programlama temeller Ünİte 2 sayi sİstemlerİ, …bir bilgisayar sisteminde işlemler elektrik...

15
1 GİRİŞ İnsanoğlunun bilgiyi belirtmede kullandığı sembollerin bilgisayarda da ifade edilmesi gerekir. Bilgisayarın 0 ve 1’e karşılık gelen iki fiziksel durumu algılayabildiği göz önüne alınırsa tüm sembollerin 0 ve 1 kombinasyonlarından oluşan karşılıklarına ihtiyaç vardır. Örneğin alfabedeki 29 harfi temsil edecek olan bir koda ihtiyaç duyulduğunu farz edelim. Bunun için dört bit kullanılırsa 16 (2 4 ) değişik karakter temsil edilebilir. Fakat bu, alfabedeki tüm karakterleri temsil etmek için yeterli değildir. Beş bit kullanıldığında ise 32 (2 5 ) değişik karakter temsil edilebilir ki, bu sayı alfabedeki karakterler için yeterli olsa da rakamlar ve diğer özel karakterler için yeterli değildir. Birçok ülkenin alfabelerinin değişik türlerde karakterler de ihtiva ettiği göz önünde bulundurulduğunda altı, yedi, sekiz ve hatta on altı bitlik kodlama sistemlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Bilgisayar kullanımının en önemli nedenlerinden biri olan bilgisayara işlem yaptırmanın gerçekleştirilmesi için işlemlerde kullanılabilecek operatörlerin belirlenmesi ve bu operatörlerin kullanım önceliklerinin bilinmesi gerekmektedir. BİLGİSAYAR KODLAMA SİSTEMLERİ ASCII Kodlama Sistemi ASCII (American Standart Code for Information Interchange) en yaygın olarak kullanılan kodlama şemasıdır. ASCII kodlama şemasının 7 ve 8 bitlik iki versiyonu bulunmaktadır. Bugün yaygın olarak kullanılan kodlama şeması ASCII-8 dir. Sekiz bit ASCII’de toplam 256 (2 8 ) değişik karakter temsil edilebilir. ASCII kodlama tablosu kitabın sonunda ek olarak verilmiştir. EBCDIC Kodlama Sistemi EBCDIC (Extended Binary Coded Decimal Interchange Code) IBM’in kendi ürettiği ana bilgisayarlarında kullanılmak üzere geliştirmiş olduğu bir kodlama sistemidir. EBCDIC, ASCII ile aynı kodlama sistemini kullanmaz. Örneğin EBCDIC’de “a” harfi 10000001 ile gösterilirken ASCII’de 01100001 ile gösterilir. Bilgisayarlar, tüm sayısal ve sayısal olmayan karakterleri ikili sayı sistemine göre kodlanmış bir şekilde kullanırlar. ASCII ve EBCDIC yaygın olarak kullanılan bilgisayar kodlama sistemleridir. Diğer kodlama sistemi UNICODE artık bütün dünyada yaygın olarak kullanılmaktadır. ÜNİT E 4 PROGRAMLAMA TEMELLERİ-ÜNİTE 2 SAYI SİSTEMLERİ, OPERATÖRLER VE İŞLEMLER ÜNİTE 2

Upload: others

Post on 19-Jan-2020

19 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

1

GİRİŞ İnsanoğlunun bilgiyi belirtmede kullandığı sembollerin bilgisayarda da ifade edilmesi gerekir. Bilgisayarın 0 ve 1’e karşılık gelen iki fiziksel durumu algılayabildiği göz önüne alınırsa tüm sembollerin 0 ve 1 kombinasyonlarından oluşan karşılıklarına ihtiyaç vardır. Örneğin alfabedeki 29 harfi temsil edecek olan bir koda ihtiyaç duyulduğunu farz edelim. Bunun için dört bit kullanılırsa 16 (24) değişik karakter temsil edilebilir. Fakat bu, alfabedeki tüm karakterleri temsil etmek için yeterli değildir. Beş bit kullanıldığında ise 32 (25) değişik karakter temsil edilebilir ki, bu sayı alfabedeki karakterler için yeterli olsa da rakamlar ve diğer özel karakterler için yeterli değildir. Birçok ülkenin alfabelerinin değişik türlerde karakterler de ihtiva ettiği göz önünde bulundurulduğunda altı, yedi, sekiz ve hatta on altı bitlik kodlama sistemlerine ihtiyaç duyulmaktadır.

Bilgisayar kullanımının en önemli nedenlerinden biri olan bilgisayara işlem yaptırmanın gerçekleştirilmesi için işlemlerde kullanılabilecek operatörlerin belirlenmesi ve bu operatörlerin kullanım önceliklerinin bilinmesi gerekmektedir.

BİLGİSAYAR KODLAMA SİSTEMLERİ

ASCII Kodlama Sistemi

ASCII (American Standart Code for Information Interchange) en yaygın olarak kullanılan kodlama şemasıdır. ASCII kodlama şemasının 7 ve 8 bitlik iki versiyonu bulunmaktadır. Bugün yaygın olarak kullanılan kodlama şeması ASCII-8 dir. Sekiz bit ASCII’de toplam 256 (28) değişik karakter temsil edilebilir. ASCII kodlama tablosu kitabın sonunda ek olarak verilmiştir.

EBCDIC Kodlama Sistemi

EBCDIC (Extended Binary Coded Decimal Interchange Code) IBM’in kendi ürettiği ana bilgisayarlarında kullanılmak üzere geliştirmiş olduğu bir kodlama sistemidir. EBCDIC, ASCII ile aynı kodlama sistemini kullanmaz. Örneğin EBCDIC’de “a” harfi 10000001 ile gösterilirken ASCII’de 01100001 ile gösterilir.

Bilgisayarlar, tüm sayısal ve sayısal olmayan karakterleri ikili sayı sistemine göre kodlanmış bir şekilde kullanırlar. ASCII ve EBCDIC yaygın olarak kullanılan bilgisayar kodlama sistemleridir. Diğer kodlama sistemi UNICODE artık bütün dünyada yaygın olarak kullanılmaktadır.

ÜNİT

E

4

PROGRAMLAMA TEMELLERİ-ÜNİTE 2

SAYI SİSTEMLERİ, OPERATÖRLER VE İŞLEMLER

ÜNİTE

2

2

Farklı kodlama sistemleri kullanan bilgisayarlar arasında yapılan iletişim problemli olabilir. ASCII sistemini kullanan bir bilgisayarda bir doküman oluşturarak bunu IBM ana bilgisayarına gönderdiğimizi farz edelim. Bizim oluşturduğumuz doküman ASCII formatında kaydedilmiş fakat ana bilgisayar ise EBCDIC formatına göre çalışmaktadır. Örneğin “k” harfi ASCII formatında 01101011 ile gösterilirken, bunun EBCDIC’deki karşılığı virgül (,) sembolüne karşılık gelmektedir. Bu durumda iki bilgisayar arasında uyumsuzluk olacaktır. Bu problemi ortadan kaldırmak için gönderici veya alıcı bilgisayardaki bir yazılım vasıtasıyla veriler ASCII’den EBCDIC’e veya EBCDIC’den ASCII’ye dönüştürülür.

UNICODE kodlama sistemi

Bilgisayarlar ve yazılımlar günden güne geliştikçe kullanılan mevcut kod şemaları ihtiyaçlara cevap veremeyecek duruma gelmektedir. Örneğin İbranice, Arapça ve Slav kökenli diller mevcut kodlama şemalarıyla temsil edilememektedir. Buna ilaveten, bu kod şemaları Japonca ve Çince gibi dillerde bulunan binlerce harf ve sembolü desteklememektedir.

Unicode, 65536 (216) değişik karakteri temsil eden on altı bitlik bir kodlama şemasıdır. Teorik olarak, Unicode bugün kullanılan tüm dillerdeki tüm karakterleri hatta artık kullanımda olmayan dillerdeki karakterleri bile temsil edebilir. Böyle bir kod, bir dokümanın Türkçe, Japonca, İngilizce veya Arapça metinleri ihtiva etmesi gerekli olduğu uluslararası iletişimlerde faydalı olabilir. Ayrıca yazılım üreticisi firmalar, ürettikleri yazılımlar için her ülkenin dilinde menüler, yardımlar veya hata mesajları hazırlayabilirler.

Ölçü Birimleri

Bilgisayarda veriler üzerinde işlem yapılırken ikili sayı sistemini kullanıldığı için verilerin büyüklükleri de ikinin katları şeklinde hesaplanmaktadır. Bilgisayarda kullanılan en küçük veri birimi bit denilen ve 0 veya 1 değeri alabilen işarettir. Bitler tek başlarına bir veriyi saklayamadıkları için anlamlı en küçük veri saklama birimi olarak sekiz bitten oluşan byte kullanılır. Verilerin büyüklükleri de 1 byte’ın katları olarak ifade edilir. Ancak katlar alınırken diğer ölçü birimlerinden farklı olarak 1000 yerine 210=1024 kullanılmaktadır.

3

Sayı Sistemleri

Bu sayı sistemleri aşağıda belirtildiği gibidir.

İki tabanlı sayı sistemi (Binary)

Sekiz tabanlı sayı sistemi (Oktal)

On tabanlı sayı sitemi(Decimal)

On altı tabanlı sayı sistemi(Hexadecimal)

Bir Bilgisayar sisteminde işlemler elektrik devreleri üzerinde gerçekleştiği için elektrik akımının varlığı veya yokluğuna göre iki sembolün oluşumu sağlanır. İkili sayı sistemindeki 0 değeri elektrik olmadığını 1 değeri ise bir elektrik olduğunu gösterir. Bu nedenle 0 veya 1 sembollerinden oluşan iki tabanlı sayı sistemi bilgisayarda kullanılan sayı sistemidir. Elde edilen verilerin anlaşılabilirliğinin sağlanması için iki tabanlı sayı sisteminden diğer sayı sistemlerine dönüşüm yapılır. Veriler dönüştürücüler aracılığıyla iki tabanlı sayı sisteminden, sekizli, onlu veya on altılı sayı sistemlerine dönüştürülürler.

Sayı sistemlerini ifade eden sembollerin adedi, sayı sisteminin adını oluşturur. İkili sayı sisteminde 0 ve 1 sembollerinden oluşan iki sembol, onlu sayı sisteminde 0’dan 9’a kadar on sembol, sekizli sayı sisteminde 0 dan 7’ye kadar sekiz sembol, on altılı sayı sisteminde de 0 dan 9’a kadar on sembol ve A(10), B(11),C(12), D(13), E (14)ve F(15) sembolleri olmak üzere on altı sembol kullanılmaktadır.

Ölçü Birimleri

Adı Kısa adı Byte Karşılığı Byte Karşılığı

Bit Bit

1 Byte B 20 1Byte

1 Kilobyte KB 210 1024 Byte

1 Megabyte MB 220 1024*1024 Byte

1 Gigabyte GB 230 1024*1024*1024 Byte

1 Terabyte TB 240 1024*1024*1024*1024 Byte

1 Petabyte PB 250 1024*1024*1024*1024*1024 Byte

1 Eksabyte EB 260 1024*1024*1024*1024*1024*1024 Byte

Bilgisayarda işlemleri gerçekleştirmede esas alabileceğimiz dört çeşit sayı sistemi bulunmaktadır.

4

İki Tabanlı Sayı Sistemi

İki tabanlı bir sayının gösterimi aşağıdaki şekilde olur.

Bu sistemde bütün sayıların taban değerleri 2’dir. Üs değerleri ise sayının tam

kısmının sağ tarafındaki ilk basamaktan itibaren 0’dan başlayarak birer birer artarak oluşur. Kesirli kısmın üs değerleri ise soldaki ilk basamaktan itibaren -1’den başlayarak azalarak devam eder.

İki tabanlı bir sayının üs değerlerinin gösterildiği açılım aşağıdaki şekildedir.

Sekiz Tabanlı Sayı Sistemi

Sekiz tabanlı bir sayının gösterimi aşağıdaki şekilde olur.

Bu sistemde bütün sayıların taban değerleri 8’dir. Üs değerleri ise sayının tam

kısmının sağ tarafındaki ilk basamaktan itibaren 0’dan başlayarak birer birer artarak oluşur. Kesirli kısmın üs değerleri ise soldaki ilk basamaktan itibaren -1’den başlayarak azalarak devam eder.

Sekiz tabanlı bir sayının üs değerlerinin gösterildiği açılım aşağıdaki şekildedir.

İki tabanlı (Binary Digit)sayı sistemi, 0 ve 1 sembollerinin oluşturduğu iki sembollü sayı sistemidir. Söz konusu sembollere Binary Digit ifadesinin ilk harfi ile son iki harfinden oluşturduğu bit denir. Bit bilgisayarda işlem gören en küçük hafıza birimidir.

İki tabanlı tam sayı örneği: (1010011)2

İki tabanlı kesirli sayı örneği: (1010011.011)2

(16+05+14+03+02+11+10.0-1+1-2+1-3)2

Sekiz tabanlı (Oktal)sayı sistemi 0’dan 7’ye kadar sembollerden oluşan sayı sistemidir.

Sekiz tabanlı tam sayı örneği: (573)8

Sekiz tabanlı kesirli sayı örneği: (573.65)8

5

On Tabanlı Sayı Sistemi

On tabanlı bir sayının gösterimi aşağıdaki şekilde olur.

Bu sistemde bütün sayıların taban değerleri 10’dur. Üs değerleri ise sayının tam

kısmının sağ tarafındaki ilk basamaktan itibaren 0’dan başlayarak birer birer artarak oluşur. Kesirli kısmın üs değerleri ise soldaki ilk basamaktan itibaren -1’den başlayarak azalarak devam eder.

On tabanlı bir sayının üs değerlerinin gösterildiği açılım aşağıdaki şekildedir.

On Altı Tabanlı Sayı Sistemi

On altı tabanlı bir sayının gösterimi aşağıdaki şekilde olur.

Bu sistemde bütün sayıların taban değerleri 16’dır. Üs değerleri ise sayının tam

kısmının sağ tarafındaki ilk basamaktan itibaren 0’dan başlayarak birer birer artarak oluşur. Kesirli kısmın üs değerleri ise soldaki ilk basamaktan itibaren -1’den başlayarak azalarak devam eder.

On altı tabanlı bir sayının üs değerlerinin gösterildiği açılım aşağıdaki şekildedir.

(52+71+30.6-1+5-2)8

On tabanlı (Decimal)sayı sistemi 0’dan 9’a kadar sembollerden oluşan sayı sistemidir.

On tabanlı tam sayı örneği: (9571)10

On tabanlı kesirli sayı örneği: (9571.25)10

(93+52+71+10.2-1+5-2)10

On altı tabanlı (Hexadecimal)sayı sistemi 0’dan9’a kadar sembollerden ve A,B,C,D,E,F sembollerinden oluşan sayı sistemidir. Bu sistemde A=10, B=11, C=12, D=13, E=14 ve F=15 değerlerine karşılık gelmektedir.

On altı tabanlı tam sayı örneği: (9A5C)16

On altı tabanlı kesirli sayı örneği: (9A5C.B2)16

6

Sayı Sistemleri Arasında Dönüşümler

Verilerin analizi ve anlaşılabilirliği amacıyla sayı sistemleri arasında dönüşüm yapılması gerekebilir.

İki tabanlı sayıların on tabanlı sayılara dönüşümü

Aşağıda iki tabanlı bir tam sayı on tabanlı bir sayıya dönüştürülmektedir.

İki tabanlı kesirli bir sayının on tabanlı sayıya dönüştürülmesinde de aynı mantık yürütülecektir. Ancak kesir kısmında bulunan basamakların üs değerlerinin negatif olduğuna dikkat edilmelidir.

On tabanlı sayıların iki tabanlı sayılara dönüşümü

Aşağıda on tabanlı bir tam sayının iki tabanlı bir sayıya dönüştürülmesi

gösterilmektedir.

Bölünen Bölüm Kalan 83 2 1 41 2 1 20 2 0 10 2 0 (83)10=(1010011)2 5 2 1 2 2 0 1 2 1

(93+A2+51+C0.B-1+2-2)16

İki tabanlı bir tam sayının on tabanlı bir sayıya dönüşümünün yapılabilmesi için her bir sayının basamak değeri ile basamağın üs değerinin 2 sayısına göre üstü alınarak çarpımı hesaplanır. Bu işlem, her basamaktaki sayı için teker teker yapılarak elde edilen sayılar toplanır.

(1010011)2=(?)10

(1*26 + 0 * 25 + 1 * 24 + 0 * 23 + 0 * 22 + 1 * 21 + 1 * 20) =( ? )10 (1*64 + 0 * 32 + 1 * 16 + 0 * 8 + 0 * 4 + 1 * 2 + 1 * 1 ) =( ? )10

( 64 + 0 + 16 + 0 + 0 + 2 + 1 ) =(83)10

On tabanı bir sayının iki tabanlı bir sayıya dönüşümünde, on tabanlı sayı sürekli olarak ikiye bölünür. Bölüm sonucunda elde edilen kalan değerlerinin sağdan sola doğru sıralanması ile iki tabanlı sayı elde edilir.

7

İki tabanlı sayıların sekiz tabanlı sayılara dönüşümü

Bunun için 1’den 8’e kadar olan sayıların iki tabanlı karşılıkları hazır olarak

kullanılabilir.

İki tabanlı sayı Sekiz tabanlı sayı 000 0 001 1 010 2 011 3 100 4 101 5 110 6 111 7

Aşağıda iki tabanlı bir tam sayının sekiz tabanlı bir sayıya dönüştürülmesi

gösterilmektedir. (1010111)2 iki tabanlı sayıyı sekiz tabanlı sayıya dönüştürmek için sağdan üçerli

gruplara ayıralım ve eksik bitleri tamamlayalım.

001 010 111

1 2 7

(1010111)2=(127)8

Sekiz tabanlı sayıların iki tabanlı sayılara dönüşümü

Aşağıda sekiz tabanlı bir tam sayının iki tabanlı bir sayıya dönüştürülmesi gösterilmektedir.

On tabanı kesirli bir sayının iki tabanlı bir sayıya dönüşümünde ise, on tabanlı kesirli sayı sürekli olarak ikiyle çarpılır. Çarpım sonucunda elde edilen değerlerin tam kısımları alınarak (1 veya 0) iki tabanlı sayının kesirli kısmı oluşturulur.

İki tabanlı bir sayıyı sekiz tabanlı bir sayıya dönüştürmek için pratik bir yol, iki tabanlı sayıyı sağdan başlayarak üçerli gruplara ayırmaktır. Üçerli gruplara ayrılıp sol tarafta kalan eksik bitler tamamlandıktan sonra her üçlü grubun karşılığı olan sayı bulunup yazılmalıdır. Bütün grupların değerleri bulunup soldan sağa doğru sıralandıklarında sekiz tabanlı sayı elde edilmiş olacaktır.

Sekiz tabanlı bir sayıyı iki tabanlı bir sayıya dönüştürmek için pratik bir yol, sekiz tabanlı sayının her basamağının iki tabanlı karşılıklarını bulup, soldan sağa doğru sırayla yazmaktır. Elde edilen sayı sekiz tabanlı sayının iki tabanlı karşılığı olacaktır.

8

(127)8 sekiz tabanlı sayıyı iki tabanlı sayıya dönüştürmek için her basamağın iki

tabanlı karşılıkları bulunup sıralanır ve sol başta bulunan 0 bitleri silinir. 1 2 7 001 010 111

(127)8=(1010111)2

İki tabanlı sayıların on altı tabanlı sayılara dönüşümü

Bunun için 1’den 16’ya kadar olan sayıların iki tabanlı karşılıkları hazır olarak

kullanılabilir.

İki tabanlı sayı on altı tabanlı sayı 0000 0 0001 1 0010 2 0011 3 0100 4 0101 5 0110 6 0111 7 1000 8 1001 9 1010 A 1011 B 1100 C 1101 D 1110 E 1111 F

Aşağıda iki tabanlı bir tam sayının on altı tabanlı bir sayıya dönüştürülmesi

gösterilmektedir. (101011110)2 iki tabanlı sayıyı on altı tabanlı sayıya dönüştürmek için sağdan

dörderli gruplara ayıralım ve eksik bitleri tamamlayalım.

0001 0101 1110

1 5 E

(101011110)2=(15E)16

İki tabanlı bir sayıyı on altı tabanlı bir sayıya dönüştürmek için pratik bir yol, iki tabanlı sayıyı sağdan başlayarak dörderli gruplara ayırmaktır. Dörderli gruplara

ayrılıp sol tarafta kalan eksik bitler tamamlandıktan sonra her dörtlü grubun karşılığı olan sayı bulunup yazılmalıdır. Bütün grupların değerleri bulunup

soldan sağa doğru sıralandıklarında on altı tabanlı sayı elde edilmiş olacaktır.

9

On altı tabanlı sayıların iki tabanlı sayılara dönüşümü

Aşağıda on altı tabanlı bir tam sayının iki tabanlı bir sayıya dönüştürülmesi gösterilmektedir.

(15E)16 on altı tabanlı sayıyı iki tabanlı sayıya dönüştürmek için her basamağın

iki tabanlı karşılıkları bulunup sıralanır ve sol başta bulunan 0 bitleri silinir. 1 5 E 1 0101 1110

(15E)16=(101011110)2

Operatörler

Sayısal Operatörler

Sayısal veriler üzerinde işlemler yapmak amacıyla kullanılan operatörlerdir. En temel sayısal operatörler şunlardır;

On altı tabanlı bir sayıyı iki tabanlı bir sayıya dönüştürmek için pratik bir yol, on altı tabanlı sayının her basamağının iki tabanlı karşılıklarını bulup, soldan sağa doğru sırayla yazmaktır. Elde edilen sayı on altı tabanlı sayının iki tabanlı karşılığı olacaktır.

Programlamanın en temel özelliği olan verilerin işlenmesi, işlem operatörleri kullanılarak gerçekleştirilir. Veri ve bilgilerin işlenmesi için genelde her programlama dilinde aynı özelliklere sahip olan operatörler ve semboller geliştirilmiştir. Operatörler, sayısal operatörler, karakter operatörler, karşılaştırma operatörleri ve mantıksal operatörler olmak üzere dört grupta incelenebilir.

Sayısal Operatörler

Operatör adı Operatör simgesi

Atama =

Toplama +

Çıkarma -

Çarpma *

Bölme /

Üs alma ^

Tam sayı bölme \

Bölümden kalan Mod

10

Karakter Operatörler

Karakter veriler üzerinde işlemler yapmak amacıyla kullanılan operatörlerdir. En temel karakter operatörler şunlardır;

Karşılaştırma Operatörler

Sayısal ve karakter veriler üzerinde karşılaştırmalar yapmak amacıyla kullanılan

operatörlerdir. En temel karşılaştırma operatörleri şunlardır;

Mantıksal Operatörler Sayısal ve karakter veriler üzerinde mantıksal karşılaştırmalar yapmak amacıyla

kullanılan operatörlerdir. En temel mantıksal operatörler şunlardır;

Karakter Operatörler

Operatör adı Operatör simgesi

Birleştirme +

String toplama

&

Karşılaştırma Operatörleri

Operatör adı Operatör simgesi

Eşit =

Eşit değil <>

Küçük <

Büyük >

Küçük eşit <=

Büyük eşit >=

Mantıksal Operatörler

Operatör adı

Operatör simgesi

Anlamı

NOT Değil Mantıksal ifadenin anlamını ters çevirir. Mantıksal ifade Doğru ise Yanlış, Yanlış ise Doğru yapar.

AND Ve İki mantıksal ifade arasında kullanılır. Mantıksal ifadelerden her ikisi de doğru ise işlem doğru, aksi halde işlem yanlıştır.

OR Veya İki mantıksal ifade arasında kullanılır. Mantıksal ifadelerden en az biri doğru ise işlem doğru, aksi halde işlem yanlıştır.

11

İşlemler

Sayısal İşlemler

Veriler ve bilgiler üzerinde sayısal operatörler kullanılarak gerçekleştirilen

işlemlerdir.

Karakter İşlemler Veriler ve bilgiler üzerinde karakter operatörler kullanılarak gerçekleştirilen

işlemlerdir.

Karşılaştırma İşlemleri

Sayısal ve karakter veriler üzerinde karşılaştırma operatörleri kullanılarak gerçekleştirilen işlemlerdir.

Programlama mantığının temelini veri ve bilgilerin işlenmesi oluşturur. Veri ve bilgilerin işlenmesi yukarıda bahsedilen ve dört ana gruba ayrılan işlem operatörleri kullanılarak gerçekleştirilir. İşlemler, veri ve bilgilerin oluşturduğu ifade denilen gruplara uygulanır. Bir ifade içerisinde sadece bir gruba ait işlem operatörleri kullanılabileceği gibi, bütün gruplara ait işlem operatörleri de aynı anda kullanılabilir.

Sayısal İşlemler

Operatör Kullanımı Sonuç

= X=25 25

+ X=5+17 22

- X=34-25 9

* X=12*5 60

/ X=82/5 16.4

^ X=3^2 9

\ X=10\3 3

Mod X=10 Mod 3 1

Karakter İşlemler

Operatör Kullanımı Sonuç

+ 25+34 2534

& “Bilgi” &”sayar” Bilgisayar

12

Mantıksal İşlemler

Sayısal ve karakter veriler üzerinde mantıksal operatörleri kullanılarak gerçekleştirilen işlemlerdir.

İşlemlerin Öncelik Sıraları

1. Parantez:

Herhangi bir işlem grubunda parantez kullanılıyorsa, öncelikle parantez içerisindeki işlemler diğer işlemlerin sıralaması dikkate alınmaksızın gerçekleştirilir.

Karşılaştırma İşlemleri

Operatör Kullanımı Sonuç

= X=25 X 25’e eşit

<> X=5;Y=20;X<>Y X, Y’ ye eşit değil

< X=5; Y=20;X<Y X, Y’ den küçük

> X=5; Y=20;Y>X Y, X’ den büyük

<= X=5;Y=5;X<=Y X, Y’den küçük veya eşit

>= X=5;Y=4;X>=Y X, Y’den büyük veya eşit

Mantıksal İşlemler

Operatör Kullanımı Sonuç

NOT NOT X=25 X 25’e eşit değil

AND X=5;Y=20 X+Y=25 AND Y-X=10

X+Y=25 (işlem doğru) Y-X=10 (işlem yanlış) X+Y=25 AND Y-X=10 (işlem yanlış)

OR X=5;Y=20 X+Y=25 AND Y-X=10

X+Y=25 (işlem doğru) Y-X=10 (işlem yanlış) X+Y=25 AND Y-X=10 (işlem doğru)

Veri ve bilgiler üzerinde uygulanmak istenilen işlemler öncelik sıraları dikkate alınarak gerçekleştirilirler. İşlemler grup içerisinde veya genel anlamda öncelik sıralarına sahiptirler. Aşağıda hem grup önceliği hem de grup içerisindeki öncelikler dikkate alınarak işlemlerin sıralaması verilmektedir.

13

2. Fonksiyonlar: Parantezin bulunmadığı ve herhangi bir fonksiyonun kullanıldığı işlem gruplarında ilk önce o fonksiyon işleme tabi tutulur.

3. Sayısal işlemler: Parantez veya fonksiyon dışında ilk öncelik sırası sayısal işlemlere aittir. Sayısal işlemlerin kendi içerisindeki sıralama ise aşağıdaki gibidir. a. Üst Alma b. Çarpma ve Bölme c. Tamsayı Bölme d. Mod e. Toplama ve Çıkarma

Çarpma ve bölme ile toplama ve çıkarma aynı öncelik sıralarına sahiptirler. Bunlardan herhangi ikisinin bir arada kullanılması durumlarında ifade içerisinde işlem soldan sağa doğru gerçekleştirilir.

4. Karakter İşlemler Sayısal işlemlerden sonra karakter işlemler gerçekleştirilmelidir. a. Birleştirme b. String Toplama

5. Karşılaştırma işlemleri

Sayısal ve varsa karakter işlemlerden sonra karşılaştırma işlemleri gerçekleştirilir. Karşılaştırma işlemlerinin kendi aralarında öncelik sıralaması yoktur.

Eşit, Eşit Değil, Küçük, Büyük, Küçük Eşit, Büyük Eşit 6. Mantık Operatörleri

Mantık operatörleri bir ifade içerisinde işlem sırası bakımından son sırada bulunurlar. Yukarıda bahsedilen işlemlerin hepsi tamamlandıktan sonra uygulanabilirler. Kendi içlerindeki sıra önemlidir ve aşağıda sıralandığı gibi NOT, AND ve OR şeklindedir. a. Not b. And c. Or

İşlem öncelik sıraları dikkate alınarak geliştirilen örnek İşlemler.

14

Örnek 1

Örnek 2

Önek 3

X=5 : Y=4 ise Y=X^2+5*(Y-2) işleminin sonucu nedir? 1. Adım: Y=X^2+5*(2) 2. Adım: Y=25+5*(2) 3. Adım: Y=25+10 4. Adım: Y=35

Y=4 ise X= 2 𝑌2 + 9 denkleminin sonucu nedir? 1. Adım: İfade program mantığında açılmalıdır

X=2*((Y^2+9) ^(1/2)) 2. Adım:

X=2*((16+9)^(1/2)) 3. Adım:

X=2*(25^(1/2)) 4. Adım:

X=2*(5) 5. Adım:

X=10

A=5 : B=2 : C=4 : D=3 ise A^2+B=27 AND NOT(C\2=1) işleminin sonucu nedir? 1. Adım:

A^2+B=27 AND NOT(1=1) 2. Adım

25+B=27 AND NOT(1=1) 3. Adım:

25+2=27 AND NOT(1=1) 4. Adım:

27=27 AND NOT(1=1) 5. Adım:

Doğru AND NOT(1=1) 6. Adım:

Doğru AND Yanlış 7. Adım:

Yanlış

15

Örnek 4

X=2 : Y=4 : K=3 : L=5 A=”bil” : B=”bal” ise,

(X^2=Y Or K*2=L) Or Not (Y Mod X=0 And K^2>=9) And A$+B$

=”Bilgi” işleminin sonucu nedir? 1. Adım: (Doğru Or Yanlış) Or Not (Doğru And Doğru) And A$+B$ =”Bilgi” 2. Adım: (Doğru) Or Not (Doğru) And A$+B$ =”Bilgi” 3. Adım: (Doğru) Or Not (Doğru) And “bilbal”=”Bilgi” 4. Adım: (Doğru) Or Not (Doğru) And Yanlış 5. Adım: Doğru Or Yanlış And Yanlış 6. Adım: Doğru Or Yanlış 7. Adım: Doğru