proredne seøe u åumama hrasta kitñaka na · pdf filekoja se nalaze u gj...

JUL–SEPTEMBAR, 2005. 1

UDK 630*242Originalni nauøni rad

PROREDNE SEØE U ÅUMAMA HRASTA KITÑAKA NA PODRUØJU SEVEROISTOØNE SRBIJE

ÇUBIVOJE STOJANOVIÕMILUN KRSTIÕ

IVAN BJELANOVIÕ

Izvod: U Srbiji, kao autohtone vrste, raste deset vrsta hrastova, a kitñakoveåume, pored luÿñakovih, imaju veliki znaøaj za proizvodñu visokokvalitetnog iceñenog drveta. U mladim åumama veoma je znaøajno na vreme zapoøeti sa meramanege. U ovom radu obuhvaõena su dva tipa mladih kitñakovih sastojina, od kojihjedna pripada visokom uzgojnom obliku i nalazi se na podruøju Majdanpeøke domene,a druga je izdanaøka kitñakova sastojina na podruøju Nacionalnog parka Æerdap.Na osnovu prouøenih uslova sredine i sastojinskog staña utvræen je optimalniuzgojni zahvat, odnosno proredna seøa, intenzitet proreæivaña i jaøina zahvata zasvaku prouøavanu seriju. Predloÿena je Åedelinova selektivna proreda, umerenogdo jakog zahvata, sa izborom odgovarajuõeg broja stabala kandidata, u zavisnosti odkonkretnog tipa åume.

Kçuøne reøi: hrast kitñak, prorede, jaøina zahvata, kandidati, aspiranti, elitnastabla

THINNING IN SESSILE OAK FORESTS IN NORTHEAST SERBIA

Abstract: In Serbia, ten species of oaks grow as autochthonous species. Sessile oak forests,along with pedunculate oak, are very significant for the production of high-quality and valuedtimber. In juvenile forests it is very significant to start the tending operations on time. Thispaper deals with two types of juvenile sessile oak stands, of which one belongs to the high sil-vicultural form and it is situated in the area of Majdanpeøka Domena, and the other is coppicesessile oak stand in the area of the National Park Æerdap. Based on the identified environmen-tal conditions and stand state, the optimal silvicultural operation was defined, i.e. thinning,thinning intensity and thinning weight for each study series. Shedelin’s selection thinning ofmoderate to heavy grade has been proposed, with the selection of a number of candidate trees,depending on the concrete forest type.

Key words: sessile oak, thinning, thinning weight, candidates, aspirants, elite trees

UVOD

U Srbiji, kao autohtone vrste, nalazi se deset vrsta hrastova, i to:luÿñak - Quercus robur L., transilvanski kitñak – Quercus polycarpaSchur., kitñak – Quercus petraea (Matt.) Liebl., balkanski kitñak - Quercusdalechampii Ten., sladun – Quercus farnetto Ten., cer – Quercus cerris L., ma-kedonski hrast – Quercus trojana Webb., krupnolisni medunac – Quercusvirgiliana Ten., sitna granica (medunac) – Quercus pubescens Willd., sivi(stepski) – Quercus pedunculiflora K. Koch.

dr Çubivoje Stojanoviõ, red. prof., dr Milun Krstiõ, red. prof., Ivan Bjel-anoviõ, dipl. inÿ., postdiplomac na Gajeñu åuma, Åumarski fakultetUniverziteta u Beogradu .

2 „[UMARSTVO” 3

Ukupna povråina koju zauzimaju øiste hrastove åume u Srbiji iznosi576.446 ha ili 24,9 %. Pored toga, 260.000 ha (11,2 %) øine åume hrastovasa drugim liåõarskim vrstama, ne uzimajuõi u obzir meåovite åume buk-ve sa hrastovima, kojih ima 304.341 ha (13,2 %). Prema tome, øistih hra-stovih åuma i åuma hrastova sa ostalim liåõarskim vrstama drveõa bezbukve ima 836.446 ha ili 36,1 % od ukupnog åumskog fonda. Posle buko-vih åuma, to su najzastupçnije i najznaøajnije åume u Srbiji. Po drvnojzapremini hrastovi uøestvuju sa 24,5 %, a po godiåñem prirastu sa27,5 % (prema popisu åuma iz 1979. godine). Izneti podaci jasno ukazujuna veliki znaøaj prouøavaña hrastovih åuma kod nas, posebno ako se uzmeu obzir ñihovo nezadovoçavajuõe stañe.

Samo uøeåõe kitñakovih åuma po povråini u ukupnom åumskomfondu, bez uøeåõa luÿñakovih åuma i åuma sladuna i cera i drugih, re-lativno je malo, ali one imaju veliki znaøaj za proizvodñu visokokvali-tetnog i veoma ceñenog drveta, pa ovu vrstu mnogi smatraju jednim od naj-kvalitetnijih hrastova koja odreæenim tehniøkim svojstvima i upotreb-çivoåõu nadmaåuje druge vrste hrastova.

Åume kitñaka u Srbiji nalaze se u okviru posebnog oroklimatogenogvisinskog pojasa, iznad klimatogene åume sladuna i cera. Kompleks kit-ñakovih åuma obuhvata gorñi deo brdskog pojasa i niÿi planinski pojas,na nadmorskim visinama od 300 – 1300 m.

Novijim prouøavañima utvræeno je da na ovim prostorima postoje trivrste kitñaka, i to: obiøni kitñak - Quercus petraea (Matt.) Liebl., tran-silvanski kitñak – Quercus polycarpa Schur. i balkanski kitñak - Quercusdalechampii Ten. Navedene vrste do nedavno su izjednaøavane i nisu poseb-no opisivane jer su evolutivno, morfoloåki i anatomski veoma sliø-ne (J o v a n o v i õ, B., 1971, 1985; J a n k o v i õ, M., 1973).

Na prouøavanom podruøju obiøno dominira Quercus dalechampii Ten.ili Quercus polycarpa Schur., tako da kitñakove åume øine konglomeratnavedene tri vrste kitñaka. Kod nas nisu vråena posebna detaçnijaistraÿivaña taksonomije, tehnoloåkih svojstava, odnosa prema procesusuåeña, uzgojnim zahvatima i izgraæenosti sastojina pojedinih vrstakitñaka, pa bi prouøavaña u tom smislu trebalo zapoøeti.

Intenzivno suåeñe kitñakovih åuma prisutno je na ovim prostori-ma u posledñih dvadesetak godina i poprimilo je karakter epidemijskogsuåeña.

Na osnovu viåe odrÿanih nauønih skupova i objavçenih mnogobroj-nih radova, kako drugih, tako i autora ovog rada, utvræeno je da su stañekitñakovih åuma u Srbiji, kao i drugi øinioci uslovili pojavu suåeñaovih åuma, i to:

• nedovoçni proizvodni fond;• nepovoçna starosna struktura;• neodgovarajuõe sastojinsko stañe; • ekstremno nepovoçne klimatske prilike koje su vladale duÿi niz

godina (topla leta i hladne zime);• nezadovoçavajuõe zdravstveno stañe i dr.

Prema J o v a n o v i õ u, B. (1980), åume hrasta kitñaka Quercetummontanum u celoj istoønoj Srbiji nalaze se u fazi regresivne sukcesije –


degradacije, koja predstavça glavni uzrok progresivne kontinentali-zacije klime, åto je dovelo do oteÿanog obnavçaña ovih åuma.

Meæutim, doålo se do zakçuøka da nijedan od navedenih faktora nedeluje samostalno kao moguõi uzrok suåeña kitñakovih åuma, veõ da jeono posledica i rezultanta kompleksa faktora abiotiøke i biotiøkeprirode u meæusobnom dejstvu, i da je uvek jedan od ñih “odluøujuõi” fak-tor koji dovodi do ulanøavaña viåe nepovoçnih øinilaca i pojave suåe-ña stabala i åuma.

Uzgojnom problematkom u kitñakovim åumama u Srbiji bavili su seK r s t i õ, M. (1980, 1998), K r s t i õ, M. e t a l. (1989, 1993, 1995), M i l i-n, Ÿ. e t a l. (1987, 1988), S t o j a n o v i õ, Ç. e t a l. (1980, 1989, 1990,1992)i dr. Meæutim, na osnovu detaçnog pregleda literature koja se odnosi nanegu kitñakovih åuma, konstatuje se da su proredne seøe nedovoçnoistraÿene u mladim kitñakovim åumama.

Imajuõi u vidu da je u visokim kitñakovim åumama, u proteklom pe-riodu, na proredne seøe otpadalo oko 28 % povråine, na seøe oslobaæañaod zaostalih stabala 34 % i seøe obnove 31 %, uzimajuõi u obzir i izda-naøke kitñakove åume koje su najveõim delom u fazi kada treba sprovo-diti mere nege åuma, moÿe se zakçuøiti koliki znaøaj imaju proredne se-øe u ovim åumama.

Na osnovu svega napred izloÿenog u vezi sa gazdovañem kitñakovimåumama na podruøju severoistoøne Srbije, proizaåao je sledeõi zadatakrada:

• prouøiti uslove sredine u istraÿivanim mladim kitñakovim sasto-jinama;

• istraÿiti sastojinsko stañe;• predloÿiti optimalni uzgojni zahvat, odnosno odgovarajuõi pror-

edni zahvat u konkretnim mladim kitñakovim åumama.

2. METOD I MATERIJAL RADA

2.1. Metod rada

Istraÿivaña u okviru ovog rada obavçena su na dva objekta u øistimkitñakovim sastojinama generativnog i vegetativnog porekla na podruø-ju severoistoøne Srbije. Prikupçañe terenskih podataka izvråeno je poprincipu rada na stalnim oglednim povråinama u toku 2005. godine.

Obrada podataka izvråena je uobiøajenim naøinom rada koji se pri-meñuje kod istraÿivaña ovog karaktera. Poåto su sastojine relativnomlade, formirani su debçinski stepeni od 1 cm. Izvråena je i stati-stiøka obrada podataka.

2. 2. Materijal rada

2. 2. 1. Objekat I – Majdanpeøka domena

Podaci za ovaj rad prikupçani su na dve serije na oglednim poçimakoja se nalaze u GJ Crna reka odeçeñe 60 odsek 8 u okviru nastavnonauø-nog punkta Katedre Gajeña åuma Åumarskog fakulteta u Beogradu, odno-sno Nastavne baze Debeli Lug. Istraÿivani objekat se nalazi u severoi-

4 „[UMARSTVO” 3

stoønom delu Srbije, na ograncima Homoçskih planina. Prouøavana sa-stojina pripada visokim mladim sastojinama hrasta kitñaka.

2. 2. 2. Objekat II – Nacionalni park Æerdap

U okviru ovog objekta izvråeno je istraÿivañe u mladoj izdanaøkojkitñakovoj sastojini koja se nalazi u GJ Zlatica odeçeñu 98, sa kojomgazduje NP Æerdap. U konkretnom odeçeñu ove gazdinske jedinice izvr-åena je øista seøa 1991. godine poåto su sastojine bile veõ u poodmaklojfazi suåeña, te je doålo do obnove ovih sastojina iz izdanaka iz paña iizbojaka iz ÿila, uz uøeåõe stabala semenog porekla ispod 5 %.

3. REZULTATI I DISKUSIJA

3. 1. OBJEKAT I – Majdanpeøka domena

3. 1. 1. Osnovni podaci o sastojini kitñaka na Majdanpeøkoj domeni

U ciçu ostvarivaña i osavremeñavaña izvoæeña åkolske prakse iterenske nastave sa studentima III godine åumarstva iz predmeta Gajeñeåuma, sedamdesetih godina proålog veka T. Bu nu åe vac, S. Jo va no-viõ i Ç. Sto ja no viõ izdvojili su sliv reøice Slaøina sa dva odeçeña60 i 61, koja predstavçaju Majdanpeøku domenu u malom, radi pripreme zanastavno-nauøni punkt. U okviru ova dva odeçeña, øija je ukupna povråi-na 32 ha, nalaze se bukove åume, kitñakove i meåovite åume kitñaka igraba i kitñaka i bukve. Posle toga, pristupilo se izdvajañu sastojinagde je u okviru ova dva odeçeña izdvojeno 13 sastojina (karta 1).

Posle toga izvråena su pedoloåka istraÿivaña (M. A n t i õ, V. A v-d a l o v i õ, 1973) i uraæena je detaçna pedoloåka karta (karta 1). Isto-vremeno, B. J o v a n o v i õ izradio je detaçnu fitocenoloåku kartu zaova dva odeçeña (karta 2).

Na osnovu svega åto je uraæeno sedamdesetih godina proåloga veka,moÿe se slobodno reõi da je to bila prva tipoloåka klasifikacija na-pravçena u Srbiji na jednom objektu, kada tipologija kao nastavni pred-met joå nije bila formirana na Åumarskom fakultetu u Beogradu.

Za prouøavaña u okviru ovog rada uzeta je sastojina br. 8, u odeçeñu60, koja se odnosi na åume kitñaka (Quercetum montanum subass. cariceto-sum pilosae Jov.).


Karta 1.Map 1.

Karta 2.Map 2.

6 „[UMARSTVO” 3

Ovaj objekat bio je obuhvaõen mnogobrojnim istraÿivañima u protek-lom periodu, i to: magistarski rad u bukovim åumama – B a t k o v s k i, D.(1970); jedan deo istraÿivaña u okviru izrade doktorske disertacije okitñakovim åumama – K r s t i õ, M. (1989), kao i veõi broj diplomskihradova iz oblasti Gajeña åuma. Posebno bi istakli rad S t o j a n o v i õ,Ç., K r s t i õ, M. (1980), pod naslovom “Ekoloåko–proizvodne karakte-ristike kitñakovih åuma i izbor najpovoçnijeg naøina prirodnog ob-navçaña”, koji se odnosi na konkretan objekat koji je predmet ovihistraÿivaña.

Na osnovu tih istraÿivaña kitñakove sastojine u odeçeñu 60 odseku8, na osnovu izvråenog premera 1978. godine, konstatovano je sledeõe sta-ñe (tabela 1):

Tabela 1. Sastojinsko stañe 1978. godine kitñakove åume u odeçeñu 60 odsek 8

Table 1. Stand state 1978, sessile oak forests in Compartment 60, Subcompartment 8

deb.step.

cm

SASTOJINSKO STAÑE 1978. GOD.

N Gm2 Vm

3

Dscm

Hsmpo

ha %

po ha

%po ha

%

10 0,9 0,3 0,007 0 0,026 0

33,3 22,4

15 0,4 0,1 0,007 0 1,062 0,4

20 16,6 5,3 0,521 1,9 4,115 1,5

25 62,7 20,0 3,079 11,6 28,403 10,1

30 90,3 28,8 6,384 23,4 64,203 22,8

35 72,2 23,0 6,946, 25,4 73,644 26,1

40 43,2 13,8 5,430 19,9 58,061 20,6

45 16,6 5,3 2,639 9,7 28,286 10,0

50 6,8 2,2 1,335 4,9 14,110 5,0

55 3,3 1,0 0,784 2,9 8,102 2,9

60 0,6 0,2 0,170 0,6 1,672 0,6

313,6 100 27,302 100 281,684 100


Kao åto se moÿe videti, radi se o zreloj kitñakovoj sastojini øija jestarost u vreme premera bila proceñena na 110-120 godina. Meæutim, ka-snija prouøavaña pokazala su da je ñena starost bila oko 140 godina. Uku-pan broj stabala iznosio je 314 stabala po hektaru, sa drvnom zapreminomod 282 m3/ha, sredñim preønikom od 33,3 cm i sredñom visinom od 22,4 m.Sklop sastojine je na veõem delu odseka 8 bio potpun, obrast vrlo dobar(0,8). Linija raspodele stabala po debçinskim stepenima pokazuje tipiø-nu zvonoliku krivu kojom se karakteriåu jednodobne åume.

U periodu kada su izvråena navedena istraÿivaña (1977-1980. god.), udelu sastojine gde je sklop bio neåto reæi, doålo je do pojave podmlatkakitñaka. U to vreme, gotovo se na øitavoj povråini formirao gust pod-mladak, a kod gorñeg dela zrele sastojine otpoøeo je proces suåeña.Praktiøno, danaåña prouøavana sastojina nastala je u tom vremenskomperiodu. Posle uklañaña zrele sastojine, u proteklom periodu izvråenesu dve seøe øiåõeña.

Veõ posle nekoliko godina, u maju 1982. godine prilikom åkolskeprakse studenata III godine åumarstva iz Gajeña åuma, u konkretnoj kit-ñakovoj åumi konstatovan je zapoøet intenzivan proces suåeña. Posletoga pokrenuta je inicijativa kod svih relevantnih institucija za reåa-vañe ove problematike. Narednih godina odrÿano je viåe nauønih skupo-va, uz uøeåõe nauønih radnika iz razliøitih nauønih disciplina, koji suse bavili i ovom problematikom. Bilo je miåçeña vrlo uvaÿenih istra-ÿivaøa da je to najveõa planetarna katastrofa 20. veka; ili tvrdña da suprocesom suåeña zahvaõena stabla svih bioloåkih poloÿaja i svih sta-rosnih kategorija, do konstatacija da õe praktiøno kitñakove åume u Sr-biji isøeznuti. Meæutim, øiñenica je da je doålo do prirodnog obnavça-ña kitñaka, da te mlade sastojine nisu stradale, kako su uzgajivaøi i tadatvrdili, i da danas imamo mlade kitñakove åume koje õe biti predmetistraÿivaña u ovom radu.

3. 1. 2. Uslovi sredine

Zbog obimnosti ovog rada daõemo samo kratak rezime o prouøenimuslovima sredine.

3. 1 . 2 . 1 . Uslo vi kli me

Na osnovu prouøenih klimatskih elemenata za podruøje Majdanpeøkedomene, i to: pluviometrijskog reÿima, temperature vazduha i izraøuna-tog hidriøkog bilansa po metodu Thorntweit-a, klima istraÿivanog po-druøja spada u B1 humidnu vlaÿnu klimu, sa hladnim zimama i vlaÿnim le-tima. Postoji viåak vode u zemçiåtu, nema mañka vode u toku cele godi-ne, postoji dovoçna rezerva vode koja je povoçna za rast biçaka. Klimaistraÿivanog podruøja po svojim opåtim karakteristikama spada u hu-midnu – umereno koninentalnu klimu.

3. 1 . 2 . 2 . Ti po loå ka pri pad nost

Na osnovu detaçno prouøenih uslova zemçiåta koje su opisali M.A n t i õ i V. A v d a l o v i õ i n l i t. (1973), kao i biçnih zajednica ko-

8 „[UMARSTVO” 3

je je opisao B. J o v a n o v i õ i n l i t. (1973), kao i istraÿivaña za ovaj radu toku 2005. godine koja su obavili O. K o å a n i n i R. C v j e t i õ a n i n,konkretna sastojina tipoloåki je definisana kao: åuma hrasta kitñakasa dlakavim åaåem (Quercetum montanum subass. caricetosum pilosae Jov.)na sredñe dubokom kiselom smeæem zemçiåtu na kristalastim åkriçci-ma.

3. 1. 3. Osnovni podaci o sastojini

Prouøavana sastojina nalazi se u GJ Crna Reka odeçeñe 60, u okviruodseka 8, na nadmorskoj visini od 500 m, nagiba terena od 22o i juÿnoj ek-spoziciji. Geoloåku podlogu øine kristalasti åkriçci, a zemçiåte jesredñe duboko kiselo smeæe na åkriçcima.

Sastojina se nalazi u fazi starijeg mladika – sredñeg doba (rani let-veñak) semenog porekla visokog uzgojnog oblika, starosti: I serija (iznadputa – slika 1) od 20-25 godina i II serija (ispod puta - slika 2) starosti25-30 godina, gustog sklopa (0,9), dobrog kvaliteta i zdravstvenog staña.U sastojini su do sada sprovedene dve seøe øiåõeña, a u seriji II, i prvaproredna seøa u starosti oko 25 godina.

Slika 1. Mlada åuma hrasta kitñaka semenog porekla - serija I GJ Crna RekaFigure 1. Juvenile sessile oak forest of seed origin - series I, M.U.Crna Reka


Slika 2. Åuma hrasta kitñaka - serija II GJ Crna RekaFigure 2. Sessile oak forests - series II, M.U.Crna Reka

3. 1. 4. Sastojinsko stañe i struktura

Osnovni podaci o prouøavanim sastojinama dati su u tabelama 2, 3. i4, i na grafikonma 1 i 2.

Serija I obuhvata dva ogledna poça mladih sastojina kitñaka koje senalaze u potpuno istim uslovima sredine i iste su starosti, od kojih jejedna povråina uzeta kao eksperimentalna – izvråena je proreda, a drugaje kontrolna.

Ogledno poçe II/1, u okviru serije II, nalazi se ispod puta i postavçe-no je na mestu gde je prvo zapoøet proces prirodne obnove i gde se formi-ralo prvo podmladno jezgro, pa je sastojina starija za oko 5-10 godina odprethodne sastojine u okviru serije I.

Ukupan broj stabala u seriji I iznosi od 8.600 do 10.300 stabala pohektaru, proseøno 9.450 stabala po hektaru, a u seriji II ovaj broj iznosi7.100 stabala po hektaru. Sredñi sastojinski preønik kod serije I iznosiod 3,3-3,7 cm, proseøno 3,5 cm, a kod serije II je 5,9 cm.

Linija raspodele stabala po debçinskim stepenima (grafikon 1) po-kazuje tipiønu raspodelu za jednodobne åume, s tim åto je kod serije IIdoålo do veõeg diferenciraña stabala, a poåto su uzeti debçinski ste-peni od 1 cm, linija pokazuje viåe maksimuma zastupçenosti, u debçin-

10 „[UMARSTVO” 3

skim stepenima od 2; 6 i 8 cm. Sva stabla rasporeæena su u debçinskimstepenima od 1-12 cm, sa maksimumom zastupçenosti u debçinskom stepe-nu od 2 cm, odnosno 3 cm, sa 19,7–38,4 % od svih stabala u sastojini.

Grafikon 1. Raspodela stabala po debçinskim stepenima – Majdanpeøka domenaDiagram 1. Distribution of trees per diameter classes – Majdanpeøka Domena

Testirañem normalnosti raspodele broja stabala po debçinskim ste-penima, primenom Anderson – Darling testa, utvræeno je da osnovni skupnema normalan raspored. To se uoøava i iz tabele 5. na osnovu koefici-jenta asimetrije (Ka) i koeficijenta spçoåtenosti (Ke), i na grafiko-nima 1 i 3. Zapaÿa se da je koeficijent asimetrije svuda veõi od nule, åtoznaøi da je kod raspodele stabala po debçinskim stepenima izraÿena le-va asimetrija. Isto se uoøava i iz navedenih grafikona jer su prirodnimodumirañem ili seøom nege odstrañena najtaña stabla pa je levi (uzlaz-ni) krak krive kraõi i strmiji.

Oblik frekvencijske krivuçe debçinske strukture, izraÿen prekokoeficijenta spçoåtenosti (ekscesa), pokazuje da je samo kod sastojinaserije I spçoåtenost maña od normalne (koeficijenti su pozitivni), dokje u ostalim sastojinama veõa od normale.

Primenom t-testa utvræeno je da se aritmetiøke sredine skupova, od-nosno sredñi sastojinski preønici znaøajno razlikuju u svim sastojinama(serijama).

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

35.0

40.0

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

D (cm)

N (%

)

OP I1

OP I2

OP II1


Tabela 5. Osnovne statistiøke karkterisitike strukrureistraÿivanih sastojina u okviru oba objekta izraÿene prekoprsnog preønika

Table 5. Main statistical characteristics of stand structure in both forestsexpressed by diameter at breast height

U sastojini u okviru serije I nalazi se 7-8 % suhovrhih ili suvih sta-bala, a u seriji II, oko 14 %. U sastojini je izvråeno diferencirañe sta-bala po visini. U obe serije stabla I bioloåkog razreda zastupçena su sa36-37 %, II bioloåkog razreda sa 37-44 %, a III bioloåkog razreda sa 20-25 %. Relativno najmañe uøeåõe stabala u III bioloåkom razredu, ispod25 % od ukupnog broja stabala, ukazuje na veliku heliofitnost hrastakitñaka.

Kod sastojina u seriji I temeçnica iznosi 8,69-9,36 m2/ha, dok je u se-riji II znatno veõa i iznosi 19,28 m2/ha, åto jasno ukazuje da je ova sastoji-na starija. Raspodela temeçnice po debçinskim stepenima (grafikon 2)pokazuje tipiønu zvonoliku krivu koja karakteriåe jednodobne sastoji-ne, s tim åto je maksimum zastupçenosti kod serije II pomeren udesno uodnosu na seriju I.

Grafikon 2. Raspodela temeçnice po debçinskim stepenima – Majdanpeøka domena

Diagram 2. Distribution of basal area per diameter classes – Majdanpeøka Domena

OP min max Ds Sd var. koef Ka Ke

I1 Majdanpeøka domena 12 80 31,6 11,6 35,6 1,05 2,11

I2 Majdanpeøka domena 10 89 33,8 17,3 51,5 1,11 1,07

II1 Majdanpeøka domena 11 122 52,7 27,3 51,7 0,19 -0,88

III1 NP Æerdap 8 80 40,5 17,1 42,2 0,21 -0,66

III2 NP Æerdap 9 84 39,3 15,6 39,6 0,55 -0,05

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

D (cm)

G (%

)

OP I1

OP I2

OP II1


Tabela 2. Osnovni podaci o istraÿivanoj sastojini – serija I Table 2. Basic data on the study stand– series I

GJ Crna reka odeçeñe: 60/8 serija: I ogledno poçe: 1

nadmorska visina: 500 m nagib: 22o ekspozicija: juÿna

tipoloåka pripadnost: Åuma hrasta kitñaka sa dlakavim åaåem (Quercetum montanum subass. caricetosum pilosaeJov.) na sredñe dubokom kiselom smeæem zemçiåtu na kristalastim åkriçcima

deb.step.

cm

POØETNO STAÑE 2005. STABLA BUDUÕNOSTI DOZNAØENA STABLA

N Gm2 Vm

3

Ds

cm

Hs

m

N G m 2

Ds

cm

Hs

m

N G m2

Ds

cm

Hs

mpo

ha %

po

ha %

po

ha %

po

ha %

po

ha %

po

ha %

po

ha %

1 700 6,8 0,05 0,63,3

- - - -4,5

700 17,1 0,05 1,92,9

2 3200 31,1 1,00 11,6 - - - - 1600 39,0 0,50 18,8

3 3300 32,0 2,33 26,8 400 25,0 0,28 11,1 1200 29,3 0,85 31,7

4 1900 18,4 2,39 27,4 400 25,0 0,50 19,9 300 7,3 0,38 14,1

5 800 7,8 1,57 18,1 600 37,5 1,18 46,6 200 4,9 0,39 14,7

6 300 2,9 0,85 9,7 200 12,5 0,57 22,4 - - - -

7 - - - - - - - - - - - -

8 100 1,0 0,50 5,8 - - - - 100 2,4 0,50 18,8

9

10

11

12

10.300 100 8,69 100 1.600 100 2,53 100 4.100 100 2, 67 100

STAÑE POSLE SEØEsta-rost

sasto-jine u god.

UØEÅÕE STABALA BUDUÕNOSTI U

SASTOJINI

po N = 15,5 %po G = 29,1 %

JAØINA ZAHVATApo N = 39,8 %

po G = 30,8 %

∑6.200 6,02

20 - 25 god.

Zv= m3/ha Pv= %


Tabela 3. Osnovni podaci o istraÿivanoj sastojini – serija I - kontrolna

Table 3. Basic data on the study stand– series I - control

GJ Crna reka odeçeñe: 60/8 serija: I ogledno poçe: 2


tipoloåka pripadnost: Åuma hrasta kitñaka sa dlakavim åaåem (Quercetum montanum subass. caricetosum pilosaeJov.) na sredñe dubokom kiselom smeæem zemçiåtu na kristalastim åkriçcima

deb.step.

cm


N Gm2 Vm

3

Ds

cm

Hs

m

N G m 2

Ds

cm

Hs

m

N G m2

Ds

cm

Hs

mpo

ha %

po

ha %

po

ha %

po

ha %

po

ha %

po

ha %

po

ha %

1 700 8,1 0,05 0,63,7

- - - -

5,9

2 3300 38,4 1,04- 11,1 - - - -

3 1300 15,1 0,92 9,8 100 7,1 0,07 1,9

4 1300 15,1 1,63 17,4 400 28,6 0,50 13,3

5 1100 12,8 2,16 23,1 400 28,6 0,79 20,7

6 500 5,8 1,41 15,1 100 7,1 0,28 7,5

7 - - - - - - - -

8 300 3,5 1,51 16,1 300 21,4 1,51 39,8

9 100 1,2 0,64 6,8 100 7,2 0,64 16,8

10

11

12

8.600 100 9,36 100 1.400 100 3,79 100

STAÑE POSLE SEØE

starost sasto-jine u god.


SASTOJINI

po N = 16,3 % po G = 40,4 %

JAØINA ZAHVATApo N = %

po G = %

∑ 20 - 25

god.

Zv= m3/ha Pv= %


Tabela 4. Osnovni podaci o istraÿivanoj sastojini – serija IITable 4. Basic data on the study stand– series II

GJ Crna reka odeçeñe: 60/8 serija: II ogledno poçe: 1


tipoloåka pripadnost: Åuma hrasta kitñaka sa dlakavim åaåem (Quercetum montanum subass. caricetosum pilo-sae Jov.) na sredñe dubokom kiselom smeæem zemçiåtu na kristalastim åkriçcima

deb. step.

cm


N Gm2 Vm

3

Ds

cm

Hs

m

N G m 2

Ds

cm

Hs

m

N G m2

Ds

cm

Hs

mpo

ha %

po

ha %

po

ha %

po

ha %

po

ha %

po

ha %

po

ha %

1 400 5,6 0,03 0,25,9

- - - -8,7

400 11,1 0,03 0,64,3

2 1400 19,7 0,44 2,3 - - - - 1300 36,1 0,41 7,8

3 700 9,9 0,49 2,6 - 600 16,7 0,42 8,1

4 500 7,0 0,63 3,3 - 100 2,8 0,13 2,4

5 400 5,6 0,79 4,1 - 200 5,6 0,39 7,6

6 1200 16,9 3,39 17,6 - 500 13,9 1,41 27,1

7 800 11,3 3,08 16,0 200 20,0 0,77 12,9 200 5,5 0,77 14,8

8 1000 14,1 5,02 26,1 400 400 2,01 33,7 200 5,5 1,00 19,3

9 400 5,6 2,54 13,2 200 20,0 1,27 21,3 100 2,8 0,64 12,3

10 100 1,4 0,79 4,1 100 10,0 0,79 13,2 - - -

11 100 1,4 0,95 4,9 - - - - - - -

12 100 1,4 1,13 5,9 100 100 1,13 18,9 - - -

7.100 100 19,28 100 1.000 100 1,13 18,9 3.600 100 5,20 100

STAÑE POSLE SEØE

sta-rost

sasto-jine u god.


SASTOJINI

po N = 14,1 %po G = 30,9 %


po G = 27,0 %

∑3.500 13,31

25 - 30 god.

Zv= m 3/ha Pv= %


3. 1. 5. Predlog uzgojnih zahvata

U okviru prouøavanih sastojina izvråeno je izdvajañe i obeleÿa-vañe stabala kandidata, od kojih kasnije treba odabrati aspirante, a nakraju elitna stabla, odnosno stabla buduõnosti. Ukupan broj izdvojenihkandidata na seriji I iznosi 1.400-1.600 stabala po hektaru, proseøno 1.500stabala/ha, dok kod serije II broj kandidata je 1.000 stabala po hektaru.Sredñi preønik ovih stabala je u seriji I od 4,5 do 5,9 cm, proseøno 5,2 cm,i za 1,7 cm veõi je od sredñeg sastojinskog preønika. Kod serije II sredñipreønik kandidata je 8,7 cm, i za 2,6 cm veõi je od sredñeg sastojinskogpreønika. Sve ovo ukazuje da su stabla-kandidati pravilno izabrana u do-minantnom spratu sastojine i da se sastojina nalazi u toj fazi razvoja ka-da se poøiñe sa izvoæeñem prorednih seøa. Stabla–kandidati u ovoj fazirazvoja sastojine izdvojila su se u porastu i razvoju, te õe omoguõiti da seod ñih kasnije izabere dovoçan broj aspiranata, a posle elitnih stabalakoja õe ostati do kraja ophodñe. Broj izdvojenih kandidata u odnosu naukupan broj stabala u sastojini praktiøno je isti kod obe serije, i kreõese od 14,1 do 16,3 % od svih stabala u sastojini. Kod eksperimentalnih po-vråina u seriji I i II i po temeçnici kandidati uøestvuju od 29,1 do 30,9 %od celokupnog iznosa temeçnice, åto joå jednom potvræuje pravilan iz-bor ovih stabala u proizvodnom delu sastojine.

Predloÿena i izvråena doznaka stabala za seøu ima karakter prored-ne seøe kao mere nege sastojine. Doznaøeno je od 3.600 stabala/ha u serijiII do 4.100 stabala/ha u seriji I, åto iznosi od 39,8 do 50,7 % po broju sta-bala. Po temeçnici to je 2,67-5,20 m2/ha, ili 30,8 -27,0 % od celokupne te-meçnice. Sredñi preønik doznaøenih stabala je od 2,9 do 4,3 cm, i kod obeserije niÿi je od sredñeg sastojinskog preønika. Sve ovo ukazuje da je ov-de izvråena viåe niska nego visoka proreda. Razlog ovome je to åto je odposledñe seøe øiåõeña u ovim sastojinama proåao duÿi vremenski peri-od, åto znaøi da je izostala joå jedna seøa øiåõeña kojom bi bio ukloñenodreæen broj stabala, neåto jaøih dimenzija, a loåih fenotipskih karak-teristika. To bi omoguõilo da u ovoj fazi razvoja sastojine imamo neåtoveõi broj stabala-kandidata, ravnomerno rasporeæenih po øitavoj povr-åini.

Na kraju, moÿe se zakçuøiti da je za konkretne istraÿivane sastojinepredloÿena Åedelinova selektivna proreda; po naøinu izvoæeña – me-åovita; po jaøini zahvata – vrlo jaka, åto predstavça kombinaciju prveproredne seøe i delom zaostale seøe øiåõeña. To se moÿe zakçuøiti i pojaøini zahvata u odnosu na broj stabala, koji iznosi 39,8-50,7 % od svihstabala, åto viåe odgovara seøi øiåõeña

Analizom sastojinskog staña i predloÿenog prorednog zahvata kon-statuje se da je u konkretnim sastojinama bilo potrebno izvråiti joåjednu seøu øiåõeña pre 5 godina, odnosno, oko starosti sastojine od 20 go-dina, åto bi uticalo da broj kandidata iznosi od 1.800 do 2.000 stabala/ha.Posle toga bi prorednu seøu trebalo izvesti posle 5-6 godina, i tada bijaøina zahvata iznosila oko 20-25 % po drvnoj zapremini, odnosno temeç-nici i broju stabala, u sadaåñoj starosti sastojine od 25 godina.


Na osnovu sadaåñeg staña prouøavane sastojine predloÿena je meåo-vita Åedelinova selektivna proreda jakog do vrlo jakog zahvata (oko 25% po G i preko 50 % po N) uz uklañañe odreæenog broja fenotipski lo-åih stabala jaøih dimenzija, kao i uklañañe 2-3 konkurenta kandida-tima. Intenzitet proreæivaña, odnosno narednu proredu treba izvråitiza åest do osam godina. Na kraju ophodñe elitnih stabala treba da ostaneoko 250-300 po hektaru. Pri izvoæeñu konkretne seøe lakom sekirom zaseøu stabala i za ñihovo iznoåeñe utroåeno je u seriji I 26 minuta poaru (orijentaciono pola sata) efektivnog rada. To iznosi po hektaru 44-50 sata, odnosno 6-7 dnevnica. U seriji II utroåeno je 54 minuta po aru, od-nosno 90 sati ili 13 dnevnica po hektaru, åto je pribliÿno isto premaA l e k s i õ u, P. e t a l. (1996) kod izrade privremenih normi radova izoblasti Gajeña åuma za negu sastojina u pribliÿno istoj fazi razvoja isredñe povoçnim uslovima sredine, i iznosi 0,071 ha dnevno, odnosno 14dnevnica po ha.

3. 2. OBJEKAT II – Nacionalni park Æerdap

3. 2. 1. Osnovni podaci o staniåtu i sastojini

Prouøavana mlada izdanaøka åuma hrasta kitñaka, starosti oko 15godina, nalazi se u GJ Zlatica, odeçeñe 98, na nadmorskoj visini od515 m, juÿnoj ekspoziciji i na nagibu od 25o.

Sastojina se obnovila iz izdanaka i izbojaka, posle izvråene øisteseøe 1991. i preko 95 % stabala je izdanaøkog porekla. Sklop sastojine jevrlo gust (0,9-1,0). Sastojina je nenegovana sa uøeåõem drugih vrsta sa oko20 % po broju stabala (klen, glog, grab, brekiña, lipa, divça kruåka idruge vrste), od øega su najzastupçeniji u gorñem delu sastojine klen igrab, sa oko polovinom od ukupnog broja stabala ovih vrsta. U sastojinise nalazi i oko 8 % suvih i suhovrhih stabala koja su zaostala u porastu ispadaju u kategoriju potiåtenih stabala. Doålo je do izraÿenog dife-renciraña stabala po bioloåkim razredima gde se pribliÿno po 1/3 sta-bala nalazi u I, II i III bioloåkom razredu (slika 3).

Geoloåku podlogu øini gnajs, a zemçiåte je posmeæeno kiselo humu-sno silikatno.

Na osnovu izvråenih prouøavaña zemçiåta (K o å a n i n, O., 2005) ifitocenoloåkih istraÿivaña (C v j e t i õ a n i n, R., N o v a k o v i õ, M.,2005) istraÿivane sastojine tipoloåki su definisane kao: åuma hrastakitñaka sa vlasuçom (Quercetum montanum subass. festucetosum heterop-hyllae) na posmeæenom kiselom humusnom silikatnom zemçiåtu na gnajsu.


3. 2. 2. Sastojinsko stañe

Osnovni podaci o prouøavanoj sastojini dati su u tabelama 6 i 7. i nagrafikonima 3 i 4.

Grafikon 3. Raspodela stabala po debçinskim stepenima – NP ÆerdapDiagram 3. Distribution of trees per diameter classes – NP Æerdap

Slika 3. Mlada izdanaøka åuma hrasta kitñaka – serija III GJ ZlaticaFigure 3. Juvenile coppice sessile oak forest – series III, M.U. Zlatica

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

35.0

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

D (cm)

N (%

)

OP III1

OP III2


Grafikon 4. Raspodela temeçnice po debçinskim stepenima – NP ÆerdapDiagram 4. Distribution of basal area per diameter classes – NP Æerdap

Ukupan broj stabala iznosi od 13.500 do 14.800 po hektaru. Sredñi sa-stojinski preønik iznosi od 3,9 do 4,0 cm. Sva stabla su rasporeæena udebçinskim stepenima od 1 do 8 cm, sa maksimumom zastupçenosti u deb-çinskim stepenima 2 i 3 cm, od 29,6 do 30,4 % od svih stabala u sastojini.Linija raspodele stabala po debçinskim stepenima (grafikon 3) pokazu-je zvonoliku krivu sa izraÿenom levom asimetrijom, kojom se karakteri-åu mlade jednodobne åume.

Zbir temeçnica iznosi od 16,75 do 18,58 m2/ha. Maksimum zastupçeno-sti temeçnice nalazi se u debçinskim stepenima 4 i 5 cm, sa vrednoåõuod 19,5 % do 22,3 %. Linija raspodele temeçnice po debçinskim stepeni-ma (grafikon 4) pokazuje tipiønu zvonoliku krivu, koja je pravilnijeg ob-lika nego kod mladih kitñakovih åuma visokog uzgojnog oblika na prvomobjektu.

Poreæeñe sastojina kitñaka visokog uzgojnog oblika sa prvog objek-ta i izdanaøkih kitñakovih åuma drugog objekta, koje su za oko 10 godinamlaæe, pokazuje oøekivani znatno brÿi razvoj u poøetnoj fazi razvoja sa-stojina vegetativnog porekla. Razlog tome je taj åto stabla ne troåe hra-ñive materije za izgradñu korenovog sistema odnosno teÿña biçaka dauspostave odgovarajuõi odnos izmeæu podzemnog i nadzemnog dela. Sredñisastojinski preønik ovih sastojina veõi je za 0,5 cm, i pored toga åto jeova sastojina mlaæa za oko 10 godina.

3. 2. 3. Predlog uzgojnih zahvata

U okviru ove istraÿivane izdanaøke kitñakove sastojine uzete su dveogledne povråine na kojima je izvråena doznaka stabala za seøu, s timåto je na jednoj izvråena seøa, a na druga je ostavçena kao kontrolna.

Na poçima su izdvojena i obeleÿena stabla kandidati øiji broj iz-nosi od 1.200 do 1.300 stabala po hektaru, proseøno 1.250 po hektaru.Stabla kandidati su izabrana u debçinskim stepenima od 5 do 8 cm, u do-

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

D (cm)

G (%

)OP III1

OP III2


minantnom – proizvodnom delu sastojine. Sredñi preønik ovih stabalaiznosi 6,3 cm, i za 2,3 cm veõi je od sredñeg sastojinskog preønika åto ja-sno ukazuje na pravilan izbor ovih stabala. Kandidati uøestvuju po brojustabala sa 8,8 – 8,9 % od svih stabala u sastojini, a po temeçnici sa 22,4 –22,9 %.

Iz navedenih podataka vidi se da u poreæeñu sa sastojinom semenogporekla iz prve serije, i pored toga åto je ova izdanaøka kitñakova åu-ma mlaæa, broj kandidata je za oko 250 stabala mañi po hektaru, åto je ioøekivano jer se radi o sastojinama vegetativnog porekla koje su loåijegkvaliteta.

U okviru oba ogledna poça izvråena je doznaka stabala za seøu od7.800 do 8.100 stabala po hektaru, proseøno 7.950 po hektaru, åto iznosi54,7 do 57,8 % od svih stabala u sastojini. Po temeçnici je doznaøeno4,93 do 6,70 m2/ha ili 28,0 do 40,0 % od celokupne temeçnice. Sredñipreønik doznaøenih stabala iznosi 2,8 do 3,3 cm, proseøno 3,0 cm, i niÿije za 1,0 cm od sredñeg sastojinskog preønika. Sve to ukazuje da ovaj zah-vat odgovara viåe niskoj nego visokoj proredi, odnosno kombinacijiproredne seøe i seøe øiåõeña. Meæutim, raspodela doznaøenih stabalapo debçinskim stepenima pokazuje da su ona rasporeæena po svim deb-çinskim stepenima od 1 do 8 cm, åto znaøi da ovaj zahvat odgovara meåo-vitoj selektivnoj proredi vrlo jakog zahvata. Razlog predloÿenog zahva-ta je izostanak joå jedne seøe øiåõeña u ovim sastojinama. Predloÿenaje prva proredna seøa u starosti ovih sastojina od 15 godina zbog togaåto se radi o izdanaøkoj åumi gde prve prorede, usled brÿeg razvoja uranoj mladosti, moÿemo zapoøeti za oko 10 godina pre nego u visokim sa-stojinama istog tipa åume.

Na kraju, moÿe se izvesti zakçuøak da je za konkretni tip izdanaøkekitñakove åume, sa prvom prorednom seøom potrebno zapoøeti veõ u sta-rosti od 15 godina, primenom Åedelinove selektivne prorede, meåovi-te po naøinu izvoæeña, uz izdvajañe oko 1.300 stabala kandidata. Poåtosu izostale seøe øiåõeña, ovaj zahvat ima za zadatak da se izvråi kombi-novana seøa øiåõeña i proredna seøa. Rezultat toga je jaøina zahvata pobroju stabala od preko 50 % po temeçnici, odnosno drvnoj masi od oko30-35 %. Ovako izvråena proredna seøa ima veliki uticaj na daçi razvojizdanaøke åume i omoguõava kasnije znatno lakåe prevoæeñe ove åume,putem konverzije, u åumu visokog uzgojnog oblika.


Tabela 6. Osnovni podaci o istraÿivanoj sastojini – serija IIITable 6. Basic data on the study stand– series III

GJ Zlatica odeçeñe: 98 serija: III ogledno poçe: 1


tipoloåka pripadnost: åuma hrasta kitñaka sa vlasuçom ((Quercetum montanum subass. festucetosum hete-rophyllae) na posmeæenom kiselom humusnom silikatnom zemçiåtu na gnajsu

deb.step.

cm


N Gm2 Vm

3

Ds

cm

Hs

m

N G m 2

Ds

cm

Hs

m

N G m2

Ds

cm

Hs

mpo

ha %

po

ha %

po

ha %

po

ha %

po

ha %

po

ha %

po

ha %

1 800 5,4 0,06 0,4

3,9

- - - -

6,3

800 9,9 0,06 1,3

2,8

2 4500 30,4 1,41 8,0 - - - - 4400 54,3 1,38 28,0

3 2600 17,6 1,84 10,4 - - - - 1500 18,5 1,06 21,5

4 2900 19,6 3,64 20,7 - - - 700 8,6 0,88 17,8

5 2000 13,5 3,93 22,3 200 15,4 0,39 49,7 500 6,2 0,98 19,9

6 1200 8,1 3,39 19,3 700 53,8 1,98 49,1 200 2,5 0,57 11,5

7 600 4,0 2,31 13,2 300 23,1 1,15 28,7

8 200 1,4 1,00 5,7 100 7,7 0,50 12,5

9

10

11

12

14.800 100 18,58 100 1.300 100 4,02 100 8.100 100 4,93 100

STAÑE POSLE SEØE sta-rost

sasto-jine u god.


SASTOJINI

po N = 8,8 %po G = 22,9 %


po G = 28,0 %

∑ 6.700 13,6515

god.

Zv= m3/ha Pv= %


Tabela 7. Osnovni podaci o istraÿivanoj sastojini – serija IIITable 7. Basic data on the study stand– series III

GJ Zlatica odeçeñe: 98 serija: III ogledno poçe: 2


tipoloåka pripadnost: åuma hrasta kitñaka sa vlasuçom ((Quercetum montanum subass. festucetosum hete-rophyllae) na posmeæenom kiselom humusnom silikatnom zemçiåtu na gnajsu

deb.step.

cm


N Gm2 Vm

3

Ds

cm

Hs

m

N G m 2

Ds

cm

Hs

m

N G m2

Ds

cm

Hs

mpo

ha %

po

ha %

po

ha %

po

ha %

po

ha %

po

ha %

po

ha %

1 300 2,2 0,02 0,1

4,0

- - - -

6,3

300 3,8 0,02 0,4

3,3

2 3100 23,0 0,97 5,8 - - - - 3000 38,5 0,94 14,1

3 4000 29,6 2,83 16,9 - - - - 2500 32,1 1,77 26,3

4 2600 19,3 3,27 19,5 - - - 1000 12,8 1,26 18,7

5 1500 11,1 2,94 17,6 200 16,7 0,34 10,5 500 6,4 0,98 14,6

6 1300 9,6 3,67 21,9 600 50,0 1,70 45,3 300 3,8 0,85 12,6

7 400 3,0 1,54 9,2 300 25,3 1,20 30,8 100 1,3 0,38 5,7

8 300 2,2 1,51 9,0 100 8,3 0,50 13,4 100 1,3 0,50 7,6

9

10

11

12

13.500 100 16,75 100 1.200 100 3,74 100 7.800 100 6,70 100

STAÑE POSLE SEØE sta-rost

sasto-jine u god.


SASTOJINI

po N = 8,9 %po G = 22,4


po G = 40,0 %

∑ 15

Zv= m3/ha Pv= %


4. ZAKÇUØCI

Na osnovu izvråenih detaçnih prouøavaña u okviru dva objekta od-nosno tri serije oglednih poça u mladim sastojinama hrasta kitñaka napodruøju Majdanpeøke domene i Nacionalnog parka Æerdap, kod kojih sedve serije nalaze u åumama generativnog, a jedna vegetativnog porekla,doålo se do sledeõih rezultata:

OBJEKAT I – Majdanpeøka domena

Tipoloåka pripadnost: åuma hrasta kitñaka sa dlakavim åaåem(Quercetum montanum subass. caricetosum pilosae Jov.) na sredñe dubokomkiselom smeæem zemçiåtu na kristalastim åkriçcima.

U okviru ovog objekta uzete su dve serije mladih kitñakovih sastoji-na, od kojih je prva starosti oko 20-25 godina, a druga 25-30 godina. Ukupanbroj stabala iznosi 9.450 po hektaru na seriji I, odnosno 7.100 po hektaruna seriji II. Sredñi sastojinski preønik je 3,5 cm, odnosno 5,9 cm. Na se-riji I izdvojeno je 1.500 stabala kandidata, a na seriji II 1.000 stabala kan-didata.

U okviru obe serije predloÿena je meåovita selektivna proreda ja-kog do vrlo jakog zahvata (oko 25 % po temeçnici i preko 30 % po brojustabala) uz uklañañe dva do tri konkurenta stablima kandidatima. In-tenzitet proreæivaña, odnosno vreme naredne prorede treba da je 6-8 go-dina.

OBJEKAT II – NP Æerdap

Tipoloåka pripadnost: åuma hrasta kitñaka sa vlasuçom ((Querce-tum montanum subass. festucetosum heterophyllae) na posmeæenom kiselomhumusnom silikatnom zemçiåtu na gnajsu. Ovo je izdanaøka kitñakovasastojina starosti oko 15 godina. Ukupan broj stabala je 14.150 po hekta-ru . Sredñi sastojinski preønik je 4,0 cm. Izdvojeno je 1.250 stabala pohektaru koja su izabrana za stabla kandidate. Predloÿena je Åedelinovaselektivna proreda vrlo jakog zahvata (kombinacija seøe øiåõeña i prveproredne seøe) sa oko 30-35 % po temeçnici i oko 50 % po broju stabala.

Poåto se nega stabala u sastojini zasniva na øiñenici da je fenotipodraz genotipa i uslova sredine, i kako se predloÿeni uzgojni zahvati iz-vode u mladim kitñakovim sastojinama u periodu razvoja kojeg karakte-riåe velika plastiønost biçaka, to ovaj zahvat ima veliki startni uti-caj na pravilan razvoj ovih åuma.


LITERATURA

A l e k s i õ, P., Æ o k o v i õ, P., T o m o v i õ, Z., D e l i õ, S. (1990): Privremene normeradova u oblasti gajeña i zaåtite åuma, JP Srbijaåume, posebno izdañe, Beo-grad.

A n t i õ, M., A v d a l o v i õ, V. (1973): Pedoloåka karta odeçeña 60 i 61 GJ CrnaReka

Bat ko ski, D. (1970): Utvræivañe reÿima osvetçavaña u brdskoj bukovoj åumiFagetum montanum serbicum Rud. i ñenim niÿim taksonomskim jedinicama u uslo-vima Majdanpeøke domene. Magistarski rad u rukopisu, Beograd.

J a n k o v i õ, M. (1973): Prilog poznavañu taksonomije, ekologije i cenologije hra-stova (Quercus) Æerdapskog podruøja. Glasnik Instituta za botaniku i Bota-niøke baåte, tom II, 1- 4, Beograd.

J o v a n o v i õ, B. (1971): Dendrologija sa osnovama fitocenologije, Nauøna kñiga,Beograd.

J o v a n o v i õ, B. (1980): Åumske fitocenoze i staniåta Suve planine. GlasnikÅumarskog fakulteta, serija A, br. 55, Beograd.

J o v a n o v i õ, B. (1973): Fitocenoloåka karta odeçeña 60 i 61 GJ Crna Reka. K r s t i õ, M. (1989): Istraÿivañe ekoloåko-proizvodnih karakteristika kitñako-

vih åuma i izbor najpovoçnijeg naøina obnavçaña na podruøju severoistoøneSrbije. Doktorska disertacija u rukopisu. Åumarski fakultet u Beogradu.

K r s t i õ, M. (1998): Åume hrasta kitñaka – znaøaj, rasprostrañeñe, bioekologija,stañe i uzgojne mere. Åumarstvo br. 1, Beograd. Str. 3-28.

K r s t i õ , M., S t o j a n o v i õ, Ç., M i l i n, Ÿ. (1989): Prirodno obnavçañe åumakitñaka sa cerom (Orysopsio Quercetum montanum ceretosum Jov.) na podruøju seve-roistoøne Srbije u funkciji unapreæeña ÿivotne i radne sredine. Savetovañe“Øovek i ÿivotna sredina – ÿivot sa prirodom”, D. Milanovac, 28-31. 05. 1989.br. 2-3. (95 – 100), Beograd.

K r s t i õ, M., S t o j a n o v i õ, Ç. (1993): Stañe bukovih i hrastovih åuma na podruøjuseveroistoøne Srbije sa aspekta uzgoja i koriåõeña drvne mase. Åumarstvo br.3-5, tematski broj: “Meæuzavisnost razvoja prerade drveta i åumarstva”, Beo-grad, str. 89-96.

K r s t i õ , M., S t o j a n o v i õ, Ç., K a r a œ i õ, D. (1995): Uzgojne mere u funkcijisaniraña staña i zaåtite od propadaña suåeñem ugroÿenih mladih kitñakovihåuma. Åumarstvo br. 1-2, Beograd, str. 3-11.

M i l i n, Ÿ., S t o j a n o v i õ, Ç., K r s t i õ, M. (1987): Neki moguõi uzroci suåeñakitñakovih åuma u severoistoønoj Srbiji, Savetovañe “Pojava i uzroci suåeñaåuma”, Vrñaøka Baña. Åumarstvo br. 5, Beograd, str. 63-76.

M i l i n, Ÿ., S t o j a n o v i õ, Ç., K r s t i õ, M. (1988): Suåeñe kitñakovih åuma useveroistoønoj Srbiji i predlog gazdinskih mera za otklañañe posledica. Save-tovañe “Propadañe åumskih ekosistema - Uzroci, posledice i mere”. Posebnoizdañe, Igman, str. 199-219.

S t o j a n o v i õ, Ç., K r s t i õ, M. (1980): Ekoloåko proizvodne karakteristike kit-ñakovih åuma i izbor najpovoçnijeg naøina prirodnog obnavçaña u uslovimaMajdanpeøke domene. Åumarstvo br. 4- 5, Beograd, str. 81-95.

S t o j a n o v i õ, Ç., K a r a œ i õ, D., K r s t i õ, M. (1989): Istraÿivañe uzrokasuåeña kitñakovih åuma na podruøju regiona Zajeøar i predlog uzgojnih mera zaotklañañe posledica i unapreæeña staña, Savetovañe “Øovek i ÿivotna sre-dina – ÿivot sa prirodom”, D. Milanovac 1989. br. 2-3. (88-95), Beograd.


S t o j a n o v i õ, Ç., K r s t i õ, M. (1990): Uzgojne mere kao faktor borbe protivsuåeña kitñakovih åuma u Srbiji. Åumarstvo br. 2-3, tematski broj “Suåeñeåuma”, Beograd.

S t o j a n o v i õ, Ç., K r s t i õ, M. (1992): Problemi gajeña åuma sa aspekta suåeñahrasta kitñaka. Publikacija sa savetovaña “Epidemijsko suåeñe hrasta kit-ñaka u severoistoønoj Srbiji”, 21-22. 11. 1991, D. Milanovac. Posebno izdañe,Doñi Milanovac, str. 25-42.

THINNING IN SESSILE OAK FORESTS IN NORTHEAST SERBIA

Çubivoje StojanoviõMilun Krstiõ

Ivan Bjelanoviõ

Sum mary

Two types of juvenile sessile oak forests were studied in the areas of Majdanpeøka Domena andNational Park Æerdap, of which one is of seed origin, and the other is of vegetative origin. The follo-wing results are based on this study:

Area I – Majdanpeøka Domena

Typology: sessile oak forest with hairy sedge (Quercetum montanum subass. caricetosum pilo-sae Jov.) on medium deep acid brown soil on schists.

Two series of juvenile sessile oak stands of seed origin were studied, of which one is about 20-25years old, and the other is 25-30 years old. Total number of trees is 9,450 per hectare in series I, i.e.7,100 per hectare in series II. Mean stand diameter is 3.5 cm, i.e. 5.9 cm respectively. In series I 1,500candidate trees were selected, and in series II – 1,000 candidates.

In both series, the proposed mixed selection thinning is of heavy to very heavy thinning weight(about 25 % per basal area and above 30 % per tree number) with the removal of two to three compe-ting trees to the candidates. Thinning intensity, i.e. thinning interval, should be 6-8 years.

Area II – NP Æerdap

Typology: sessile oak forests with fescue grass (Quercetum montanum subass. festucetosumheterophyllae) on brownised acid humus siliceous soil on gneiss. This is a coppice sessile oak stand,aged about 15 years. Total number of trees is 14,150 per hectare. Mean stand diameter is 4.0 cm.1.250 trees per hectare were selected as candidate trees. Shedelin’s selection thinning of very heavythinning weight has been proposed (combination of stand cleaning and the first thinning) with about30-35 % per basal area and about 50 % per tree number.

As tree tending in stands is based on the fact that the phenotype reflects the genotype and theenvironmental conditions and as the proposed silvicultural operations are performed in juvenile standsin the period characterised by great plant plasticity, this operation has a high starting effect on thecorrect development of these forests.

proredne seøe u åumama hrasta kitñaka na · pdf filekoja se nalaze u gj...

Documents