Prof. Dr. Aydın Ece

Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 2

İslam anlayışına göre beden ilmi din ilminden önce gelir.

Buna göre kişinin hastalanması, bedenin zayıf düşmesi durumunda din ilmini elde edemeyeceği için beden sıhhatine önem verilerek tıp öne çıkarılmıştır.

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 3

İslam uygarlığının en çok bilinen, en çok tanınan motifi, Müslümanların en çok başarı gösterdikleri bilim dalıdır.

Yunan Tıbbı’nın Hipokrat ve Galen gelenekleriyle İranlıların ve Hintlilerin teori ve pratiklerinin İslam çatısı altında birleştirilmesi sonucu ortaya çıkmıştır.

Dolayısıyla İslam Tıbbı’nın bir özelliği sentezci olmasıdır.

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 4

Kur’an bir fizik, kimya kitabı olmadığı gibi bir Tıp kitabı da değildir

Kur’an’ın amaçları Allahın birliği, Peygamberlik, Ölümden sonra yeniden diriliş ve Adalet’tir

Tıp Kitapları 100.000’lerce sayfa, Kur’an 600 sayfa

Gelecekte daha fazla tıbbi bilgi birikimi olacak

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 5

Kur’an’da tıpla ilgili bazı işaretler ve yönlendirmeler var◦ Peygamber Mucizeleri (Hz. İsa’nın ölüyü diriltmesi,

Hz. İbrahim’in yaşlı eşinin çocuk doğurması, vb.-Tıp biliminin son sınırlarını çizmesi)

◦ Ölü eti, leş, kan yemenin, uyuşturucu ve alkol gibi zararlı şeylerin yasaklanması

◦ Yeme içmede aşırıya gidilmemesi tavsiyesi (Obezite, Kardiyovasküler hastalıkları önleme amaçlı)

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 6

Temizlik (Abdest alma= El yıkama)

Dua, başkalarına yardım etme, Kurban kesme = Ruhsal yönden rahatlama

Oruç (Perhiz faydası)

Namaz (Günde 5 kez hareket)

Lokman (adına sure var, Hekim olabilir)

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 7

Yaratan Rabbinin adı ile oku.

O, insanı alakdan yarattı.

Oku. Rabbin sonsuz kerem sahibidir.

O Rabbin ki, kalem ile (yazmayı) öğretti.

İnsana bilmediğini öğretti.

Allahı hakkıyla ancak bilimde derinleşenler anlar

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 8

◦ “İlim aramak kadın-erkek her müslümanafarzdır.”

◦ “Beşikten mezara kadar ilim arayınız.”

◦ “İlim Çin’de de olsa gidip alınız”

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 9

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 10

İnsan hayatının her yönü için bir kılavuz olan İslam’ın, tıp ve sağlık bilgisiyle ilgilenmesi de doğaldır.

Ortaçağ’da İslam dünyasındaki tıp bilgisi geleneksel anlayış ve uygulamalarıyla Hz. Muhammed’in beden ve ruh sağlığının korunmasına ilişkin önerilerinden oluşuyordu.

İlk alimler Hz.Muhammed’in tıpla ilgili hadislerini bir araya getirerek “Peygamberin Tıbbı” adı altında ayrı bir bölüm oluşturmuşlardır.

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 11

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 12

"Allah devası olmayan hiçbir hastalık yaratmamıştır" (Sahih-i Buhari)

"Tıbbi tedavileri kullanın zira Allah yaşlılık haricinde tedavisi olmayan bir rahatsızlık yaratmamıştır" (Sünen-i Ebu Davud)

"Rahatsızlığı gönderen onun devasını da göndermiştir." (Muvatta)

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 13

"Bir yerde veba çıktığını duyarsanız oraya girmeyiniz, bulunduğunuz yerde veba çıkmışsa oradan ayrılmayınız."

"Allah hastalığı da ilacı da indirmiştir. Ve her hastalığa bir ilaç var etmiştir. Öyleyse tedavi olun. Ancak haram olan şeyle tedavi olmayın."

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 14

Her hastalığın bir devası vardır. Hastalığın ilacına rastlanırsa Allah’ın izniyle hastalıktan şifa bulunur."

"Kim bilgisi olmadığı halde hekimlik yapmaya kalkışırsa, sebep olacağı zararı öder."

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 15

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 16

"Sizden biriniz durgun suya idrar yapmasın." (Buhari, Vudu 68; Müslim, Taharet 94; 96; Ebu Davud, Taharet

36).

"Hastayı üç gün geçmeden yoklamayınız." (Ramuz'el-Ehadis 2/489).

"Cüzzamlıyla aranızda bir mızrak boyu mesafe olduğu halde konuşunuz." (Ramuz el-Ehadis 2/471).

"Köpek bir kabı yalarsa onu yedi defa yıkayın. O yedinin birinde toprakla temizleyin." (Buhari, Vudu 33; Davud, Taharet 37; Tirmizi, Taharet 68)

"Size ne oluyor ki, dişleriniz sararmış olduğu halde yanıma geliyorsunuz. Misvak kullanınız." (A. b. Hanbel,

Müsned 1/214)."

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 17

"Allah temizdir, temizi sever. Etrafınızı temizleyiniz." (Tirmizi, Edeb 41).

"Temizlik imanın yarısıdır." (Müslim, Taharet, 1; Tirmizi, Daavat 86;

A.b. Hanbel Müsned 4/260, 5/342, 343, 344, 363, 370, 372; Darimi, vudu

2).

"Her müslümanın yedi günde bir yıkanması Allah'ın onun

üzerinde hakkıdır." (Müslim, Cuma 9).

"Yiyecek ve içeceklerinizin kaplarının ağzını açık

bırakmayınız." (Müslim, Eşribe 96, 98; Ebu Davud, Eşribe 22; Tirmizi

Et'ime 15).

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 18

"İçkide şifa yoktur." (Darimi, Eşribe 6).

"Sarhoşluk veren her içki haramdır." (Buhari, Edeb 80;

Müslim Eşribe 73, 75; Ebu Davud Eşribe 5).

"İçkiden sakının. Zira o her kötülüğün anahtarıdır." (Hakim, Müstedrek; Beyhaki, Şiabül-İman; Ramuz el-ehadis, 1/212).

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 19

Tıbba yeni bir anlayış getirmiştir.

◦ Tabib olmayanların hasta tedavi ettikleri takdirde verdikleri

zararın ödetilmesi,

◦ Tabiblerin alacağı ücretin meşru olduğu,

◦ Bulaşıcı hastalıklara karşı korunma, salgının bulunduğu

yere girmemek ve bu yerde bulunuyorsa dışarı çıkmamak

(karantina),

◦ Vücut temizliğine, yiyeceklerin ve çevrenin temizliğine

önem vermek,

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 20

yiyecek ve içeceklerde aşırıya gitmemek,

hastalanınca tedavi olmak ve tedaviye inançla bağlanmak,

hastalıklarda çeşitli tedavi usulleri tarif ederek bir ilaç anlayışı oluşturmak,

haram maddelerle tedavi yapılmaması

hastalık anında uzman hekime müracaat etmek, cahil tabiplerden uzak durmak

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 21

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 22

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 23

1- Yabancı kaynakların Arapça'ya tercüme edildiği ilk evre (M.S.7 ve 8.yüzyıllar arası)

2- Müslüman tıp adamlarının tıb bilime özgün katkılarının ve başarılarının olduğu ikinci evre. (M.S.9-13. yüzyıllar arası)

3- M.S.13.yüzyıl sonrasındaki üçüncü evre. Tıp alanında da bir durgunlaşma ve gerileme sözkonusu olmuştur.

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 24

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 25

Diascorides’inMateria

Medica’sındayer alan bitkisel

tedavilerinanlatıldığı 13. y.y. tıp kitabı

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 26

Kan Akıtma’da kan toplama ve

ölçümünde kullanılan

hayali bir cihaz (14. y.y.)

MS. 7. ve 9. yy.lar arasında İslam Tıbbı tercüme devriyle başlamıştır.

Fetihler neticesinde Bizanslılarla ve Perslerle karşılaşan ve kendilerinden önceki medeniyetlerin ortaya koydukları eserlerden yararlanmak gerektiğini anlayan Müslümanlar özellikle Abbasiler döneminde yoğun bir çeviri faaliyetine girişerek bilim ve felsefe alanlarında atağa kalkmışlar ve önce var olan birikimi anlamaya ve daha sonra da geliştirmeye çalışmışlardır.

Bu bağlamda İskenderiye ve Cündişapur’un önemi büyüktür. İslam’ın ilk ortaya çıktığı dönemlerde Grek Tıbbı Helenistik bilimlerin en büyük merkezi olan İskenderiye’de uygulanmaya devam etmiştir ki Müslümanların buradan etkilendikleri kesindir.

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 27

MS 428’de Hz. Meryem, Tanrı’nın değil İsa’nın annesidir dedikleri için.

MS 431’de Aforoz edilip topluca sürgüne gönderildiler

Bir kısmı Asya’ya yönelip Urfa (Edesa)’ya yerleşti ve Tıp Okulu kurdular

Urfa’da Yunanca Bilim ve Tıp eserlerini Süryanice’ye çevirdiler

MS 489’da Bizans Başpiskoposu İmparatoru etkileyip ülkeden atılmalarını isteyince Edesa’dan İrandaki Cundişapur’a göçtüler

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 28

Nasturilerin toplandıkları Cündüşapur’unİslam Tıbbı açısından ayrı bir önemi v ardır.

Cundişapur İran’ın güneyinde Şahabadbölgesinde bulunan Huzistan’da yer almaktadır ve Genta Şaporta yada Güzel Şehir diye adlandırıldığı tarih öncesi dönemlere kadar uzanan kadim bir tarihe sahiptir.

İslami Tıp ile İslam öncesi tıp arasında bir köprü vazifesi gören Cundişapur İslam dünyasının bir süre için bilim ve kültür merkezi olmuştur.

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 29

İranlı, Suriyeli, Hintli ve Musevi hekimler birlikte

çalıştılar

Halife Ömer döneminde Cündişapur fethedildi

Tüm bilimsel ve felsefi eserler önce Süryanice’ye

sonra Arapça’ya çevrildi

Halife Harun Reşit 8. Yüzyıl sonlarında Aristo,

Hipokrat, Galenos ve Dioskorides’in tüm eserlerini

Arapça’ya çevirtti.

Önde gelen mütercimler: Huneyn b. İshak, El-

Kındi ve Bahtişu aileleridir.

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 30

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 31

Huneyn İbn İshak'a göre göz anatomisi. Mısır 13.yüzyıl

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 32

Mansur İbn Ahmed’in Anatomi makalesinde gebe bir kadın

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 33

Doğum yapan bir kadın

İslam dünyasındaki bilim adamları referans (kaynak

gösterme) sisteminin öncülüğünü yapmışlardır.

Yunan bilim adamlarından bahis ederken dini

taassuba düşmeden Büyük Hipokrat, Üstad Galen

gibi ifadeler kullanmışlardır.

Yine İslam Tıbbı’nda Çin ve Mısır Medeniyetlerinin

aksine hekimin bir özelliği kadın erkek ayrımı

yapılmaksızın hasta muayene edebilmesidir (Laik

Tıp).

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 34

Filozof- Bilim Adamı- Hekim (İbn-i Sina, İbn-i Rüşd)

İslamiyet’de hekim Allah’ın vekil kulu olarak hastayı iyi eden sebeptir.

Şifayı veren ise Allah’tır.

Hekimler biraz dindardırlar, ama din adamı değillerdir.

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 35

Hakim (Tabib): Alim - filozof hekim tipi

Kehhal: Göz hekimi

Cerrah

Mogabarrin: Ortopedist

Saydalani: Eczacı

Berber: Kan alan, diş çeken

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 36

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 37

Şerefettin Sabuncuoğlu’nun Cerrahiyet-ül Haniyye’sinde Cüzzam yaralarının

dağlama yolu ile tedavisi (15. y.y.)

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 38

15. y.y. el yazması Anatomi kitabı

İlk hastane 707 yılında Emevi halifesi Velid İbnAbdulmelik tarafından Şam’da kurulmuştur.

Ahmed İbn Tolun’un 874’de Mısır’da yaptırdığı hastane

Selçukluların 1067’de Bağdat’da kurdukları “Nizamiye Medresesi ve Hastanesi”

Nurettin b. Mahmut Zengi’nin 1154’de Şam’da kurduğu Nurettin Hastanesi

Selahattin Eyyubi Hastaneleri

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 39

Hastanelerin planları Rönesans hastanelerine örnek teşkil etmiştir.

◦ Ortasında fıskiyeli havuzu olan,

◦ dört tarafı eyvanlı bir avlu ve etrafındaki adalardan

oluşan hastanelerde hastalıklara ait ayrı koğuşlar

mevcuttu.

◦ Hastane personeli laik olup (din ayrımı yapılmıyor)

kadın ve erkek bakıcılardan oluşuyordu.

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 40

Abbasi halifeleri tıp eğitimini bir düzene sokmuşlardı.

Tıp öğrencisi Teorik ve pratik eğitimi tamamladıktan sonra bugünkü tez’ebenzeyen bir eser yazıyordu.

Bu eser kabul edildiği zaman diplomasını alıyordu,

Hipokrat andını da içerek hekimlik mesleğini icra edebiliyordu.

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 41

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 42

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 43

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 44

İslam Tıp Bilginleri

İslam tıp bilginlerinden özellikle İbn Sina'nın Batı tıp tarihinde önemli etkisi olmuştur.

Onun Kanun fi'tıb adlı eseri Latince'yeçevrilmiş, sadece 15. ve 16.yüzyıllarda 35’ten fazla baskı yapmıştır.

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 46

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 47

İslam aleminde “şeyh-el-Reis”, Hıristiyan dünyasında “Avicenna” olarak tanınır,

Buhara’da doğmuştur.

Kendini ilme adamış bir ailenin çocuğu olarak her konuda en iyi hocalardan ders aldı

İbn Sina 18 yaşına geldiğinde ünlü bir hekim olmuştu.

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 48

Tıp dışında felsefe, matematik, astronomi, fizik,

kimya-simya, edebiyat, şiir ve müzik alanlarında da

ün salan İbn Sina’nın 43 tanesi tıbba ait olmak

üzere 276 eseri olduğu söylenmektedir.

Saray hekimliği yaptığı sıralarda matematik konulu

“kitab-el Mecmu” yu, ilimlerin tümünü ele alan

“Kitab el-Hasıl vel Mahsul” ü yazmıştır.

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 49

Kitab al-Şifa (mantık, tabiat, metafiziği kapsayan felsefi yapıt)

El-Necat ;

El-İşaret El-Kanun fit-Tıbb: Tıp konusunda yazdığı en ünlü eseridir.

Doğu ve Batı’nın tıp eğitiminde kullandıkları baş yapıttır.

5 ciltten oluşmaktadır

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 50

1.cilt (Külliyat): Tıbbın genel kuralları, anatomi, fizyoloji, koruyucu hekimlik, genel tedaviler, tıp felsefesinden

2.cilt (Müfredat): Alfabetik olarak ilaçlardan bahseder. 3.cilt (Muacelat): Baştan aşağı bütün dahili ve harici

hastalıklar, doğum ve akıl hastalıklarından

4.cilt (Hummiyat): Ateşli hastalıklar, döküntülü hastalıklar, kırık, çıkık ve küçük cerrahi işlemlerden

5.cilt (Mürekkebat veya Akrabadin): Tedavide kullanılan ilaçların reçeteleri ve hazırlanmalarından bahseder

İbn Sina Fizyoloji’de dört unsur ve dört hıltı kullanmış, mizaca önem vermiştir

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 51

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 52

Dört Unsur Hava Ateş Toprak Su

Dört Hılt

(sıvı)Kan Sarı safra Kara safra Balgam

Organı Kalp-Akciğer Karaciğer-Öd Dalak-Mide Beyin

Mevsimi İlkbahar Yaz Sonbahar Kış

Yaş

dönemiÇocukluk Gençlik Erişkinlik İhtiyarlık

Fiziksel

özelliğiNemli-Sıcak Kuru-Sıcak Kuru-Soğuk Nemli-Soğuk

Rengi Kırmızı Sarı Siyah Beyaz

Tadı Tatlı Acı Ekşi Tuzlu

Zamanı Sabah Öğle İkindi Akşam

Karakteri Sıcakkanlı Öfkeli İçine kapanık Soğukkanlı

Burcuİkizler-Boğa-

Koç

Başak-Aslan-

Yengeç

Terazi-Akrep-

Yay

Balık-Kova-

Oğlak

Musiki

makâmı

Şehnâz-

Isfahân-Nevâ

Rast- Hicaz -

Büzürk

Irak- Bûselik-

Zengûle

Hüseynî- Uşşâk-

Nevrûz

TedavisiKuru, Sıcak

İlaçlar

Nemli, Soğuk

ilaçlar

Nemli, Sıcak

İlaçlar

Kuru, Sıcak

İlaçlar

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 53

İbn-i Sina'nın dört unsur ve mizaç teorisi

Olgular Sıcak Soğuk Nemli Kuru

Marazi halleriltihap/Yangı

Ateş'e yol açar

Ateş ciddi bir

unsur

sorunudur.

Yorgunluk Enerji kaybı

İşlevsel güç Enerji eksikliğiHazım gücü

eksikliği

Sindirim

zorluğu

Öznel duyumlar

Acı tat, aşırı

susuzluk,

midede yanma

İştah kaybı Uykululuk Uykusuzluk

Fiziksel

işaretler

Yüksek nabız

artışı,

Yorgunluk

Zayıf eklemler

İshal, Gözde

kızarıklık,

şişlik, pürüzlü

cilt, bağımlılık

Pürüzlü cilt,

bağımlılık

Yiyecekler &

İlaçlarzararlı, faydalı zararlı, faydalı

Havayla ilişkili

durumlaryazın daha kötü kışın daha kötü

sonbaharda

kötü

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 54

İbn-i Sina’nın Kanun‘unun 16. y.y. Pers

kopyasında hastasının nabızını alan hekim

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 55

İbn-i Sina’nın Kanun’unun ilk baskılarındakırık-çıkık tedavisi

Menenjit’i tarif etmiş,

salgınların yayılma şekilleri hakkında bilgi vermiştir,

güç doğumlarda forseps kullanımını tavsiye etmiştir ki Batı’da forseps 17. yy.dan sonra kullanılmaya başlanmıştır,

bazı bulaşıcı hastalıkların plasenta yoluyla geçebileceğini vurgulamıştır.

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 56

Psikosomatik hastalıkları anlayan en iyi hekim olarak bilinir.

Tedavide yiyecek ve içecekler, ilaçlar, fizik tedavi vasıtalarını, sıcak-soğuk banyolar, güneşlenmeyi kullanırdı.

57 yaşında ölen İbn Sina 32 yaşına kadarki hayatını otobiyografi şeklinde yazmıştır.

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 57

İslam dünyasında İbn sina kadar ünlü bir diğer isim Horasan'ın Rey kentinde doğan ve Galen üzerine çalışmalarıyla kendisine İslamın "Calinos"u ismi takılan, Zekeriya Razi’dir (854-932).

Elliden fazla tıbbi eserin sahibi olan ve Al-Mansuriadlı eseri 15.yüzyılda Latince'ye çevrilen Razi, Hipokrat’ın pratiği ile Galen’in teorilerini birleştirmiştir.

Eserlerinden altısı tıbbi deontolojiye aittir. Sülfürik asiti keşfetmiş ve farmakolojiye birçok

yeni ilaçlar katmıştır.

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 58

Bağdat’da Adudi hastanesinin kurucusu ve başhekimi olmuştur.

Uzun yıllar kimya laboratuvarlarında çalışmaktan kimyasal maddelerin buharlarından gözleri kör olmuştu.

Razi deneysel ve gözlemsel fiziğin en büyük şahsiyetiydi ve İbn Sina ile birlikte Doğu ve Batı’nın en etkin kişisiydi.

250 adet eseri olduğu söylenir. Bunlardan 184 tanesinin ismi bilinmektedir. 56 eseri tıp, 10’u tıp ahlakı ile ilgilidir

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 59

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 60Razi (Rhazes) [850-923]

Latincede Abulcasis olarak tanınan Zehravi, Endülüs Emevileri zamanında Kurtuba’nın Zehra kasabasında doğmuştur.

İslam tıbbının en ünlü cerrahı ve anatomisti olup Kitabü’t-Tasrif (Al-Tasrif fit Tıp) ınyazarıdır.

Bu kitabın 30. bölümü cerrahiye ait olup ilk resimli cerrahi kitabıdır. Burada, kullandığı aletlerin resimlerini çizmiştir.

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 61

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 62

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 63

Kitabın cerrahi ile ilgili bölümü üç ana başlığı içermektedir: ◦ Koterizasyon, Operasyon, Kırık ve çıkıklar.

◦ Bu bölümlerde diş hekimliğine ait bilgiler de mevcuttur.

◦ Dağlamayı birçok hastalıkta, baş ağrısında da uygulamış ve bunun için alet veya yakıcı kimyasal maddeler kullanmıştır.

◦ Dağlama noktaları incelendiğinde akupunktur noktaları ile uyuşmalar gösterdiği saptanmıştır.

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 64

İspanya’da, Kordoba’da doğan Ebul Kasım Zehravi (936-1013) İslam dünyasının en büyük cerrah ve anatomistidir.

Dönemi için modern sayılacak cerrahi esasları tıbba kazandırmış,

ilk kez cerrahi aletlerin çizimlerini yapmış, dağlama ve amputasyon yöntemlerini uygulamıştır.

En ünlü cerrahi eseri “Al-Tasrif fit Tıp” adını taşımaktadır.

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 65

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 66

Ebu Kasım ez-Zehravi’nin cerrahi kitabının16. y.y. kopyası

◦ Dikiş yapmak için kedi bağırsağı gibi organik malzemeleri kullanmış (cat cut)

◦ Kanamanın durdurulması için yöntemler geliştirmiş

◦ Birçok insizyon yöntemi tarif etmiş

◦ Kateter ve başka cerrahi aletleri geliştirmiştir

◦ Sığır kemiğinden diş protezi yapması

◦ Cerrahide anestezik olarak Afyonu kullanmıştır.

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 67

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 68

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 69

Endülüs’ün en önemli İslam felsefecisidir.

İbn Rüşd (Averos) resmi olarak bir hekimdir ve aralarında bir tıp ansiklopedisi niteliği taşıyan Kitabu’l-Külliyat (genel kuralların kitabı) adlı kitabın da bulunduğu bir çok tıp eseri vermiştir.

1162-1169 yılları arasında yazmış olduğu bu eserde tıbbın bütün konularını bir araya toplamıştır.

Gözün ağ tabakasının görmedeki fonksiyonundan, bir kere çiçek hastalığı geçirenin bağışıklık kazandığından bahsetmektedir.

İdari görevlerinin yanı sıra saray hekimliği de yapmıştır.

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 70

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 71İbn-i Rüşd (Averos) [1126-1198]

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 72

Kurtuba Mescidi (8-9 y.y.)İbn-i Zühr, İbn-i Rüşd, İbn-i Meymun

İslam dünyasının önemli hekimlerden biri de 13.yüzyılda Şam'da ve Kahire'de çalışmış olan İbnNefis’tir.

“İbn Sina Kanunu’nun Anatomi Kısmına şerh” adlı eserinde Galen’in dolaşım sistemine itiraz etmiştir. Galen’in ileri sürdüğü kalbin sağ ve sol karıncığı arasındaki duvarda deliklerin bulunduğu görüşünü reddetmiştir.

Nefis’e göre söz konusu yerde herhangi bir delik bulunmamaktadır. Bu da kalbin sağ tarafına gelen kanın akciğerlere gidip oradan sol karıncığa geçmesi demektir. Yani, günümüzde bildiğimiz küçük kan dolaşımı dediğimiz olaydır.

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 73

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 74

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 75

Yaşamı ve eserleri hakkında çok az şey bilinmektedir. 10. yy.ın sonlarında Ruha (Urfa) da yaşamıştır.

Gerek genel tıp gerekse tıp uygulamasında karşılaşılan deontolojik sorunları konu eden ve eski Yunan filozof ve hekimlere referanslarda bulunduğu “Edeb et-Tabib”(Hekimin Ahlakı)adlı eseri tıp tarihi açısından büyük önem taşımaktadır.

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 76

ÖZET

Fizyolojiye ait bazı önemli tespitler yaptılar (Küçük kan dolaşımı gibi)

Tıbba laik bir anlayışla yaklaştılar

Klinik hekimliği getirdiler, hasta başında pratik eğitiminde bulundular

Cerrahiye gelişmeler getirdiler, cerrahi aletler geliştirdiler

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 78

Eczacılığı tıptan ayırıp modernleştirerek Kodeksi vücuda getirdiler (Kodeks:Birleşikilaçları bir usul ve nizama sokmak)

Alkolü tıbba soktular

Anestezi uyguladılar

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 79

Simya felsefesini benimseyip bu çalışmalar esnasında birçok kimyasal maddeyi buldular

Hijyene yönelik birçok uygulamada bulundular (hamam, tuvalet, su yolları inşası)

Hastaneleriyle Batıya örnek teşkil etmişlerdir.

2/6/2020İslam Dünyasında Tıp 80