PSYCHOTERAPIA PSYCHOTERAPIA BRHAWIORALNO -BRHAWIORALNO -

POZNAWCZAPOZNAWCZA

wykładwykład

Bernadetta Bernadetta IzydorczykIzydorczyk

Psychoterapia lęku Psychoterapia lęku ukierunkowana na dzieckoukierunkowana na dziecko

Programy Programy terapeutyczne - terapeutyczne -

główne tezy główne tezy

Terapia behawioralno-poznawczaTerapia behawioralno-poznawcza

„„Coping Cat”(zaradny kot) –oprac. w Klinice Zaburzeń Lękowych Coping Cat”(zaradny kot) –oprac. w Klinice Zaburzeń Lękowych Dzieci i Młodzieży (CAADC) –Uniwersytet w Temple; przeznaczony Dzieci i Młodzieży (CAADC) –Uniwersytet w Temple; przeznaczony dla dzieci w wieku 9-13lat;dla dzieci w wieku 9-13lat;„„CAT” dla nastolatkówCAT” dla nastolatkówPrzeznaczenie :lęki separacyjne, uogólnione, fobie społeczne Przeznaczenie :lęki separacyjne, uogólnione, fobie społeczne (często współwystępują razem)(często współwystępują razem)Przeciwskazania: psychoza, IQ poniżej 80,można stosować w Przeciwskazania: psychoza, IQ poniżej 80,można stosować w innych zaburzeniach (m. in. dystymia, Zespół Aspergera), ale innych zaburzeniach (m. in. dystymia, Zespół Aspergera), ale podstawą musi być uogólnione zaburzenie lękowepodstawą musi być uogólnione zaburzenie lękoweDiagnoza lęku istotna (rozmowy osobno z dzieckiem i rodzicami)Diagnoza lęku istotna (rozmowy osobno z dzieckiem i rodzicami)Podczas terapii skupiamy się na diagnozie zaburzeń lękowych!Podczas terapii skupiamy się na diagnozie zaburzeń lękowych!

„„Coping Cat” – dla dzieci (założenia Coping Cat” – dla dzieci (założenia teoretyczne główne)teoretyczne główne)

Znaczenie zachowania, poznania, emocji oraz czynników Znaczenie zachowania, poznania, emocji oraz czynników społecznych w procesie leczenia (społecznych w procesie leczenia (integracyjne rozumienie integracyjne rozumienie relacji między nimi w szerszym kontekście społecznym i relacji między nimi w szerszym kontekście społecznym i interpersonalnym : w projektowaniu terapii i analizie jej interpersonalnym : w projektowaniu terapii i analizie jej wyników znaczenie ma rodzina, szkoławyników znaczenie ma rodzina, szkołaStrategie terapeutyczne Strategie terapeutyczne ukierunkowane na zmianę poprzez:ukierunkowane na zmianę poprzez:

- wykorzystanie odtwórczych procedur (odgrywanie scen), - wykorzystanie odtwórczych procedur (odgrywanie scen), ustrukturyzowanych sesjiustrukturyzowanych sesji

- poznawcze i emocjonalne interwencje w kierunku wywołania - poznawcze i emocjonalne interwencje w kierunku wywołania zmiany w sposobie myślenia, odczuwania i zachowaniazmiany w sposobie myślenia, odczuwania i zachowaniaNacisk na procesy uczenia się oraz wpływa współzależności i Nacisk na procesy uczenia się oraz wpływa współzależności i modeli w środowisku dzieckamodeli w środowisku dzieckaNacisk na indywidualny styl przetwarzania informacji i Nacisk na indywidualny styl przetwarzania informacji i doświadczania emocji w rozwoju i redukcji psychologicznych doświadczania emocji w rozwoju i redukcji psychologicznych trudnościtrudności

Wieloskładnikowa konceptualizacja lęku (cechy Wieloskładnikowa konceptualizacja lęku (cechy poznawcze, behawioralne ,fizjologiczne)poznawcze, behawioralne ,fizjologiczne)

Afekt lękowy – pobudzenie fizjologiczne (np. napięcie mięśniowe, Afekt lękowy – pobudzenie fizjologiczne (np. napięcie mięśniowe, objawy somatyczne) – uczenie dzieci rozpoznawania reakcji objawy somatyczne) – uczenie dzieci rozpoznawania reakcji fizjologicznych , relaksacji i oddychania przeponowego –w fizjologicznych , relaksacji i oddychania przeponowego –w odpowiedzi na fizjologiczne sygnałyodpowiedzi na fizjologiczne sygnały

Wnioski z badań:Wnioski z badań:

dzieci lękliwe - poznawcza skłonność do zagrożenia dzieci lękliwe - poznawcza skłonność do zagrożenia (zniekształcenia poznawcze : przecenianie prawdopodobieństwa (zniekształcenia poznawcze : przecenianie prawdopodobieństwa negatywnych zdarzeń oraz ich wpływu.negatywnych zdarzeń oraz ich wpływu.

Program terapeutyczny ukierunkowany jest na Program terapeutyczny ukierunkowany jest na

rozważanie alternatywnych interpretacji sytuacji oraz rozwinięcie rozważanie alternatywnych interpretacji sytuacji oraz rozwinięcie (nauczenie się myślenia o tym, jak sobie poradzić, zamiast (nauczenie się myślenia o tym, jak sobie poradzić, zamiast myślenia lękowego)myślenia lękowego)

Stawianie czoła a nie unikanie sytuacji Stawianie czoła a nie unikanie sytuacji stresowychstresowych

Uczenie dziecka ekspozycji na sytuacje lękowe, rozwiązywania Uczenie dziecka ekspozycji na sytuacje lękowe, rozwiązywania problemów (reakcji alternatywnych)problemów (reakcji alternatywnych)Cel terapii to” zbudowanie nowego (nie lękowego) szablonu Cel terapii to” zbudowanie nowego (nie lękowego) szablonu poznawczego – zapobieganie lękom w przyszłości – modelowanie poznawczego – zapobieganie lękom w przyszłości – modelowanie zachowań (terapeuta pokazuje pożądane zachowanie w sytuacji zachowań (terapeuta pokazuje pożądane zachowanie w sytuacji lękowej tak, że dziecko może je naśladować)- modeluje on cały lękowej tak, że dziecko może je naśladować)- modeluje on cały proces uczenia się a nie tylko końcowy efekt opanowania sytuacji; proces uczenia się a nie tylko końcowy efekt opanowania sytuacji; może posługiwać się osobistymi przykładami sytuacji stresowych, może posługiwać się osobistymi przykładami sytuacji stresowych, podobnymi do tych, które zgłasza dziecko, opisując strategie, które podobnymi do tych, które zgłasza dziecko, opisując strategie, które okazały się konstruktywneokazały się konstruktywneTerapeuta modeluje radzenie sobie z lękiem a nie całkowite Terapeuta modeluje radzenie sobie z lękiem a nie całkowite panowanie nad nim. Kończenie zadania nie wymaga perfekcjipanowanie nad nim. Kończenie zadania nie wymaga perfekcji

ProgramProgramĆwiczenia w czasie trwania indywidualnych sesji (razem z terapeutą Ćwiczenia w czasie trwania indywidualnych sesji (razem z terapeutą lub bez niego) bez rodzicówlub bez niego) bez rodziców

- budowa zaufania w relacji wpływa na większą gotowość dziecka (bez - budowa zaufania w relacji wpływa na większą gotowość dziecka (bez odmawiania) do pracy opartej na ekspozycji np. sytuacji wywołujących odmawiania) do pracy opartej na ekspozycji np. sytuacji wywołujących lęk (w ćwiczeniach).lęk (w ćwiczeniach).

- budowanie porozumienia w relacji – terapeuta poznaje co dziecko lubi, - budowanie porozumienia w relacji – terapeuta poznaje co dziecko lubi, czego unika ,pod koniec bardziej ustrukturyzowanych części sesji – czego unika ,pod koniec bardziej ustrukturyzowanych części sesji – czas na zabawęczas na zabawę

- budowanie większej autonomii dziecka wobec rodziców - budowanie większej autonomii dziecka wobec rodziców (nadopoiekuńczość podtrzymuje lękliwość)(nadopoiekuńczość podtrzymuje lękliwość)Ćwiczenia poza sesjami (bez terapeuty) – zadania domowe Ćwiczenia poza sesjami (bez terapeuty) – zadania domowe Aranżowanie w ćwiczeniach na sesjach sytuacji zbliżonych do Aranżowanie w ćwiczeniach na sesjach sytuacji zbliżonych do rzeczywistości; w zadaniach domowych uaktywnić rodzeństwo, rzeczywistości; w zadaniach domowych uaktywnić rodzeństwo, rówieśników (program STIC ”pokaż co potrafię” -cotygodniowe zadania rówieśników (program STIC ”pokaż co potrafię” -cotygodniowe zadania domowe)domowe)Procedura spotkań indywidualnych z dzieckiem lękliwym: 1 x tyg. przez Procedura spotkań indywidualnych z dzieckiem lękliwym: 1 x tyg. przez 16 tygodni; w tym 2 razy spotkania z rodzicami w celu:16 tygodni; w tym 2 razy spotkania z rodzicami w celu:

- omówienie rodzicielskich reakcji na lęki dziecka- omówienie rodzicielskich reakcji na lęki dziecka - poinfromować o kolejnych fazach terapii- poinfromować o kolejnych fazach terapii

Ocena tego czy zajmować się samym dzieckiem czy Ocena tego czy zajmować się samym dzieckiem czy też i jego rodzicami zależy od diagnozyteż i jego rodzicami zależy od diagnozy

Dzieci młodsze z separacyjnymi lękami – wskazane Dzieci młodsze z separacyjnymi lękami – wskazane zaangażowanie rodziców w proces terapeutycznyzaangażowanie rodziców w proces terapeutyczny

Nastolatki z lękami społecznymi – większa korzyść z Nastolatki z lękami społecznymi – większa korzyść z sesji indywidualnych bez udziału rodzicówsesji indywidualnych bez udziału rodziców

Decyduje terapeuta mając na uwadze cele każdej Decyduje terapeuta mając na uwadze cele każdej sesji i charakter dziecka –adaptuje procedurę do sesji i charakter dziecka –adaptuje procedurę do indywidualnych jego potrzebindywidualnych jego potrzeb

Charakterystyka programu Charakterystyka programu terapeutycznegoterapeutycznego

„„Coping Cat’ - nastolatkiCoping Cat’ - nastolatki

Program składa się z 16-18 indywidualnych sesjiProgram składa się z 16-18 indywidualnych sesji

Cel: zdobycie umiejętności rozpoznawania oznak pobudzenia Cel: zdobycie umiejętności rozpoznawania oznak pobudzenia lękowego oraz wykorzystania ich jako sygnałów do zastosowania lękowego oraz wykorzystania ich jako sygnałów do zastosowania wyuczonych przez dziecko strategii radzenia sobie z nimwyuczonych przez dziecko strategii radzenia sobie z nim

Składa się z 2 etapówSkłada się z 2 etapów

-etap I(8 początkowych sesji) – zdobywanie nowych umiejętności-etap I(8 początkowych sesji) – zdobywanie nowych umiejętności

- etap II (8 kolejnych sesji)- ćwiczenie- etap II (8 kolejnych sesji)- ćwiczenie

Podejście zakłada Podejście zakłada

- stopniowe nabywanie coraz bardziej złożonych umiejętności, - stopniowe nabywanie coraz bardziej złożonych umiejętności, identyfikacji procesów poznawczych, związanych z pobudzeniem identyfikacji procesów poznawczych, związanych z pobudzeniem lękowymlękowym

- trening strategii poznawczych panowania nad lękiem- trening strategii poznawczych panowania nad lękiem

- techniki relaksacyjne- techniki relaksacyjne

- odgrywanie ról – psychodrama- odgrywanie ról – psychodrama

Podręcznik do leczenia (terapeuta), Ćwiczenia do programu dla Podręcznik do leczenia (terapeuta), Ćwiczenia do programu dla dzieckadziecka

I Faza programu – cele edukacyjne –I Faza programu – cele edukacyjne –Budowanie planu FEAR Budowanie planu FEAR

Zaplanowany układ sesji oraz zdań domowychZaplanowany układ sesji oraz zdań domowych

Zapoznanie dziecka (nastolatka) z podstawowymi pojęciami ,które Zapoznanie dziecka (nastolatka) z podstawowymi pojęciami ,które potem zostaną scalone w planpotem zostaną scalone w plan

od pojęć/umiejętności dotyczących świadomości reakcji od pojęć/umiejętności dotyczących świadomości reakcji somatycznych i uczuć w ogóle do uczuć oraz rozpoznawania somatycznych i uczuć w ogóle do uczuć oraz rozpoznawania objawów fizjologicznych (typowych dla lęku) objawów fizjologicznych (typowych dla lęku)

Uczenie się przez dziecko rozpoznawania „rozmów wewnętrznych Uczenie się przez dziecko rozpoznawania „rozmów wewnętrznych ”(tego co myśli i mówi w stanie lęku) i ich konstruktywnego ”(tego co myśli i mówi w stanie lęku) i ich konstruktywnego przekształcania (uczenia się nowych strategii radzenia sobie z przekształcania (uczenia się nowych strategii radzenia sobie z lękiem)lękiem)

Zasada samooceniania się i samonagradzaniaZasada samooceniania się i samonagradzania

Zasady główne do pracy terapeutyZasady główne do pracy terapeutyOd pojęć podstawowych do trudniejszych, rozwijających złożone Od pojęć podstawowych do trudniejszych, rozwijających złożone umiejętności (zwiększanie poczucia kompetencji)umiejętności (zwiększanie poczucia kompetencji)

Wielokrotność powtórzeń ćwiczeń (zyskiwanie pewności siebie i Wielokrotność powtórzeń ćwiczeń (zyskiwanie pewności siebie i niezależności od pomocy innych)niezależności od pomocy innych)

Skupianie się na przetwarzaniu poznawczym 9praca nad internalizacją Skupianie się na przetwarzaniu poznawczym 9praca nad internalizacją pojęć i generalizacją swoich umiejętności na sytuacje, które pojęć i generalizacją swoich umiejętności na sytuacje, które bezpośrednio nie były przedmiotem ćwiczeńbezpośrednio nie były przedmiotem ćwiczeń

Poczucie dziecka, że samo zawdzięcza sobie poczucie kompetencji a Poczucie dziecka, że samo zawdzięcza sobie poczucie kompetencji a terapeuta to współpracujący i wspierający trenerterapeuta to współpracujący i wspierający trener

Terapeuta to model radzenia sobie (pokazuje każdą umiejętność, każde Terapeuta to model radzenia sobie (pokazuje każdą umiejętność, każde możliwe przeszkody oraz strategie do poradzenia sobie z nimimożliwe przeszkody oraz strategie do poradzenia sobie z nimi

Zachęca do odgrywania ról (często odtwarzając ją najpierw samemu); Zachęca do odgrywania ról (często odtwarzając ją najpierw samemu); zasada :”Ćwicz ,gdy nikt nie widzi, wykonuj na oczach wszystkich”zasada :”Ćwicz ,gdy nikt nie widzi, wykonuj na oczach wszystkich”

Podczas kolejnych sesji stopniowo zwiększa poziom lęku w sytuacjach Podczas kolejnych sesji stopniowo zwiększa poziom lęku w sytuacjach eksponowanycheksponowanych

Budowanie planu FEAR – nauczanie 4 Budowanie planu FEAR – nauczanie 4 pojęć podstawowychpojęć podstawowych

F (Feeling frightened)- odczuwasz przerażenie? – świadomość F (Feeling frightened)- odczuwasz przerażenie? – świadomość fizjologicznych objawów lękufizjologicznych objawów lęku

E (Expecting bad things to happen? –Oczekujesz, że zdarzy się coś E (Expecting bad things to happen? –Oczekujesz, że zdarzy się coś złego? – rozpoznawanie lękowych rozmów wewnętrznychzłego? – rozpoznawanie lękowych rozmów wewnętrznych

A (Attitudes and Actions that will help –postawy i działania ,które A (Attitudes and Actions that will help –postawy i działania ,które mogą pomóc – zachowania i rozmowy wewnętrzne, które ułatwiają mogą pomóc – zachowania i rozmowy wewnętrzne, które ułatwiają przezwyciężenie lękuprzezwyciężenie lęku

R (Result and rewards –efekty i nagrody – samoocenianie oraz R (Result and rewards –efekty i nagrody – samoocenianie oraz przyznawanie sobie nagród za wysiłek)przyznawanie sobie nagród za wysiłek)

Wykonanie przez dziecko plakatu z punktami FEARWykonanie przez dziecko plakatu z punktami FEAR

F –odczuwasz przerażenieF –odczuwasz przerażenie

Dostarczenie informacji na temat fizjologicznych objawów w stanie Dostarczenie informacji na temat fizjologicznych objawów w stanie lęku, rozpoznawania napięcia mięśniowegolęku, rozpoznawania napięcia mięśniowegoTreningi relaksacyjne wraz ze współpracą oddechuTreningi relaksacyjne wraz ze współpracą oddechu(wykorzystanie przez dziecko stanów postrzeganego przez nie (wykorzystanie przez dziecko stanów postrzeganego przez nie napięcia mięśniowego (np. napięcie ) jako sygnałów do napięcia mięśniowego (np. napięcie ) jako sygnałów do zainicjowania relaksacji zainicjowania relaksacji Rysunki (zeszyt ćwiczeń) i wskazówki terapeuty pozwalające Rysunki (zeszyt ćwiczeń) i wskazówki terapeuty pozwalające dziecku rozpoznawać stan odczuwanego przerażenia dziecku rozpoznawać stan odczuwanego przerażenia Trening roli ; terapeuta opisuje scenariusze wywołujące lęk i Trening roli ; terapeuta opisuje scenariusze wywołujące lęk i modeluje rozpoznawanie uczuć lękowych z towarzyszącym modeluje rozpoznawanie uczuć lękowych z towarzyszącym napięciem i reakcjami somatycznymi; pokazuje jak radzić sobie z napięciem i reakcjami somatycznymi; pokazuje jak radzić sobie z lękiem za pomocą głębokich oddechów i rozluźniania odpowiednich lękiem za pomocą głębokich oddechów i rozluźniania odpowiednich grup mięśni, opisując kolejne kroki wykonywanych czynności, grup mięśni, opisując kolejne kroki wykonywanych czynności, dziecko powtarza. dziecko powtarza. Kiedy opanuje umiejętność – zaprasza się rodziców – dziecko Kiedy opanuje umiejętność – zaprasza się rodziców – dziecko eksponuje ją przed nimieksponuje ją przed nimi

E – oczekujesz ,że zdarzy się coś E – oczekujesz ,że zdarzy się coś złego?złego?

Rozpoznawanie lękowych rozmów wewnętrznych i ich zredukowanie Rozpoznawanie lękowych rozmów wewnętrznych i ich zredukowanie (nie jest celem nauczenie pozytywnych rozmów wewnętrznych)(nie jest celem nauczenie pozytywnych rozmów wewnętrznych)Strategie poznawcze identyfikujące i kwestionujące błędne oczekiwania Strategie poznawcze identyfikujące i kwestionujące błędne oczekiwania dziecka;Techniki modelowania i odgrywania róldziecka;Techniki modelowania i odgrywania rólDziecko uczy się rozpoznawać ,weryfikować i w konsekwencji Dziecko uczy się rozpoznawać ,weryfikować i w konsekwencji ograniczać swoje lękotwórcze oczekiwaniaograniczać swoje lękotwórcze oczekiwaniaTerapeuta pomaga dziecku w ich identyfikacji (niesłusznych Terapeuta pomaga dziecku w ich identyfikacji (niesłusznych negatywnych opinii o sobie samym), jak i wypróbowuje nowe negatywnych opinii o sobie samym), jak i wypróbowuje nowe konstruktywne sposoby postrzegania sytuacji – strategie radzenia sobie konstruktywne sposoby postrzegania sytuacji – strategie radzenia sobie Terapeuta zapoznaje dziecko z ideą rozmów wewnętrznych, używając Terapeuta zapoznaje dziecko z ideą rozmów wewnętrznych, używając do tego celu historyjek obrazkowych z pustymi dymkamido tego celu historyjek obrazkowych z pustymi dymkamiDziecko i terapeuta wpisują możliwe myśli dla różnych sytuacji na Dziecko i terapeuta wpisują możliwe myśli dla różnych sytuacji na obrazkach, potem pierwsze jest pytane o własne myśli obrazkach, potem pierwsze jest pytane o własne myśli

-opisuje niestresujące sytuacje i prosi dziecko o podanie przykładów -opisuje niestresujące sytuacje i prosi dziecko o podanie przykładów myśli, które mogą towarzyszyć tym zdarzeniommyśli, które mogą towarzyszyć tym zdarzeniom

- kolejno prosi o podanie możliwych myśli dla zdarzeń bardziej - kolejno prosi o podanie możliwych myśli dla zdarzeń bardziej dwuznacznychdwuznacznych

- kolejno rozszerza się prezentację obrazków z sytuacjami - kolejno rozszerza się prezentację obrazków z sytuacjami wywołującymi coraz większy lęk – dziecko podaje możliwe myśliwywołującymi coraz większy lęk – dziecko podaje możliwe myśli

A – postawy i działania ,które mogą A – postawy i działania ,które mogą pomócpomóc

Strategia rozwiązywania problemów; celem jest rozwijanie poczucia Strategia rozwiązywania problemów; celem jest rozwijanie poczucia pewności dziecka w jego zmaganiach z codziennymi trudnościamipewności dziecka w jego zmaganiach z codziennymi trudnościamiW początkowej fazie terapeuta pomaga zrozumieć ,że problemy są W początkowej fazie terapeuta pomaga zrozumieć ,że problemy są częścią codziennego życia i zachęca, żeby dziecko nie polegało na częścią codziennego życia i zachęca, żeby dziecko nie polegało na swoich pierwszych reakcjach (mogą być nieprzystosowawcze) – prosi swoich pierwszych reakcjach (mogą być nieprzystosowawcze) – prosi je ,żeby rozważyło ponownie problem na ściśle określone sposoby i z je ,żeby rozważyło ponownie problem na ściśle określone sposoby i z dokładnie określonymi celami ; w dalszej kolejności razem wymyślają dokładnie określonymi celami ; w dalszej kolejności razem wymyślają alternatywne rozwiązania problemu – nie ocenia się ich wartości do alternatywne rozwiązania problemu – nie ocenia się ich wartości do następnego etapu pracynastępnego etapu pracyW dalszej kolejności rozważają kilka konsekwencji wybranego W dalszej kolejności rozważają kilka konsekwencji wybranego rozwiązaniarozwiązaniaTerapeuta zapoznaje dziecko ze strategią rozwiązywania problemu Terapeuta zapoznaje dziecko ze strategią rozwiązywania problemu (edukuje :z lękiem, niepokojem można sobie łatwiej poradzić, jeśli znane (edukuje :z lękiem, niepokojem można sobie łatwiej poradzić, jeśli znane są pewne sposoby postępowania, wskazuje na potrzebę podjęcia są pewne sposoby postępowania, wskazuje na potrzebę podjęcia działania ,które pomoże zmienić sytuację problemową ).Razem z działania ,które pomoże zmienić sytuację problemową ).Razem z dzieckiem omawia sugerowane możliwości i opracowuje z nim plan dzieckiem omawia sugerowane możliwości i opracowuje z nim plan wprowadzeni rozwiązania w życie). wprowadzeni rozwiązania w życie). Cały czas pracuje w oparciu o naśladowanie, ćwiczenie umiejętności na Cały czas pracuje w oparciu o naśladowanie, ćwiczenie umiejętności na sesjach –oparte o sytuacje coraz bardziej lękotwórcze, zadania domowe sesjach –oparte o sytuacje coraz bardziej lękotwórcze, zadania domowe

R - efekty i nagrodyR - efekty i nagrody

Opiera się na samoobserwacji i wzmacnianiu (nagrody, Opiera się na samoobserwacji i wzmacnianiu (nagrody, modelowanie) zachowań alternatywnych do lękowychmodelowanie) zachowań alternatywnych do lękowych

Wzmacnianie małych dokonań oraz częściowych sukcesów (nie Wzmacnianie małych dokonań oraz częściowych sukcesów (nie oczekuje się perfekcji!)oczekuje się perfekcji!)

Młodsze dzieci – terapeuta przedstawia pojęcia samooceniania i Młodsze dzieci – terapeuta przedstawia pojęcia samooceniania i samonagradzania poprzez opisywanie nagrody jako czegoś,co jest samonagradzania poprzez opisywanie nagrody jako czegoś,co jest dawane ,gdy ktoś jest zadowolony z wykonanej pracydawane ,gdy ktoś jest zadowolony z wykonanej pracy

Młodzież – terapeuta wraz z pacjentem omawiają ocenianie i Młodzież – terapeuta wraz z pacjentem omawiają ocenianie i nagradzanie przez rodziców; terapeuta dostarcza ćwiczeń nagradzanie przez rodziców; terapeuta dostarcza ćwiczeń samooceniania i samonagradzania się za wysiłek (modelowanie, samooceniania i samonagradzania się za wysiłek (modelowanie, odgrywanie ról)odgrywanie ról)

II faza programu -Ćwiczenia planu FEAR – II faza programu -Ćwiczenia planu FEAR – ekspozycja na sytuacje wywołujące coraz ekspozycja na sytuacje wywołujące coraz

większy lęk (większy lęk (wyobraźnia, in vivo-poza wyobraźnia, in vivo-poza gabinetem)gabinetem)

Dziecko postawione zostaje w sytuacji lękowej, doświadczania Dziecko postawione zostaje w sytuacji lękowej, doświadczania trudności psychicznych, potem się do nich przyzwyczaja i wypróbowuje trudności psychicznych, potem się do nich przyzwyczaja i wypróbowuje strategie radzenia sobie z nimistrategie radzenia sobie z nimiDominuje zasada stopniowej ekspozycji lęku, z uwzględnieniem Dominuje zasada stopniowej ekspozycji lęku, z uwzględnieniem sytuacji ,aby poziom lęku nie był za wysoki i nie uruchamiał u dziecka sytuacji ,aby poziom lęku nie był za wysoki i nie uruchamiał u dziecka większej potrzeby unikania większej potrzeby unikania Zasada sprawdzania zrozumienia zadania i sytuacji przez dziecko Zasada sprawdzania zrozumienia zadania i sytuacji przez dziecko Przebieg treningu: ekspozycja w gabinecie terapeuty sytuacji Przebieg treningu: ekspozycja w gabinecie terapeuty sytuacji niestresowej (wyobrażonej) – indywidualnie planowanej dla niestresowej (wyobrażonej) – indywidualnie planowanej dla osoby( ustalona wcześniej wspólnie hierachiczna lista lęków) – osoby( ustalona wcześniej wspólnie hierachiczna lista lęków) – ekspozycja w gabinecie sytuacji o niskim poziomie lęku i występowanie ekspozycja w gabinecie sytuacji o niskim poziomie lęku i występowanie po nich doświadczeń in vivo –realnie wywołujących lek – kolejne po nich doświadczeń in vivo –realnie wywołujących lek – kolejne ekspozycje sytuacji coraz bardziej lękowych w gabinecie i potem gdy ekspozycje sytuacji coraz bardziej lękowych w gabinecie i potem gdy zostaną opanowane - poza nimzostaną opanowane - poza nimZakończenie – dziecko wchodzi w rolę eksperta -wymyśla i wykonuje Zakończenie – dziecko wchodzi w rolę eksperta -wymyśla i wykonuje reklamę (podsumowanie doświadczeń w zakresie radzenia sobie z reklamę (podsumowanie doświadczeń w zakresie radzenia sobie z lękiem) –film, broszura itp.lękiem) –film, broszura itp.

Rola rodzicówRola rodziców

Rola doradców, współpracowników – nie współpacjentówRola doradców, współpracowników – nie współpacjentówW trakcie terapii dwa spotkania – omówienie planu terapii, W trakcie terapii dwa spotkania – omówienie planu terapii, podtrzymanie współpracy i wsparciepodtrzymanie współpracy i wsparcieCzy terapia powinna być ukierunkowana na dziecko? ,rodziców? Czy terapia powinna być ukierunkowana na dziecko? ,rodziców? Czy całą rodzinę?Czy całą rodzinę?Odp. Na pyt. czy siły wywołujące i podtrzymujące lęk dziecka Odp. Na pyt. czy siły wywołujące i podtrzymujące lęk dziecka mogą działać w kontekście rodziny i czy zmiana tego kontekstu mogą działać w kontekście rodziny i czy zmiana tego kontekstu spowoduje zmianę u dzieckaspowoduje zmianę u dzieckaDecyzja czy włączyć rodziców w terapię dziecka zależy od wiedzy Decyzja czy włączyć rodziców w terapię dziecka zależy od wiedzy na temat lęku dziecka (dane od dziecka , jego rodziców, nauczycieli, na temat lęku dziecka (dane od dziecka , jego rodziców, nauczycieli, dane z obserwacji dane z obserwacji Ważna jest wiedza na temat zaburzeń lękowych i nastroju w Ważna jest wiedza na temat zaburzeń lękowych i nastroju w rodzinie dziecka rodzinie dziecka

Poznawcza terapia zaburzeń lękowych Poznawcza terapia zaburzeń lękowych u dzieci - oparta o rodzinęu dzieci - oparta o rodzinę

Program FRIENDS Program FRIENDS dla dzieci i dla dla dzieci i dla

adolescentów (wraz adolescentów (wraz z pracą z z pracą z

rodzicami). Praca w rodzicami). Praca w grupiegrupie

Główne założenia Główne założenia

Dysfunkcjonalne sposoby myślenia - źródłem lęku Dysfunkcjonalne sposoby myślenia - źródłem lęku Błędna ocena zdolności dziecka do radzenia sobieBłędna ocena zdolności dziecka do radzenia sobieBłędna ocena dziecka zagrożeń w środowiskuBłędna ocena dziecka zagrożeń w środowiskuCel: pomoc dziecku w rozwijaniu nowych umiejętności i Cel: pomoc dziecku w rozwijaniu nowych umiejętności i doświadczeń pozwalających na przetestowanie dysfunkcjonalnych, doświadczeń pozwalających na przetestowanie dysfunkcjonalnych, jak i adaptacyjnych przekonań oraz pomoc dziecku w jak i adaptacyjnych przekonań oraz pomoc dziecku w przetworzeniu nowych doświadczeńprzetworzeniu nowych doświadczeńModelowanie i wzmocnienia strategii poznawczych, dotyczących Modelowanie i wzmocnienia strategii poznawczych, dotyczących procesów:procesów:

- styl przetwarzania informacji- styl przetwarzania informacji - atrybucje- atrybucje - rozmowa wewnętrzna- rozmowa wewnętrznaTechniki: ekspozycje in vivo (poza gabinetem), relaksacja, odgrywanie Techniki: ekspozycje in vivo (poza gabinetem), relaksacja, odgrywanie

ról, modelowanie, kontrola współzależnościról, modelowanie, kontrola współzależności

Rodzina – najlepszym środowiskiem do Rodzina – najlepszym środowiskiem do wywoływania zmiany w wywoływania zmiany w

dysfunkcjonalnym myśleniu dzieckadysfunkcjonalnym myśleniu dzieckaDuże możliwości stosowania (testowania) nowych doświadczeńDuże możliwości stosowania (testowania) nowych doświadczeń

Pomoc w przetwarzaniu nowych doświadczeń dziecka w Pomoc w przetwarzaniu nowych doświadczeń dziecka w codziennym życiucodziennym życiu

Duży wpływ na dziecko- ważne modele społeczne (optymistyczny Duży wpływ na dziecko- ważne modele społeczne (optymistyczny rodzic –konstruktywny wpływ na redukcję leku u dziecka)rodzic –konstruktywny wpływ na redukcję leku u dziecka)

Rodzice w rolach pomocniczych i uzupełniającychRodzice w rolach pomocniczych i uzupełniających

FRIENDSFRIENDS

F – Feeling worried? –odczuwasz niepokój?F – Feeling worried? –odczuwasz niepokój?R – Relax and feel good – odpręż się i poczuj dobrze R – Relax and feel good – odpręż się i poczuj dobrze I - Inner thoughts – wewnętrzne myśliI - Inner thoughts – wewnętrzne myśliE - Explore plans – poznaj planyE - Explore plans – poznaj planyN - nice work so reward yourself - dobra robota, więc N - nice work so reward yourself - dobra robota, więc przyznaj sobie nagrodęprzyznaj sobie nagrodęD – Don’t forget to practice – nie zapomnij o ćwiczeniachD – Don’t forget to practice – nie zapomnij o ćwiczeniachS - Stay calm,you know how to cope now – zachowaj S - Stay calm,you know how to cope now – zachowaj spokój,przecież już wiesz jak sobie radzićspokój,przecież już wiesz jak sobie radzić

Terapeuci, rodzice i dzieci pracują na Terapeuci, rodzice i dzieci pracują na dosięgnięciem celu redukcją lęku dosięgnięciem celu redukcją lęku

Zastosowanie: zaburzenia lękowe uogólnione, lęki Zastosowanie: zaburzenia lękowe uogólnione, lęki sepracyjne,fobie społeczne,sepracyjne,fobie społeczne,

FRIENDS opiera się na trzech modelach:FRIENDS opiera się na trzech modelach:Uczenie się od rówieśnikówUczenie się od rówieśnikówUczenie się przez własne doświadczenieUczenie się przez własne doświadczenieKierowane przez rodziców rozwiązywanie problemówKierowane przez rodziców rozwiązywanie problemówWażny jest trening grupowy z rówieśnikami – znajome, Ważny jest trening grupowy z rówieśnikami – znajome, bezpieczne środowisko dla uczenia się przez obserwację i bezpieczne środowisko dla uczenia się przez obserwację i pomaganie innympomaganie innymUczenie się :burza mózgów, uczenie się na podstawie Uczenie się :burza mózgów, uczenie się na podstawie nowych doświadczeń i budowaniu na podstawie na nowych doświadczeń i budowaniu na podstawie na dotychczasowym doświadczeniudotychczasowym doświadczeniuTrening w grupie :praca w parach i podgrupach na każdych Trening w grupie :praca w parach i podgrupach na każdych zajęciachzajęciach

Praca z rodzicami - w grupiePraca z rodzicami - w grupie

Uczenie rodziców rozpoznawania własnych lęków i właściwego z nim Uczenie rodziców rozpoznawania własnych lęków i właściwego z nim postępowaniapostępowaniaSzkolenie w strategiach wzmacniania - specyficznych pochwał(„ jestem Szkolenie w strategiach wzmacniania - specyficznych pochwał(„ jestem zadowolony z tego, że..... to było wielkim dokonaniem....) i namacalnych zadowolony z tego, że..... to było wielkim dokonaniem....) i namacalnych nagród (np. odroczenie pory snu o pewny czas), za to, że dzieci pokonują nagród (np. odroczenie pory snu o pewny czas), za to, że dzieci pokonują stresujące, lękowe sytuacjestresujące, lękowe sytuacjeUmyślne ignorowanie –w sytuacji nadmiernego narzekaniaUmyślne ignorowanie –w sytuacji nadmiernego narzekaniaStrategie współzależności –odgrywanie przez rodziców lękowych Strategie współzależności –odgrywanie przez rodziców lękowych zachowań dziecka ,uczą się na podstawie scenek odtwarzanych przez zachowań dziecka ,uczą się na podstawie scenek odtwarzanych przez innychinnychUczenie poznawczych technik kwestionowania niepożądanych myśliUczenie poznawczych technik kwestionowania niepożądanych myśliSzkolenie w zakresie komunikacji, udzielania partnerowi wsparcia i Szkolenie w zakresie komunikacji, udzielania partnerowi wsparcia i rozwiązywania problemówrozwiązywania problemów

Procedura spotkańProcedura spotkań

Praca z dzieckiem 10 sesji (1 x tyg. każda ok..60 min.)+ 2 Praca z dzieckiem 10 sesji (1 x tyg. każda ok..60 min.)+ 2 wspomagające (po miesiącu i trzech od zakończenia terapii)wspomagające (po miesiącu i trzech od zakończenia terapii)

Praca z rodziną – układ sesji elastyczny(ok.6 godzin zajęć Praca z rodziną – układ sesji elastyczny(ok.6 godzin zajęć grupowych – ok.90 min. sesja ;możliwe zmiany w sposobie grupowych – ok.90 min. sesja ;możliwe zmiany w sposobie prowadzenia :po każdej sesji z dzieckiem 35-45 min. sesja, prowadzenia :po każdej sesji z dzieckiem 35-45 min. sesja, całodniowe warsztaty dla rodziców)całodniowe warsztaty dla rodziców)

Podręczniki do ćwiczeń: dla terapeuty, zeszyt ćwiczeń dla dziecka, Podręczniki do ćwiczeń: dla terapeuty, zeszyt ćwiczeń dla dziecka, broszura dla rodzicówbroszura dla rodziców

Australian Academic Press ( http//www.friendinfo.net).Australian Academic Press ( http//www.friendinfo.net).

F- odczuwasz niepokójF- odczuwasz niepokójR-odpręż się i poczuj dobrzeR-odpręż się i poczuj dobrze

I -wewnętrzne myśliI -wewnętrzne myśliPierwsza nauczana umiejętność (F) :obejmuje wiedzę na temat Pierwsza nauczana umiejętność (F) :obejmuje wiedzę na temat procesów afektywnych i zdolności identyfikowania fizjologicznych i procesów afektywnych i zdolności identyfikowania fizjologicznych i behawioralnych wskaźników lęku (powiązanie ich z sytuacjami)behawioralnych wskaźników lęku (powiązanie ich z sytuacjami)

Druga strategia R – uczenie dzieci ,że można poczuć się lepiej –Druga strategia R – uczenie dzieci ,że można poczuć się lepiej –ćwiczenia relaksacyjne, angażowanie w przyjemne zajęcia, kiedy ćwiczenia relaksacyjne, angażowanie w przyjemne zajęcia, kiedy odczuwają smutek, niepokójodczuwają smutek, niepokój

Trzecia strategia I (poznawcza)- wewnętrzny dialog (myśli) - nauka Trzecia strategia I (poznawcza)- wewnętrzny dialog (myśli) - nauka identyfikowania i kwestionowania negatywnych rozmów identyfikowania i kwestionowania negatywnych rozmów wewnętrznychwewnętrznych

E – Poznaj plany E – Poznaj plany

IV krok – uczenie się rozwiązań w trudnych lękowych sytuacjach – IV krok – uczenie się rozwiązań w trudnych lękowych sytuacjach – uczenie planów działania:uczenie planów działania:6 stopniowy plan rozwiązywania problemów:6 stopniowy plan rozwiązywania problemów:

-1/jaki jest problem-nazwij go-1/jaki jest problem-nazwij go - 2/zrób listę wszystkich możliwych rozwiązań- 2/zrób listę wszystkich możliwych rozwiązań - 3/zrób listę możliwych zdarzeń dla każdego rozwiązania- 3/zrób listę możliwych zdarzeń dla każdego rozwiązania - 4/wybierz najlepsze rozwiązanie na podstawie przewidywanych - 4/wybierz najlepsze rozwiązanie na podstawie przewidywanych

konsekwencjikonsekwencji - 5/ułóż plan wprowadzenia w/w rozwiązania w życie i wykonaj go- 5/ułóż plan wprowadzenia w/w rozwiązania w życie i wykonaj go - 6/oceń wynik swoich działań w kategoriach mocnych i słabych - 6/oceń wynik swoich działań w kategoriach mocnych i słabych

stron – jeśli plan nie zadziałał –wróć do pkt.2 i spróbuj jeszxcze razstron – jeśli plan nie zadziałał –wróć do pkt.2 i spróbuj jeszxcze raz

Inny plan radzenia sobie z lękiem- Inny plan radzenia sobie z lękiem- małych krokówmałych kroków - obejmuje - obejmuje opracowanie przez dzieci stopniowej ekspozycji ,wdrażanej w opracowanie przez dzieci stopniowej ekspozycji ,wdrażanej w pozostałej części programu – w każdym kolejnym kroku pozostałej części programu – w każdym kolejnym kroku używanie strategii z wcześniejszych sesji (relaksacji, używanie strategii z wcześniejszych sesji (relaksacji, oddychania, kwestionowania niepożądanych myśli)oddychania, kwestionowania niepożądanych myśli)

N –Dobra robota ,przyznaj sobie N –Dobra robota ,przyznaj sobie nagrodęnagrodę

D- nie zapomnij o ćwiczeniachD- nie zapomnij o ćwiczeniachUczenie dziecka oceniania swoich dokonań w kategoriach Uczenie dziecka oceniania swoich dokonań w kategoriach cząstkowych sukcesów i wyznaczania sobie realnych celówcząstkowych sukcesów i wyznaczania sobie realnych celów

W programie dla rodziców – zachęcanie do wzmacniania zachowań W programie dla rodziców – zachęcanie do wzmacniania zachowań związanych ze zbliżaniem się związanych ze zbliżaniem się

Zachęcanie dziecka do nagradzania się, ilekroć w sytuacji dają z Zachęcanie dziecka do nagradzania się, ilekroć w sytuacji dają z siebie wszystko - samonagradzaniesiebie wszystko - samonagradzanie

D- zachęcanie do odgrywania z rodziną lub rówieśnikami trudnych D- zachęcanie do odgrywania z rodziną lub rówieśnikami trudnych sytuacji (odgrywanie ról)sytuacji (odgrywanie ról)

Zachowaj spokój (S) –przypomnieć i wesprzeć informacją dziecko, Zachowaj spokój (S) –przypomnieć i wesprzeć informacją dziecko, że już wie jak sobie poradzićże już wie jak sobie poradzić

Poznawczo-behawioralna grupowa terapia Poznawczo-behawioralna grupowa terapia depresji młodzieńczej – model oparty na depresji młodzieńczej – model oparty na

społecznym uczeniu się społecznym uczeniu się

Model pojęciowy, założeniaModel pojęciowy, założenia

Teoretyczne założenia terapii (aspekty Teoretyczne założenia terapii (aspekty behawioralne)behawioralne)

Depresja to wynik malej częstości wzmocnień pozytywnych Depresja to wynik malej częstości wzmocnień pozytywnych (nagród) i dużej ilości wzmocnień negatywnych (kar) lub braku (nagród) i dużej ilości wzmocnień negatywnych (kar) lub braku wzmocnieńwzmocnień

Koncentracja na specyficznych, wyuczonych zachowaniach -Koncentracja na specyficznych, wyuczonych zachowaniach -społecznych, wymagających interpersonalnych umiejętności społecznych, wymagających interpersonalnych umiejętności (asertywności, słuchania innych, porozumiewania się i radzenia z (asertywności, słuchania innych, porozumiewania się i radzenia z konfliktami)konfliktami)

Nauka nowych-adaptacyjnych zachowań pełni funkcję lecznicząNauka nowych-adaptacyjnych zachowań pełni funkcję leczniczą

Zmniejszenie objawów depresji – poprzez modyfikację zachowań Zmniejszenie objawów depresji – poprzez modyfikację zachowań społecznych w kierunku mniejszego karania na rzecz nagradzaniaspołecznych w kierunku mniejszego karania na rzecz nagradzania

Teoretyczne założenia terapii Teoretyczne założenia terapii (aspekty poznawcze)(aspekty poznawcze)

Depresja to wynik silnych negatywnych lub irracjonalnych Depresja to wynik silnych negatywnych lub irracjonalnych przekonań, automatycznych poznawczych schematów, przekonań, automatycznych poznawczych schematów, prowadzących do interpretacji niejednoznacznych sytuacji jako prowadzących do interpretacji niejednoznacznych sytuacji jako pesymistycznychpesymistycznychZmiana w/w przekonań na bardziej pozytywne i realistyczne – Zmiana w/w przekonań na bardziej pozytywne i realistyczne – redukcja objawów depresjiredukcja objawów depresji

Wieloczynnikowy Model Leczenia depresji – program Wieloczynnikowy Model Leczenia depresji – program „Adolescent Coping With Depression” CDWA (Adolescenci radzą „Adolescent Coping With Depression” CDWA (Adolescenci radzą sobie z depresją) – sobie z depresją) – Depresja to wynik wielu czynników działających wspólnie Depresja to wynik wielu czynników działających wspólnie (myślenie i wzmocnienia negatywne, mało wzmocnień (myślenie i wzmocnienia negatywne, mało wzmocnień pozytywnych, stresujące wydarzenia, predysponująca pozytywnych, stresujące wydarzenia, predysponująca podatność ,czynniki ryzyka: rodzice depresyjni, wcześniejsze podatność ,czynniki ryzyka: rodzice depresyjni, wcześniejsze epizody depresji, brak czynników protekcyjnych (wysokie epizody depresji, brak czynników protekcyjnych (wysokie poczucie wartości, umiejętności radzenia sobie) poczucie wartości, umiejętności radzenia sobie) Lewinsohn .Reiss R.R.Bootzin (red.)Theoretical issues in Lewinsohn .Reiss R.R.Bootzin (red.)Theoretical issues in behavioral therapy. New York :Academic Press,s.313-359behavioral therapy. New York :Academic Press,s.313-359

Wieloczynnikowy Model Leczenia Wieloczynnikowy Model Leczenia depresji –„Adolescent Coping With depresji –„Adolescent Coping With

Depression” CDWADepression” CDWA

program grupowy dla program grupowy dla młodzieży, założenia młodzieży, założenia

głównegłówne

Podejście edukacyjne, leczenie w grupie (podobieństwo do zajęć Podejście edukacyjne, leczenie w grupie (podobieństwo do zajęć szkolnych)szkolnych)

Ludzie mogą wychodzić z depresji na wiele sposobów, dzięki Ludzie mogą wychodzić z depresji na wiele sposobów, dzięki poprawie uzyskanej pod względem jednego lub kilku etiologicznych poprawie uzyskanej pod względem jednego lub kilku etiologicznych czynnikówczynników

Uczenie się nowych umiejętności poznawczych i behawioralnych Uczenie się nowych umiejętności poznawczych i behawioralnych poszerza repertuar radzenia sobie z depresjąposzerza repertuar radzenia sobie z depresją

Program daje możliwość rozwoju u młodzieży „odporności” na Program daje możliwość rozwoju u młodzieży „odporności” na rozwój późniejszych epizodów depresjirozwój późniejszych epizodów depresji

Wymagania wobec terapeutów: mgr (psychologia, psychiatria, Wymagania wobec terapeutów: mgr (psychologia, psychiatria, pielęgniarstwo), podstawowe doświadczenie w pracy z grupą pielęgniarstwo), podstawowe doświadczenie w pracy z grupą dorastających, umiejętność rozpoznawania psychopatologii depresji, dorastających, umiejętność rozpoznawania psychopatologii depresji, uzależnieńuzależnień

Program składa się z kilku modułów-treningu umiejętności Program składa się z kilku modułów-treningu umiejętności składowych (każdy rozpisany na kilka sesji; każdy moduł składowych (każdy rozpisany na kilka sesji; każdy moduł ukierunkowany jest na redukcję pojedynczej dysfunkcji, objawu ukierunkowany jest na redukcję pojedynczej dysfunkcji, objawu depresji lub deficyt: depresyjne myślenie, słabe umiejętności depresji lub deficyt: depresyjne myślenie, słabe umiejętności społeczne, brak zajęć tzw. przyjemnych itp.)społeczne, brak zajęć tzw. przyjemnych itp.)

Każdy w grupie na możliwość doświadczenia wszystkich Każdy w grupie na możliwość doświadczenia wszystkich proponowanych technik - ćwiczy wszystkie, nie odrzuca !proponowanych technik - ćwiczy wszystkie, nie odrzuca !(stymulacja terapeuty w kierunku treningu, nawet jeśli nastolatek nie (stymulacja terapeuty w kierunku treningu, nawet jeśli nastolatek nie widzi takiej zasadności ;jeśli totalnie odmawia-prośba o uszanowanie widzi takiej zasadności ;jeśli totalnie odmawia-prośba o uszanowanie faktu, że inni ćwiczą)faktu, że inni ćwiczą)

Terapeuta dyrektywny i aktywny (część sesji –charakter Terapeuta dyrektywny i aktywny (część sesji –charakter dydaktyczny- przedstawia podstawy nowych umiejętności, udziela dydaktyczny- przedstawia podstawy nowych umiejętności, udziela porad). Kiedy praca w grupie – informacje zwrotne od grupy – porad). Kiedy praca w grupie – informacje zwrotne od grupy – terapeuta nie aktywny w w/w aspekcieterapeuta nie aktywny w w/w aspekcie

Zadania domowe (ich wykonywanie jest dobrowolne) – stymulacja Zadania domowe (ich wykonywanie jest dobrowolne) – stymulacja przez terapeutę do ich wykonywania np. tuż przed albo po sesjiprzez terapeutę do ich wykonywania np. tuż przed albo po sesji

Charakterystyka programu terapiiCharakterystyka programu terapii

Realizacja w grupach heterogennych, może prowadzić jeden Realizacja w grupach heterogennych, może prowadzić jeden terapeutaterapeuta

Skład grupy : 6-10 adolescentów w wieku od 13 do 18 latSkład grupy : 6-10 adolescentów w wieku od 13 do 18 lat16 dwugodzinnych sesji ; 2 x w tygodniu przez kolejnych 8 16 dwugodzinnych sesji ; 2 x w tygodniu przez kolejnych 8 tygodni. Skład grupy – stały (nowi uczestnicy są wprowadzani w tygodni. Skład grupy – stały (nowi uczestnicy są wprowadzani w przerwach między modułami)przerwach między modułami)

Równolegle kurs dla rodziców adolescentów w terapii CWDA (8 Równolegle kurs dla rodziców adolescentów w terapii CWDA (8 x 1 godz. sesje ; 1x w tygodniu równolegle do sesji nastolatka – x 1 godz. sesje ; 1x w tygodniu równolegle do sesji nastolatka – prowadzi inny terapeuta ( w pod koniec terapii dopuszcza się prowadzi inny terapeuta ( w pod koniec terapii dopuszcza się wspólne spotkania – wyniki badań nie potwierdzają większej wspólne spotkania – wyniki badań nie potwierdzają większej skuteczności tego czynnika w terapii )skuteczności tego czynnika w terapii )

Dla kogo ta terapia?Dla kogo ta terapia?

Adolescent z depresją z innymi współwystępującymi zaburzeniami Adolescent z depresją z innymi współwystępującymi zaburzeniami lub bez nichlub bez nich

Wykluczyć aktywne zaburzenia psychotyczne, dwubiegunowe, Wykluczyć aktywne zaburzenia psychotyczne, dwubiegunowe, aktywne skrajne, wysokie - ryzyko samobójczeaktywne skrajne, wysokie - ryzyko samobójcze

Dopuszczone uzależnienia (warunek – dorastający nie znajduje się Dopuszczone uzależnienia (warunek – dorastający nie znajduje się na sesjach pod wpływem środków uzależniających)na sesjach pod wpływem środków uzależniających)

Przebieg i Struktura sesji terapii Przebieg i Struktura sesji terapii grupowejgrupowej

Codzienna kontrola nastroju i jego ocena na skali (1-7)przez Codzienna kontrola nastroju i jego ocena na skali (1-7)przez każdego uczestnikakażdego uczestnika

Przegląd planu zajęćPrzegląd planu zajęćOmówienie i sprawdzenie zadania domowego wraz z Omówienie i sprawdzenie zadania domowego wraz z nadrobieniem zaległości w zadaniach u tych, którzy tego nie nadrobieniem zaległości w zadaniach u tych, którzy tego nie zrobilizrobiliPrezentacja dydaktyczna nowych umiejętności (przykłady od Prezentacja dydaktyczna nowych umiejętności (przykłady od członków grupy)członków grupy)Ćwiczenie nowych umiejętności (informacje zwrotne od Ćwiczenie nowych umiejętności (informacje zwrotne od terapeuty i uczestników grupyterapeuty i uczestników grupySposoby radzenia sobie z przeszkodami we wdrażaniu nowych Sposoby radzenia sobie z przeszkodami we wdrażaniu nowych umiejętnościumiejętnościZadanie domoweZadanie domowe

Treści programu CWDATreści programu CWDA1 sesja-zapoznanie się nastolatków z treściami kursu, ustalenie 1 sesja-zapoznanie się nastolatków z treściami kursu, ustalenie podstawowych zasad pracypodstawowych zasad pracyDwie składowe: Dwie składowe: Aktywizacja behawioralnaAktywizacja behawioralna( realizowana od 2 do 5 sesji)- zwiększenie ( realizowana od 2 do 5 sesji)- zwiększenie indywidualnie dopasowanych przyjemnych zajęć indywidualnie dopasowanych przyjemnych zajęć Terapeuci pomagają w sporządzaniu indywidualnych list od 10 d0 20 Terapeuci pomagają w sporządzaniu indywidualnych list od 10 d0 20 przyjemnych zajęć, które chcieliby częściej podejmować w życiu ; zbierają przyjemnych zajęć, które chcieliby częściej podejmować w życiu ; zbierają też informacje na w/w temat i temat nastrojów w codziennym życiu też informacje na w/w temat i temat nastrojów w codziennym życiu nastolatków w terapiinastolatków w terapiiAktywizacja poznawczaAktywizacja poznawcza (oparta o założenia terapii Becka) – sesje 5-10 (oparta o założenia terapii Becka) – sesje 5-10Terapeuta zapoznaje nastolatków z :Terapeuta zapoznaje nastolatków z :

- podstawowym pojęciem sytuacji wyzwalających (- podstawowym pojęciem sytuacji wyzwalających (AntecedencjeAntecedencje) – ) – prowadzących do niesprawdzonych prowadzących do niesprawdzonych przekonań, przekonań, które wywołują uczuciaktóre wywołują uczucia (konsekwencje)(konsekwencje)

- wykorzystuje literaturę( np. komiksy np.Garfield)do pokazania w jaki - wykorzystuje literaturę( np. komiksy np.Garfield)do pokazania w jaki sposób typowe przekonania prowadzą do frustracji, agresji, depresjisposób typowe przekonania prowadzą do frustracji, agresji, depresjiPóźniejsze sesjePóźniejsze sesje

- praca na własnych przykładach (sytuacje, przekonania, reakcje - praca na własnych przykładach (sytuacje, przekonania, reakcje emocjonalne młodzieży)emocjonalne młodzieży)

- uczenie podstawowych sposobów myślenia, czy przekonania osoby są - uczenie podstawowych sposobów myślenia, czy przekonania osoby są irracjonalne, nadmiernie negatywne i oceniające?irracjonalne, nadmiernie negatywne i oceniające?

Terapeuta pomaga w tworzeniu nowych realistycznych, pozytywnych Terapeuta pomaga w tworzeniu nowych realistycznych, pozytywnych myśli a następnie prosi o ocenę, w jaki sposób nowe przekonania myśli a następnie prosi o ocenę, w jaki sposób nowe przekonania wpłynęły na zmianę nastroju u danej osoby wpłynęły na zmianę nastroju u danej osoby

Analiza rodzinnych źródeł dotyczących irracjonalnych myśli i przekonań Analiza rodzinnych źródeł dotyczących irracjonalnych myśli i przekonań (np. gdy w rodzinie depresja)(np. gdy w rodzinie depresja) praca wspólna: grupa i informacje zwrotne praca wspólna: grupa i informacje zwrotne

Składowe pomocnicze w programieSkładowe pomocnicze w programie -- trening relaksacyjnytrening relaksacyjny (sesje 3 i 8) - redukcja lęku społecznego (często (sesje 3 i 8) - redukcja lęku społecznego (często

razem z depresją)razem z depresją) -- trening umiejętności rozwiązywania problemów, negocjacji, trening umiejętności rozwiązywania problemów, negocjacji,

komunikacjikomunikacji (sesje 9 – 14) – praca nad konfliktami : rodzice-dziecko w (sesje 9 – 14) – praca nad konfliktami : rodzice-dziecko w osobnych grupach (rodziców i dzieci)osobnych grupach (rodziców i dzieci)

Sesja 14 – wspólne spotkanie obu grup : trening nowo nabytych Sesja 14 – wspólne spotkanie obu grup : trening nowo nabytych umiejętności w zakresie konfliktów rodzinnych o małym nasileniu (potem umiejętności w zakresie konfliktów rodzinnych o małym nasileniu (potem zwiększa się poziom ich trudności)zwiększa się poziom ich trudności)

--trening umiejętności społecznychtrening umiejętności społecznych (sesje 1-3,ponownie 5 i (sesje 1-3,ponownie 5 i 8):ropzoczynanie rozmowy, podtrzymywanie kontaktu, przyjaźni, 8):ropzoczynanie rozmowy, podtrzymywanie kontaktu, przyjaźni, trening pozytywnych zachowań niewerbalnych (uśmiechanie się, trening pozytywnych zachowań niewerbalnych (uśmiechanie się, utrzymywanie kontaktu wzrokowego) utrzymywanie kontaktu wzrokowego)

Kończenie programu terapiiKończenie programu terapii

Ukierunkowanie na tematy ogólne (nie specyficzne)- przegląd Ukierunkowanie na tematy ogólne (nie specyficzne)- przegląd krótko i długoterminowych celów w sferach funkcjonowania krótko i długoterminowych celów w sferach funkcjonowania społecznego (szkolnego, rówieśniczego, rodzinnego itp.)społecznego (szkolnego, rówieśniczego, rodzinnego itp.)

Identyfikacja przeszkód na drodze do ich realizacjiIdentyfikacja przeszkód na drodze do ich realizacji

Omówienie sposobów podtrzymania poprawy i stały trening Omówienie sposobów podtrzymania poprawy i stały trening zdobytych umiejętnościzdobytych umiejętności

Opracowywanie planów rozpoznawania nawrotu depresji i Opracowywanie planów rozpoznawania nawrotu depresji i tworzenie osobistych planów zapobiegania depresji (działania tworzenie osobistych planów zapobiegania depresji (działania zaradcze)zaradcze)

Nie podkreśla się szczególnie kwestii kończenia terapii!Nie podkreśla się szczególnie kwestii kończenia terapii! Omówienie, co każdy by mógł zrobić, żeby zastąpić sobie Omówienie, co każdy by mógł zrobić, żeby zastąpić sobie wsparcie grupywsparcie grupy

Spotkania uzupełniające(ok.1x mies.) Spotkania uzupełniające(ok.1x mies.)

Warianty programu CWDAWarianty programu CWDA

Grupowy program prewencyjny (trening, restrukturyzacja Grupowy program prewencyjny (trening, restrukturyzacja poznawcza) - „Radzenie sobie ze stresem”: 15 sesji (każda 1 poznawcza) - „Radzenie sobie ze stresem”: 15 sesji (każda 1 godz.) przez ponad 5 tygodni w grupach 6-10 osób(13-18 lat)godz.) przez ponad 5 tygodni w grupach 6-10 osób(13-18 lat)

Grupowy program radzenia sobie w sposób prospołeczny z Grupowy program radzenia sobie w sposób prospołeczny z negatywnymi emocjami (panowanie nad gniewem, kontrola negatywnymi emocjami (panowanie nad gniewem, kontrola impulsów) – depresja i zaburzenia zachowaniaimpulsów) – depresja i zaburzenia zachowania

Dostępność CWDA :http://www. kpchr:org/public /acwd./html.Dostępność CWDA :http://www. kpchr:org/public /acwd./html.

Terapia poznawczo-Terapia poznawczo-behawioralna CBT behawioralna CBT

Główne założeniaGłówne założenia

Młodzież(13-18 lat) Młodzież(13-18 lat)

12-16 sesji (sesje wspomagające) 1x tyg, potem sesje 12-16 sesji (sesje wspomagające) 1x tyg, potem sesje wspomagające 2-4 co miesiąc; psychoedukacja rodzicówwspomagające 2-4 co miesiąc; psychoedukacja rodziców

Cel: ukierunkowanie na zmianę irracjonalnego, negatywnego Cel: ukierunkowanie na zmianę irracjonalnego, negatywnego myślenia, zniekształceń poznawczych siebie, świata i myślenia, zniekształceń poznawczych siebie, świata i przyszłości (triada Becka)przyszłości (triada Becka)

Nauka nastolatka języka i procesu psychoterapii – poziom Nauka nastolatka języka i procesu psychoterapii – poziom abstrakcji na jak najniższym poziomie (praca na konkretach)abstrakcji na jak najniższym poziomie (praca na konkretach)

Praca z rodziną- program Praca z rodziną- program

Efekty terapii: Efekty terapii:

-czynniki niespecyficzne życzliwość terapeuty-czynniki niespecyficzne życzliwość terapeuty

-rezultat konsolidacji poznawczej nauczanych treści -rezultat konsolidacji poznawczej nauczanych treści (doświadczenie ”aha”- daje uczucie ulgi w depresji)(doświadczenie ”aha”- daje uczucie ulgi w depresji)

- stopniowe nabywanie umiejętności restrukturyzacji - stopniowe nabywanie umiejętności restrukturyzacji poznawczej i rozwiązywania problemów w trakcie trwania poznawczej i rozwiązywania problemów w trakcie trwania terapiiterapii

Interwencje dla depresji opornych na Interwencje dla depresji opornych na terapięterapię

Młodzież z dystymią wraz z tzw. dużą depresjąMłodzież z dystymią wraz z tzw. dużą depresjąZnaczne nasilenie depresji (chwiejność nastroju i tendencje Znaczne nasilenie depresji (chwiejność nastroju i tendencje samobójcze) na wejściu w proces terapiisamobójcze) na wejściu w proces terapiiWskazane leczenie skojarzone( farmakoterapia i psychoterapia)Wskazane leczenie skojarzone( farmakoterapia i psychoterapia)W terapii uwzględnić moduły interwencji kryzysowejW terapii uwzględnić moduły interwencji kryzysowejNacisk na uczenie umiejętności rozwiązywania problemów i Nacisk na uczenie umiejętności rozwiązywania problemów i regulacji afekturegulacji afektuDostosować terapię do osobowości nastolatka i jego sytuacji Dostosować terapię do osobowości nastolatka i jego sytuacji życiowej – większa rola rodziny –praca nad konfliktami w życiowej – większa rola rodziny –praca nad konfliktami w relacjach :rodzice –dzieckorelacjach :rodzice –dziecko

Literatura CBT :Literatura CBT :Brent David Western Psychiatric Institute and Clinic,University of Brent David Western Psychiatric Institute and Clinic,University of

Pittsburgh Medical School,3811 O’Hara Pittsburgh Medical School,3811 O’Hara Street,Pittsburgh,Pennsylvania 15213 Street,Pittsburgh,Pennsylvania 15213

Psychoterapia interpersonalna (IPT Psychoterapia interpersonalna (IPT -A) w leczeniu depresji u młodzieży-A) w leczeniu depresji u młodzieży

Podstawowe założenia Podstawowe założenia

Ukierunkowana na objawy depresji u pacjenta i ich Ukierunkowana na objawy depresji u pacjenta i ich aktualny kontekst interpersonalny niezależnie od etiologii aktualny kontekst interpersonalny niezależnie od etiologii zaburzeniazaburzenia

Podstawy teoretyczne : koncepcja H. S. Sullivana, Meyera Podstawy teoretyczne : koncepcja H. S. Sullivana, Meyera (osobowość to kulminacja powtarzających się wzorów (osobowość to kulminacja powtarzających się wzorów interakcji interpersonalnych)interakcji interpersonalnych)

Diagnoza i terapia skupiają się nie tylko na objawach i Diagnoza i terapia skupiają się nie tylko na objawach i zachowaniach, ale głównie na reakcjach interpersonalnych zachowaniach, ale głównie na reakcjach interpersonalnych osoby i uwikłanych w nie procesach komunikacjiosoby i uwikłanych w nie procesach komunikacji

Diagnoza obejmuje: identyfikację nieprzystosowawczych Diagnoza obejmuje: identyfikację nieprzystosowawczych wzorców interpersonalnych, związanych z depresją danej wzorców interpersonalnych, związanych z depresją danej osoby osoby

Terapia – zmierza do ich usunięcia, redukcja objawów Terapia – zmierza do ich usunięcia, redukcja objawów depresjidepresji

Kwalifikacja do terapiiKwalifikacja do terapii

Dobór pacjentówDobór pacjentów::Właściwa motywacja (do poddania się terapii, co najmniej „do polepszenia Właściwa motywacja (do poddania się terapii, co najmniej „do polepszenia samopoczucia”)samopoczucia”)Zdolność do podtrzymania terapeutycznego Zdolność do podtrzymania terapeutycznego Zgodzenie się z terapeutą, że istnieje chociaż jeden obszar –problem Zgodzenie się z terapeutą, że istnieje chociaż jeden obszar –problem interpersonalny interpersonalny Ważne wsparcie rodzinyWażne wsparcie rodzinyPrzeciwskazaniePrzeciwskazanie::wcześniejsze znaczne trudności interpersonalnewcześniejsze znaczne trudności interpersonalneupośledzenie umysłowe upośledzenie umysłowe aktualny silny kryzys z tendencjami samobójczymi, morderczymiaktualny silny kryzys z tendencjami samobójczymi, morderczymiaktualne objawy psychotyczne zaburzenia dwubiegunowe aktualne objawy psychotyczne zaburzenia dwubiegunowe nadużywanie środków psychoaktywnychnadużywanie środków psychoaktywnych

Zadania terapii IPT-AZadania terapii IPT-A

Identyfikacja obszaru problemowegoIdentyfikacja obszaru problemowego

Powiązanie objawów depresji z obszarami w/wPowiązanie objawów depresji z obszarami w/w

Skupienie się na aktualnych relacjachSkupienie się na aktualnych relacjach

Udzielenie pomocy pacjentowi w zakresie zapanowania nad Udzielenie pomocy pacjentowi w zakresie zapanowania nad interpersonalnym kontekstem jego depresjiinterpersonalnym kontekstem jego depresji

Fazy terapii ITP- AFazy terapii ITP- A

Faza wstępna, Faza wstępna, środkowa, końcowaśrodkowa, końcowa

Faza wstępna (sesje 1 -4)Faza wstępna (sesje 1 -4)

ZadaniaZadania

Diagnoza depresjiDiagnoza depresji

Wyjaśnienie teorii i celów IPT-AWyjaśnienie teorii i celów IPT-A

Wyjaśnienie roli pacjenta i jego rodziny w terapiiWyjaśnienie roli pacjenta i jego rodziny w terapii

Ocena przeciwskazańOcena przeciwskazań

Sporządzenie inwentarza interpersonalnego w celu powiązania Sporządzenie inwentarza interpersonalnego w celu powiązania depresji z kontekstem interpersonalnymdepresji z kontekstem interpersonalnym

Identyfikacja obszarów interpersonalnychIdentyfikacja obszarów interpersonalnych

KontraktKontrakt

Faza wstępna – opis Faza wstępna – opis

Wywiad kliniczny z adolescentem i jego rodzicami (m.in. Wywiad kliniczny z adolescentem i jego rodzicami (m.in. Dotychczasowe epizody depresji, objawy innych zaburzeń: mania, Dotychczasowe epizody depresji, objawy innych zaburzeń: mania, psychoza, tendencje samobójcze, nadużywanie środków psychoza, tendencje samobójcze, nadużywanie środków psychoaktywnych, ogólne funkcjonowanie społeczne)psychoaktywnych, ogólne funkcjonowanie społeczne)

Edukacja adolescenta i jego rodziny na temat depresji (przegląd Edukacja adolescenta i jego rodziny na temat depresji (przegląd objawów, omówienie wiedzy na temat depresji, dyskusja na temat objawów, omówienie wiedzy na temat depresji, dyskusja na temat sposobów terapii –realistyczne wytłumaczenie potencjalnych sposobów terapii –realistyczne wytłumaczenie potencjalnych wyników terapii)wyników terapii)

Wyjaśnienie teorii i celów IPT-A - opisanie porządku terapii, Wyjaśnienie teorii i celów IPT-A - opisanie porządku terapii, zdefiniowanie ról terapeuty i pacjenta zdefiniowanie ról terapeuty i pacjenta

Sporządzenie inwentarza ITP-A – diagnoza Sporządzenie inwentarza ITP-A – diagnoza interpersonalnainterpersonalna

Zbieranie podczas kolejnych dyskusji informacji o relacjach Zbieranie podczas kolejnych dyskusji informacji o relacjach nastolatka z osobami znaczącymi (rodzice, nauczyciele itp.) nastolatka z osobami znaczącymi (rodzice, nauczyciele itp.)

- częstość, treść, kontekst kontaktów z drugą osobą- częstość, treść, kontekst kontaktów z drugą osobą

- warunki i oczekiwania dotyczące relacji –czy są one spełniane- warunki i oczekiwania dotyczące relacji –czy są one spełniane

- pozytywne i negatywne aspekty w/w relacji- pozytywne i negatywne aspekty w/w relacji

- zmiany, jakie nastolatek chciałby wprowadzić do w/w relacji - zmiany, jakie nastolatek chciałby wprowadzić do w/w relacji

- pomysły nastolatka na zainicjowanie i przeprowadzenie zmian- pomysły nastolatka na zainicjowanie i przeprowadzenie zmian

- wpływ depresji pacjenta na relację i odwrotnie, wpływ w/w na inne - wpływ depresji pacjenta na relację i odwrotnie, wpływ w/w na inne relacje relacje

- znaczące wydarzenia życiowe- znaczące wydarzenia życiowe

Faza wstępna – identyfikacja Faza wstępna – identyfikacja interpersonalnych problemów i interpersonalnych problemów i

zawarcie kontraktu zawarcie kontraktu Ocena relacji interpersonalnych pacjenta i wskazanie przez Ocena relacji interpersonalnych pacjenta i wskazanie przez terapeutę powiązania pomiędzy głównymi interpersonalnymi terapeutę powiązania pomiędzy głównymi interpersonalnymi problemami a rozwojem depresji u nastolatkaproblemami a rozwojem depresji u nastolatka

Potencjalne obszary problemuPotencjalne obszary problemu::

Żal po stracieŻal po stracie

Rozwód, chorobaRozwód, choroba

Konflikty interpersonalneKonflikty interpersonalne

Deficyty interpersonalneDeficyty interpersonalne

Zmiana roli Zmiana roli

Trudności związane z wychowaniem w rodzinie niepełnejTrudności związane z wychowaniem w rodzinie niepełnej

Kontrakt (rola nastolatka i rodziny w terapii, oczekiwania itp.)Kontrakt (rola nastolatka i rodziny w terapii, oczekiwania itp.)

Faza środkowa – IPT-A (sesje 5 – 8) Faza środkowa – IPT-A (sesje 5 – 8)

Nacisk na dalszą eksplorację obszaru problemowego, Nacisk na dalszą eksplorację obszaru problemowego, rozwijanie strategii radzenia sobie z w/w i wprowadzanie ich w rozwijanie strategii radzenia sobie z w/w i wprowadzanie ich w życieżycie

Specyficzne zadania:Specyficzne zadania:

Ciągła kontrola objawów depresjiCiągła kontrola objawów depresji

Rozważenie dodatkowej terapii (leki)Rozważenie dodatkowej terapii (leki)

Pomoc pacjentowi w omawianiu tematów identyfikujących Pomoc pacjentowi w omawianiu tematów identyfikujących problemproblem

Powiązanie uczuć pacjenta z interpersonalnymi relacjami i Powiązanie uczuć pacjenta z interpersonalnymi relacjami i wydarzeniamiwydarzeniami

Analiza komunikacjiAnaliza komunikacji

Rozwinięcie i adaptacja strategii rozwiązywania problemów Rozwinięcie i adaptacja strategii rozwiązywania problemów interpersonalnychinterpersonalnych

Współpraca z rodzinąWspółpraca z rodziną

Faza końcowa IPT - A (sesje 9-12)Faza końcowa IPT - A (sesje 9-12)

ZadaniaZadania

Przegląd sygnałów rozpoczynających depresyjnośćPrzegląd sygnałów rozpoczynających depresyjność

Przegląd zidentyfikowanego obszaru problemowegoPrzegląd zidentyfikowanego obszaru problemowego

Przegląd strategii poprawiających jakość relacjiPrzegląd strategii poprawiających jakość relacji

Przegląd dokonanych zmian u nastolatka i w jego rodziniePrzegląd dokonanych zmian u nastolatka i w jego rodzinie

Przewidywanie potencjalnych przyszłych sytuacji oraz strategii Przewidywanie potencjalnych przyszłych sytuacji oraz strategii radzenia sobie z nimiradzenia sobie z nimi

Omówienie uczuć związanych z kończeniem terapii Omówienie uczuć związanych z kończeniem terapii

Omówienie prawdopodobieństwa nawrotów depresji i strategii Omówienie prawdopodobieństwa nawrotów depresji i strategii radzenia sobie z nimiradzenia sobie z nimi

Pomoc psychologiczna dla dzieci Pomoc psychologiczna dla dzieci chorych nieuleczalnie – wybrane chorych nieuleczalnie – wybrane

elementy teorii i praktykielementy teorii i praktyki

Udzielanie wsparcia i Udzielanie wsparcia i diagnoza psychologiczna diagnoza psychologiczna

zaburzeń somatycznych u dzieci zaburzeń somatycznych u dzieci (specyficzne czynniki)(specyficzne czynniki)

Rola tzw.„ Pierwszej informacji”Rola tzw.„ Pierwszej informacji”

OdOd„„ Czy powiedziećCzy powiedzieć??” ” do Jakdo Jak powiedzieć?”powiedzieć?”

Pierwsza informacja jest Pierwsza informacja jest matrycą dla:matrycą dla:– późniejszych relacji rodzice –późniejszych relacji rodzice –

personel medyczny,personel medyczny,– stosunku rodziców do stosunku rodziców do

leczenia dziecka (obecność leczenia dziecka (obecność w trakcie informacji obojga w trakcie informacji obojga rodziców rodziców → → współodpowiedzialność)współodpowiedzialność)

Obecność psychologa w Obecność psychologa w czasie przekazywania czasie przekazywania

diagnozy?diagnozy?

- Wiedza i reakcja rodziców- Wiedza i reakcja rodziców

na temat choroby i stanu na temat choroby i stanu dzieckadziecka

- Rola rodziców w terapii - Rola rodziców w terapii ich przewlekle chorego ich przewlekle chorego dzieckadziecka

Reakcja rodzica na chorobę Reakcja rodzica na chorobę dzieckadziecka

Fazy Fazy

FazaFaza Szoku Szoku

Towarzyszenie, wysłuchanieTowarzyszenie, wysłuchanie

Wspomaganie komunikacjiWspomaganie komunikacji

Ocena siły reakcji emocjonalnychOcena siły reakcji emocjonalnych

Wielokrotne powtarzanie wyjaśnień, Wielokrotne powtarzanie wyjaśnień, umożliwienie stawiania pytań i pomoc w umożliwienie stawiania pytań i pomoc w zrozumieniu zrozumieniu tego, co się wydarzyłotego, co się wydarzyło

FazaFaza :: Kryzysu emocjonalnego u Kryzysu emocjonalnego u rodzicarodzica

Nie wytrzymam tego, zabiję się”Nie wytrzymam tego, zabiję siꔄ„Dlaczego Dlaczego to właśnie moje dziecko..to właśnie moje dziecko..??””„„Dlaczego Dlaczego to on, a nie ja?to on, a nie ja? ...” ...”„„Nikt mnie nie rozumie..”Nikt mnie nie rozumie..”„„Łagodzenie poczucia winyŁagodzenie poczucia winy

Pomoc w odzyskiwaniu kontroli i motywacji do działaniaPomoc w odzyskiwaniu kontroli i motywacji do działania

Gdybym wtedy nie…”Gdybym wtedy nie…”

FazaFaza Pozornego przystosowania się Pozornego przystosowania się rodzica rodzica

„„Może nie jest aż tak źle”Może nie jest aż tak źle” „„Może się udaMoże się uda…”…”„„Winny jest…”Winny jest…”„„Nie wszystko stracone” Nie wszystko stracone” → → „Wszystko stracone” „Wszystko stracone”

Korekta zachowań, przekonań, które Korekta zachowań, przekonań, które jjednoznacznie ednoznacznie mogą zaszkodzić lub przmogą zaszkodzić lub przynynieść głębokie rozczarowaniieść głębokie rozczarowaniee

Wskazywanie i wzmacnianie racjonalnych i skutecznych Wskazywanie i wzmacnianie racjonalnych i skutecznych sposobów przystosowania do sytuacji sposobów przystosowania do sytuacji

FazaFaza Konstruktywnego Konstruktywnego przystosowania przystosowania

NNie: ie: „Dlaczego nasze dziecko?”, „Dlaczego nasze dziecko?”, tylko:tylko: „Jak mogę pomóc naszemu dziecku?” „Jak mogę pomóc naszemu dziecku?”Mniej częsty, ale regularny Mniej częsty, ale regularny kontaktkontakt

Psychoedukacja/poradnictwo/trening z zakresu:Psychoedukacja/poradnictwo/trening z zakresu:– potrzeb dzieckapotrzeb dziecka– własnych potrzeb rodzicówwłasnych potrzeb rodziców– potrzeb zdrowego rodzeństwapotrzeb zdrowego rodzeństwa

Kontrola stanu emocjonalnegoKontrola stanu emocjonalnego

Praca psychologa - terapeuty Praca psychologa - terapeuty z dzieckiemz dzieckiem

WysłuchanieWysłuchanie

Pomoc w Pomoc w radzeniu sobie radzeniu sobie z negatywnymi emocjamiz negatywnymi emocjami

Diagnoza mechanizmów obronnychDiagnoza mechanizmów obronnych oraz ichoraz ich osłabianie osłabianie (agresja, regresja, ucieczka, tłumienie, (agresja, regresja, ucieczka, tłumienie, zaprzeczanie) zaprzeczanie) lub lub wzmacnianiewzmacnianie (racjonalizacja, fantazjowanie, kompensacja)(racjonalizacja, fantazjowanie, kompensacja)

Pomoc w Pomoc w zrozumieniu istoty choroby, zrozumieniu istoty choroby, zmianie przekonań, odzyskaniu zmianie przekonań, odzyskaniu poczucia wpływu, akceptacji poczucia wpływu, akceptacji (wiek!)(wiek!)

Wspomaganie procesu leczeniaWspomaganie procesu leczenia

WizualizacjaWizualizacjaRelaksacjaRelaksacjaPsychoedukacja, trening strategii radzenia sobie ze Psychoedukacja, trening strategii radzenia sobie ze stresemstresem

Przygotowanie Przygotowanie do zabiegów, badańdo zabiegów, badań

Oswajanie sytuacji: Oswajanie sytuacji: – wyobrażanie sobie sytuacji, wyobrażanie sobie sytuacji, – konstruowanie podobnej sytuacji konstruowanie podobnej sytuacji

w formie zabawy, w formie zabawy, – prezentacja miejsca zabiegu;prezentacja miejsca zabiegu;

tylko, jeśli dziecko powie, że chce je zobaczyć – tylko, jeśli dziecko powie, że chce je zobaczyć – adekwatna ilość informacji, adekwatna ilość informacji, odwracanie uwagi dziecka, np. poprzez wskazanie odwracanie uwagi dziecka, np. poprzez wskazanie czegoś ciekawego: czegoś ciekawego: „Popatrz, tu jest taka specjalna „Popatrz, tu jest taka specjalna lampy, która nie robi cienia”lampy, która nie robi cienia”

Rozmowa na temat możliwych konsekwencji zabieguRozmowa na temat możliwych konsekwencji zabiegu

Tłumaczenie, że to jest potrzebne – przed i po zabieguTłumaczenie, że to jest potrzebne – przed i po zabiegu

Psychoedukacja rodziców i personeluPsychoedukacja rodziców i personelu

Pomoc w radzeniu sobie z bólemPomoc w radzeniu sobie z bólem

rzeczywistym i antycypowanym:rzeczywistym i antycypowanym:

– skala bólu skala bólu → poczucie kontroli i panowania → poczucie kontroli i panowania nad bólemnad bólem, ,

– techniki relaksacyjne i wizualizacyjne techniki relaksacyjne i wizualizacyjne → → zmniejszenie napięcia, zmniejszenie napięcia, odwrócenie uwagi, odwrócenie uwagi, umiejętność wyciszania sięumiejętność wyciszania się

– odreagowywanie napięć,odreagowywanie napięć,– oswajanie sytuacji związanej z bólem (prezentacja, oswajanie sytuacji związanej z bólem (prezentacja,

tłumaczenie, zabawa),tłumaczenie, zabawa),– psychoedukacja rodziców (kłamanie: psychoedukacja rodziców (kłamanie: „Nie będzie bolało”,„Nie będzie bolało”,

pouczanie: pouczanie: „Nie bądź beksą”, „Nie bądź beksą”, straszenie:straszenie: „Zaraz pani cię „Zaraz pani cię ukłuje”ukłuje”; umożliwianie dziecku komunikowania obaw, potrzeb ; umożliwianie dziecku komunikowania obaw, potrzeb i odczuć) i odczuć)

Normalizacja sytuacji rozwojowej Normalizacja sytuacji rozwojowej dzieckadziecka

Edukacja rodziców na temat dostępnych dla dziecka form Edukacja rodziców na temat dostępnych dla dziecka form aktywnościaktywności

Obszary aktywności:Obszary aktywności:– spotkania z rówieśnikami:spotkania z rówieśnikami:

rola listów, Internetu,rola listów, Internetu,– nauka:nauka:

ukryte znaczenie obowiązków,ukryte znaczenie obowiązków,– „„normalna” zabawa i rozmowa normalna” zabawa i rozmowa

(na inne tematy niż choroba)(na inne tematy niż choroba)

Pomoc w Pomoc w budowaniu własnej budowaniu własnej tożsamościtożsamości -Pomoc w -Pomoc w poszukiwaniu potencjałów poszukiwaniu potencjałów i zasobówi zasobów uniemożliwianie → wtórnej traumatyzacjiuniemożliwianie → wtórnej traumatyzacji

Faza terminalnaFaza terminalna

Praca nad późniejszą Praca nad późniejszą żałobę rodzicówżałobę rodziców

Spełnianie marzeń, Spełnianie marzeń, „testament zabawkowy”„testament zabawkowy”

„„Życie na zapas” Życie na zapas”

Rozmowy Rozmowy o śmierci o śmierci