonych zasad.

na przykład

- katalog samochodowy- katalog mody- itp.

Czym jest katalog biblioteczny?• Katalog biblioteczny jest

spisem książek oraz innych zbiorów bibliotecznych, znajdujących się w danej bibliotece. Spis ten jest uszeregowany w określonym porządku i zawiera najważniejsze informacje o poszczególnych zbiorach bibliotecznych, zapisane na kartach katalogowych.

Karta katalogowa

• Karta katalogowa zawiera: opis bibliograficzny dokumentu bibliotecznego, hasło, sygnaturę, nr inwentarzowy i znak klasyfikacji/symbol działu - książki lub innego dokumentu, znajdującego się w bibliotece.

Hasło

• W katalogach możemy spotkać się z następującymi rodzajami haseł:1. HASŁO AUTORSKIE – czyli nazwisko i imię autora2. HASŁO TYTUŁOWE – czyli tytuł

• Hasło jest tym elementem, zamieszczonym na karcie katalogowej, który brany jest pod uwagę podczas porządkowania kart katalogowych.

Rodzaje hasełHASŁO AUTORSKIRE (nazwisko i imię autora)

• jest podstawowym hasłem w katalogach;• tylko w wyjątkowych sytuacjach hasło autorskie jest zastępowane hasłem

tytułowym

HASŁO TYTUŁOWE (tytuł dzieła)

• jest stosowane w katalogu tytułowym;• jest także stosowane w innych katalogach w wyjątkowych sytuacjach, gdy:

– autor książki jest nieznany (książka jest napisana anonimowo)– autorów książki jest więcej niż 3– książka jest napisana pod redakcją naukową

Rodzaje katalogówRodzaje katalogów

• Katalogi formalne- katalog alfabetyczny- katalog tytułowy- inne katalogi (np. katalog ilustrowany, katalog kaset wideo, itp.)

• Katalogi rzeczowe- katalog działowy- katalog systematyczny

Katalogi formalneKatalogi formalne

Katalog alfabetycznyKatalog alfabetyczny

• zbiór kart katalogowych z opisem katalogowym wszystkich książek, które znajdują się w danej bibliotece;

• karty katalogowe ułożone są alfabetycznie według hasła autorskiego (czyli nazwiska i imienia autora) – tylko w wyjątkowych sytuacjach wykorzystywane jest tu hasło tytułowe (czyli tytuł książki):

1) książka anonimowa; 2) praca napisana pod redakcją

3) praca zbiorowa, gdzie autorów danej książki jest więcej niż 3

• z katalogu alfabetycznego korzystamy, gdy znamy nazwisko i imię autora książki.

Katalog tytułowyKatalog tytułowy

• zbiór kart katalogowych z opisem katalogowym książek, które znajdują się w danej bibliotece;

• karty katalogowe ułożone są alfabetycznie według hasła tytułowego (czyli tytułu książki);

• z katalogu tytułowego korzystamy, gdy znamy tytuł książki lub początkowe wyrazy tytułu.

Porównanie katalogu alfabetycznego i katalogu tytułowego

KATALOG ALFABETYCZNY• karty katalogowe są ułożone

alfabetycznie wg hasła autorskiego (nazwisko i imię autora);

• korzystamy z niego gdy znamy autora książki;

• korzystając z katalogu alfabetycznego możemy dowiedzieć się jakie książki danego autora znajdują się w danej bibliotece

KATALOG TYTUŁOWY• karty katalogowe są ułożone

alfabetycznie wg hasła tytułowego (tytuł książki);

• korzystamy z niego, gdy znamy tytuł książki, ale nie znamy autora danego dzieła

Katalogi rzeczoweKatalogi rzeczowe

• Całość piśmiennictwa, znajdującego się w bibliotece szkolnej, można podzielić na dwa rodzaje:

1. literaturę piękną (czyli książki posiadające fabułę, akcję, fikcję literacką itp.)

2. literaturę popularnonaukową (czyli książki pomagające zdobywać wiedzę; książki zawierające wiadomości z określonej dziedziny wiedzy)

• Ten podział wyznacza 2 rodzaje katalogów rzeczowych, znajdujących się w bibliotekach szkolnych:

1. katalog działowy

2. katalog systematyczny

Katalog działowyKatalog działowy

• dzieli literaturę piękną według treści książek; • do oznaczenia poszczególnych działów

wykorzystywane są symbole literowe i dlatego mówimy, że katalog ten wykorzystuje klasyfikację literową;

• w obrębie jednego działu kary katalogowe ułożone są alfabetycznie;

• korzystamy z tego katalogu, gdy szukamy książki należącej do danego działu literatury pięknej, ale nie znamy autora książki;

Klasyfikacja literowaKlasyfikacja literowa

Bw – bajeczki, wierszykiB – baśnie, legendyP – powieści przygodoweF – powieści fantastyczne H – powieści historyczneOb – powieści obyczajowe Prz – powieści przyrodniczePd – poezje, dramaty

Katalog systematycznyKatalog systematyczny

• dzieli literaturę popularnonaukową według dziedzin wiedzy;

• Poszczególne działy oznaczane są cyframi i dlatego mówimy, że wykorzystuje ona klasyfikację dziesiętną (UKD - Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna);

• w obrębie jednego działu tego katalogu karty ułożone są alfabetycznie;

• korzystamy z tego katalogu, gdy szukamy książki z określonej dziedziny wiedzy, ale nie znamy autora, ani tytułu książki.

Kilka wiadomości o Uniwersalnej Kilka wiadomości o Uniwersalnej Klasyfikacji DziesiętnejKlasyfikacji Dziesiętnej

• UKD dzieli piśmiennictwo na 10 działów podstawowych (głównych) – jest to podział I stopnia.

• Każdy z działów głównych składa się z 10 poddziałów – jest to podział II stopnia. Z kolei każdy poddział składa się z kolejnych 10 poddziałów.

• Taki układ pozwala na prędkie dotarcie do konkretnego działu.

Działy podstawowe (główne) UKDDziały podstawowe (główne) UKD

0 – Dział ogólny1 – Filozofia. Psychologia2 – Religia. Teologia. Religioznawstwo3 – Nauki społeczne. Prawo. Administracja4 – (jest działem pustym i stanowi rezerwę UKD)5 – Matematyka. Nauko przyrodnicze6 – Nauki stosowane. Medycyna. Nauki techniczne. Rolnictwo7 – Sztuka. Rozrywka. Sport8 – Językoznawstwo. Nauka o literaturze. Literatura piękna9 – Archeologia. Prehistoria. Geografia. Biografie. Historia

Przykład rozszerzania działów UKDPrzykład rozszerzania działów UKD5 – Matematyka. Nauki przyrodnicze

51 – Matematyka511 – Teoria liczb512 – Algebra... itd.

52 – Astronomia53 – Fizyka54 – Chemia55 – Geologia56 – Paleontologia57 – Nauko biologiczne58 – Botanika59 – Zoologia

Porównanie katalogówPorównanie katalogów

KATALOGI FORMALNE

• karty katalogowe ułożone są tylko wg alfabetu;

• korzystamy z nich, gdy znamy autora książki (katalog alfabetyczny) lub gdy znamy tytuł książki (katalog tytułowy).

KATALOGI RZECZOWE

• karty katalogowe podzielone są na działy, a w obrębie działu ułożone są alfabetycznie;

• korzystamy nich, gdy nie znamy autora ani tytułu książki, ale wiemy jaki gatunek książki poszukujemy, czyli o jakiej treści jest poszukiwana przez nas książka (katalog działowy) lub z jakiej dziedziny wiedzy dana książka ma być (katalog systematyczny)

Karta czytelnika

• Zawiera :• -imię i nazwisko osoby • -numer czytelnika np. 607 A• -numer wypożyczonej książki• -datę wypożyczenia• -datę zwrotu książki

Karta książki

• Zawiera:• -autora i tytuł książki• -sygnaturę (np.. P- powieść przygodowa)• -numer inwentarzowy np. 20545• -numer czytelnika, który wypożyczył daną

książkę• -datę wypożyczenia i zwrotu książki

Sprawdzenie wiadomościSprawdzenie wiadomości1. Znajdujące się w katalogu alfabetycznym karty katalogowe ułożone

są ...............................2. Znajdujące się w katalogu rzeczowym karty katalogowe podzielone są

na ..........................3. Jeśli znamy autora, korzystamy z katalogu ......................4. Jeśli nie znamy autora książki, ale wiemy z jakiej dziedziny wiedzy/o jakiej

treści jest poszukiwana przez nas książka, korzystamy z katalogu ...........................

5. Wyróżniamy 2 rodzaje katalogów rzeczowych: ........................ ................... i ............................. ...................................

6. Poszczególne działy w katalogu działowym oznaczone są symbolami .............................. i dlatego ów podział nazywany jest klasyfikacją literową.

7. Poszczególne działy w katalogu systematycznym, oznaczone są symbolami ........................ ........................ .........................., które dzielą piśmiennictwo na .......... działów, oznaczanych cyframi od ......... do .........

Pytania z testów• Odpowiedz na pytania:• 1.Aby w bibliotece skorzystać z

katalogu rzeczowego trzeba znać

• a) tematykę książki• b) tytuł książki• c) wydawcę książki• d) nazwisko autora• 2. W książce „Morze w

malarstwie polskim” zamieszczono reprodukcje obrazów o tematyce morskiej. Chcąc upewnić się, czy ta książka znajduje się w bibliotece, należy sprawdzić w:

• a) katalogu rzeczowym• b) spisie książek o malarstwie• c) spisie reprodukcji malarskich• d) katalogu alfabetycznym

• 3.Co decyduje o kolejności umieszczenia informacji o książce w katalogu alfabetycznym?

• a) imię autora• b) nazwisko autora• c) tytuł woluminu• d) nazwa wydawnictwa

Poprawne rozwiązaniePoprawne rozwiązanie

1. Znajdujące się w katalogu alfabetycznym karty katalogowe ułożone są alfabetycznie.

2. Znajdujące się w katalogu rzeczowym karty katalogowe podzielone są na działy.

3. Jeśli znamy autora książki, korzystamy z katalogu alfabetycznego .4. Jeśli nie znamy autora książki, ale wiemy z jakiej dziedziny wiedzy/o jakiej

treści jest poszukiwana przez nas książka, korzystamy z katalogu rzeczowego

5. Wyróżniamy 2 rodzaje katalogów rzeczowych: katalog działowy i katalog systematyczny.

6. Poszczególne działy w katalogu działowym oznaczone są symbolami literowymi i dlatego ów podział nazywany jest klasyfikacją literową.

7. Poszczególne działy w katalogu systematycznym, oznaczone są symbolami Uniwersalnej Klasyfikacji Dziesiętnej, które dzielą piśmiennictwo na 10 działów, oznaczanych cyframi od 0 do 9.