PRiNÜPE »VKNffSUPLEMENTO MENSUAL DE LA REVISTA, DESUÑADO AL FOMENTO DEL VASCUENCE

DIPUTACIÓN FORAL DE NAVARRA Franqueo concertadoN.° clasificador 34/60

Delegado de la Institución Príncipe de Viana

MARCELINO GARDE Amargarren urtea. — Pamplona, Septiembre -1975- trailla, Iruña. — 115-gn. zenbakia DIRECTOR: V. GALBETE

ZER GERA? BEREKOITASUNBERBERA

Argazkian, Iruña'ko Jiganteak New York'eko «Quinta Avenida» ize-neko karrika gaintik...

Arrigarrizko iría; karrika luze; zeruetariñoko efxeak. Eta gizonak,zer? Txikíak, oso txikiak, jigante baten itxura artuz gero ere. Eta geie-netan, gauza txikienetaz beterik, zikiñak ez-pa-dira... Alakoa da bakar-dade utsean uzten gaituen norberekeria, jende pillen artean eta bakargaudenean.

Aundiak, arrotuak, antuak, jigante bezaiakoak agertzen gera bizi-tzaren karrika gaintik. Kartoiazko jigantearen antza-pean, bakoitza ge-ra n gizon txikia, gízon gixajoa.

Bai, orixe gera. Ta ez esaniñork ori eztala egia. Ikusibestela. Zeñen billean dabillangillea? Lañaren sari billa.Ez du lan egiten lan egitea-gatik, nagusia ongi nai due-lakoz, nagusia maite duela-koz, nagusia aberastu naiduelakoz. Etzaio ajóla nagu-sia. Bere burua bakarrik be-giratzen du. Ta dirua zerta-rako du? Obeki bizitzeko, aldan neurrian, zoriontsua iza-teko; ezpait-da mundu ontanzorion osorik, zorion beterik.

Zertarako ainbeste zabal-kunde, alkate, ordezkari edobeste edozein goi agintzeta-rako norbait autatua izanbear danean? Zabalkundeoietan etzaie ajóla askori(autatuak izan nai dutenak,jakiña) diru purrustada bika-ña ondatzera, esku-orri, egu-neroko, aidizkari, egazkiñe-tan eta edozein eraetan. Au-teskunde oietan zenbat itzleun, zenbat itz goxo, zen-bait eskeintza, autestza uga-ri bildu dezaten, autaíuak iza-

teko? Bai, badakite, ziur dau-de, autatuak izan ondorean,orain barratu ta erein dutena,ondorean ugariki bilduko du-tela. Eta autatu ondoreanzer? Eskeintzak aizeak ega-tu ditu eta, itsasoan itsas-on-tziak bezela, ez dute arrasto-rik ere utzi. Orduan ez duteadiskiderik. Dirua dute adis-kiderik zintzo ta oberentzat.

Kirolak, jostakiñak, zerta-rako ainbeste ostiko oin-pillo-tari, zertarako ainbeste bu-rrukafdi, zertarako ainbestearraunketa, zergatik ainbestetxirrindu-aldi eta beste ain-beste jolasketa? Jostatzeko?Bai, ba leiteke zerbaitetan.Bañan dirua da guzien nagu-si, dirua ibiílaSdi guzi oienoñarri.

Saloskariak zer begiratzendu bere irabazpidetan, ain-beste buru-ausketan? Diruata zoriontasuna.

Erakusleak, billariak, zer-tarako ainbeste buru-auste,ainbeste neke? Jakintza zale-tasunagatik? Baleiteke zer-bait. Bañan ospea, izen aun-dia izatea, aipatuak izatea,aundikeria oso atsegingarriakdirá.

Siñismen gaietan ere, baiegiazko siñismen, bai gezu-rrezko siñismen Elizetan ere;zerek mugiarazten gaitu eraontan edo beste eratan bizi-tzeko, bear-ba-da geren bu-rua ukatuz? Jaungoikoarenmaitetasuna bakarrik? Jaun-goikoaren ongi - naia baka-rrik? Gerendako eztegu ezernai, ez degu ezer billa? Ezal dabil tarteka nasturik ge-ren berekoitasuna, guk zin-tzo ta biotz garbi ta on egi-lleak izan arren, Jaunkoi-koak, sariz, betiko zorionta-suna eman dezaigun?

Zergatik erri zaintzaleenainbeste izaldi leun ta eskein-tzakor, ainbeste joan-etorrialdi? Besteen ontasuna begi-ratuz ote? Besteen osasunata ontasuna begiratzeagatik?Agintza goi-mail!etan iraun-tzeagatik, beren ontasuna be-giratuz, al dan obekiena bi-ziz.

Zer diozu orain? Berekoi-tasun berbera ez al gera?

Nortasuna ta izKuntzaZer gertatuko da laister NaparroaTco euskerarekin? Za-

lantza ta kezka biotzean sartuta dabiltz. Sánchez Carrión'ek«Estado actual del Vascuence en Navarra» liburua idatzizuenetik onetara, ez da ontan sobera aurreratu.

Naparroa'ko goi alderdiko erri batzuek bizirik daukateoraindik euskera; bañan, euskaldun bat iltzen denean, errandaiteke euskerari puxka bat kentzen diotela.

Zer gertatzen da? Ikusiak ikusirik, aurrera begiratu beardugu, zerbait erdeixteko. Atzokoak joan ziran ;aietaz eta ar-taz oroit gaitezen. Ta ar ditzagun bearrezkoenak, euskerarenalde alegiñak egiteko.

Nik orai zenbait iritzi azaldu nituke, neronen asmo taustea, euskera zergatik ari den galtzen:— Baserriak eta erri txikiak beren bizi-moduarekin, orain

arte beintzat euskeraren kutxa izanik, oraingoan ustendirá ta gazteentzat latzegi...

— Erdera bearrezkoa déla etxetik kanpora ibiltzeko; orduan,gure euskera ez da «utilidadekoa»... —Obeki, ez dugubearrezkoa egiten, «utilidadekoa» izan dedin; baiñan,noren errua?

— Ofizial agerketan, erdera nagusi... —Baiñan, gure alo-rretan, etxetan, lantegietan, jai-aretotan, elizetan, karrike-tan eta orrenbertze lekutan, ez al dago bertze bizirik«ofiziala» baizik?

— Eskoletan, ikasgaiak ikasteko eta itzaldiak emateko, erde-ra errexago ornen da... —Eta ñola ez, euskeraren lanariune baterik eman gabe?

— Euskaldun umetxoak eskolara joan ta ez ornen dute so-bera aurreratzen; erdaldunak, bestela, «abillago»... Oz-topoak bertzerik ez ornen dizkiete besteai jartzen; uztea,baztertzea, obe... —Ola mintzatzen direnak ez al dute ika-si Pedagojiaren lenengo irakaspena: «Aurrari, ama-iz-kuntzaren bidez»?

— Maixu ta Zuzendari askok euskeran oztopo gogorrak aur-kitzen dituzte. —Aurkitu bakarrik, ala jarri ere? Dena de-la, ez da arritzekoa: noiz ikasi dute euskera, noiz landu?

— Apaiz aunitz, euskaldunak, eta euskeraz dakitenak, ez du-te euskeraz itzaldiak eta meza ere euskeraz eman nai. Ba-ñan, Eliza ortaz mintzatu da Batikano'ko Batzar Nagu-siaren bidez... Eta euskera ola galtzen ari den erri txikibatean, andre batek erran zidan bezala: «non, elizkizu-netan, euskera baño izkuntz ederragorik»?Euskaldun jendea, «konplejoz» beterik dago, «konple-

/o%» zapaldu dute. Ta len erranak erranik, ñola bertzenaz?Gauzak ala daudelarik, nik iritzi bat eman nai dut. Mun-

du au txikitzen ari da; munduko artu-emanak gertutzen aridirá. Ara, ba, ñola bearrezkoa den norberaren nortasunarieutsi bearra. Guk, euskaldunok, gure nortasunaren sustraiakeuskeran dauzkagu. Gizon batek bere nortasun berezia uz-ten ba'du, uzten du olako gizona izaten, eta ori bere izaera-ri kaltegarria da.

Nortasuna gauz askotarako laguntza da: jendeen artean«norbait» izateko; beretasunezko ondasunak agertzeko; beremendetarren eta etxekoen irudia maite izateko; gaurkotasu-nekoak indarrekin bereganatzeko; asko ikasteko eta geiagoirakasteko; ta ainbertze gauzetarako...

Utz ditzagun alde batera len aipatutako ulikeriak. Izangaitezen gure buru ta gure izkuntzaren jabe. Zabal dezaguneuskera Euskalerri'ko bazter guzietan. Izan gaitezen gurenortasunaren jabe, gure erriaren izen berezia egitez merezita eramanez: EUSK-EL-DUN-A, «eusko izkera dueña».

KEZKATI

Esko!a, ikastola... Oraindik gutxiegi erabifii diren bídeak euskerakiraun dezan

2 — P R I N C I P E D E V I A N A 1975 —IRAILLA

LEGORTEAJoan berria degun udara ontan, legor-

tea dala-ta naiko buruauste izan degu ne-kazariok. Zorionez, beranduxko ba'da ere,euri ederrak, grazi onekuak etorri dirá etabelardiak egunetik-egunera pizten eta aun-ditzen ikusi ditugu.

Urtero-urtero geríatzen dan leloa degulegorte kontu au; bear ba'da ez aurten ala-koa, baña udaberrian ez ba'da, udaran edoudazkenean, urtero jotzen gaitu legortebeldurgarri onek.

Urtero gertatzen dala jakin da, legor-teak ematen digun kezka au zuzentzekoain alegin gutxi egiten degula ikusteak,txundituta uzten ñau. Baserri askok, erre-kak eta iturriak urruti dituzte eta nai izanarren, oso zailla eta garestia gertatuko li-tzaieke erregadioa jartzea; baña beste ba-serri askok, ate ondoan dituzte errekakedo iturriak; oientzako ur-putzu aundi bategin eta bonba koxkor batekin beren be-lardi eta soroak erregadio bidez buztitzeaez litzake ain zailla eta garestia ¡zango.

Aurtengo legorte garaian gure belar-diak naiko ur izan ba'lute, ogei egunetikbein ebakialdi on bat emateko eran ¡zangoziran; eskuakin tirata bezela, egunero az-ten ikusiko genitun. Ongi ikasia dago: be-lardiak bere garaiean bear ainbat ur izatenduanean, legor-antzean ez ba'da ere, da-gonak alako LAU ematen du. Konturatzen

al zera zer ¡zango litzaken, lau alako or-dez, bi alako belar pilloa zure etxean iza-tea? Erregadioa jartzea ez da utsean egi-ten daña, baña laxter ordainduko luke bereburua.

Ernani'ko «Arriatzu» baserrian, orrelakozerbait jarria zeukatela, eta legorterik aun-diena zegon garaiean bertan azaldu nin-tzan, eta ara zer ikusi eta esan zidaten:orrelatsuko legorteetan, erregadioa jarriaurretik, belardi danak gorri agertzen zi-ran eta puxpulo batekin su eman ezkero,danak su artuko zuan; orain, berriz, ezeeta indartsu ikusten dirá, batez ere, zortziegun aurretik bustitako belardia: beltz-bel-tza eta belar koska galantakin.

«Arriatzu» baserri ortan, erregadioa ezdute egiten ur utsakin; ukulluko pixak etasimaurrak urakin nastu eta erregaiatzera-koan bi lan batera egiten dituzte: busti etaongarritu; ez da ba, arritzekoa ainbeste be-lar on ematea; ez ematea ¡zango litzakearritzekoa.

Baserri geienetan zuen traktoretxoakbadituzute; berari erantsi bonba bat etakastu aundiegirik gabe, zuen lurrak busti-tzeko eran ¡zango zerate. Gaur egun kastutxikirik ez dagola badakit; danak goia jo-tzen du, baña lan ontan zerbait egiteak,berea badu.

AUDELA

Aurtengo legortean, Aralar'ko belardiak nabaitu dute egarría

ELIZ-LEGEZKO V'GN. IKASGAIAK

NAPARROA'KO 1KASTETXE NAGUSIAN

EUSKAL ERRIKO LEIOADE VALERA LENDAKARIA

IL DAAunitz urtez Irlanda'ko Lendaka-

ria izan den Eamon De Valera jau-na, adiñeko 92 urteak iritxiz gero, ílda. Oso kristau-katolikoa zen, baitaEuskal Erria'ren adiskide aundia.

«PRINCIPE DE VIANA»'n, joanden Abendua'ren zenbakian, De Va-lera Lendakariaz idatzi zuen gureOZKIN maiteak; gure aldetik, Irlan-da'ko Lendakariak berak beste den-boretan Euskal Erria'ri eskeiñitakoargazkia atera germen, orain bezala.

Garai negargarri ontan, gure bierrien Siñismen eta Itxaropena, Mai-tasun ber-berean elkartzen dirá.

Euskal Erria ongi ezagutzen etaainbeste maite zuen Irlanda'koLendakaria, Edmon De Valera

jauna

IRUÑA'KO «ORTZADAR»TALDEA IRLANDA'N

Agorrilla'ren azken egunetan, Iru-ña'ko «Ortzadar» Taldeak egun ba-tzuk igaro zituen Irlanda'n. An bil-du ziren beste europar talde ba-tzuk ere, musika «folk» jotzen zu-tenak bai ta ere beren erriarenak.Naparrek leku on batean utzi dituztegure kantu ta dantzak. Zorionak!

BELOK'EKO MONASTEGIANEUSKERAREN EGUNA

Irailla'ren 7'an, Belok'eko Abade-txean bere lenengo eun urtekoa os-patu dute. Egun berean, «Euske-ra'ren Eguna» ospatu zuten. Mon-señor Etchegaray, Marsella'ko Goi--Apezpikuak, euskal Meza NagusianBuru izanik, euskaraz egin zuen pre-dikua.

Eun-urtekoaren ospatze berezi on-tan, gure zorionak beste aldeko eus-kal b e n e d i . t a r r e i , batez ere, X.D'lhartze «Iratzeder» Aita Abadeari.

FRONTOI BERRIAERGOYENA'N

Frontoi berria dauka Ergoyena'koLizarraga erriak. Ta asiera ederraeman ere; meza eder bat, euske-raz, Aralar'ko Aingeruaren Irudia al-darean zaukalarik. Gero partidu ba-tzuk ikusi zituzten.

Lizarraga, euskaltzale errt bikaí-ña, erri langille ta trebea, aurreradijoa bere semeen laguntza ta mai-tasunarekin.

Ango apez, On José Goienetxe'kere ongi merezia du guzíen txaloa,errt onen eta euskeraren alde zer-

bait eta zerbait egiten duelakoz;oraikoan, ordean, gure biotzeko do»lumiña jakin-arazten bear diogu be-re aita m a i t e a r e n eriotzagatik.(G- B.)

LENENGO «EUSKAL ASTEA»MUSKARIA'N (TUDELA)

OSPATU ZEN

Lenengo ((Euskal Astea» ospatuzen Muskaria'n (Tudela), orain be-rrogei urte direlarik. Muskariar askooraindik orain oroitzen dirá, gureErribera'n euskal kultura ta euskalkezkak sortu zituen egun aundi aie-taz.

Euskal Aste oni asiera ematekoegon ziren, beste agintarien artean,On Juan Pedro Arraiza, Ñapar Fo-rudun Diputazioa'ren Lendakari-or-dezkaria, On Anselmo Blanco Poyo,Muskaria'ko Alkatea, On PascualGalindo, Zaragozano Uniberts ida-de'ko Irakasiea, ((Euskal Ikaskun-tza»,ren Ordezkaria On Claudio Ar-mendariz izanik.

Aste artan, irakasle famatuek Ne-kazaritza ta Abel-azkuntzazko gaie-taz itzaldi ederrak egin zituzten. Iruerakusketak azaldu zituzten muska-riar artisten margo-irudiak, aintziñe-ko Muskaria'ren liburuak eta ñaparErribera'ren lurraldetako frutuak. As-telariak ibillaldi ta ikustaldiak eginzituzten leku ikusgarrietara.

Irailla'ren 22'an Astearen bukae-ra ospatu zen Muskaria'ko Udal--Etxeko Areto Nagusian, ((Euskallkaskuntza»'ren Batzarre batekin.

Iruña'ko Dantzarien ekiñaldiaktxalo aunitz jaso zituzten.

Esan Ieike, aspaldiko garai artan,Erribera'k biotz zabalez artu zuelalenengo «Euskal Astea»,ren mezua.

II ontan, eta Naparroa'ko Uniber-tsidadean, Ikasgai oso interesga-rriak antolatu dituzte. Ikasgai auekEliz-Legearen Irakasleendako izandirá, Aitortzeko ta Ezkontzeko Sa-kramentuak gaiak direlarik.

Gal oriek zabaltzeko, iru oiñarriedo iturri artu dituzte: Legegíntza,Kristau-ikasbidea ta Lege-jakintza.

Lenengoz mintzatu dirá AitortzekoSakramentu dagokionez, au erra-nez: «Jainkoak, gizon bakoitzari be-re pekatuak aitortzeko eskubideaeman dio; apaizak beti aditu beardio, batez ere, pekatariak eskatzenduenean ta multzuz aitortzea baka-rrik noizean bein ta garai berezie-tan daudelarik, egiñen da».

Ezkontzari buruz ere luze mintza-tu zen: «Ñola gizonak eskontzekoeskubidea berez dauken; Sakramen-tu ontan bearrezkoena, azkatasunadéla, ta ezkongaiak ala ematen du-tela beren itza. Oraingo denboraauetan —esan zuten— aitzaki au-nitz jartzen dituzte; batez ere, ba-koitzak bere problemak laister ta

errez konpontzeko; bañan, egun ba-tean ematen duen askatasunarierrespetua gorde bear zai.o; itzaematekoan, an dauka gizonak bereaskatasuna».

On Rufo Ayestarán'ek, Iruña'koApezpikutegian arazo auetaz ardu-ra tzen denak, bere iritzia emanzuen: «Ñola lenengoz, senar-emaz-teen eztabaidetan, aiek elkargana-tzeko ta ez banatzeko alegiñak eginbear direla».

On Amadeo de Fuenmayor, Na-parroa'ko Unibertsidadean dagonIrakasleak, anitz ederki mintzatuzen Ezkontzaz: «Orrenbeste proble^maren iturria, Gizarteko Fedetasuna-ren eta Kristautasunaren eza dugu».

Hervada Irakasleak, berriz, «Bizia-ren eskubideaz» mintzatu zen; iza-tezko eskubidetik artu zituen bereiritziak: «Nazio aunitzetan jarri di-tuzten legeak, gizonaren eskubideakaurkatzen dituzte».

Ala, ba, arras interesgarriak gaur-ko egunean gai auek, munduan di-joazten giroak ikusirik.

EUSKALTZAINDIABILTZAR IREKIA OKONDON UÜBARR1REN OMENEZ

Okondoko (Araba) Gizarte Etxean, 1975eko abuztuaren hama-zazpian, goizeko 11 t'erdietan, meza nagusiaren ondotik, biltzarirekian bildu dirá: L. Villasante euskaltzainburua, A. Arrue, A. Iri-goyen, eta J. M. Satrustegi euskaltzain jaunak; Julene Azpeitia oho-rezko euskaltzaina eta E. Agirretxe, L. Akesolo, N. Altzola, J. M.Aranalde, X. Aranburu, M. Atxaga, I. Baztarrika, K. Enbeita, J. Fz.Setien, J. Garmendia Larrañaga, X. Garmendia, J. Intxausti, J. M.Iriondo, X. Kintana, H. Knórr, I. Laspiur, J. A. Letamendia, J. L. Li-zundia, Peli Martin, X. Mendiguren, J. A. Retolaza, J. M. Torrealday,P. Uribarren, P. Zabaleta, J. Zaitegi eta J. J. Zearreta euskaltzainlanguntzaileak, J. San Martin Idazkari déla.

Horiez gainera, mahai-buruan, Arabako Gobernadorearen or-dez, Barquero jaun idazkaria; Arabako Foru Diputazioko Martínezde Bujanda eta Sainz Ángulo, jaun diputatuak; A. Abasólo, Okondo-ko alkate eta herriko kontzejalak; F. Murga, Okondoko Andre MariUntzakoaren parroko jauna; A. Fz. de Pinedo, Okondoko GizarteEtxeko lehendakari jauna; Aiara eskualdeko, Artzeniega, Arrespal-ditza, Arrastaria eta Laudioko alkate jaunak; P. Sancristoval, Ara-bako Diputazioaren Kultur Batzarraren zuzendaria, eta J. R. Urkixo,«Real Sociedad Vascongada de los Amigos del País» en zuzenda-ria. Saloia herriko jendez beterik hasi da biltzar irekia.

Euskaltzainburuak agurrezko hitzez ireki du egitaraua, euska-raz eta erdaraz.

A. Arrue jauna, Ulibarri herri gizon zenaz mintzatu zen. Eredu-tzat jo zuen eliztarra, foruzale eta euskaltzale izan zelarik, EuskalHerriko gauzarik maitagarrienen suspertzaile.

L. Akesolo jaunak, Ulibarriren bizitza eta lanak azaldu zituen.Gaur eguneko euskalgintzan horren baliagarri ditugun hiru ekin-tzen aintzindari izan genuen Ulibarri, ikastolak, alfabetatze eta Eus-kaltzaindia hain zuzen ere.

N. Altzola jaunak, Ulibarriren literatur alderdia aztertu zuen.Bere lanik nagusiena Gutunliburua izan zen eta horrez gainera«Egunari euskarazkoa erderazkotik itzulia, Bizkai, Gipuzkoa ta Ara-bako Probintzietan, 1815'garren urterako» euskal egutegia, Leiza-rragaren Ka/encfrera-rekin batera euskal egutegirik zaharrena; Ga-bon kantak; hiztegi bat eta makinatxo bat harreman orduko eus-kaltzaleekin.

H. Knór jaunak, Okondo bere jaioterriari buruz Ulibarrik zer esanzuen azaldu zuen. Orduko giroa, euskerazko eskola t. a.

F. Barrenengoa jaunak Aiara eskualdean euskara noiztik ñoraatzeratuaz etorri den, eta tokiz toki aurkitu dituen euskalkizko be-rezitasunak adierari zituen. Eskualde horretako toponimia azterketalana ere aipatu zuen.

P. Sancristoval Murua jaunak, Arabako Foru Kultur Batzarrakfakzimilez argitara berri duen Ulibarriren «Gutunliburua»'ren aur-kezpena egiten du.

Ondorean, Euskaltzaindiko laguntzaile berri hauei diploma-agi-riak banatzen zaizkie: J. M. Aranalde, X. Aranburu, M. Atxaga, J.Garmendia Larrañaga, J. M. Iriondo, H. Knórr, I. Laspiur, J. A. Le-tamendia, X. Mendiguren, J. A. Retolaza, J. M. Torrealday, P. Zaba-leta eta J. J. Zearreta-ri.

Bukatzeko, Gobernu Zibileko Barquero idazkari jaunak, F. Ugar-te ¡aunaren ezin etorria adiaraziaz, bere izenean agurtzen ditu ba-tzarkide guztiak.

Ondorean, elizaurreko plazan J. P. Ulibarriren omenezko oroi-tarria agertzen dute herriko alkate eta euskaltzainburuaren artean.

Diputazioko dantzariak Arabako zenbait dantza egin dituzte.Anaitasunezko ondor-ean, herri jaialdia frontoian. Arabako dan-

tzariak, Okondoko Musika Akademiakoak, Gorka eta Jon Knórr etaEnbeitatar bertsolariak parte harturik.

1975 — IRAILLA P R I N C I P E D E V I A N A — 3

OBE ALDA ATZERRITARRA LABMZEA?Ala dirudi... Egunero, eta

nun-nai, oi da ezpa. Gauzakegunean ta garestiago. Asko da-nean, asko dalakoz; gutxi da-nean, gutxi dalakoz; eta atze-rririk ekarri bear diralakoz.

Nork askatu korapilloa? Norkulertu gertataen daña? Joan di-rán bi urte auetan, errietako ar-dalariak ez dakite nun sartu ar-do berria, ta zer egin, kupeltegiguziak muturretaraño bait di-tuzte ardo zarrarekin. Eta alaere, ardoa ez da merketzen, ga-restitu baizik. Eta gañera ardotxarra, ur gorrixka, bear danardoa izan bearrean. Edaten de-gun ardo geyena, kimika utsabesterik ez duen ardoa, buruanastutzen duen ardoa. Ez otedakigu zein dan ardo ona? Ezal degu geok biltzen ardoa? Ezgera sueziatarrak.

Txerri-arbi gutxi izan dala tagozamena gutxitu dala? Tafa-lla'tik Iruña bidean, gurdiak tatraktorrak, txerri arbiz beteak,baztarretu-ta egon bear dirala?Txerri-arbia soroetan usteltzendala nekazariak bildu nai ez du-telakoz, saltzeko merkeegi da-lakoz? Ta zer? Ez galdu buruaorregatik. B a d u konponketa.Etxeko nekazaritza lagundu bea-rrean, nekazari tresnak ta onga-rriak merke ta erraztasunekinsaldu, zergak gutxituz, ortarakoarakotu bear lirazken milloi di-tu pillak obe da, noski, onura-garriagoa da, atzerriko nekaza-riari eman, dirutza orrekin ko-

Urrutira gaStzen diren nekazarlen üdolurreían ez da gaurko eguneanesprantxa lorafzen

petako izerdia garbitu dezan.Errazago da orí, noski, bañangalgarriagoa ere bai. Etxeko di-ru ardura izatea al da ori? Etxeondaketa bai, beintzat. Nundikdator diru ori? Norena da? Zu-rea, nerea, irakurle. Ortarakozergaz josi-ta gaude. Eta alaere, digutenez, gerria geiago es-tutu bear gauzak zuzentzeko.Noiz arte? Geiago oraindikan?Bai, bai... Txerri arbi gutxi bil-du ba'da, ta gozamena exkaxba'da Kuba'tik edo erosiko de-gu gozamena; ez gera goza-menik gabe geldituko.

BERDINTASUNABERDINTASUNA. Zer da? Nun da? Itz berberak esa-

ten du: guziendako neurri berbera, guziek berdin gauzbatzuetarako ta bestetarako, lege berbera guziendako.Onek ez du esan nai guziek berdiñak izan bear gerala.Ori ez diteke. Guziok konbentuetan sartu ta bizi bearkoote gera? Orduan ez litzake mundurik. Guziok sendagi-l!e, injeniero, lege-gizon izatera bearturik ote gaude?Ez. Ez gaitezke guziok gauza bat izan. Guziek aberats,eta beartsurik ez? Ezta ere. Jesukristo berak esan zi-gun: «Beartsuak beti zuen artean izango dituzute». Mun-dua mundua dan ez-geroz, beti izan dirá aberatsak etabeartsuak. Ni aberats izan nai nuke, bañan ezin. Egune-ro, ta egunean amalau ordu, lan egin bear dexente bizinai ba'det. Ez dezaioket dirudunari esan: «Emaidazudaukazunaren erdia neretako, zu ta ni berdiñak bait--gera».

Bañan bai eskatu dezakegula berdintasuna guzien-dako beste gauzetan. Oker gauzen bat egin detela, nor-bait il detela, zerbait ostu detela, eginkizun ta diru-bi-deren bat zikin erabilli detela? Goikoa ba'naiz, bekoaba'naiz, guziendako lege bat bakarra, guziek berdin.Zeruak guzien gaiñ berdin euri egiten du, eta baita eguz-kiak ere berotu. Zer gertatu zan joan zan urtean Ipar--Amerikan Agintari Nagusi Nixon'ekin? Arendako ereegiña zan legea.

Eta legea guziendako bat izanaz, guziak zuzenagoibilli gaitezke; bestelaz, gaizki gabiltza ta gauzak zu-zendu ditezen asmorik gabe.

Berdintasuna nun da? Ezta agiri iñun ere, ez an taez emen. Nun-nai ezberdintasuna. Batzuk gose ta bestebatzuk ase. Batzuk ezer jatekorik ez, ezer jaztekorik ez,ta beste batzuk jateketa bikañak, zenbat gosta zaien be-giratu gabe. Batzuek lertu arte Janean, ta beste batzukaizean edo elur gañean jolasean. Badirudi, batzuek la-nerako bakarrik jaio dirala, atseden artzeko denborikgabe, etxetik lanera eta lanetik etxera joateko beste es-kubiderik gabe, asto zarrak ba'lira bezela ta ez giza-se-mea. Beste batzuk, berriz, ez dakite zer dan lan egitea,zenbat gosta dan izerdi egitea babarrun urdaidun eltze-kia bakarrik jateko. Erri aundienak aberastasun ugari,ta beste erri batzuk, sugeak bezela, beti arrastaka. Ba-tzuk soldata bikañak, eta beste batzuk soldata apurrak.

Eta zergatik ez berdindu gauzak pixka bat? Orrelagiza-semearen bizitza aixago ta zoriontsuago izango li-tzake, elkar lagunduz, ta ez elkar ostiko emanaz eta az-tapo jarriaz, gabiltzan bidean. LIZARRUSTI

Zer gertatzen da gure arran-tzalariekin? Arrantza berriz itsa-sora bota? Ene! Eroturik otedaude arrantzalariak? Lan go-gorra da arrantzaleen lana. Urzaratada artean, ekaitz arteanlana egin bear. Eta inoren la-guntzarik ez. Oiek bai diralaizugarrizkoen egilleak.

Eta zertarako ainbeste lan,ainbeste izerdi ta ainbeste eskulatz ta baba ta azal il eskuetan.Ainbeste neke ondoren, lurre-ratzen dituzten xardiñak, gureetxeko- andreak saletxetan be-rrogei peztetan, gutxienez, eros-ten dituzten xardin berberak,arrantzaleei sei pezta ordaintze-ko? Ai ene, arrantzale gizajoak!Ori da ematen dizuten lan-sa-ria...

Bai, zuek arrantza berriz itsa-sora bota dezakezute, ta alpe-rrik izango da zuen lana. Ba-ñan zer? Ez larritu... Jateko,arraia bear da. Atzerrian arraiaerosi ta kito. Eta onela etxekoarrantzalea lagundu bearrean,atzerriko arrantzalea lagundu-ko degu. Eta gero zor aundiakditugula, egunean ta geiago...Ori al da zorrak leuntzeko era?Ezta ori bidé ona, alajaña!

Bei esnea txekorrei ta txerriei,ase arte, ematen zaiela, ta erri-ko karriketan ixurtzen dala?Bai... Ta nolaz ori? Erraxa dajakitea. Gure umeendako ogeita zortzi peztetan erosten de-gun esnea (ez bei-esne apardu-na, baizik gantza gabeko esnea)amasei peztetan saldu bearrean,obe da txalak esne orrekin gi-zendu.

Ez da ajolik neiko bei-esneezpada erriendako... Atzerrian,bei-esne saltzeko nai aundia du-te. Andik ekarri ta kito... Tagañera, esne ekartzaleei zergakgutxitu aberri mugan, ta esnetalde bakoitzagatik pezta bateman.

Gero, beiak gutxiagotu dirala,aragia exkax dabillela... Ta no-laz ezta gutxituko, azitzea askogosta bait da, eta sarale ta be-larrak egunean ta garestiagobait d a u d e ? Kaltegarria dabeiak azitzea Ezta ezagun ne-kazarien izerdia. Ainbeste laneginez geroz, nai luke zerbaitirabazi.

Eta olioa zer? Eta beste ain-beste gauz zer? Auzoko etxea,aldameneko etxea z a i n d u tatxukundu bearrean, asi gaitezengeren etxea begiratzen. Beste-laz, beti ipurdi aidian ibillikogera.

EZKERRA

IRURITA ALMANDOZ MANUEL GOTZAI JAUNA

Ultzama'tarrei ez ezik, euskaídun guziei ere illarrainbide zaigu,Irurita Almandoz Manuel Gotzaiaren izena. Bere aita Teodoro Jau-na, zenoz'tarra; bere ama Xabiera Andrea, arraiz'tarra izanik, etaManuel bera Larraintzar'en jaioa, ezin ukatu Ultzama baillarakoeuskaldunik aipagarriena agertzen zaigula. Ultzama'n artutako bizia,Kristo'gatik martiritzan emango zuan Barzelona'n, Elizbarruti artakoGotzaia zalarik.

Datorren urtean bere jaiotz-egunetik eun urte burutzen dirala-ta,abagune au, merezi duan goralpenez, ospatu bear degu; ta orta-rako bere erkideen gogoberoa ernarazi nairik, Irurita Jaunaren bi-zitzako jakingarrienak, denen aurrean, laburki azalduko ditut. Len-biziko atal ontan bijoaztela, ba, bere gaztaroko albiste batzuek.

K A P U T X I N O E K I NManuel, bere pamiliko amabi senideen artean (zortzi anai ta lau

arreba), laugarren tokian eldu zitzaigun mundura: 1876'an, Dago-nilla 19'an jaio, ta 20'an, Larraintzar'ko parrokian, Paskual YabenErretore Jaunak, bataiatua.

Amaika urte zituan, Kastilla Probintziako Kaputxinoek ikasletzatartu zutenean Santander'en, Montehano'ko «Escuelas Seráficas»-'etan.

Errax igerri lezaiokegu, antza ortako bidetxurrak ¡garó ditugu-nok, amaika estuasunik jasango zituala mutiko euskaldunak, erde-raz zerbait ikasi bitartean.

Ta Montehano'n iru urtez egonda, Lekarotz'ko Ikastetxera aldatuzan bi urterako. Emen latina ta gerkera ikasten zitun bitartean, dio-tenez, txistua ta eskusoiñua jotzen ere oso trebetu ornen zan; etaabeslarien artean beti lenena, bere abots zoli ta ederrakin.

Amasei urte oraindik osatzeko, Basurto'ko Nobiziaduan Kapu-txino sartu; ta, garaia eldutakoan, Lekaide-zin txikia egin ondoren,Ondarrabi'ko konbentura abiatu zan, Filosofiari ekiteko.

Bere bizitzarako ildoerreka ondo irikita zeukan, noski, gazteak;ala zirudin; baiñan, orduntxe leporatu zitzaion beaztoporik samin-garriena. Lekaide-zin nagusia egiteko epea urreratzen zitzaiola-ta,Kastilla'ko Kaputxinoen Aolkulari edo Kontsejeruek etzuten onartuortarako; ta praille-jantzia erantsirik, Larraintzar'era, gurasoen etxeraitzuli bearrean arkitu zan. Naigabe au, 1896'ko Epailla'n, gaiñeratuzitzaion, emeretzi urte t'erdi zituala.

IRAKASLENora jo ateka ortan? Irakasletza edo maixu izatea bururatu zi-

tzaion. Bizibide ortako gaiak gertu edo berrizkatzeko urte bat ar-tu; ta 1897'an Irailla 28'an idatzizko, ta 29'an aozko azterketak Iru-ña'ko Normalan emanda, irakasteko adiña arkitu zuten. (Reg. Gen.de Títulos de Maestros de 1.a Enseñanza, folio 125, y fol. 121-V,núm. 575).

Urte bertanxe, Azaroa 11'an, Ostiz'ko irakasle; ta andik lau illa-betera, Zugarramurdi'ko irakasle izendatu zuten. (Reg. Minist. deEduc. y C, Deleg. de Navarra).

Ostiz'ko irakasle-saria, urteko 300 pesetakoa zan; ots!, ez orain-go pesetak! Zugarramurdi'n urte osoa igaro zun; ta oraingo Erre-tore, José Otamendi Jaunak dasatenez, «Bordakoetxea»'n ostatuzbizi izan zan: eundoko umore alaia zuela; ta Sara'ko neskatxa ba-serritar bateri, andregai txikiari bezela, itzerditxoa eman ere ziola.Bere abotsa sendotu ta biguintzeko, Demostenes Grezia'ko izlariospetsua itxaso ondora joan oi zan antzo, gure Manuel «Akela-rre» leize aipatuetara joaten zalá, oso adiskide zuan Vidal Apez-tegia'kin.

Garai artan antolatu zan Iruña'ko Abesbatza, ta lenenentako abes-larien artean zenbatu zuten gure irakaslea. Aurki, Abesbatza'rentxangoetan, gallen gallen azaldu zan, bai Donosti'n, bai Madrid'en,Tolosa'n, Bergara'n, Kaskante'n eta abar.

A P A I Z K O B I D E A N

Irakasle ta abeslari jarraituko ote zun betirako? Etzitzaion atse-giñezkoa bizimodu ori; nonbait barrena utsik nabaitzen zun; ta Ka-putxinoetatik irtendakoan gelditu zitzaion kezka ura ñola ixildu, arata onera zebillen. Alako batean, apaiz izatea gogoak eman zion.Bere anai zarragoa, Rufino, Filosofía ikasten ari zalá, il zan. Bestebat, gazteagoa, apaiz izango zana, Teolojian ari zan Seminarioan;ez al zan, ba, bera ere bidé ortatik sartuko? Seminarioan bizi gabe,bere izena ikusten da Seminarioko Azterketa Liburuetan, «Enseñan-zas Privadas» izenpean, Dámaso Legaz Jauna Nagusi zalá; ta1899'an Uztailla 18'an «Humanidades» lau urtetako azterketak eki-ñaldi batean emanaz, ikasgai guzietan «Gaillenena» edo «Meritis-simus» atera zun.

Azterketa auek euki baiño leen, Iruña'ko Katedralea'n Salmistaizateko leiaketak eratu ziran; Manuel'ek bere izena eman, ta le-nengo maulan gelditu. Ta Iruña'ko Kanonigo guztiei arritzekoa idu-ritu zitzaiena, emengo Katedralean bere jardun berriaren jabetzaartu baño leen, Balentzia'ko Katedralera abiatu zan, an ere besteabeslari-leiaketak ziralako; ta an ere, lenbiziko maillarako lain epai-tu zuten.

Balentzia'n, ordea, baldintza bat jarri zioten: Katedralean sartzenzanetik urte batera, apaiz izan bear zalá; ñola lortu? Urte ortako(1899) Urrilla 1'an, Katedralean abesten asi zan; ta baimen be-reizi baten bidez, Filosofi guziaren azterketak Iruña'ko Seminarioaneukitzera etorri zan, 1900 Epailla 30'an; lenengo urteko gaietan,«Benemeritus», ta bigarren eta irugarren urteko ikasgaietan «Meri-tus». Gero, udaberrian Teoloji-gai bearrenezkoak ikasita (Teolojiosoa geroago utzirik), Uztailla azken aidian, apaiz egin zuan JuanComes Vidal, Teruel'go Gotzai Jaunak, Gandia'n, «Santo Duque»izeneko elizan. Andik egun batzuetara, etorriko zan Larraintzar'era,lenbiziko Meza Nagusia ematera.

AGINAGALDE

Larraintzar'ko Benta, Ulfzama Ballerako Batzar tokí zarra

4 —P R I N C

!!!!llini!!!l!!llf(il

NEURTITZAOlerkia neurtua dugu geien bat, bertsoz idatzia. Ez da

bearrezko, ala ere, itz-banatze ori; ainbarik ere eder azaldugenitzake gogai ta gauza; Axular eta Txomin Agirre'k, esa-terako, itz lauz ari zirala, zein gotxo eta olerkitsu idatzi zu-ten! Maizenik, ordea, neurriz egiña izan oi da, bertso taahapaldietan taiutua.

Zergatik orrela? Nork jakin! Bertsoaren atzeari so ez-kero, gaitz dakigu aren sorburura eltzea. Bertso neurtu oribagea baiño len, munduko elerti guztietan daurkigu-ta. An-tziña aldi aietan, gaur ere bai sarri, musika ta dantzari itzegokia, neurtua noski, ezarri bear; guk gaiñera, berez bi-llatzen dugu an naiz emen neurkera ta taiua, ta askozazgeiago mintzoaren bitartez gogoari ats eman nai diogunean.

Orai-zaleen artean badira neurtu bear au olerkigintzara-ko elkortze ta kaltegarri zaiela diotenak. Baña negar-erostaau ez dut usté aintzat artu bear danik, neurriak ez bait duegorik mozten, ez zoztorrik jartzen. Benetan olerkari danikez da iñoiz ikaratzen bertsoaren gaiztasunari buruz. Ta,geienez, ez du bape zail aurkitzen bidé ori, goi argi ta in-dar baizik.

Jakite ta gai guztiak dituztelako, bertsogintzak ere badi-tu bere urrats eta lege bereziak. Atzeki au gogoan izanik,arlo orri lotu, dan euskal-neurtizlariak ere, iru gauza okbeintzat, ez ditu albora utzi bear: NEURRIA, TARTEKOETENA, AZKEN-BERDINTZEA. Iru xeetasun auetatik ba-tek uts eman ezkero, bertsoa ez litzake bikain.

Neurtzeko, zenbat «bokal» ainbat piko, «silaba» bikoitze-tan ezik.

Euskeraz geien erabilli oi daña, edo mugaz andikoakbeintzat asko ta asko erabilli dutena, amairu pikodun ber-tsoa dala esan bear.

Badira, ta guztiz bikaiñak, amabost pikodunak ere. Or-tik gorakoak luzeegi ta gogortxo litzaizkigu.

Amazortzikoa, ostera, arras ezaguna ta ospetsua dugu,baiña era askotara idatzirik. Geinetan ez da biñako aha-paldietan idazten, launakoetan baizik, ta orduan «zortzikonagusia» berbera egin oi du.

Bada «zortziko txikia» deritzaiguna ere, zerbait ezagu-na. Sei bertso laudun ditu ta bi irudun; aiek azken-buka-tze gabe, ta auek itz berdiñez amaituta.

Oraindik ere ezagun dugu zortzikoaren antzeko besteneurkera berezi bat, alegi, maite olerki ta zear-bertsotanerabilli oi daña: zortzi bersoko ahapaldia; banakoak, zaz-pi piko dituzte azken-berdintze gabe; biñakoak, sei, azke-nean berdin bururatzen dutela.

Baditugu oiekin nastean beste zenbait neurkera ere, osoerrez-goxoak: seinakoak, zazpinakoak, bederatzinakoak etaamaikanakoak bereziki.

Ez dugu, antza, azken-pikoetako berdin-emaitzea onenbearrezko; gerka-latiñak, dakigunez, ez zuten erabilten.Oraingo izkuntzetan bai, ordea, erabilli oi dugu: gure eus-kera zarrean ere bai. Azken-urteotan badira, ala eta guzti,olako lakirik nai ez luketenak. Esanak esan, orain arte-ko euskal literaturan beintzat, olerki gutxi ditugu azken--berdintze ori gabe.

ONAINDIA

Donostia'n bizi den Alta Zabala tolosarra,1961-gn. urtean asi zen euskal liburu bildu-ma berexl bat argitaratzen. Bilduma orrenizena —«AUSPOA»— anitz ezaguna da eus-kaldunen artean, batez ere, bertsozaleen ar-tean. Liburu oien gala, bukatu ez daikenada; Aita Zabala ez da, paper zar eta bertsoberrlen billa iñoiz nekatzen.

Egia esan, yosu-lagun langille onen lanaz,denek protxua ateratzen dugu. Baiña, Ame-riketan «AUSPOA» lrakurtzen oi duen gurelankide Etchamendy'k besteak baño obekleskerrak eman dizklo: bertsotan. Aurrera la-nean, aunitz urtez!

M. G.

BERTSOLARIENSALBATZAILE II A i El! I

P. J. ETCHAMEND^

(Airia: «Askalabratua naiz...»)

Gizon eta emazte munduan garenak,Jaungoikoaren haurraksortu ginen denak.Ez garela atera guziak berdinak:batzu oso balios, bestiak ez onak;on horiek emaiten neri atseginak.

Euskal-Herri zaharraz noha mintzatzera:bersolari haundiak leñen izan dirá;heyen lan gehienak zohazan galtzera,gizon balientiak ez ba'lire atera;orai heyen aunitz lan dohaz salbatzera.

Nahiz aunitzek duzten merezimendiak,ez ditzazket izenda oraintxe guziak.Batto aipatuko dut, utzirik bestiak.Bihotzian hauk ditut nik sendimendiak:zorretan gare hari Euskaldun jendiak.

Ongi hartu ba'leza hauxe erran nio:uLan hoyek egiteko behar déla genio.Bertsolariak hauxe aitortu behar dio,heyen salbatzailea déla ANTONIO;Jaungoikoak bakarrik pagatu in dio.

Milaka kilometrak bizi bait niz urrun,xantza guti dut harén ikusteko nihun.Harén liburuekin zonbait denbora hunpasatzen dutala, nik erten diot egun:Jaungoikoak dezola luzazko osasun.

Ü Bertsolari izanek zeruan plazerrak: Bertso!ari berriek, zaharrek bezala, gÜ — {{Gure lanak guziak etzituan alferrak». zorrak ez diozkitzute pagatu sekula. |f1 ANTONIO ZABALA'k dabiltza lasterrak, Hala ere, segi zazu, otoi, hola, hola! f j( Euskal-Herri guzian, kurrituz bazterrak, Pedro'k hitz ematen du hauxe, ¡aun Zabala: j |Ü heyen lehengo lanez betetzen paperrak. zeruan denek kantu inen dizugula». §¡

lililí!!^

Txakurraeta ¡irilíHliTxakurra eta ardiak

ditut inguru...Eskuan erripel au,

otsorik ba'letor, ti..,ta tiru.

Au dok bizkera,Bizkai'ko se me!

Bizitzaren billaona etorri eta,ai ñire!

Biotzeko samiña,kendu eziña,

nigaz jaubeturik da...Eztarria I o tu daust,ariña.

Nekeok, diruarren,artu ete leiz,

galdezka dot barrua:barman ta miñagoinízirik!

Ez! Ez dago dirurikau ordaintzeko.

Ñire osasuna iztenba'dot, bizia emengaltzeko...

PAULIN

POZTASUN BILLA MARÍA JESÚS BARAIAZARRAPoztasunaren billa

gabiltza ziurrik;aspertu baga danok

pozaren atzetik.Poztasun ori zer dan

jakin ezagaitik,bere billa gu beti

andik ía emendik.

Poztasuna kanpoanbillatzen dogula,

beronen oin atzetikoker gabiltzala...

Usté dot poztasunabarru daukagula,

harnean bait da sortzenpoztasun mardula.

Barru dogu biotzata ezin atera,

pozikan aurkitzen danikusteko bera...

Eta pozaren bulaor goaz kalera;

baiña, ezin alaitugeu triste ba'gera.

EGIÑAK EGIN ETA OR RONPOM B. ENBEÍTA mZetan yatortaz nere gogora

lengo jazokun itunak,lenaz, gaiñera, nere biotza

samiñez jarten dabenak?Egiñak egin, eta bakean

bizi gura dau gizonak;baiña bakerik ezin dau lortu

kezkaz dagoan barrenak.

Udaberriko txorikumeaegaz asten dan antzera,

ames zorotan elduten nintzan,lora billa, baratzera.

Kolore danak sartzen yatazanbardin nere biotzera;

daña neurea zalako ustez,eskuak utsik atzera.

«Egiñak egin eta or konpon»garai bateko bizitza;

gorputza sendo, amesak aundi,ez bildur eta ez lotsa.

Atsegin loraz asetu ezin,narrasturikan gorputza.

Orain, barruko bakea gura;baiña, kezketan biotza.

Aita Goiko, Zuk badakizuparkatzen damutuari;

azken orduan, parkatu zeuntsanKurutzeko lapurrari.

Zeure eskua luzatu, Jesús,damuz dagoan oneri:

nigaitik, bardin, egin zenduanzeure odola ixuri.

I!j :

Poztasun eskasa daune batekoa,

gaurtikan biarreraamaitutakoa...

Poztasuna ez ba'dabeti-betikoa,

orrelaxe ez ba'da,da guzurrezkoa.

Ta guzurrezko gauzaznago bururaiño:

ez dot gura egizkopoztasuna baiño!

Poztasun egizkoaizan ezketiño,

poztasuna gura dotbeste munduraiño.

Begiak poztasunaezin dau ikusi,

baiña nundik dabillennik bai dot ikasi:

biotzean sortzen da,biotzean azi...

Poztasuna bakotxakgeinke irabazi.

E V I A N A — 5

AGTJR IZAR ERRI«Belkoain»'dikan emanik nagoitxasoari bizkarra;kaleko gaitzak uxatutzeko,badegu zure bearra.Odei gabeko zeru urdiña,aize gozoa ¡parra;ezkerretara, «Buruntza» daukat;eskubira, «Ernio» zarra;ta, aurrez-aurre, erri polit batdirudiena IZARRA!

Gurutze onen oñetan, ezinegin nezake oporra;otoitz goxo bat, ixil-ixilik,begiratuaz or gora.Guztion onez badakizuteNork ixuri zun Odola;beso zabalik il zan Arentzatguk, beti diogu zorra.Sinismenikan etzazu galduIzar-Erri maitekorra!

Aduna'tik, «TXIMELA»'k

gt*i««g^ig^^&gig^

BIAK ZAINDU ITZAZUBERTSO BERRIAK GUILLERMO ALBIZU'K JARRIAK

[IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII¡IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII1II¿

BERAK ERRANEZ IIzanik ornen pilotaría,erran ta erran ari zen Manex,zer den plazako gizon trebia.Hortan, jabetuz pilota batez,trenkatu nahiz beti «kintzia»,hutsak eginik aldi guziez,atxeman zien estakuria:eskietan min, edo bestenezpilota-plaza zakon ttipia!Xapelduna zen... berak erranez!

Roxaü deitu neska gaztia,betikotz eder ezin egonez,mutxurdina zen bilakatia,Paris'en sehi lehen izanez.Baña geroztik, zer kondariaemaiten zaukan dena gezurrez:Miss izanikan, egunkariazen estalia harén potretez!Jinkoak daki nun den egia.Erregina zen... berak erranez!

Kaskoin ergel bat, mihi luzia,mintzo zen gerlaz, ontsa edanez.Lehertu zien, hor, etsaia,lau gizon hilik ukaldi batez!...Gure Pettiri trufatzalia,irrintzinaka hasirik tanpez,ikaran zagon kalakaria,ahoa nunbait hetsi beharrez,beldurrarekin zuri-zuria.Gerlaria zen... berak erranez!

Bere buriaz arras hartia,gizon gazte bat, urruntik jinez,iduri zaukun zela Printzia,mintzatuz zaldiz edo langilez,aipatuz etxe ta jauregia.ezkonduz geroz, espanturik ez...Borda batian zien tegia,ama gaixoa, langilen ordez,asto maingu bat, bere zaldia.Haberatsa zen... berak erranez!

s ::::::::

I G O R T Z E S

Jaun Frantximenta, gora Frantzia! sDena espantu, oihu eginez, £harrotzen duzu jende guzia. £Paris'tarrak du sinesten zinez, £mundian déla, Frantses handia, Slehen-lehena... berak erranez! £

PIARRES HEGUITOA |

[llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllliiillllllllllllliiiliiillilliiiiliiiilillllililllllllllllllllllii

LURRAGURE

Pozari gilfza txit emanez,urrun dantzatu naiz aurtemin;denera jo dut ikus-zale,erri ta gandu ta eder-min.

Erromes izan nai, Etxaun lez,Erroma, Loreto ta Lourdes'en...Arrotz-errifik, baiña, kezkaziré oroia nik dardartzen.

iré oroia zitzaidan leuntoki ederrez asetzean...Venezia'n ta Tivoli'n naizdantza: i lakorik ez da arean.

Arrats sorgiñak, bare, aratz;uda, zingira gain, gandutan...Ibarrak Iorez zamatuak...Iré oroia nik gogotan.

Ez dut ¡doro lur oberikuri-etxetan, ez itxasoz.Toki aiaiak dirán arren,i augu, lur, guk eder osoz.

IGOTZ

t

IZTEGI-TXOKOAahapaldialferaltaaraizaratzarrasarruntatxemanautermin

B

baga, bagebañabaliosbape (bat-be)bederenbilakatuboneta

lerrokada, estrofaalperbada, berriz, aldenaski, nunbaitdirdiratsuguziz, arruntanitz, guztiz, osoatzeman, artuoraietan, oraingunean

gabebaina. bañabaliodunbat ere, zerbaitbadare, beintzataldatutxapela

Ddabedaust, deustdilindan

Eeleelertielkortueneatuereduertenespantuestakuru

Ggaitzagandugantzudura

gerka-latiñagerlarigihiletikgura

duteditzintzilika

itz, berba, ipuiliteraturalegortu, agortuasarre, aspertujarraibide, adibideerraiten, esatenantzorka, geiegizkoaaitzaki

andi, -tzar, izugarriz-[ko

kando, lanbro, laiñojaiera, biotz-berotasu-

[nagreco-latinogudari, soldadugibeletik, atzetiknai, gogo

Hhantikharaginkerihatsantiahaugibegihetsi

Iidoroihardetsiiñesiihiztariintziriiratzeitunitzainitsatsiiztu

jagolajaubetujazokunjeusjin

kalakarikarrankakirolkolpatukondariakuia

andiklizunkeri, zabarkerinekatu, akituaator, etor adi, jin adiertz, bazter, zokoertsi, itxi

billatu, aurkituerantzun, adieraziigesieiztari, eizariatsanka, arnaskagaróaolku, mezu, irakaspen(idi-zain), itaurrekoasustartu, errokatuarriskatu

zaindarinausitu, bereganatugertaketadeus, zerbait, zeozeretorri

ago-andi, tartarkirrinkajoko, josta, jolasjo, zauritukontulari, kontarikubia, kurkubita

lakio, lakirio txori-arte, segadalez (legez) bezalalortu erdietsi, erditxilotia lotua, lotuta

Mmahaimaininatelmutxurdin

maiemanen, emangomasailla, maxelaneskatzar

Nnaskinebannlhun

Oohakoohonoolerki

Ppotretpapau

sahetssatssehiseilasenasorburu

Ttanpeztrenkatutrufatu

noskinueniñun

seaska, kolonka. kumaoraiño, oraindikpoesi

irudi, argazkizozo, ergel

saiets, alde, alboongarrimorroi, zerbitzarilanga, ataka, keletazentzunjatorri, asiera

usté gabe, bat-bateanebaki, erabakiLsekatu, irri egin isti-

[ka arii i i l ltrufatzale

ttipitxanpon

Yy ata zanyatortaz

Zzaíraldizahagizakonzanpaldizeutsanzienzikiterozingirazirriztarizoztor

isekari, irrigilletxikisos, diru

zazkidandatozkit

zanpaldi, zurraldizagizionzigorraldi, zurraldizenionzuentxikitero, irantzailleaintzira, loi, idoierremontari, «remon-

[tistaoztopo, aztapo

Alkartasun bikain batbadu Gipuzkoa'k,gordetzeko oiturazar da legezkoak.Pelota'k iraun dezandirá premizkoak;orko jende leialakditut gogozkoak;aurten dituzte beren«Eztai Urrezkoak».

Joku au itsatsi zaneuskaldun errian;frutuaren sorreradago zuztarrian.Pelota gelditu ezdedin baztarrian,indarrikan daukatenarte eztarrian,kantatuko det gureeuskera zarrian.

Txikia nintzanean,bear nualakobegirale bat bazannere ardurako.Euskal joku maiteenapelota dalako,artxek ipintzen ziranésna-ordurako,jostatu nedin oiñezasi ordurako.

Gero mutil kozkortueta azitzian,indarrarekin gogorjotzen asitzian,batzuetan aurrean,bes tetan atzian,izerdituagatikajolik etzian,amaika aldiz jokatugenduen utsian.

Iñoiz, txanpon batzuekirabazi nai-ta,elkar billatutzekobagiñaden gai. Taguk, pelota ainbeste...ñola degun maita,euskera bezelaxe,au gurea baita.Biak zaindu itzazu,Jaun zeruko Aita.

Ibilli nai duenakondo osasunean,eta jarraitu luzegaztetasunean,saio-aldiak eginbitza, al dunean.Euskaldunak dituankezkak, barrenean,kentzen di tu pelotak,jotzen degunean.

Pelota partidu'n batdala aditzean,ezin egon izatennaiz nere etxean.Eta, begira jartzennaizen bakoitzean,nabaitzen det alakopoza biotzean,batek besteai «tanto»eder bat sartzean.

Batzuek erramintaz,besteak esku utsik,pelota ikustean,nagi danak utzik.Ez daukat kirol onekbear luken itzik,ezin esan dezaketgauza auxe baizik:pelotari izan naigendukela guzik.

Eskuz, azkoitiarraizan da aundiña;pelotarien maixu,gizon atsegiña.Neurtzen zitun aurrea,txoko ta exkiña;«dejada»'rik onenak,zortzira, alajaña...!Eredu zera, onakasko dirá baiña.

Beste arroniztar bat,ñapar dotorea,«remontista» abilla,erne ta trebea.Lurralde au da, sortuzunaren jabea.Zu, berriz, arte orreneusgarri-abea,izandu ziñalakodañen Erregea.

Urrezko letraz jarribi auen izenak,—izar dañen artean,eguzki izanak—:Ataño, txapelakinjokatzen zuanak;ta Ábrego, lenengoa«zirriztari» zanak,mereziak dituztedañen oroimenak.

Oroitarri eder bateginda arrizkoa,—pelotari'n koloremarmol zurizkoa—,neri iduritzen zaitgauza bidezkoaadierazitzekodala agizkoa:«Euskaldunak doai audula herezkoa».

GUILLERMO ALBIZU(Berriobeiti)

:

t

*

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • # • •

6 — P R I N C I P E D E V I A N A 1975 —IRAILLA

AURTXOEN TXOKOAKONTUE

Egun batez María eta San José gan ziren ostaturaafaltzera eta afal ondoan eskatu zuten ia main zutengaua pasatzeko lekua eta ostalariak erran zuen hanetzela lekurik hekendako, ta orduan handik atra, ta ganziren ardi borda zahar batera, eta gau hartan amabietansortu zan aur bat ederra.

Aur hure zen Jesús Aurtxoa, eta bertze egunian ganziren mutikuatzuk mendire yatekoakin egunen pasa.Urie hasi zuen eta gan ziren lasterka ardi borda zaharbatera, han sartu te ikusi zuzten gizon bat, andre bateta aur bat ederra ¡zarra bezala argitzen zuela. Hureikusita, iasterka gan ziren ondo hartan ziren artzain ba-tzuetara, eta erran zuten:

—Ikusí dugu borda zahar hortan gizon bat, andrebat eta aur bat ederra argitzen duela; zatozte zuek ereikustera ardiek utzite.

Gan ziren eta aur hure ikusi zutelaik erran ziotenhan zen andreai ia ñor zen aur hure, eta gizonak erranzuen:

Hau da Yangoikoaren Semea.Hure aitu zutelaik kontentuz artzañek eta mutikuak

dantzan hasi ziren.MARÍA SOLEDAD ILTZAUSPE. 12 urte.

ERRATZU

ASTOA TA GIZONAGan den eguerri mezperan pasatu zauten.Baginuen asto bat arras abila eta aitak biali zauten

egur eske. Berak egina zuen egurra eta gan nitzen eskesu bat ederra egiteko, meza ondotik etorri orduko pa-dera gaztain erretzeko. Lotu nuen astoa egurre karga-tzeko. Erdia kargatu orduko asto zaharra usté libre za-gon eskapo asi zen eta bota zen zorroz goiti eta zutituorduko bi puzter-ostiko eman zaten eta eskapatu zitzai-ten irrintzieka. Aita bertze aldetik baizagon, aitu eta las-terka etorri eta arrapatu zuen astoa eta gan zen lena-goko lekura eta berriz kargatzeko lana eta oraikuanetzuen espantuik.

Atsean gan ginen gau erdiko mezara. Gu etorri or-duko aitetxik erre zuen gaztañak eta aitak erosi zuenturrona eta afal ondoan kantatu ginuen Yesus Aurrarieta errezatu ginuen onak izeteko. Gero gan ginen aitata biak beyen lekura aber ongi ziran eta arrapatu ginuenastoa belauniko. Arritu ginen, etzuen debru guziek be-rakin.

JOSÉ ANTONIO URRUTIA11 urte. ERRATZU

TULEBRAS ABADESA BERRIA

Galdakano'ko alaba den Garamendi Larrañaga'tar Miren Gíxaneautatu dute Tulebras Zisfer'ko Monastegian ango Zuzendari Na-

gusia izateko(MAZO argazkia)

Tulebras, ñapar ego-lurralde-an erri txiki bat. Aspaldianeuskal eta kristauak ziren Ebroibaieko lurraldeak, berriz iraba-zi zituzten gure Erregeak, be-ren mendi-mutillekin, moruak

menperatuz gero; ez da geroz-tik napartzaletasuna galdu.

Eta Naparroa'ko mugan ber-tan, XII-gn. mendean eratuzen Zister'ko Seroraen emen-go Monastegi zarrena. Ingurue-

Uharíe-Arakil'go «Geinbera»'ko belardian, aurtengo ÑAPAR ARTZAIN-TXAKUR TXAPELKETA'n, iru lenen-go irabaztaleak: Pedro Ansa, ARAÑO; Frantzisko Etxebema, AZPILKUETA; M.a Pilar Eilzalde, AMAIUR

(MENA argazkia)

Joan den Abuztua'ren 31-an ospatu zuten Bigarren saio hortan, bost zakurrek buru-Huarte Arakil'go herrian Nafarroa'ko Artzain- ratu zuten ongi agindutako lana, seigarrenakZakurren VIII Txapelketa. Jende asko etorri huts eginik.zen zakurren lan miresgarri hau ikustera. Iru Azkenengo proban aritu zirenen izenakmilla ikusleizangoziran «Geinfc^a.kobelar- fiLJSrA))5 aLABRI», «LINDO», «BETI» etadian bilduak, hor ageri baita ikuskizun hauek e p i r x Í B . fodiák kertxolaren barnean sartzejendearen gogokoak direla. Ameka zakur amar h o r i z e n k n i k z a l ] e n a e t a a r t z a i n i e k l a r r iartzainekin ari izanak dirá Sanketa hontan. zabiltzen beren zakurrak ezin zuzenduz oihu

Ohitura den bezala iru saio ziran egin be- ozenak egiten zituztela: «poliki», «ixilik», «lo-harrak: tu horri», eta beste asko hitz ere gisa hortan

Lenbizikoa: Zakurrak behar zuen itzuli beren zakurrak ederki gidatuaz. Azkenengobat egin belardiaren inguru guziari artzainen lan hontan, «LISTA» Arano'ko Pedro Ansa're-egindueri kasu eginez. na eta «LARRI» Azpilkueta'ko «Xanparte »'ko

Bigarrena: Esi baten atekatik edo esarte- bordako Franzisko Etxeberria'ren zakurrektik ardiak sartuazi. bakarrik bururatu zuten lana ardi guziak ker-

Irugarrena: Arditegi edo kertxolaren bar- txolan sar-atra eginik. Beste gainerako iruekñera ardiak sartu eta atera. ahal guziak egin zituzten, baina etzuten lana

Lenbiziko proba egin ondoren, epai-mai- bururatu; ardiak «ezetz» esan zuten eta etzi-koek sei zakur berexi zituzten aurrera segitze- ren ate tik sartu.ko, beste bostak kanpo utzirik.

EPAI-MAIKOEN ERABAKIA:

TXAPELDUN: «LISTA» Artzaina Pedro Ansa. Arano'koa 334 puntoBigarrena: «LABRI» » F. Etxeberria. Azpilkueta'koa 333 »Irugarrena: «LINDO» » M. Pilar Elizalde. Ámayur'koa 247 »Laugarrena: «BETI» » P. Bengoetxea. Olazti'koa ... 245 »Bostgarrena: «PITXI» » S. Fernandez. Altsasu'koa ... 153 »Seigarrena: «LISTA» » José Lakuntza. Arbizu'koa ... 99 »Zazpigarrena: «MORO» » José Lakuntza. Arbizu'koa ... 52 »Zortzigarrena: «NAVARRO» ... » J. Bengoetxea. Olazti'koa ... 37 »Bederatzigarrena: «TXATO» ... » M. Fernandez. Altsasu'koa ... 33 »Amargarrena: «NAVARRO» ... » I. Salaberria. Urbasa'koa ... 32 »Amekagarrena: «ZARPA» . . . . » F. Legasa. Lesaka'koa 8 »

Irakurlea ohartu izango da izen berdineko Irabaztaleek Sari ederrak eskuratu zituz-zakurrak badirela. Bi «Lista» eta bi «Nava- ten, iru lenbizikoak «Kopa» ederrak ere bazi-rro». tuztela. Epai-Maiko jaunak dirá Oñate'ko Ar-

ARTZAIN BEZT1MENTARI SARIAK: tzail\ Zakurren Sariketa aundia epaitzen du-. . . . . Ali », o * r- -i >• ten ber-berak. Gure zorionik beroenak Sari-Lenbizikoa, Altsasu ko Santos Fernandez i 1 , L 1 L T . TIBigarrena, Amayur'ko María Pilar Elizalde'ri ketaren antolatzaleei eta goresmen aundienak

zakurren nagusieri, batez ere Pedro Ansa etaARTZAIN ZAKUR ARRAZA GARBIENARh «Xanparte»\o bordako mut iko gazteari.

Lenbizikoa, «NAVARRO» Urbasa'ko Salaberria'renaBigarrena, «TXATO» Altsasu'ko M. Fernandez'ena ANZANARRI

tako moruek, Tulebras'ko Se-rorei emango zizkieten urterouztaren «amarrenak». Ala es-keindu ta bete «Alza de Bare-llas», «Abdelmeck», «Zaheit»eta beste batzuek.

D e n b o r a artatik, 1149'tikgaurdaño, Monastegia zuzenduduten 116 Andre Nagusien ize-nak irakurtzen ditugu bertangorde den «Izpillu» liburuan.

Agorrilla'ren 25 - gnean., 12urtez Zuzendari bezala egonden Iñigo Berisa Laura napa-

rrak bere ardura utzi du, taGaramendi Larrañaga MirenGixane bizkaitarra izendatu du-te. Nagusi berriak baditu, seiurtetarako lan eta kezka ugari:bai, arri zaarrak lengoratze-koan, bai ta bere ardurapeandauden arimak gidatzekoan ere.

Zizter'ko Monastegi bat «Jai--Aretoa» ez izan arren, nes-katx aunitzek jotzen dituzteatariak. Joan diren zortzi men-detan bezala, oraingoek dakiteiñork ez dezakela barneko utsu-

nea bete; Jainkoak bakarrik:«Vahea uzten dizuet, nere pa-kea ematen...». Eta 800 urte di-relarik, gure Erribera'ko bara-tze ortan loratzen dirá lan etaotoitz lore usaidun oriek, betiirauten duen frutuak ematen.

Ulero artu, eta ango euskalserorak pozik irakurtzen dutenPRINCIPE DE VIANA aldiz-kari onen bidez, Tulebras'koMonastegiari gure opa zintzoe-na: Jainkoa beti lagun zaiela!

GARDE'TAR M.

1975 — IRAILLA P R I N C I P E D E V I A N A — 7

SAKANA'KO KONTU...Sakana'ko errege - b i d e k o

errietan, Arbitzu ta Urdin'diklanda, umeen aotan gutxi en-tzuten da gure euskera.

Ala ere, yende andiek, askota askok, bai ornen dakite eus-keraz; ta ondo yakin gero. Erribatzuetan geiago, bestetzuetangutxiago; bainan, danetan da-kite izketan.

Arbitzu ta Urdin'en ondotik,Etxarri-Aranatz ta Lakuntza da-toz euskeraz geiago dakitenak.Bainan, errege-bidetik urruti,Ergoiena'n, iru errietan Una-nu'n, Dorrau'n ta Lizarraga'n,iruretan ez bakarrik yende an-diek, baita umetxo txikienakere, kaleetan ta beren artean,beti euskaraz ari izaten dirá.

Huarte-ArakiFdik gora nin-joan bein Aralar'ko Santutegfrayoateko; ta orra, aldapa gora,Huarte-ArakiFgo gizona, berro-gei urte inguru zituana. Ni San-tutegfra bezela, gure gizona erebere artaldera zijoan, artzaiazan-eta. Euskera gozoa egitenzuan.

Bereala g a 1 d e t u zidan:—«Aita Yurre, nekatu-ta?».

Eta nik erantzun: —«Bai».O r d u a n arek: —«Lautan

ogei urte dituzula laster, zerga-tik etortzen zera oiñez, mendionetik aldapa gora? Zergatiketzera yoaten beribillean, bestealdetik?».

Nik orduan: —«Aralarkomendia, mendi santua da ne-

Huarte-Arakil'go txoko maitagarrian, utziko al dute euskera iltzen...?

retzat; ta orregatik, pekatuadala deritzait belbillean yoatea,oiñez yoan bagerik. BadakizuMoisés ere, astotxoan yoan ba-gerik, oiñez yoaten zalá ta, gai-ñera, oiñutsik...».

Eta arek, ber r iz : — « . . . pe-katu mortala?».

Nik: —«Bai».Arek, zarataka: —«Aita Yu-

rre, ea zurea dezun pekatu mor-íala...! Ni, bai; ni oso ondo na-

BazTan-Bmasoa

Baztan'go errietako festetan iñoiz falta ez daiteken «mutil-dantza»

Lenago besta eta orai ere be-rriz besta; dudik gabe bertzeberririk ezta.

Abuztuko hilabetea holaxejoan zaigu, besta bestaren gai-nean. Aipatu behar ditut gureeskualdean ospatutákoak etaherrien izenak: Bera, Ziga, Sun-billa, Aranaz, Etxalar, Dona-maña, Zubieta, Oronoz,Arraiotz, Amaiur, Zugarramur-diy barbarte, Lekarotz eta he-gasa.

Leku guzietan naiko ikusga-rri eta yosteta, soñua ere auser-ki eta yendea pileka, autoáktxinurria bezala iñon ere ezinkokatuz.

Aurten bertsolariák izan duteohore eta hala zenbait herrie-tan beren kantu miresgarriakentzunak izan dirá. Sunbilla'n

Latasdren omenaldiaren egu-nean aritu ziren Mitxelena etaEtxeberria. Zubieta'n Lizaso etaLexoti. Oronozen, Arotzamenaeta Gorrotxategi. Amaiur en,Laskao-Txiki eta Mattin. Leka-rotz en hoiek berak Mattin etaLaskao-Txiki. Legasdn Arotza-mena eta Lazkao-Txiki.

Aipatzekoak dirá ere Berdnegin dirán pilota partidak; Sun-billa'n eginikako besta Lata-saren omenez; aizkora apos-tuak zenbait herrietan; Legasdnospatutako dantzarien Sarike-ta; Oronozen eta Arraiotzeneginikako mutil - dantzak, etaZugarramurdiko zikiro - yatea.

Bestak deus makurrikan gabejoanak dirá eta gisa hortan joa-nik yendea ere kontent.

M. IZETA

bil aldapan gora, gaztea naiz--eta».

Eta aldatzaren zatirik zorro-tzenean, eman zan arin-arinkaigotzen, ipurdiarí yo-ta ankabiekin, batean baterí ta besteanbesteari.

Euskeraz, erderaz baiño obe-ki egiten zuan. Aingeru Azpirozzuela izena erantzun zidan, nikgaldetu nionean.

Bidean, eleketa alai, yakin-garrian, yoan gifiala, besteakbestea kontu au ere esan zidan:

—«Badakizu zer gertatu zi~tzaien iru artzaiei, bat frantze-sa, bestea naparra, ta irugarre-na, gipuzkoanoa?

Egun botez, arrai andi, ederbat, erosi zuten, iruren arteanyateko ta, erre ondoan, gipuz-koanoari eman zioten partitze-ko, tontoena zalakoan. Orduan,gipuzkoanoak: —«Frantzes to-ma cabes». —«Navarro, tomarabo». —«Gipuzkoano tonto, er-diko tronko».

Nik, orduan, gure artzaiari:—«Ori, Bizkaidn, beste era ba-tera kontatzen da. Ezagun daEuskalerríko artzaietan oso za-baldua dagoela».

Bizkai'ko era ere ekarriko ni-zueke; bainan, luzeegi ez iza-tearren, beste baterako uztendizuet.

* * •

Eta berriz ere, Sakana'koerrietan, umeak euskeraz egitenez duten errietan, oraindik yen-de andietatik askok eta askokbadakitela euskera; ta, gaiñera,erri batzuetan oraindik umeakere, euskeraz egiten dutela. Ola-ko errietan —nik usté— bear--bearrezko dala eskoletan eus-kera sartzea, berriz ere umeaklagundu dezaien zaarrei euske-ra gordetzen ta ola zaarrak ere,umetxoai, berez bezela, euske-ra irakatsi dezaien.

Ni ñor ba'nintz Ñapar Dipu-tazioa'ri eskaria egiteko, orixeeskatuko nioke, biotz-biotzez:eskoletako konzentrazioetan sardezatela ta sartu len-baiño-lenNapar-izkuntza, Euskera...

YURRETAR YULEN A. K.

GARAZI

Nausiaren erbiaIxtorio-mixterio;zaharrak ederkio;berriak hobekio;dakienak kondadio!

Egun batez goizian-goizik,

8 — P R I N C I P E D E V I A N A 1975 —IRAILLA

Ll B U R U AK

Apuntaciones s o b r e un

viaje por el País Vasco en

la primavera del año 1801

W. F. VON HUMBOLDT

«Auñamendi» ArgitaldariaApart. 2. DONOSTIA Wühelm Freicher Von Humboldt(1767-1835)

Joan den mendean, W. Humboidt jakintsu aundia zen. Alemani'koPostdam irian jaio zen 1767-gn. urtean. Berlin'eko Unibertsidadeaeratu zuen; lurralde anitzetan ibilli zen eta berreun izkuntz ikasizituen.

Euskerari buruz, zer? Euskalerria'n bi aldiz egonez gero, gureErria ezagutu ta euskera ikasi ta maitatu ere. Au ta geiago ikusi dai-ke «Auñamendi» Argitaidariak atera duen íiburu berrian. Bildumaorren 103-gn. zenbakia da; 189 orrietan gauza interesdunak ira-kurtzen ditugu: bete-beterik dago, izki edo «letra» txikia bait da,xeegia, nunbait.

Liburua erderaz dator: Telesforo de Aranzadi jakintsuaren itzulpe-na. Azalean, arrigarrizko irudi bat: Erronkari'ko