PRtNÜPE B VKNA'SUPLEMENTO MENSUAL DE LA REVISTA, DESTINADO AL FOMENTO DEL VASCUENCE

DIPUTACIÓN FORAL DE NAVARRA Franqueo concertadoN.° clasificador 34/60

DELEGADO DIPUTADO: M. J. URMENETA Irugarren urtea. - Pamplona. - Febrero. - IQ68. - Otsailla. Iruña. - 2/j.gn. zenbakia DIRECTOR: J E. URANGA

LEKUNBERRIEztakit txorakeria izango den, erriak jendeak bezala direla

esatea. Gure erritan, edozein erromeritako dantzarien artean be-zala, denetatik ba da: gazte ta zahar, gorri ta txuri, illun etaargi. Zein otzak diren, esate baterako, ezin illez beren bizia da-ramaten erri gaixoak!

Lekunberri aipatzean, emezortzi urteko nexkatx polita etor-tzen dakit burura. Festazale eta alai, udan kanpotarrez betea, etabarruti guziak igandetan bereganatzen dituen nexkatx ponpoxa.

Dena argi eta dena kolore. Berdez, belardi eta barruti guziengona zabala. Gorriz, gure aurrekoen zainetako odolaren lokarria.Txuriz. gure oitura onen iturri garbia. Sokaz inguraturik, be-launetik berakoa, lanetik bizi gerala jakin dezan munduak; etaczpain gorriekin, zirtzileriak esku mutur eta lepo ondoan, uda-zale oien azaleko betegarria. Zein polita, Larraun'en, Lekunberriren aurpegia!

Ezin ukatua dena, Lekunberrik izan ditu bere kezkak; bu-ru auste aundiak, Bere semeak, ogia agora erematekotan, erritikkanpo joan behar izaten zuten garaia. Baserritako irabazbideakiur jo eta etxe ederrak ustutzen asi zirenekoa Euskera maitea,ema-txar baten aurra bezala ezpainetatik kendu eta lurpean sar-tzen saiatu zirena. Eriotzean zegon, orduan, Lekunberri...

Zorionez, etzen il. Dirurik gabe eta laguntza eskasarekin,baño, bizinai aundiarekin eman zituen lenbiziko pausuak. Gauresan dezakegu, Lekunberrri'ko semeak ez dutela erritik aterabeharrik izango. Lantegiak bertan ba dirá. Udazaleak aspalditikikasia zuten Lekunberriko bidea, ostatu eder eta mendi zoraga-rriz jantzia izango dute. Euskera maitearen barne mina ere biotzaikutzen asia da. Lekunberri, neskatx gazte liraña bezala, bereedertasun guzian esnatu da.

Ez da azal berritze bat bakarrik, Barnean darama odol berri-tzea. Bere nortasuna galdu izan balu, Iur emateko txuriz jaztenduten nexkatxaren gorputz ila bezala izango zen azal berritzeguzia. Eta guk dantzari, alai eta bizi nahi ginuke Euskalerrian,Lekunberri.

Bere begietako zeru urdina, urdinago déla esango nuke nik;izarrak ere ba dute Aralar mendi gainean len etzuten dirdiraberezia. Ametsa ote, edo egiazko zeruaren poza?

Lekunberri! Euskaldun beti!

LARRAUN'GO ETXEAK«Artxueta» tontorrean nago, zu-

tik, neguko egun argi epel batean.Auxe edertasuna!

Goian irukia dirdir zeru urdin ba-tean, batere laño, edo goibel, edogandurik gabe. Iñoiz balinbada oz-karbirik, oraintxe.

Bean, beste lurralde polit eta men-di garai tartean LARRAUN ibarraedo ballea, eder, zabal, ikusgarri,bere berdetasun orlegia etxe txurizta errixka politaz an or-emen tinka-turik.

Ez ditut balleko erri guziak ikus-ten; baño ongi oroitzen banaiz, onaemen amazazpiak, aspaldi bateanzortziko doñuarekin kantatu oi zi-ran bertso batzutan:

Madoz eta Oderiz, — urbillena[Astitz,

Andik ni Mugiro'ra — pasatu al[banitz.

Arruitz'en ere ez daukit — ikus-[teko aundirik

Aldatz eta Etxarri — ni Uitzi'n[banintz.

Gorriti ta Azpirotz — urrena Le-[zeta,

Errazkin ta Albixu — gaua pasa[eta.

Baraibar ta Iribas — Alli begietan,Goazen Lekunberri'ra — amazaz-

[pi erritan.Alderdi on asko ditu, izan ere,

Larraun'go ibarrak: bere kristauta-sun bizia, euskaltasun jatorra, ikus-pegi eder-ederra, jendearen xalota-sun ta gizontasun uka eziñak. Etanolako etxe ta etxondoak! !

Eztago ongi guk gerok esatea;baño gure errietako etxeak, bes-teen aldean, egiazko jauregiak ditu-gu, ziñezko palazioak.

Zoaz mundu guzia barna andiko-rik ortikora, ta eztuzu bear badaiñon arkituko Euskalerria'n bezela-ko etxe ederrik. Zerbaiten gatikesaten zaie gure artean etxe jabeai«etxeko jaun» ta «etxeko andre».Euskalduna, bene benetako Jauna!

Ba, etxe ta etxondo eder gai on-tan, LARRAUN ibarra joko nukenik guzien buru ta nagusitzat. Baiapike! Or dauzkazute, ikuspidez,beste askoen artean: «Goldarazena»edo «Loperena» Aldatz'en; «Etxe-berri» edo «Jaundurritzena» Bara-bar'en; «Ausenea» edo «Juansantze-nea» Etxarri'n; «Otxokiñena» Erraz-kiñ'en; «Antonea», «Ipiri», «Garai-koetxea», «Juanmartiñenea», «Za-patanea» edo «Zeztonea» Lekunbe-rri'n; «Otsanbela», «Martinperena»,

«Joanenea» («Orixe» zana azi zu-ten etxea), edo «Perutxenea» Uitzi'n.Ta ainbeste ta ainbeste! !

Oiek dirá etxeak, oiek! !Goitsu, luze, zabal, arri gogor bi-

kañez egiñak, atari ta leio nasaiakinguru, armarri ikusgarriak aurre-koaldean; barnetik, ezkaratz, oku-llu, estrabi, ta gañerakoak; ganba-ran sukaldea, jantokia, gelak etabeste egoitzak kutxaz, alkiz, ziza-lluz, ta beste altzari ta tresna zarederrez apainduak; tellatupean sa-faiak eta mandioak, selauruak etabelartegi aseak. Denak zorrozpe edoodorrazpi zabal batek babestuak.

Merezi dute gure etxeak, zenbaiterritan in duten bezela, aldaberri-tzea, arriya agirian jarriz, zarkeraederra ar dezaten.

Merezi lukete Larraun'go etxe bi-kaiñ oiek liburu aundi bat, argazkiaskorekin, beren edertasunaren ager-pidetzat. Merezi lukete, ta noizbaitlan ori egingo dalakoan nago.

Etxea! Gure etxea! ! Zu zara bi-ziaren iturri agor eziña; zu eziaro-ko kabi goxo beroa; zu otoitzal-dian elizatxoa, lan orduan lantegia,jostatzekoan jostalekurik alaiena,gaixoaldian sendagailurik bizkorre-na, asarrean eztia, negargunean mal-ko oiala, noiznai ta nunnai gizonta-sunaren gordeleku, gure artean eus-kaltasunaren estalpe ta geriza.

Agur, etxea, gure etxea! !

«ARTXUETA'KO UN AI A»

P R I N C I P E DE V I A N A FEBRERO 1968

No lo demoremos másUn artículo publicado en «Nuevo

Diario» y reproducido por El DiarioVasco atrae de nuevo nuestra aten-ción hacia un tema importante, alcual hemos solido referirnos enotras ocasiones en estas mismascolumnas: la protección de las mi-norías lingüísticas. En e! momentoactual las querellas lingüísticas sontema de actualidad en diferentespartes del mundo y, en algunos ca-sos, como ocurre en Bélgica (dis-turbios en la Universidad de Lovai-na; complicaciones litúrgicas en zo-nas limitadas) y en la India (gravesdesórdenes y violencias en todo elpaís en defensa del hindú contra elinglés), llega a adquirir caracteresagresivos.

El mundo socialista no escapatampoco a esta clase de problemas.En Yugoeslavia, por ejemplo, grannúmero de intelectuales publicaronuna declaración en defensa de lalengua croata —no muy diferentede la lengua servia— provocándosecon este motivo importantes friccio-nes políticas.

También las grandes lenguasplantean sus reivindicaciones y de-fienden su «clientela» cada vez quese encuentran en situación minori-taria.

Así los franceses reclaman la en-señanza de la lengua de Moliere enel Valle de Aosta y propugnan laplena expansión cultural del francésen el Canadá.

La prensa española ha dado relie-ve, con justa razón, hace unas se-manas, a la noticia de que en Nor-teamérica los niños hispanófonosserán educados en español. Españay varios países de Iberoamérica re-clamaron asimismo ante la U.N.E.S.C.O. la defensa del español en lasIslas Filipinas. Como resultado deello, la Conferencia General de laU.N.E.S.C.O. aprobó en 1966 una re-solución en virtud de la cual unacomisión especial acaba de llegara Manila para estudiar sobre el te-rreno la implantación del castellanocomo lengua escolar cuando dealumnos de familias hispano-parlan-tes o hispanófilas se trate.

En estos últimos meses la pren-sa española ha dedicado tambiénbastante atención a este tema a ni-vel peninsular y se han publicadobuen número de artículos en defen-sa de las lenguas locales, es decir,en el sentido de que estas debenser llevadas a la Escuela para quepuedan pervivir y desarrollarse nor-malmente.

El rector de la Universidad de Sa-lamanca escribía hace poco en el

«ABC»: «Es doloroso que la escri-tura, la gramática y el dominio delidioma nativo, queden relegados, almargen de la enseñanza escolar,teniendo que improvisarlos privada-mente cual si no se reconociera surango cultural propio».

El señor Salvador, publicaba, nohace mucho, en un lugar destacadodel periódico «Arriba» un artículoen el que se declaraba, entre otrascosas interesantes, que «el estudiodel catalán, como e! del galaico,como el del vascuence, deben em-pezar en el parvulario, en la normal,en el instituto, porque el idioma esuna comunión social y la personaque piensa, siente y habla en dosidiomas tiene dos cultura». El artícu-lo terminaba diciendo: «Por favor,que en un futuro próximo sea unarealidad el plurilingüismo nacionalcomo base de armonía social».

Peticiones moderadas y, segúncreo, perfectamente realizables, hansido elevadas al Ministerio de Edu-cación y Ciencia para que se im-plante la enseñanza del catalán ydel gallego en las escuelas. La Aca-demia de la Lengua Vasca y la So-ciedad de Amigos del País han he-cho también gestiones análogasrespecto del vascuence presentan-do peticiones escritas y visitandomás tarde, en septiembre último, alseñor ministro de Educación, dequien recibieron, por cierto, impre-siones alentadoras.

Por desgracia, nada se ha sabidodespués. Sin duda la cuestión estáen estudio en los organismos téc-nicos competentes; pero nada sa-bemos de ello por el momento. No

quisiéramos, sin embargo, que seechase tierra a este asunto, paramuchos de nosotros tan importan-te.

Este periódico hacía ayer mismoalusión al tema de las minorías lin-güísticas en su artículo editorial.Refiriéndose concretamente al pro-blema flamenco-valón, hacía ver elgrado de envenenamiento a que sepuede llegar en esta clase de pro-blemas. «Nada más fácil —decía eleditorial mencionado— en comuni-dades heterogéneas, para conseguirun acomodamiento razonable y deapacible convivencia, que hallar fór-mulas adecuadas».

Puesto que la cuestión no es aquíni mucho menos, tan complicada, nodejemos que estos problemas se di-laten indefinidamente.

Y si desde el punto de vista téc-nico o económico existen dificulta-des, pónganse al habla los órganosdel Ministerio con las Corporacio-nes locales y las instituciones cul-tas que han formulado peticiones,para obviar rápidamente los incon-venientes que existan. No pareceque la téctica de relegar ia soluciónde los problemas difíciles —si esque alguien pensara que este seaun problema difícil, cosa que yo nocreo— sea buena en casos de estanaturaleza, porque las gentes se es-candalizan y los sentimientos seagrian.

Yo diría simplemente esto: no lodemoremos más.

CARLOS SANTAMARÍA

(Donostiko «Diario Vasco»-tik ar-tua).

L e k u n b e r r i ' i n . . . z e r b e r r i ?Uda azkenean agotan ibiliak dirá

Lekunberri'ko gora-berak. Gure za-harrak ziotena, «artzaiak asarratueta gaztaiak agertu». Uda aldean Le-kunberri ikusten duenak erri abera-tsa déla esango luke; urtearen on-dar egunean galdetu behar aginta-rieri...

—Or zegok, ba, koxka! adiskideaundi dut ala mintzo dena.

—Nahi ta nahi-ez, sarrera onakizan behar ditu Larraun'go iri bu-ruak, galdetu diot.

—Bai eta ez. Ez da aberatsa es-kutan dirua darabillena, berea due-ña baizik. Amasei Larraun erritakosarbiderik oberena Lekunberrik du.Eunendako berrogei, berak sortzen

dio ballerari. Baño, ez du orrekinezer egiten. Lekunberri'k burua ja-sotzeko bere dirua behar du...

—Zein da zuen asmorik premia-tsuena!

—Erritarrendako lanbidea bertansortzea. Orai arte kanpora joan be-har izan dute eta ori negargarria da.Ba ditugu bizpairu lantegitxo; baño,ez aski. Txoko polita eta mendi ede-rrak izatea gauza ona da, baño ezda naiko; bizitzeko... lana.

—Zer laguntzarekin kondatzen du-zue?

—Guk dugun guzia iturriko ura,eta pilota-plazaren urte saria.

Lenbizikoak berrogei milla peztadakarzki; eta pillota jokuak beste

ogeita bost milla uzten dizkigu. No-ra joango gera orrekin?

Perrando Amezketarra eldu dakitgogora; bere pobrean ura ba zueneltzean, eta festaz festa jaten zue-narekin bizi zen, nolabeit, gizajoa.Baño, Perrando alperra zen eta Le-kunberri langille fina. Langille ona,ñola edo ala aurrera aterako da.

—Eta zer esan Lekunberri'ko eus-kal giroaz? Bere burua urkatu duelaentzun nuen lengo batez; ila délaango euskera... Lotsatu egiten di-rela euskera mintzatzez.

—Urkatu ez; lepoa estutu, baka-rrik. Gerra ondore artan ba dakizuzer gertatu zen. Gero, erri batzukizan zituzten beren gizonak; bestebatzuk berriz akerrak... Emen gerta-tu zena leku askotako kanta da: al-de batetik bildurra, eta bestetik ñoretorri da begien idekitzera? Eta itsuabeste itsu batek balin ba darama...

—Ez al da giro berririk sumatzenzuen artean?

—Bai, naski; eta sakona. Bazterguzitan euskera kontua aipatzenasia da. Alde edo kontra; baño eus-keraren kezka. Norbaitek izan de-zaken kalterik aundiena etsairik ezizatea da; eta ortako ere balioetzuen gauza bezela jotzen zutenLekunberrin euskera... Ba dakizu zerden illari lur ematea?

—...eta orai?—Aita ama onen semeak geraia

konturatzen asiak gera. Diputazio-aren euskeraren aldeko jokabideakere asko esan nahi du guretako. Nik(esango nuke, erri agintarien etaguk baño geiago dakitenen eskuandagola gure begien idekitzea. Ar-tzai onak behar ditu gure artaldeak.

Pozgarri da gure euskal konzin-tzia esnatzen asten déla ikustea.

Batikanoko Eliz Batzar Nagusiaren ondorenakGaurko eguneko zenbait gaztek nai lukete Xristoren Beri-Ona

zabaldu eta munduko zoko guztietara sartu, baño ez zoko oiektxukunduta, zikiñak garbituta, zikin guztien artean Ebangelioarenlorea aldatu, ortarako Xristo eta mundua elkarrekin josi ez ditez-kenak bait-dira, argia eta illuna lez, illuna bereberean utzita, ar-gia illundu... Énfernu beltza, betiko sua, negar eta ortz karraska,iltzen ez dan arra gaurko eguneko zenbait belarrientzat gogorre-giak baitdira, ordun gauz oiek gutxienez ixildu bear dirá edomakurrago oraindik, ez dute esan nai orain arte usté zana, edota garai bateko jendearentzat egokiak izan zitezkean, gaurkoakez dezakete olakorik ausmartu, denboran denboretako jantziak,aldin aldiko oiturak, kafe biziegia deskafeinatu egin bear da,gañerakoan gure kristau erria lau agure zar eta bost atsorekingeldituko da.

Ori ez da, ordea, Xristoren jokera, ori gezurra da, Xristo sal-tzea da ori. Olako gixaasoari esango nieke San Joanek Ebange-lioko seigarren kapituloan dionez, Xristok Berak egin zuena ikas-íekc, ona, ogien ugaritze miragarri ura egin ondoan, asi zakiotenmintzatzen zeruko ogi bat emateko asmoa zuela, mana baño biz-korragoa eta zerutik jetxitako ogi ori Bera zalá eta Bere aragiori jan eta odol ori edan bearko zutela. Kafarnaun'go jendetza uraizutu eta ala zioten elgarren artean: ¿ñola eman dezaiguke onekbere aragia jateko eta bere odola edateko? «Duruz est hic ser-mo», ots, gogorregia duk onek dasaiguna ¿nork sinetsi dezake?Xristok legundu zezaken, deskafeinatu zezaken mintzo ura, ¿zeregingo du? Gordiñago berriz esaten die» Giza-Semearen aragiajan eta Bere odola edaten ez badezue, ez duzute zuengan bizirikizango» eta Kafarnaitarrak alde egin zioten, apostoluek bakarrikgelditu zakizkion eta esaten die ¿joan nai al duzubie zuek ere?eta Pedrok erantzun: ¿norengana joango gera betiko bizitzakoitzak Zuk bakarrik dauzkazuta?

Elizaren, Eliz-Batzarren, Xristoren itza, naiz gogorrena iruditu,egitzat jasotzen ez dunak, ez dezala usté Xristorekin dagola, si-nismenak elizaren atea zabaltzen du.

Olakoeodako Paulok Tirnoteori (2 Tm. 4,3) «Etorriko da garaibat gizakiek ez dute egi osoaren zamik jasoko; belarri atsegin-tzat, berriz, norberaren irritsen aukerako erakusleak billatuko di-tuzte eta belarria egitik aldenduz, ipuietara biurtuko dirá».

GURE MADRUGO KORTEETAKO DIPUTADOAKEUSKERAREN ALDE

Naparro, Gipuzkoa, Alaba eta Bizkaiko Fameli Diputadoek, au daEuskalerrikoek, eskari bat goratu dute Madrugo Gobernuari euskerarenalde eginkizunak aurrera eramateko. Zazpi dirá euskaltzale agertu diránDiputadu auek: Zubiaur eta Goñi Naparrokoak; Arrue eta Eskudero Gi-puzkoakoak; Fernandez Palacios, Bizkaikoa, eta Aranegi ta Abella Alabc-koak. Eskerrak geron partetik!

BILBOKO«SALA DE FIESTAS» BATEAN EUSKERAZKANTA ETA DANTZA

Bilboko Joseba Gereño lagun maiteak dionez bilbotar «Festeatako ge-la» batean (erderaz: «Sala de Fiestas») poz aundia artu zuen «Los Daiki-ris» kantari taldea euskeraz kantatzen ikusirik eta gañera gazte multzoederra dantzari lotuak zegolarik. Gertaera onek alegratzen gaitu euskerakerdal izkuntzak bezala gaurko kantuetan erabiltzeko balio duelakoz eta ba-ditu ere gatz ta piperra gaurkotasuna izateko.

IRUGARREN «AGIRRE» SARIRAKO DEIA (SARIKETA)

Mugaz beste aldeko «Euskal Kulturaren Alde» Elkarteak «Agirre« dei-tzen dan SARIKETA, edo PREMIOA erabaki du berriz antolatzea, au dairug:rrena oraingoz. Norgeiagoketa izanen da SARI au, eta ona emen xe-etasunak:

19ó7'ko Martxoaren 23'egunean asiko da, eta 1967'ko Marxoaren arteeuskeraz izkribitutako lanak gai izanen dirá SARIA irabazteko.

Gaiak idazleak bere gain du, SARIA bakarra ta. MILLA DOLAREKOA(72.000 pezeta) izango da.

«Euskal Kulturaren Alde»-ko Juradukoek erabakia emango dute, etaberek emandakoa erabat onartzekoa izango da ala bearrez. Saria ezin bz-nakatu diteke. Erabakia garaez emana izan dedin, izkribitzaille bakoitxakbere euskal izkribulanaren bi ale bialtzen baditu eskertuko da.

Bialdu zuzenbide ontari: 10, Bd. d'Alsace-Lorraine-64-BAYONNE,eta, 48 rué Singer, PARÍS (16), «Euskal Kulturaren Alde» izena jarririk.

EUSKAL AKADEMIAREN 50 GARREN URTEBURUA

Aurten berrogeit£mar urte betetzen dirá Euskaltzaindia (Euskal Aka-demia) sortu eta eratu zela. Azken batzarrean »Urre-eztaiak» egokiro os-pitzeko programa antolatu da. Zorionak Euskaltzaindi maitea eta urte as-kotan irauteko ala ñola urtez-urte indartzeko!

DONOSTIN UZTAPIDE BERTSOLARIARI OMENALDIA

Ilbeltzaren 21'egunean Donostiko «Turismo» etxeak Uztapide aundiariOmenaldi bat opa zion. Bertsozaleak «Astoria» Teatroan bildu ziren; le-poraño bete zan, denek Euskalerriko Bertsolarien Txapeldunari begi oneztxalotutzeko. Bederatzi bertsolari ari ziran eta azkenean gende guzia era-baki zuen datorren urtean «Xalbador» nafar bertsolariari beste ainbestekoomenaldia egitea.

Euskaldunak itzal aundia du bazterguzitan; eta euskera galtzearekinjoan da euskaldunaren izatea.

Lekunberri Larraun'go buru! Bu-rutik asten ornen da usteltzen arrala.Ez usteldu Larraun'en zu! Fabrikaeta lantegi, neskatx polit eta hotel

aundi, aurrera beti Lekunberri. Ba-ño ez gorputzez bakarrik: gorputzeta arima, biotz aundi batekin. Zu-re aurrekoak bezela, euskaldun beti.

Gora Larraun! Gora Lekunberri!

SAGI

FEBRERO 1968 PRINCIPE DE VIANA

PAZKUET&NGarai batez, Pazko Mayatzekuan (Mendekos-

te egunean) kantatzen ziren kantu auek. Txuntxu-na erretiratzean, inguru aundi bat egin, eskutatikelkar artu eta geldi joanez, au esaten zuten Ur-diain'en:

1.— Pazkuetan dan alegerenaPazkua Mayatzekua:

Pazkua Mayatzekua zan daJaiki nintzaren goizian,

5.— Jaiki nintzaren goizian etaPasiatzeko kalian,

Pasiatzeko kalian etaEgunian edo gaubian;Egunian da gaubian eta

10.— Izarra argi danian.

Izarri argi denian etaLaztantxuaren aurrian.

Neure laztana kalean dabilAide aundiak konplitzen,

15.— Aide aundiak konplitzen etaKonbitearen emaiten.

Nerori ere konbiaturik nagoEztai otara juaten;

Egun bat lagun ikus nituben20.— Atal ondoan sartutzen,

Beste orrenbeste edo geiagoEskaleretan iyotzen.

Nere laztanan eztai oietanGuk jan genduben usoa,

25.— Beste guziak kunplitu etaLaztanandako egoa.

Nere laztana mai goienianNi barrenian egoiten,

Goguak baretz, baretz, baretz da30.— Biotzak ez dua laguntzen;

Ark neri gainu, nik ari gainu,Alkar gendduben penatzen,

Alkar genduben penatzen etaArimea re lainatzen.

35.— Estudiante barbailasku batAsi zitzaigun igartzen,

Asi zitzaigun ubartzen etaAsi ze-zaigun kargu artzen.

ln sekulorum gerta eztailela40.— Meza berria ematen,

Meza berria ematen etaEpistolaren kantatzen

Epistolia kantatzen etaUrre kalizia goratzen.

45.— Estudiante barbailaskuaNoiz eman bear dok mezea?

Iré mezearen diruarekinEgin bear diat lobea...

(Urdiain, 1968)

Azkuek bi lekutan ekartzen ditu kantu onenbertsu batzuk, (Ikusi Cancionero Popular, 972 eta1.027). «Euskalerriaren Yakintzan» ere (IV, 193;eta 182'an). Sabas Aguirre eta Juana María Zu-fiaurre urdiain'darreri artu dizkiegu besteak.

J. M. SATRUSTEG1

BERTSO BERRIAK

LEKAROTZEN, 1968-ko UrtatseanPierre Lafitte Yaun KalonjeariUZTARITZEN

Nere errespetu guziko Y auna ta adiskide maitea:Atseginekin irakurri ditut HERRIA astekarian (N.° coi, icóy-ko Hazi-

¡aren Q-a) "Xantxo" bertsolariari buruz zuk argitaratu berriak."Xantxo" baten izena aspaldian Aita-Donostia zenaren paperetatik eza~

gutua nuen; eta orai, astekariaren irakurtzean, gogoratu zitzaitan ea bi"Xantxo", zuk Bankan eta Aita-Donostiak Arraiotzen bildu hetarik, "Xan-txa" bat bakarra egitera beartuak garenetz. Biok nafartarrak, biok mando-zuinak eta ornen andiko bertsolariak... ezta harritzeko izen bereko bi gi-zon? Zure "Xantxo" gordintxe iduritzen zait, egiazki; Aita-Dono-stiarena,aldiz, zuhurrago ta debot. Bainan hauxe erran daike mundu zabalean beremandoen sokatik tiratuz ibiltzen ziren aunitzez.

Ikusazu, bada, Aita-Donostiaren "Xantxo" nolakoa zen:Bein batez, «Xantxo» bere mandoarekin bazoaielarik, erreka batean

sartu zen zamaria. Egin-ahala ari zen gure gizona bere mandoa zulotik atrabearrez; bainan dena alíerrik. Azkenean erabaki zuen ondoko irira gateaíaguntzaren eske. Irirakoan, ustegabean andre xahar polit bat agertzen zaioburuz-buru eta galdegiten dio:

—Norat hoa?—Iri hartara, Íaguntzaren eske. Mandoa errekan sartu zaitan, eta ezin

atrazi.—Eztuk hortako irira bearrik; nik lagunduko aut.Etzuen mandozainak andrearen eskeintzan íidantza andirik; bainan

< Xantxo» sinetsgaitzago, eta bertzea ekinago:—Enauk utziko bederen hirekin batean saiatzera, ea sokatik elkarre-

kin tiratuz erdiesten dugun?«Xantxo»-k azkenean baietz; ta biok elkarrekin errexki zulotik atratzen

dute mandoa.Gure «Xantxo» han dago, begira hunat, begira hasrat; bainan eztu

gei2go andrearen arrastorik inguruan atzemaiten. Harritua, ta andrearenirudian Ama Barjina hguntzale izan zelakoan, hasten da kantatzen:

Huna nXan.txoMren bertsua, "bere aoinuarekin, Aita-Donoatiak 1911-ko Abendu-aren 14-an Arraiotzen "bildua.

ZSL

A- -ma Bir-ji- ña fi-de-la, a- la- ba-tu- - ze-ra-la!

=£=?:

Ne- -re man-du- - a a- - te- ra ze- -la mi- -ñi-kan ga- -be bi-de-ra.

=£: m Eg^ =t

Xan-grin bat ar- - tu e-de-rra! A- -la kon-be- - ni bi-de da.

Ama Birjiña fidela, (i)alabatua zerala!Nere mandua atera zelamiñikan gabe bidera.Xangrin bat artu ederra!Ala konbeni bidé da.

Zer zaitzu iduritzen Aita-Donostiaren "Xantxo" huntaz? Badire orainoAita-Donostiaren paperetan bertze bertsu batzu "Xantxo"ren gain emanak;deus gutikoak, egiazki. Bainan, nork daki? Zure berriak eta Aita-Donostia-ren kantuak izan daizke, bearbada, Nafarroako bazterretik "Bordel" biga-rren baten sortarazteko lehen urratsa.

Onharzkitzu, Yaun ta adiskide maite, nere goraintzi amultsuenak.AITA YURGI ERRIEZU-KOA

S A N T A

AGEDAREN

K A N T A K

ALKATE YAUNARI

Alkate Yauna, legean gatozbaimen eskean atera,kanta zarrak galdu ezditezenlengo oitura piztera.Guraso zarren legean pozikgoaz danok kantatzera:Santa Agedak ekarri gaitubeorren etxe aurrera.

ETXEKO SEMEARI

Tantai luzeak gerria zuzendarama zeru aldera;etxe ontako seme jatorrakbadu maitale aukera.Alaba gazte asko dabiltzazugatik biotzminbera:Mutil zartuta bizi izateko.Jaunak egiña etzera.

TABERNARIARI

Aspaldi ontan ura garestidabil esne ta ardotan;mats gutxi izan arren, ardorik,ezta palta tabernetan.Jesusek ura ardotu bazunKanaango eztaietan;orain ikasle azkarrak sortuzaizkio ardangelatan.

KALIFORNIA'KO BERRIAKBerriz ere gure adiskide Migel Mari Baraibar'ek Kalifornia'tik bertso

berriak igorri dazkigu eta oraiko huntan ere bere sor-lekuaz oroitzen da,Euskalerria du bere gogoan eta bere biotzak agintzen dion sendimenduakbertso oken bitartez agertzen ditu:

— 1 —

Milla bederatzi eun etairurogeita zazpia,bertso berriak jartzera nuaizanagatik gaztia,azkenak ontsa botatzekotanobe da zuzen astia,gure Yainkoak bedeika dezaneguzkiaren azpia.

2

Lengo bertsuen asmoz nituenpena batzuek agertu,oraindik ere zer esanikanni egiten naiz arkitu,bakardadean dagon tristiaknon pentsatuak baditu,biotzak duen naigabe oríbarrenak ezin kabitu.

— 3 —

Lagun maitiak tristura degukomeni etzaigun gauza,orien berri ez dakienakontsa goguan ar beza,zentzurik duen gizona alanundik daiteke urusa,biotza Euskalerrian eta

Ameriketan gorputza.

— 4 —

Gaurko Migelen bertso berriakez dakarkite kalterik,nere ondoan ez izanta renik zoritxarra bertzerik,egun guzia ardien zaintzenmalurusikan pasturik,^eienak infernurako diráguk ezpadegu zerurik.

— 5 —

Gure onduan beti dabiltzakuyote eta leonak,orain biztarte gu ez giñadenoien artian egonak,naiz sinestia lana badaukanok entzutian gizonak,berri oberik ezin igorrileku txarrian dagonak.

— 6 —

Nere iderak aitortzeko dutnik borondate guzia,eztaukatela Euskalerriaaide batera utzia,mundu untako ilusioañola or dudan asia,berriz orrarat itzuli nai detakabatzera bizia.

— 7 —Guk badakigu urrun gaudelafamiliar en ondotik,oi pentsatzian nigar errekaetortzen zaigu begitik,urte batzuek ameriketanola ibiliagatikeriotzian atera nai detEuskalerriko atetik.

— 8 —Bertze gauza bat aipatuko dutnik asi deten bersuan,bertsoak ñola jarri nituenlen ere gaurko kasuan,aien ordainak Arotzamenakbialdu dazta lenguan,zedorrek ezin pentsatu dezuzenbat pozturik nagoan.

___ g

Arotzamena eskerrik askonere oraingo partian,guk ikusiko al degu elkarlaister egunen batian,Jaungoikoari eskatzen diotbiotza bete betian,gu osasunez egon gaitezenelkar ikusi artian.

— 10 —Bertso auekin agortzen ditutdauzkadan borondatiak,ta naigaberik geiena daukaazkenaren ematiak,barkatzizue ez-yakinianegin baditut kaltiak,ontsa bizi ta ikusi arteanai arreba maitiak.

Lekarotz'ko Migel Baraibar'ek j?rriak. Abendua 1967.

• - \

BERT5OLARIEN SARIKETAA U N D I A

Lenengoaldiz ORIO'ko «ONENA» Pentsuen Etxeak BERTSOLARIENSARIKETA AUNDIA antolatu du. Amasei bertsolari aukeratu dira parteartzeko. Naparrotik Arotzamena, Lasarte eta Xalbador (au mugaz beste al-deko nafartarra); Gipuzkoatik, Uztapide, Lizaso, Lazkano, Lazkao txiki, Mi-txelena, Agirre, Garmendia eta Baxcrri. Lapurditik Mattin eta Xanpun, etaBizkaitik Lopategi, Mugartegi eta Azpillaga.

Gure «Errebista» au inprentan prestatzen dan bitartean SARI AUNDIau ospatuko da. Iru leiaketak izango dira; Bi Otsaillaren 4'egunean, goize-ko amarretan eta atsaldeko lauetan. Probaketa oketan zortzi bertsolariizendatu bearko dira aurrean pasatzeko, eta gero urrengo igandean, n egu-neko goizeko amarretan AZKEN LEIAKETA NAGUSIA izango da.

Donostiko «ANOETA» Frontoi ederrean egingo dira iru leiaketak.Izugarriko Premioak emango dira iñoiz Txapeiketan ikusi ezditugunak.Lenengoak: Eun milla pezetako saria jasoko du. Bigarrenak 50.000.

Irugarrenak: 40.000. Laugarrenak: 30.000... Denek izango dute premioa.Azkenengo zortziek bost milla pezetako sari baña artuko dute. Arrigarriabenetan! Emendik aurrean badu inportzantzi aundirik bertsolari izatea,baño orretarako gai ñor? Naparroko euskaldun gazteak: bertsolaritzariatxiki, eta bertsotan asi. Euskerak bear du eta zuen sakelentzako onuragarri,emantza aundikoa izan baidaiteke.

Azken orduko berriak: Bi leñen saioketak pasa tu ondoren zortzi ber-tsolari ok azkenerako gelditu ziran. Baxarri, Uztapide, Mitxelena, Lopate-gui, Xalbador, Arozamena, Mattin, eta Lasarte, eta azken ariketa, otsailla-ren amargarrenean ospatu zen leiaketa, alaxe amaitu zan:

Irabazleak: Baxarri eta Xalbador.Irugarrena: Lasarte.Laugarrena: Uztapide.

PRINCIPE DE VIANA FEBRERO 1968

¡A Apez «Burugogor»oi kentzen ote diun...l

—Ni naiz Antonio Olloki, telefonoz deitu diotena.—¡Urte askotarako!—Jaune, izugarrizko desgrazii izanduet eta, orren gañen, naigabe aurt-

diagoa. Ara, baa, zeengati asarre naon. ¡Baño, oso asarre!—¿Norekin?—Gure erriko apeza jaunaakin.- ¡Ee . . . !—Lotsagarri iruituko zaio, baño oantxe Obispo jaunaangana noaie, ia

apez burugogor oi kentzen ote diun. Lenaotik, beorrei aithu nai nioke...—Baditeke..., baño gogora etortzen bait esaera zar batek diona: «Ba-

koitza bere ofiziora, ta lapurre lapurretara...».—¿Ordun, beorrek ere, apezai ematen dio arrazoie, nei aithu bai?—Mintza, mintza, ze izandu dezun berarekin.—Gaur oitabost egun, nee emazteak izandu zun mutiko eder bat. Ez

giñun bataiatu biamonin, Franzin den nee anai bat, atheutxitaako, etortzekoasmoan ze!ako.

—Egun asko dire; baño, segi.—Mutiko sendoa ta sanoa zeta zirudin. Alaree, bart, iruetan, gaizki

jarri zaigu ta etxin bataiatu bear izan duu, il baño fentxeo.—¿Ta?—Oain, erriko apezak dio, gure kulpez, muthiko gaixoa ezdela zerura

joan ta ezin diola ree Aingerun meza kantatu...—¡Antonio gizagajoa! Zuk naiko ziñuke nik orain zuri bela arrazoie

ematea, baño, aurretik ongi jakin bear det egiz aurre bataiatu dezuten,edo ez.

—¿Ez giñun baa bataiatuko? Neonek bota nion ur beinkatuu.—Itxaron, itxaron pisko batían. Ikusi dezagun, nola egin duzuten. Orta-

rako, jakin bear degu lendabizi zer den Bataioa, ta nola bataiatzen den.¿Badakizu zuk zer den bataioa?

—Jesukristok zazpi Sakramentu jarri zitunen lendaazikoa, Adanengan-dik datorkigun jatorrizko pekatua kentzeko.

—Aski ongi esan dezu. Obekio esan genezakegu, bataioakin kentzendireía pekatu guzik —badire zartaroan ere bataiatzen direnak— eta, berarenbidez, Jainkoan familikoak, Jainkoan seme izaten gerala. Gañera, ezinkenduzko marka bat ezartzen digu —imprime carácter, erderaz esango gi-ñuke—; orregatik ez diteke bi aldiz artu. Bataioak, beste Sakramentu guzikbezala, gizonentzat jarrita delako, ba du bere gai eta egigai —materia yforma, erderaz esateko—, ta sakramentu guztien atari bezala da.

Orain, beste galde bat. ¿Badakizu zerekin bataiatzen den?—Ureekin.—Ori da. Ure naturala da bataiatzeko gai bear bearrezkoa: naiz gezn,

naiz gazi, au da, naiz iturrikoa naiz itsasokoa; naiz izotz urtua, naiz eiururtua, naiz beroa, naiz otza. Bañan ur nasia ez, esaterako Koloni-ura.

Eliz bataio aundirako, Larunbat Santuz Bataiarrian bedeinkatzen den urabear da, ta berez Parroko jaunak, bai beste apaizen batek ere, baita dia-konoak ere, bataiatu bear du. Aurra iltzeko zorian badago, ta apaizerik ez,edozeiñek bataia dezake ta bear ere, baño —al baditeke biñepin— testigubat edo bien aurrean, eman zaiola egiztatzeko.

—Len esan dioten bezala, nik bataiatu nun, apezai deitzeko denboiketzeolako. Geo, bai, etorri zen apez jauna, ta esan zigun obe ingo giñulanee emaztik bataiatu bazun, baño er'di erotuta bai zen, ezin zun eutsi ereeskun ur beinkatu ontzii...

—Naiz azkeneko lekun, gurasoak bataiatu dezakete bere semea; gi-zonezkoak emakumezkoak baño lenago, ¡ongi jakiñ ezkero! Orain, nik jakinnai dutena da, nola bataiatu ziñun zure semetxoa.

—¿Ez diot, baa, esan bota diotela ur beinkatuu burura, piskeat eurtziz,larruu busti arte?

—Ta, ¿esan ziñiozkan, bataiatzean esan bear diren itzak?—¿Ze itzek esan bear nsthion?—¡Aaa! ¡Orain, bai, apozaren alde nagoala! ¡Zure semetxoa ez duzu

bataiatu!—¿Ze dio beorrek?—Aditu dezuna.—¿Ez dit, baa, esan beorrek, iltzeko zorian, eoziñek bataia dezakela?—Bai, baño, ongi bataiatzeko, bi gauze bear dire: Aurrari ure bota, eta,

bataiatzekoan, Jesukristok berak erakutsi zizkigun itzak esan.—¿Ze itzek dee oik?—¿Ez duzu beiñ ere aditu, ure botatzean aurraren burura, esan bear

zaiola: NIK BATAIATZEN ZAITUT AITAREN ETA SEMEAREN ETA ESPÍRITUSANTUAREN IZENEAN?

—¡¡¡Alajañe!!! ¡Noizbait aithu izan nun, baño aztuta nitzen!—Ola izan eskero, zuen apezak dion bezala...—Ta, ¿ildako aurtxoakin, ze in beaduu oain?—Apezak, berak, esango dizu ze egin bear dezuten. Seguro aski, zuen

kanposantuan ere izango da lekutxon bat kaso oitarako.—Jaune, ¡esan beza mesedez! Neria izan baita kulpa guzii, ¿nee se-

metxoa ez da nolabait zerura joango?—¡Jainkoak daki! Kontun eduki, Jesukristok bere semetzak artzea

eskarrezko grazia déla, au da, iñori zor etzaiona. Berak diagu: SINISTENDUNA ETA BATAIATZEN DENA SALBATUKO DA (S. Markos, 16-14). Ba-taioa, badakizu, izan diteke iru eratakoa: urezkoa, suzkoa (martirioa) tagogozkoa. Azkeneko bataio au izan dezakete pagano askok, fere onean ba-daude ta gertu badire bear dena egiteko asmoan... Baño, ezagera ez dute-rsak, ¿nola izan gogo au? Teólogo askok amititzen dute beste «misteriozkobataioa» (ekusi, PUNTOS DE CATECISMO del P. VILAR'ÑO, n.° 2.569), auda: Jainkoak, denak salbatzea nai badu, bidali dezake aingeruen bat, edonolabait bataiatu...».

Oik denak misterioak bai dire, seguroena da aurrek lenbailen bataiatzea.—Arrazoie do beorrek. Oaingoakín ongi eskarmentatuta nao. Beste bein

gertatzen bazait olakoik, bataiatukoet ¡bear den bezela!—Nik, aurretik, esaten dizut: ¡AMEN! A. AST1Z ARREGI

EHzondo'ko amabost aldiko merkatuallbeltzak, 20

BEIAK:Aitzinerako beiak, 26.000'tik 40.000 pezetara; esneko beiak, 27.000'tik

35-ooo pezetara; migak ernariak, 24.000'tik 28.000 pezetara; aragiko beiak,26'tik 32 pezetara; aratxeak gizenak, 54'tik 60 pezetara kiioa bizik.TXERRIAK:

Bi ilabeteko kunieak, 950'tik 1.150 pezetara bakotxa, gizenak bert:>koak, 34'tik 37 pezetara kiloa bizik; gizenak «York» delakoak, 41 'tik 42pezetara kiloa bizik.

Yendea aunitz, garai untan lana gutti dulakoz nekazariak. Eguraldi gor-diña eta abere gutti merkatuan.

Ez da ageri eske aundik beien artean eta aratxentzat, ortaz sariak pix-kat beiti.

Txerrien artean eske aundia dago. Kumeak 100 pezeta goratu dirá.Gizenak ateratzen dirán guztiak salduak dirá, urte azken aldira goratuzi'ren sariak sendo idukiz. Txerriak orain sari onekin, irabazi onak uztenditu.

Ardi artaldeak tella azpian daude, euri luzeak izituak, erditzen aridirá. Umerriak Yatekoen Plazara urbil daude.

Oiantzaleen besta Oronoz'enAintzineko urte oietan bezaia aurten ere oiantzaleak

egin dute beren biitzarra. Yoan den Übeltzaren 9'anOronoz'ko Maristen Ikastetxean izan da aurtengo biiieraeta bertzetan bezala oraingoan ere Baztan-Bidaso'kooiantzaleak elkartasun zoragarrian ibiliak dirá.

Goizeko ameketan eman zitzaion asiera bestari. Ikas-tetxeko saia aundian biidu ziren baso-mutiü guziak be-ren errietako apez geienak lagun zituztela. ErramunApezetxea yauna Almandoz'ko erretoreak bügurari bu-ruz itzaldi eder bat egin zuen, mutilleri konseju onakemanez, konbeni zaioten gauzak erakutsiz, beti bidéonetik ibili ditezen gurasoak eta sort-erria maitatuz eus-kaldun zintzoari dagokion beza!a. Apezetxea yaunaren¡tzaldiak bazuen mamia, oiantzale gazteak egi ederrakentzun zituzten.

Gero Lasarte ta Uztapide ospe aundiko bertsoiariakaritu ziren. Lertxundi ta Laboa kitarra yoile ta euskalkantari famatuak ere abesti politak erakutsi zizkiguteneta azkenik «apezen kantari-taldea» aritu zen kantaldiederra eginik. Apez gazte oien kantaldia gustagarriaizandu zen.

Goizeko bülera egin ondorean, ikastetxeko elizatxoanMeza ederra aldarean zoríziamar apez bildurik. TomasOtxandorena Saldis'ko erretorea meza emale ta izlari,billerari buruz mintzaldi hunkigarria egin zueiarik. Eus-

kal meza ederra unen ondoren, püota plazan «ameke-tako» edo «aperitif» bat arturik, denak bazkaltzera.

Bazka!ondoan Ikastetxeko pilota lekuan esku-uskakopilota partida bat yokatu zu.ten. Partida poiita eta yen-dearen gogokoa. Azkenik bestari akabaila on bat ema-teko goizean bezala denak sala aundian bildurik berrizere bertsoiari ta kitar yotzaleen saioa. Uztapide ta La-sartek bertsoaldi ederra eginik entzule guziak xoratuzituztsn. Lertxundi ta Laboak ere euskal kanta berrietanogitz ongi. Gero Apezetxea Yaunak denei azken agurraeía eskerrak emanik bilgurari bukaera eman zion.

Zorionak bilieraren antolatzaleeri. Baztan-Bidaso'koapez yaunek artzain onak bezala beren artaldea zaintzendute. Yarraiki yaunak lan ortan euskaldun gazteria betibidé onetik ibiii dadien.

ANZANARRI

Gure «Basamutillen» biltzarrakDoneztebe'tik Alpes'tara...

Gutxitan ikusi oi degun jai ederbat izan gendun Donezteben, Ilbel-tzaren ogei ta zortzigarrenean.

Ez du bear bada Doneztebe'koerriak sekulan ezagutu orrenbestekojendeketarik bertan bilduta. Ez, ezda errex. Ba, biotz aundiko gizonbatek, denen alaitasunerako, bañan,batez ere «mendi-mutillei» eskein-du nai izan zien egun eder ori.

JUAN MARIEZKURRENA, Eu-ropa zabaleko lurraldeetan zortzieunmutilleri irabazpide onak eskuta-razten dizkioten gizon esku zaba-lekoa degu. Berak ere antxen, lu-rralde aietan pasatzen ditu illabe-teak euskal-mutillekin batera. Zor-tzieun mutil oiek baztarretan anda-naka zabalduak egoten dirá etaauen lantokiak berak urbilletik ja-rraitzen ditu; bera da denen buruta gidari; berak eramaten ditu egi-ten dan lañaren kontu ta neurriak.Itz batean, denak daude onen esa-nera.

Garai batean, Mariezkurrena'renmutillen lana, arbolak bota ta apain-tzeak ziran, bañan, gaurko eguneanbeste lan klase asko ere egiten di-tuzte, au da, obra au dietan, bidézabal ta pista audiak egiten ta orre-la. Grenoble aldean, Oiinpiada'etakopistak ere egin dituzte. Or ikusi, ba,Juan Mariezkurrena'ren lan bika-ña.

Laxter eramango dizkigu gureerrietako mutillak, eta orrengatik,eman nai izan du beste eder ori«langilleak» maite dituelakotz auekberari bezelaxe.

Eta, ona, zenbaterañoko jendeke-tak bilduarazi zituen Donezteben:Goizerdi aldera asi ziran karrikakbetetzen. Eguraldiak bildur ematenzuen goizetik eri-eri ta eguzkia agitzaul azaldu baizan... ala ta guztizere, egun guztian iraun zuen eurittanttorik erori gabe.

Eldu zan mezako ordua, amart'erdietan. Lesaka'ko txistulariaksartu ziran elizara guziekin batera.Eliza bete, bete egin zan. Meza,euskerazko meza ederra. Eskeintza-ko garaian, «Basarri» jaunak bertsobatzuen bidez, eskatu zion Jainkoari

mendi-mutillen alde, eta erriak eran-tzun zion azkeneko estrofari. Txis-tulariek jarraitu zioten mezaren asi-eran, sagaran eta azkenem. ¡Bene-tan, uraxe zan ikusgarrizko meza!Meza ondoren, kalejira, zortzikoak,irrintzik, poza ta alaitasuna bazterguzietan.

Gero, BEAR ZANA Pelota-jokutokian: Bost bertsolariek, Uztapide,Lasarte, Lopategi, Lazkao-Txiki taAldaz'ek azaldu zituzten beren al-menak apustuen asieran ta azke-nean. Oso ongi ari izan ziran etatxalo ederrik artu ere...!

ARRI GORATZALEAK (jasotza-leak): URTAIN, Arrona'koa etaITURRALDE, AizarnazabrJ'goa. Ur-tain esku batez eta Itumlde biaz,eun kiloko arri borobilla zenbataldiz jaso. Ona emen nola: Iturral-de'ren lenengo txande, ogei ta amai-ka jasoaldi. Ogei ta zazpi, bigarrenaldian. Urtain'en lenengo txanda:ogei ta bederatzi jasoaldi. Ogei tabost, bigarren aldian.

AIZKOLARIAK:

Latasa-Arria gelditu ziran irabaz-dun, Berekotxea-Astibia'ren kontra,bañan, oso diferentzi txikiarekin.Irabazi zutenak sartu zituzten ogeizuretan (onborretan), kana-erdikoak,ogei ta amazazpi minuto ta amalausegundo. Galdu zutenak, ogei taamazazpi minuto ta ogei ta bede-ratzi segundo. Laurak egon ziranbat bezein beste. Agitz onak.

PELOTARIAK:

Arratsaldeko bostetan pelota par-tidua, Ezkurra-Andueza, Chikuri-Gartzia Ariño bigarrena'ren aurka.Ezkurrak eta Anduezak aixa irabazizuten 22-14 geldituaz. Frontoia, le-poraño bete zan. Mariezkurrena jau-nak «entrada libre» utzi zuen. Gero,azkenean, aari-yokoa. Auxen ereikusteko poiita izan zan. Berrogei tazortzira kopetako eman zizkiotenelkarri. Berdin gelditu ziran. BataMariezkurrena ta bestea Zabaleta'renak ziran. Agitz aari biziak ziran.

Txistu ta soñuarekin (au gazteen-

tzat) bukatu zan besta eder ura.Aixa aztuko ez dan Mariezkurrenakeskeindutako besta ederra. ¡Zorio-nak ta eskerrik asko berari.

GORTARI TA UGARTE'TAR YON

(5'garren orrialdetik)

A R A I T Z . . .

Alakoak dirá, emen, Araitz-en gu-re solasak.

Baña... alaz guztiz, aurrera goozela esango nuke; geldi-geldi, bañoaurrera: al deguntxoan etxeak txu-kundu ditugu..., ikulluk, kuriosolejira», au da, gora ta beeraka, iruz-noa bada..., belarra ta garoa ebaki-tzeko «segadora» ederrak ikustendirá..., aurki, traktoreak ugaritukodiralakoan nago..., egutera ta ospe-letan, piñua latz landatu da..., za-tak utzi ta zapata-botak jazten ditu-gu... bruxa baztartu ta «gabardina»ugaritzen asia da...

Aurrera goazela ezin ukatu.

Guzian aurrera joateko, baño,gauz bat da Araitz-en, nere ustez,kontu aundiz ibilli bear deguna.

Gure euskera zar muitea! Etxekosutondoan gurasoak eta aiton-aman-dreak erakutsi zigutena! ! Araitz-eneta Naparro-an, Jaungoikoa-k dakinoiztik egiten dan mintzo bikaña! ! !

Araitz-ko bi erritan beintzat, nes-ka ta mutiko gaztetxoen ezpañetan,askotxoetan beintzat, oso gutxi en-tzuten dan euskera!!

Ontan, atzera dijoaz, oso atzeragañera, araiztar batzu-batzuk.

Noiz ta orain, Donosti, Tolosa,Iruña, Altsasu, ta beste asko ta as-ko erritan euskeraren alde berealdi-ko leia ta amorea sortua dan egu-notan...

«MALLOPEKO KUKUA»

FEBRERO 1968 PRINCIPE DE VIANA

L E S A K A

«LESAKA'KO EUSKAL IZOTZA»

Amabiak, benetan, egunero adi-tzen ditugu. Urte-zar gaba aretakoamabi orduak, baizik, gauz berexibat erran nai ziguten: Urte bat iSlzalá ta, berialaxe, bertze bat yayo.

Bai, egitan. Berriz ere urte batasi degu... ta bertze bat anztekobidian baduye, ainbeste bezelaxe.Nolakoa izanen ote-dan miila bede-ratzi eun, irurogei ta zortzi garren(1968) urte au, elkarrari galdetu ba-ño len, azkeneko begitze luzexkobat egin dezayogun ill dan urte are-ri, nolakoa izandu dan ikusirik:

Oroitzen naiz, aren lenbizian asinintzela, errebista onen bidez, eus-kal errelduok zuen etxetara eramannaizik. Urte bat, ba, emen idazten

Bidangotzako ekute on batUNA BUENA COSTUMBRE DE BIDANGOZ

(ERRONKARIKO MINTZAERAZ)

Orai dra ein urte obroago Luzia-no Bonaparte Prinzipea xin zenErronkariko uskara ikastra. Bidan-gotzen erden ztion bi uskaldun agu-do. Bata D. Prudenzio Hualde Ma-yo, iriko abade eta D. MarianoMendigatxa. Prinzipearen mezuaegitako Hualdek uskaraz eskribituzion S. Mateoren Ebanjelioa.

Berrogei ta amar urte gero Biz-kaiko gizon andienen bat, D. Resu-rrezion Maria de Azkue xin zeneta izagunto zion Mendigatxa jeina-ri, orduan zar baia uskararen altezlan egitako naiari. Ilabetian beinBidangotzetik Biibora karta baterronkarriko uskaraz oilten zaunMendigatxak Azkueri.

Karta kuetan anitx gaiza ikastandra. Amairorgarnean Bidangotzekoekute baten berri emoitan daikuguerranez: «Biar Ama Berjina Kande-lariazko eguna; bezperak erran, etaportikoan, iriko bezino guzuen ize-nak isartan dra bapana bere zedule-tan, gero xuntatan tei sonbrero ba-tean; onki errebolbi edo nasteka-tiareki, deitan dei bi morroin; etabatak erkitan du zedula bat etaemoitan dau apezari; berze morroi-nak erkitan du berze zedula bat,eta emoitan dau alkateari; biakleitan dei, eta noren izenak erkitanbaitdra, bear dei izan xunto; gisakontan xuntatan da bezino guzuabira-bira; gero faitan dra guzuakaskaltra etxe batra eta aigaltra ber-zeara, gero Santa Ageda egunea,baita konen borzgarnean xuntatandra pareja berak egun guzuko xaneta edatra; beren artean etxe esle-jitan deineara. Lein obliga araztenztein xuntatra bi pezeta eta librabat kandraren bakotxaren penan;orai ez dago penarik, xuntatan draborontate dionak, baia orainore xun-tatan dra obroak; anke ez obro ezikapario baten egitra; leineko zarrerentzuteaz digu, gaiza kaur, isaririkzegola, ankartruk zaudenen bakeanisartako; orai ere, erreparatruk da-kagu, komunkixe erortan dra xunto,zomait badaude ankartruk edo enu-xatruk, eta oboroek egitan tei ba-keak, xuntagune kontan. Gaiza ko-ni erraitan diegu urrutxkideak.»

Korrela bizi zren, 1904'gn urtean,Bidangotzeko bizikariak. Ekute onbat zen bakea isartako eizien arteaneta bakezko urte berri bat ekunta-ko. Oraiko soziologoak txerkatandaude kan-kebentik pakea gordeta-ko egin-bideak. Ene ustean goreirien antzineko ekuteak beiratu beartei ketan anitx gaiza ikastan bitra.Kanpotik ekuteak eregu bino leinñola izan dran goreak ikasi beardiegu eta onak balidra berriz artutzagun.

Hace más de cien años el Prínci-pe Luciano Bonaparte vino a estu-diar el bascuence de Roncal. En-contró en Bidangoz a dos sabios us-kaldunes. El uno don PrudencioHualde Mayo, párroco del puebloy el otro don Mariano Mendigacha.Para cumplir el encargo del Prín-cipe Hualde escribió el Evangeliode San Mateo en vasco roncales.

Cincuenta años después, un granvizcaino, don Resurrección Maríade Azkue vino y conoció al señorMendigacha, ya viejo pero deseosode trabajar en favor del idioma vas-co. Una vez al mes enviaba Mendi-gatxa una carta en vascuence desdeBidangoz a Azkue que vivía en Bil-bao.

En estas cartas se aprenden mu-chas cosas. En la número trece nosda noticia de una costumbre de Bi-dangoz diciendo: «Mañana día dela Madre Virgen de la Candelaria;dichas las vísperas, en el pórtico,todos los nombres de los vecinosdel pueblo se ponen cada uno enun papel y luego se juntan en unsombrero; bien revueltos se llamaa dos chicos y uno saca un papel yse le da al cura; el otro chico sacaotro papel y se lo da al alcalde; seleen los dos; aquellos cuyos nom-bres han salido deben estar juntos;de esta forma se juntan todos losvecinos por parejas; después se vantodos a comer a una casa y a cenara la otra; después el día de SantaÁgueda, que es cinco días después,se juntan las mismas parejas a co-mer y beber todo el día; en la casaque ellos elijan. Antes se les obligaa juntarse bajo la multa de dos pe-setas y una libra de cera a cadauno; ahora no hay multa, se juntanlos que quieren, pero todavía sejuntan la mayoría; aunque no seasino a cenar; tenemos oído a losviejos de antes que esta costumbrese puso para poner en paz a los queestaban enfadados; ahora tambiénobservamos que algunos que caenjuntos algunas veces están enfade-dos o enojados y los más hacen laspaces en esta reunión».

Así vivían en 1904 los habitantesde Bidangoz. Era una buena costum-bre para poner paz entre los veci-nos y tener un nuevo año de paz.Los sociólogos de ahora andan bus-cando por todas partes los mediospara preservar la paz entre los hom-bres. A mi juicio se debe mirar alas antiguas costumbres de nuestrospueblos pues en ellas se aprendenmuchas cosas. Antes que importarlas costumbres foráneas debemosmirar cómo han sido las nuestras ysi fueran buenas implantarlas.

JOSÉ ESTORNES LASA

(eskribitzen) asi nintzela, Lesakakomi n iza era onetan. Orain, bertze ur-te bat asitzean, bai-eza ikasi naizik,galdetzen dizuet: Zertarako balioizandu du nere buru berotze ok? Zer-bait atzindu al dut nere lan okin?:Ez gauz aundirik. Ala diot nik... ta,okerragoa, ala diote bertze batzuekere. «Ergelkariak, ta, ek, gazki», alazion, lenguan, batek zin-zintan. Szanalttezke egia dan, baño, egia da erenik al duten guztia egiten dutela...ta geiago ezin dirazue eskatu!

Euskara, Lesakako zulo onetangorde naizik asi... asi nintzan; Le-sakako zol busti oneri itxeki naizik.Bertze batzuek ere, gauz beragatik,ni baño eun milla aldiz zintzoago la-nean ari diré. EUSKARA GIBEIKAbaduye, baizik, batzuen lanak antzi-rik. Ta, Lesakan beziñ oker ta ma-kal, Euskal-erri zabalean. Zergatik?Zeñengatik?: Guztion gatikü Orren,aren, onen, nere gatiíc; DANOKIN-gatik. Batzuek. Lagunen artean ezge-relakoz euskaraz mintzatzen; ber-tziak, ez lagunen artean, ez etxean,txikitik ikasi... edo irakutsi etziote-lakoz.

«Etziraten irakutsi»: ezdire gutxi,au erranaz, eben burua gordetzendutenak. Egiz, txikitik ezbalin bazio-ten irakutsi, gurasoak badute zer»bait ikusi bearrik. Izan ere, erdarazikasitzea bearrezkoa ornen da tal!Orretan, arrazoia dauzkazue: Gaurkoegunean, erdaraz yakitea bear-bear-rezkoa da, egiz; zeñek erranen dit,bertze bortz urten burun, ezdela,Euskal-errian bizi denantzako, eus-karaz yakitea ala izanen? Ordu uraetorririk, zer izanen litzake arraza-goa ikasitzeko?; Erdara edo Eus-kara?Ezda gauz zoragarria erratea, bañoegia da, zenbat gazte (ekin tartean,akaso, ni edo zu) euskaraz mintza-tzea lotsatzen diren, gibeltasun batdéla siñesten dutelakozü Euskaraezda gibeltasun bat. Begitto, bertze-la, gizon yakintsuaeri: Eben egiñ-bearrak alde batera utzirik, Euskaraikasten ari diré. Zergatik?: Izkuntza,mingaiñ zar bat delakoz; inguruotan, zarrena, aisa.

Gu, berriz, zoruak bezelaxe, txiki-tan ikasirik, zabarkeriz anztenü Ge-ro erranen dugu, or barna: Euskal-dun naiz!! GEZURRA, Euskara, za-barkeriz, gu bezela, utzitzen dute-nak, edo, gurasoen lekuan, irautsiez naizik dabiltzenak, ez gera ezeuskaldun, ez alakorik yousere.

Ze penagarria dan, ainbeste millaurteko mintzaera bat galtzera utzitzea; gure aspaldiko gurasoak utziziguten izkuntz bakarra ura ankapi-tzea. Ta gu, ortxe-ortxen, orixen egi-ten dugu: Euskara ankapian zanpatuta zikiñdu. Bearrik, bai, oraindik Le-sakan badirela batzuek euskal izc-tza au kendu naizik dabiltzenak, gor-de ta maitatuz, bear den bezela. Oe-tik ikasi dezagun.

Aurrera ok... ta AURRERA LESA-KA GUTZIAM

ANTONIO ERKIZIA

B A ZTA N

ANTXITONEKO TRINKETEAN

Ilbeltzaren 28'an bertsolari bestaeder bat ospatu dugu Elizondo'n.Aintzineko iru urte oketan bezalaaurten ere besta hori Antxitonekotrinketean izan dugu eta or aritudiré: Uztapide, Lasarte, Lopategi taLazkao-Txiki. Yaz adine yendeetzen, baño alare franko poliki bilduzen eta erran dezakegu Baztan'eneskuara zinez maite duten geienakan ikusi gintuela. Euskal yosteta au-nitz eta aski ederrak baditugu, pi-lota, aizkora, arri-jasotzale ta bertzegeiago ere, baño oietan guzietan es-kuaraz eztakitenak ere ari ditezkeeta ikusliarrak ere mundu guzieta-koak izan ditezke, baño bertsolarie-tan ezta hori gertatzen, emen ndzbertsolariak ñola entzuleak denakeuskaldun garbiak behar dute izan,ortaz bada bertsolaritza da egiazkoeuskaltzale batentzat yostetarik mei-tagarrienetako bat.

Erran dudan bezala Ilbeltzaren28'an, emen aipatu ditudan bertsola-riak aritu ziren eta oiekin batean,Klemente gure erriko bertsolaria.Besta ortan erabilitako gaiak askipolitak ziren, hunkigarriak zerbai-tzuk eta irringarriak bertzeak, mun-

Nekazaritza dala - ta

Orain artarañoko nekazarien bizipidea erabat aldatu ta berritu bearornen dutela, aditzen degu. Nekazariari bizipide obeago bat iritxi ta emanbear zaiola, auxe izan bear du goi-agintarien erabakia. Erabakiak artzea,agitz gauz ona da, bañan, obeagoa da gauzak egunera jartzea, aginte taerabaki oien «ondorea» luzaroan ez ikustea baño. Zoritxarrez, oso «gero»íkustera oituak gaude artzen dirán erabakien frutuak.

Gutxi gora-bera, deitzen dioten jokabide berri oietako asmoak, aue-txek izan bear dute: aragia ugaritu, geitu, asko izaten baita kanpotik erosibearra; ta lau edo bost urteen barrenean egin bear déla Españin, berregunta iruogei ta amar milla (270.000) kilo aragitako azinda edo ganadu.

Gaur dauden baño irueun milla (300.000) hektara geiago bear ornendirá arto-landetarako; eta, bai ta ere beste seieun (600.000) milla hektarageiago bear dirala garagarra ta oloa ereiteko. Onetaz gañera, berregun taberrogei (240.000) milla hektara luzerna-landak erein.

Alde guziak jo-ta, nai litzake-ere zazpieun (700.000) milla hektara garigutxiago ereitea, zergatik, geiegi izaten delako eta onen tokian, beste faltaairan gauz asko sortu nai lirake. Masti zati aundi batzuek kendu ta soroak,belartegiak jarri; azi obeagoak ta aukeratuagoak erein, landare ederragoakta mardulagoak etorri ditezen; zabaltzen dan baño ongarri geiago ta abo-nuak eman; lur- lanetarako tresna geiagokin saiatu, au da, makiñaria uga-ritu, geitu ta abar.

Lur sail-banaketa, au da, lurralde aundiak zatitu eta txikiak bildu, eginbear den lana obeki ta aixago egiteko, au ere erabakia ornen dago. Era on-tara jokatuz, askoz errezago lana egin ta aberastasun aundiagok aterakozaizkiola lurrari.

Bañan, esaten danez, malla onetara iritxi ta gero, laueun (400.000) mi-lla nekazari, lanik gabe geldituko diralako bildurra badago Españi barruan,aurrerapen ta makiñari berri oiek dirala-ta langille gutxiago bear izangoclalako; bañan, nekazaria, beste edozein eratako langilleak bezein ongi bi-zitzera iritxiko ornen da.

Eta, orain galdera bat: ¿Zer egin laueun milla lanik gabe gelditzendirán oiekin? Ez ornen déla bildurtzekoa izango oien etorkizuna, diote«itza» daukaten goi-agintariek. Guziontzat, lan-toki egokiak beste leku ba-tean izango dituztela, diote-ere. Ikusi egin bear... Ori orrela izanean, ezlitzake oso gaizki, mesede baizik.

Erabakiak, berez onak, oso onak dirá, ¿bañan, noiz ikusiko ote berenírutu-argiak?

GORTARI TA UGARTE'TAR YON

duan eta familien arteko gertakizu-nak ederki agertu zituztelarik. Uz-tapide ama alarguna eta Lasarte be-re alaba bakarra monja gan nai due-ña, gai hunkigarrietan. Klemente er-rotazaña ta Lazkao zakuakin artoaegotzera gan dena eta Lopategi taLazkao'n arteko senar-emazten go-ra-berak, izan ziren gai yostakinak etairri eginaraztekoak. Bertsolariensaio guziak entzuleen gogokoak zi-ren eta bestak iraun zuen ordu tsiru laurdenaren denbora labur iduri-tu zitzaikun, or ageri baita bestahori gustagarria izandu zela eta gu-re koblariek badutela errekiste.

Urrengoan eta Yainkoa lagun Sar-tiotan berriz izanen dugu bertzebertsolari besta bat eta bertze m;-kurrik ezpada an ikusiko ditugu,Mattin, Xalbador eta bi geiago ere.Berri hori denborarekin agertzeraemanen dugu eta bizkitartean zainegon gaitezen.

IZETA

ben. Gauzak esan bear dirá, diránbezela, bildurrik gabe, egia egi denbezela.

Gero, meza ondoren ¡ori bai! «ka-berritu..., sukaldeetan nunnai buta-kin edo komentario emendik eta an-dik; Aita Frantziskotar orrek ser-moi ederra egin duela, el 1, aizak,bazkaltzeko tokia nun billatuko otediagu\ ! Arratsaldeko aizkora apos-tua, zeñek eramango ote du...\ \

Eta, orrelaxe urteak joan eta ur-teak etorri. Eman deigula Santalu-zik beste urte askotan ibiltzekograzia.

DONEZTEBE

SANTALUZIK DONEZTEBE'N

Agitz eguraMi txarrakin bañanurteroko jaierarekin, pasa gendunSantalutzi eguna. Nik ez dakit San-ta aundi onek zer duen, bañan, da-kiguna da, bere jai egunean errekaontako ta beste erri askotako jen-dearen joera, Doneztebe'rakoa iza-ten déla. Doneztebeko erriak negualdean duen jairik «etxekoena», San-talutzi eguna du.

Santalutzira joateko baño nor-be-re etxean egoteko eguraldi obea ze-gon, bañan, santaren omenezko me-za entzun bearrez, majiñabat jendekDoneztebe'ko bideak artu zituen.¡Norbaittek erran zuen Santalutzirajoan bear zuela...!! Ez da oiturautsa, debozioa ere badago.

Askotan aixa esaten da ta entzu-ten ere, «juergara» edo ta yostake-tagatik duela jendeak joera Donez-tebe'ko Santalutzitan. Ez, ori ez daegia; gerokoak-gero, bañan, «mezaerdietsi nai nuke», askori entzunizan oi diogu. Begira dezaiogun bes-tela goizeko amaiketan izaten denmeza ederrari. Eliza bete-bete egi-ten da. Euskerazko meza entzutendegu urte guziko partez, zergatik,apez arraio oiek ez dute euskerazkomezik eman nai agindua dagon be-zela. Apez oien partetik euskera gu-txi altxatuko, goratuko da Donezte-

«MALDA ERRERAKO LAUERRIETATIK»

A R A I TZAURRERA TA ATZERAARAITZ-EN

Araitz-ko berri ez ba-dakizue, araemen gu ñor geran, esaera zar ba-tek adirazita... Ta aesaera zarrakegik diey> egi bada, kontuan Ttubearko da onoko «Araitz-ko Episto-la» au:

Atallo-koak, baxakakArribe-koak, fantasioakAzkarate-koak, adar-jotzalleakUztegi-koak, sesiozaleakGaintze-koak, ezkil-jotzalleak, etaIntze-koak, marrajoak.

Aspalditik dakigu Araiztarrok«seiko» onen berri.

Garai batean zazpi erri emen gi-ñan Araitz-en. Betelu (sorgin guzinikullu) Araitz emen zen ordun. Ba-ño, aurki irureun urte dirala edo,bailara utzi ta geroztik erri-bakar,erri-berezi, egiten du Betelu-k. Baño,gaur eta aurrerantzean, Araitz be-zela joko det Elosta-peko gure errianaia.

Jainkoa-k daki noiztik bizi geranemen Araitz ontan. Emen ari gerabeintzat. Jo ta ke. Udara ta negu.Goiko Jaunak, otz aña estalki ema-ten baitu.

Emen ari gera: Beiak dirala, ar-diak dirala, belarrak dirala, basoadala, Tolosako perian gauzak goraegin dula..., zekorra ikullun merkesaldu ta aragia arategin oso galeztidagola..., baserrin ongi kostatakoesnia, merke xamar utzi bear degu-la erosleeri..., morroi konturik ezinaipatu ditekela...

(4'garren orrialdean jarraintzen du)

P R I N C I P E DE VIANA FEBRERO 1968

OKOA

idatzleiaketa

euskeraz

Euskaltzaindiak babestuaCoca-Cola ta Fanta'renOrdezkariak Antolatua

«DIARIO DE NAVARRA» EGUNEROKOAREN LAGUNTZAREKIN

O Ñ A R R I A K

1en. Euskalerriko edonor ¡kastetxetan, leen maüako ikasketak edo bachi-ller'ko 1go. ta 2go. urtea egiten ari dirán ikasle guziak artu dezakeparte Leiaketa onetan.Ingreso, ta bachiller'ko 1go. ta 2go. urtea egiten ta 1955 gn. Lorailla-ren 1'en ondoren jaioak dirán ikasleak A Taldea osatuko dute, taleen mallako ikasketak egiten ari ta 1959, 1960 ta 1961'gn. urteanjaioak diranak B izendatutako Taldea.

2en. Ikastetxe edo ikastolak, Coca-Cola'ko ordezkarien bidez jasoko di-tuzte Leiaketa onetako oñarriak, baila ere ikasleak lan auek egitekoerabilli bear dituzten orri batzuek, marrazki berezi batzuekin PAN-PIN'en tankera, bainan ezer idatzirik gabe.

3en. Ikasleak marrazki oieri tituloa ta oin batzuek idatzi bearko dizkie,nai dan gaiarekin bainan marrazkiari jarraituko dion ipui bat idatziaz.

4en. Bai A Taldekoak eta berdin B Taldekoak egindako lan guziak, ñor bereIkastolako Zuzendariari eman bearko dizkio.

5en. Ikastetxeko irakasle edo Zuzendariak izendatutako norbaitek egingodu lan auen arteko aukera, Talde bakoitzeko bi onenak nortzuk diránerabakiaz. Lan auek guziak, Talde bakoitzekoak bereziaz, probintzikoCoca-Cola'ren ordezkariari bialiko zaizkio.Oin jartze lan auek izenpetzen dituzten guziak, euskal liburu politbaten jabe egingo dirá.

6en. Astero-astero, irrati, eguneroko ta aldizkari laguntzaüeak Leiaketaonen berri emango dute, aideatuaz aukeratutako lanak norenak diráneta ze Ikastetxetan dabillen. Bearbada aukeratutako zenbait lañenberri ere emango da noiz beinka.

7en. Epaiílaren (1) 15'an bukatuko da epea Leiaketaren leendabiziko zatia-rena, eta ondoren Ikastetxe bakoitzean Talde bietatik onenak bezela

aukeratuak izan diranak, izendatuko dan leku batean oin jartze berribat egin dezaten, deituak izango dirá. Oin jartze lan au len eginda-koaren tankerakoa ¡zango da, bainan epaillearen aurrean egiña. Izen-datuko dirán Euskalerriko erri guzietan saio au egun ta ordu berianegingo da, baita ere denak gai bera erabiiliko dute.

8en. Saio ontan idatzitako lan guziak, nork egin dituan esan gabe, Euskal-tzaindiak ¡zendatuko duan epaillearen eskuetan jarriko dirá. Epailleauek erabakiko dute, probintzi eta Talde bakoitzeko amar oin jartzelanik onenak zeintzuk dirán.

9en. Probintzi bakoitzean aukeratuak izan dirán oin jartze lanak, bai A Tal-dekoak eta berdin B Taldekoak, denak alkartuko dirá ta berriro Epai-llearen (1) eskuetan jarri, Euskalerri osoan Talde bakoitzeko oin jar-tze lanik onena zein dan erabakitzeko.

íOen. Sarien zatiketa «VIII Concurso Nacional de Redacción»'ekoakin bateraegingo da, aurrez jakin araziko dan egun eta lekuan.Probintzi bakoitzeko 9 Taldearen sariak oek izango dirá:

1a. Tocadisco eta euskal diska sorta bat.2 etik 10a. Euskal liburu sorta bat.Probintzi bakoitzeko B Taldearen sariak oek izango dirá:

1a. Tocadisco eta euskal diska sorta bat.2 etik 10o. Euskal liburu sorta bat .Euskalerri osokoen artean eta Talde bakoitzeko oin jartze lan onenenegilleak, aste bete iraungo duan ibillaldian, prantzi aldeko Euskalerriaikusteko saria izango du. Bi ikasle auek beren Ikastetxeko ¡rakaslebaten laguntza izango dute.

11en. Epaillearen erabakia onartu bearrezkoa izango da.

Í1) Epailla, Martxoa.

«Principe de Viana»'ren oharra.

Badakizue bada Naparroko euskal errietako Apez, Irakasle, Maisu,muttiko eta neskatikoak aurten EUSKALDUN NAPARROKO ESKOLATEGIE-TAKO MUTTIKO ETA NESKATIKOAK parte artu ahal izango dute «IDAZZEINGIGEIAGOKETA» ontan. Denak kasu oni...

LARRAUN-GO KONTU ZAR BAT

Eiziin ibiltzen ren gue nausii ta...bein ekarri zun belee; beste bein,katagorrii...: ta gero, puska bateanetzun geio ezer ekartzen. Ta, nik:

—Oain'e ez'tu deus ekarri?

—Eztut'pa ekarri!

—Bueno, bueno...Ta gero nausiik uxoa ekarri zuniin,

ni enitzen etxiin, euntzin eo nunbaitnitzen-da. Etorri nitzeneen esantziln:

—Oain ekarri'ut pa usoa, Joxepa!,esan tzeen, ta.

—Bai?... ola, ola!, esan nion da...

—Ekarri iezu ikusteko. esan tziinda... da etxekoandreak esan tzion:

—Nik jaso'et da daonian daola!...ta orduko, katuek emana eukiüEtxekoanderak bazakin... biamonianjan bear zun nausiik uxoa ta, nikesate'nion:

—Oain ze'in beau... errixtatuko'uta...

—Ba!!! ...ollaxkoak bazeudenetxiin, ta ollaxkoa paatuko ziola!

—Bueno, ba...Ta biamonian ze'in giñin? Oilax-

ko'at ¡I da lumatu... ta paatu zungixatuta, majo, kaxuelan, da, jatenasi zeneen nik ate(r)a nai... taetxekoandreak esan tzeen:

—Ez aiz ate(r)a ta enitzen atea...—Aixe ezautuko du esate'nion,

ta...—Eztu ezautuko, ikusiko uzu, ez-

tu ezautuko ta... aizen jaten daetzun deus esaten! Geo, etxekoan-dreak esan tzion: ^

—Goxoa dao?... ta.—Bai. Oso goxoa dao. BASA-KE-

RA PIXKOAT BA DAUKE, BAI!! ba-ño oso goxoa dago!!! Utziko iziitpixkoaü da... utzi zigun, da ni,ate(r)a sukaldeti ta ukulle juan ni-tzen... Naiko parra an ein nun! Nikenun usté arrek ezagutuko etzunikta... batez ezautuü

1967 Larraun'en.

Jesús Elosegi-k jasoa

SALDI AS

ERRIKO GORABERAK

Esne beiak polliki polliki sartzenari dirá gure erriko soroetan. Denokoso ongi ikusten dugun gauza da,alegia. Bizi bearrak orretara bear-tzen gaitu: Gaur egoki dirán gauzenjabe egitera. Baño esne bei oien ja-be egitean dirua pil aundiak utzi-tzen baidira. Arrisku aundiaren jabeegiten baita erostuna, esne bei auekbalio gaitza dutelakoz. Lan onekkontu aundia eskatzen du. Askotansaltzalleak berak ezbaidute jakitenzer eratako azinda den, saltzera ate-ra dutena. Lan ontarako oso ongietorriko litzake dakitenen kontse-jua. Orregatik ez ote litzake egokierostean konfiantzezko albaitero ba-tek beia ikustea eta aren iritzia en-tzun ondoren tratua akitzea? As-kotan jitu baten gezurrak geiagobalio izaten du guretzat konfian-tzezko gizon baten egiak baño.

Gaiñera, denok dakigu munduanon geiago egin duela jakiteak, ezja-kiteak baño. Guri ere etzaigu kome-ni, azindak ñola moldatu, dakigunbaño zerbait geiago ikastea? Osobearrezko dugu dakinaren erakutsia.Berak begiak asko irikiko lizkigukeeta ditugu puskari, ezdago dudarik,on geiago kenduko genioke.

Zergatik ez, negu bidean, gauzoiek denak azaltzeko, dakien gizoenbat edo albaiteroen bat ekarri itzal-di batzuek egitera? Zergatik denokgeiago ez alkartu olako zerbait egi-teko? Nik usté eznebei erosten botodituzuten diruak zerbait merezi du-tela.

OTSA1LAREN APUSTUA

Eskualdunok ez gera Otsailarenlagunak; gauzak diren bezala. Begi-tan artua dugu eta kitto! Nik alausté nuen, beintzat; baño ez ornenda ala. Bera ornen da, izatez, alakokazkarra. Bere lagunekin ere ezornen zen ongi konpontzen...

Lukas'ek kondatu zidan lengo ba-tez. Laurogei ta zazpi urte betetzenzituen egun artan eta bera bañoaskoz zaharrokoi entzuna zien kon-tu au:

Esan dena, otsail txar orí izatenornen zen jokalaria eta juergistia,pare gabia. Usté zuen bera bezala-korik etzela munduan eta beti de-sapioka bere lagunekin; beti faltat-zen.

Asieran barkatu egiten ornen zio-ten besteak, adinarekin edo gizon-duko zelakoan. Baño, beti ta maku-rrago; beti ta gaiztoago.

Azkenean, ase zituen nunbait etaortzak erakusten asi zaizkioten. Jo-kalari aundi bezain gaztzale txarraizan behar zuen Otsaila eta, bere-kin zituen guziak galdu ondoan,egun bat jokatu zion Ilbeltzari, etagaldu. Orduan gelditu zen ogeitabederatzi egunekin.

Ala ere etzegon beretan. Leniruak berdinak Ilbeltzak. Otsailaketa Martxoak ogeita amarna egunbai zuten iruak; eta orai berak egunbat gutxiago! Ez; ori etzegok ondo.Nolabeit bilatu beharko diat besteegun bat.

Ilbeltzak bildurra sartu bai zion,Martxoarekin asi zen zitaka. Etzionpakerik ematen.

—Utz nezak geldirik, nahi ba dukbeintzat! —esan zion Martxoak. Lenbat eta, ia gero bi galtzen ditukan!

Etzion batere ajolarik, eta azke-nean behartu zakion Martxoari egunbat arekin jokatzera. Eta berriz ereOtsailak galdu... gelditu zen ogetazortzi egunekin bakarrik.

Umildu ornen zen, bai, umildu!Baño, nolabeit lau urtetatik egunbat sobratzen den, ura itsasi ziotenOtsailari «ez ain baju gelditzeatik».

Igual zen bai, beste baña ere ken-du ba lióte!

Txikia baño, len bezain kazkarrasegitzen du Otsailak.

Urdiairígo Lukas Zufiaurre

ATERALDIA

Aifa-suiak bizi ornen ziran etxebatean.

Aita lana utsa ornen zen. Suia,berriz, alperra baño alperragoa.

Aifa-arrebari su ematen ornen zionsuia ola ikusteak eta alako bateanasarre-asarrean au botzen ornendio: «Alperrak iñun gauz onik ez».

Eta suiak bereala erantzun ornenzion: «Langilleak beti eziñ egin nai-ko».

Irinii'i.ii Sriiiiiiíiriulil.¡(|iMTilíiliii l.iirlii

«Principe de Viana»-ren Jaun agurgarriak: Seminarioko apezgai euskal-dunak egiazko penarekin ikusi dugu euskera eta euskeraren aldeko arazoguziak oso baztertuak zeudela gure Seminarioan, azken urte auetan ezbaita ezer egin; eta egoera triste au ikusirik, konzienziaren deiari erantzu-nez, apezgai euskaldunak au konpontzeko asmoz batzar bat egin dugu. Etabatzar ortan artutako asmo eta erabakiak adieztera gatozkizue zuen baime-narekin.

Lenengo ikusi gendun lanean gogotik asteko bear bearrezkoa giñuelagela bat gure lanak eta batzarrak burututzeko. Gure zaindariak bereala emanziguten; baita ere bertara euskal liburu guziak eramateko baimena ere.

Liburu oiek azterturik, txarrak ez, baño bai zarrak direla ikusi dugu, etalanerako bear bearrezkoak ditugun liburuak falta ditugula ikusi dugu penaaundiarekin.

Oñarri onekin asmo eta erabaki auek artu genituen:

• —Jakintza aldetik: gure izkuntzaren egoera, eta gaur zutik egon dedin,bideak billatu nai ditugu; gure izkuntza bear dan mallan, naiz eleiznaüz jakintza eta beste salletan jarri nai dugu.

• —Euskal gaietan oso atzeratuak eta ezjakiñak gaudela ikusi dugu; orre-gatik gure jakintza txiki ori ugaritzeko asmo batzuek artu ditugu:euskera ikasi, euskeraz irakurtzen eta idazten saiatu, eta asmo auekegitera iristeko, aldizkari txiki batean agertzea.

• —Euskal giro goxo bat sortu seminario guzian: berez euskaldunak, be-ren izkuntza jarraitu eta landu dezaten; erdizka edo ez dakitenak, alanai badute, ikasi al dezaten.

• —Astero meza bat izango dugu biarko egunerako prestatzeko asmoz.fe —Igandetan euskal errietara atera nai dugu jendea eta erria osoki eza-

gutzeko: bere oiturak, bizi modua, problemak, eta auen soluzioaketa abar.

• —Bere anima ezagutu: dantzetan, folkloren agertalde guzietan eta baita ere euskal ktroletan. Ortarako apezgai txikien artean bai dugu dan-tzari talde bat eta txistu ikasle sail koskor bat, eta aundien arteantxistu banda osoa egin nai genduke baño txistu aundia eta atábalafalta.

Azkenik asmo auek ongi pensatuak dauzkagu eta gure eskuetan dugu-narekin asi gera lanean.

Asmo auek errealidade izan ditezen eta betirako bidea ideki dezagunbear bearrezkoa dugu laguntza; eta orregatik zuen euskeraren aldeko mai-tasuna ikusirik, zuen ontasunetik laguntza onen eske gatoz.

Eta ona emen gure gastu bear-bearrezkoen kontuak (momentu ontanezer gutxi bai daukagu gure eskuetan):

Euskal erriko aldizkari onenetara suskribitu gera, Bere saria ... 2.000 Pta.Liburu bear-bearrezkoak 6.000 Pta.Euskera ikasteko ikastaldia ta tokadiskoa 6.000 Pta.Itzaldiak, kursilloak antolatzeko eta abar 2.000 Pta.Gure «Centro de estudios vascos» prestatzeko 4.000 Pta.

Emendik eskerrak ematen dizkitzuegu gure lanerako emandako lagun-tza gatik, eta zuen baitan jartzen dugu gure usté oso-osoa.

Jaungoikoak eman dezaigula euskal alorrean saiatzen geran guzioi urteberri zoriontsu bat. Kristogan beti

«Zuen Sruña'ko euskal apezgaiak»

«Principe de Viana»'ren Mezua.

Pozez eta atsegin aundiarekin au esan dezakegu: Nafarroko Diputa-zioak, Iruñeko euskal apezgaien eskabidea onartuz, eta euskeraren aldekogogo eta zaietasun egizko eta beroa ikusirik, eta «Principe de Viana»'ren«Euskeraren Aldeko Sai!la»'ren ahoiku eta iritziari jarraiturik, OGEI MILLAPEZETAKO LAGUNTZA Iruñeko Seminarioan dagon «Centro de EstudiosVascos» delakoari emateko erabaki du.

GRÁFICAS NAVARRAS, S. A. (GRAFINASA) - M. DE FALLA, 3 - PAMPLONA - D. L. NA. 319-66