Pulvis aerophorus Botkini

• Natrium bicarbonicum 4 cz.Natrium sulfuricum siccum 1 cz.Acidum tartaricum 3 cz.Natr.bicarb., Natr.sulf. anhydr., ac. tart. podsuszyć w temp. 40 stopni, zmieszać, przesiać. 1 łyżka na szklankę wody. Wypić1-2 razy dzi.

Pulvis aerophorus laxans FP II

• Natrium bicarbonicum 30 cz., Natrio-Kalium tartaricum 90 cz., Acidumtartaricum 26 cz.

Natr.bicarb. zmieszać z Natrio-kalium tart., rozważyć na 12 cz. równych i rozsypać do torebek niebieskich. Ac. tart. rozwazyć na 12 cz. i rozsypać do torebek białych.

Sapo kalinus• Żółtobrunatna masa miękka. Oleum Lini 43 cz.,

kalium hydricum solutum 58 cz., Spiritus 5 cz., Aqua q.s. Olej lniany ogrzewać z ługiem potasowym na łaźni wodnej w temp. 70 stopni C. Dodać spirytus i mieszając ogrzewać w dalszym ciągu do zmydlenia oleju. Koniec zmydlenia poznaje się po tym, że próbka ogrzewanej masy daje z wodą roztwów przezroczysty, a ze spirytusem niemal przezroczysty. Po zmydleniu masę należy zwazyć i albo odparować, albo dodać gorącej wody co ciężaru 100 cz.

Sapo medicatus• Białe, trudno rozpuszczalne w wodzie. Natrium hydricum

solutum 120 cz., Adeps 50 cz., Oleum rapae 50 cz., Spiritus 12 cz., natrium chloratum 25 cz., natriumcarbonicum 3 cz., Aqua 280 cz.

• Ług sodowy ogrzać na łaźni wodnej, stopiony smalec wieprzowy z oliwą i ogrzewać przez pół godziny. Dodaćspirytus, i w chwili gdy masa stanie się jednostajna, dodać stopniowo 200 cz. wody; ogrzewać do chwili powstania przezroczystej mieszaniny, której próbka rozpuści się całkowicie w gorącej wodzie. Jeśli rozpuszczenie masy jest niecałkowite dodać jeszcze ługu sodowego i ponownie ogrzać. Oddzielnie rozpuścićchlorek sodowy i węglan sodowy w 80 cz. wody, przesączyć, wlać do zmydlonej masy. Po schłodzeniu oddzielić mydło od cieczy, przemyć kilka razy zimnej wody, wycisnąć, pokroić na małe kawałki, wysuszyć w temp. do 50 stopni C.

Surowce fitosterolowe• Sabal Fructus = Serenoe Repentis Fructus) – Serenoa

repens (Bartram) Small = Sabal serrulata (Michaux) Nichols; Arecaceae. Fitosterole: beta-sitosterol, kampesterol, stigmasterol, glikozydy fitosterolowe; triglicerydy i kwasy tłuszczowe: oleinowy, laurynowy, mirystynowy, palmitynowy, linolowy, kapronowy, linolenowy, stearynowy; flawonoidy (kemferol, kwercetyna).

- Inhibitor 5-alfa-reduktazy,- Inhibitor wiązania Test. I DHT do recptorów

androgenowych- Inhibitor COX i 5-LOX- Spasmolyticum, antiprostaticum. KE+, doustnie 1-2 g

surowcaa dziennie lub 320 mg frakcji lipofilnej. Rezultaty 6-8 tygodni, stabilne efekty 6 miesięcy

Surowce fitosterolowe• Cucurbitae Peponis Semen/Oleum, Cucurbita pepo L.,

Cucurbitaceae. Olej tłusty 30-50% z kw. tł.: linolenowym, linolowym, oleinowym; fitosterole: alfa-spinasterol; luteina; skwalen; karotenoidy, alfa- i beta-tocopherol; kukurbityna (3-amino-3-karbokypirolidyna –antiparasitica), białko 25-42%; polisacharydy (pektyna 10%), selen (0,08-0,4 ug/g), sole wapnia i potasu.

- inhibitory 5-alfa-reduktazy,- inhibicja wiązania Test. i DHT do receptorów,- antyoksydacyjne, antyrodnikowe,- antiphlogisticum,- antiprostaticum,- antiparasiticum (200 g pulpes recentes), co 30 min. po

100 g, po 3 h oleum ricini.KE +, dobowo 10 g nasion.

Surowce fitosterolowe• Maydis Stigma – Zea mays L., Poaceae=Gramineae.• Maydis Embryonis Oleum.Znamiona bladożółte lub brązowe, jedwabiste, 0,1-0,2 mm

gr. do 20 cm dł; nitkowate, powyginane; zapach słaby, smak słodkawy. Sole mineralne ok. 6% (potas); fitosterole (beta-sitosterol, ergosterol, stigmasterol), proantocyjanidyny; saponiny ok. 3%, olejek eteryczny 0,1% (karwakrol); olej tłusty 2%.

Olej z zarodków zawiera kwas linolowy do 60%, oleinowy 25-35%, palmitynowy 9-20%, gamma-tocopherol, alfa-, beta-, gamma-sitosterol, kampesterol.

Diureticum, urologicum (antiinflammatory), antiprostaticum, reducentia, antirheumaticum. Decoctum 0,5 g/200 ml wody, kilka razy dziennie.

Surowce fitosterolowe• Pruni Africanae Cortex, Prunus africana Kalkman –

Pygeum africanum Hook., Rosaceae. Alkohole alifatyczne linearne: dokosanol 0,6%, tetrakosanol 0,5% i ich estry z kwasem ferulowym; fitosterole (beta-sitosterol 15%, daukosterol, kampesterol; triterpeny(kwas ursolowy 2,9%, 2-alfa-hydroksyursolowy, friedelina; kw. tł. 60%: mirystynowy, palmitynowy, linolowy, arachidonowy, stearynowy.

Antiinflammatory, hamowanie 5-LOX i prostaglandyn; hamoanie proliferacji fibroblastów gruczołu krokowego, spasmolyticum, przeciwobrzękowe, antiandrogenicum, hipocholesterolemicum, antiprostaticum. WHO dobowo 200 mg wyciągu frakcji lipofilnej.

Surowce fitosterolowe• Urticae Rhizoma cum radicibus; Urtica dioica L., Urtica

urens L., Urticaceae. Kwasy tłuszczowe (linolowy, 13-hydroksy-9-cis-12-trans-oktadienoikowy, 9-hydroksy-10-trans-12-cisoktadienikowy, 14-oktakosanol; lektynyUrtica Dioica Agglutinin 0,1%, polisacharydy, beta-sitosterol, glikozyd sterolowy – daukosterol, stigmasterol, lignany, ceramidy, kumaryny, triterpeny (kwas oleanolowy, ursolowy), monoterpeny; fenyloetanoidy(kw. homowanililowy; krzemionka, żelazo. Obniża poziom SHBG, przeciwzapalne, moczopędne, hamuje COX i 5-LOX, elastazę leukocytów, aromatazę; immunostimulantia. Antiprostaticum. KE + dobowo infusum z 4-6 g surowca.

Poliacetyleny

• Związki lipofilne o budowie linearnej z 1 lub kilkoma wiązaniami podwójnymi. czasem maja budowę pierścieniową, a w strukturze posiadają tlen, siarkę, układ heterocykliczny furanu, tiofenu.

• Działanie: antybakteryjne, fungistatyczne, przeciwwirusowe, cytotoksyczne.

Poliacetyleny

• spiroeter w rumianku• kapilen w perzu• arktinon i arktinal w łopianie• cykutotoksyna w szaleju• falkarinol w bluszczu

Poliacetyleny• Bardanae Radix, Arctium lappa L., Arctium minus

Bernh., Arctium tomentosum Mill., Asteraceae = Compositae. Korzenie rocznych roślin wykopane jesieniąlub wiosną, wysuszone w temp. do 30 stopni C. Poliacetyleny (arktinon, kwas aretykowy, arktinal), laktony seskwiterpenowe gwajanowe, olejek eteryczny 0,2% (aldehyd fenylooctowy, benzoesowy); kwas kostusowy, gamma-guanidynomasłowy; lignany (w owocach arktyina), fenolokwasy 2-3% (kawowy, chlorogenowy), fitosterole (beta-sitosterol, kampesterol), inulina 50%, śluzy.

Bakteriobójcze, przeciwzapalne, grzybobójcze, żółciopędne, wzmagające wydzielanie soku trzustkowego; napotne, moczopędne, hipoglikemiczne, czyszczące krew. KE -.

Aminy, aminokwasy• Visci Herba, Viscum album L., Loranthaceae. Pędy

rozgałęzione dichotomicznie, zielone lub żółtozielone, podzielone na człony, dł 3-5 cm, gr. 2-4 mm; liście bezogonkowe, dł. do 6 cm, szer. 1-2 cm, podłużnie lancetowate lub eliptyczne, łukowatą nerwacją, skórzaste. Zapach słaby, smak gorzkawy. owoce jagodokształtne, kuliste, białe, czasem żółtawe lub różowawe z 3 sercowatymi nasionami.

Aminy: tyramina, cholina, histamina; triterpeny, fitosterole, lignany (syringarezynol = eleuterozyd E; syringina), flawonoidy: kwrcetyna, chalkony; oligopetydy z 46 aminokwasów (wiskotoksyna A2, A3, B), lektyny(wiskumina) ML I, II, III; cyklitole (inozytol, wiskumitol), galakturoniany, arabinogalaktany.

Depresyjne na serce, rozkurczowe na mięśnie gładkie, hipotensyjne, przeciwmiazdżycowe, pobudzające osrodek naczynioruchowy, immunostymulujące, onkostatyczne. 10 g surowca dziennie.

Aminy, aminokwasy• Bursae Pastoris Herba, Capsella bursa-pastoris (L.)

Moench., Brassicaceae = Cruciferae; ziele wraz z rozetką liści odziomkowych, zebrane w początkach kwitnienia, wysuszone w temp. do 35 stopni C. Cholina 1%, acetylocholina, tyramina, walina, ornityna, prolina, GABA, peptydy; flawonoidy(rutozyd, luteolina, diosmina), kwas fumarowy, chlorogenowy, syringowy, wanilinowy, witamina C, K, wapń, potas, siarka.

Haemostaticum, hypertonicum, oksytocynopodobne. KE+ infusum 10-15 g/24 h; miejscowo 3-5 g/150 ml wody.

Aminy, aminokwasy• Phaseoli Pericarpium, Phaseolus vulgaris L. (Fabaceae

= Papilionaceae); skręcone pasma, zwężone na koncach, do 20 cm dł. i 2 cm szer.; pow. zewn. kremowożółta lub brunatnożółta; wewn. pow. biała, z błyszczącą skórką. Cholina, arginina, asparagina, leucyna, lizyna, kwas pipekolinowy, metylobetainakwasu nikotynowego, allantoina (5-ureidohydantoina), kwas traumatynowy, kwas kawowy (nie mniej niż0,01%), krzem, sód, chrom, potas; glikoproteiny, saponiny, flawonoidy.

Hipoglikemiczne, diureticum, antidiabeticum. Jednorazowe, dobowe 5-15 g, decoctum.

Aminy, aminokwasy• Leonuri Cardiacae Herba, Leonurus cardiacae L.

(Lamiaceae=Labiatae). Zbierane w początkach kwitnienia. Alkaloidy pirolidynowe (stachydryna, betonicyna, turycyna), alkaloidy (pochodne guanidyny: leonuryna); flawonoidy (apigenina, 7-metoksyapigenina, astragalina, hiperozyd), irydoidy: ajugozyd, ajugol = leonuryd; garbniki 2-8%; diterpeny furanolabdanowe (leosibirycyna, leosibiryna); olejek eteryczny 0,05%; żywice, trójterpeny (kwas ursolowy).

Sedativum, antispasmodicum, hipotonia, cardiosedativum. KE+ infusum z 4,5 g surowca, dobowo.

Glukozynolaty• Raphani sativi Radix, Raphanus sativus L. varium

niger (Mill.) Kerner, Cruciferae = Brassicaceae. Glukozynolaty ok. 0,5%: glukobrassycyna (3-indolilometyloglukozynolat), 4-metoksybrassycyna, synigryna, glukorafanina; witamin C, B1, B2, PP, beta-karoten, sole potasu, wapnia, magnezu, żelaza, siarki, fosforu; fitosterole (brassikasterol, kampesterol, beta-sitosterol), cukry do 9%, białko 3-9%, fenolokwasy.

Cholereticum, cholagogum, digestivum, bacteriostaticum. Roborantia. Dermatica.

KE+, 100 ml soku dziennie.

Glukozynolaty• Sinapis nigrae Semen, Sinapis nigra L.,

Brassicaceae=Cruciferae. Nasiona kuliste, śr. do 1,5 mm, matowe, jasnoczerwonobrunatne lub brunatne. Proszek brunatny. Smak oleisty, kwaskowaty i gorzkawy, potem ostropalący. Glukozynolaty: synigryna 1-5%, rozpadająca siędo izosiarkocyjanianu allilu (mirozynaza); śluzy 20%, olej tłusty do 30% (kwas erukowy, oleinowy, linolenowy). Antirheumaticum, antineuralgicum. Oleum Sinapis 2% roztwalkoholowy – Spiritus Sinapis.

Glukozynolaty• Sinapis albae Semen, Erucae Semen, Sinapis

alba L., Cruciferae = Brassicaceae. Glukozynolaty: synalbina do 2,5%, ulegająca rozpadowi pod wpływem wody i mirozynazy do izosiarkocyjanianu –p-hydroksybenzylu; śluzy do 18%; olej tłusty do 35% (22-35%), białka 33-38%, aminy. Mucilaginosum, rubefaciens, antirheumaticum, antineuralgicum, emmolientia; digestivum, antibacteriae, fungistaticum.

• KE+, 4 łyżki sproszkowanych nasion do ciepłej wody papka, do okładów, 10-15 minutowych, do 2 tygodni.

Glukozynolaty• Allii sativi bulbus, Allium sativum L., Alliaceae. Związki siarki: alliina

= (+)-S-allilo-L-sulfotlenek cysteiny 0,35-1,15%, metyloalliina, propyloalliina; gamma-glutamylopeptyd, S-allilocysteina; witamina A, B1, B2, C, selen, polisacharydy do 20%, saponozydy steroidowe i triterpenowe.

W świeżym, żywym surowcu – alliina, bezwonna, prefitoncyd, bez działania na bakterie. Przetwarzanie, uszkodzenie tkanek uwalnia alinazę, pod wpływem której powstaje allicyna (1 mg alliiny daje 0,45 mg allicyny). Z allicyny powstaja w roślinie ajoeny, oligo- i polisiarczki, winylodisiarczki dające specyficzny zapach surowca.

Ekstrakty etanolowe przy 0 stop. C – alliina.Ekstrakty etanolowe przy 25 stop. C – allicyna.Macerat olejowy: ajoeny.Destylat pary wodnej: diallilosiarczki.Bakteriobójcze na bakterie Gram+ i Gram-, przeciwgrzybicze,

przeciwrobacze, antyagregacyjne, hipocholesterolemiczne, hipolipdemiczne, hipotensyjne, inhibitor LOX; żółciopędne, digestivum, antyfermentacyjne. Zmniejsza ryzyko raka jelita żołądka. Disirczek allilu hamuje metabolizm ksenobiotyków: nitrozamin. Inhibitor karcynogenezy. Antiseoticum, metabolicum, antiscleroticum, hypotonicum, anthelminticum, dermaticum. KE+ jako antiscleroticum 4 g dobowo.

Glukozynolaty• Allii cepae Bulbus, Allium cepa L., Alliaceae.

Związki siarki: trans(+)-S-(1-propenylo)-sulfotlenek cysteiny, alkilo-cysteina, alkenylocysteina, sulfotlenki, disiarczek n-propylu; flawonoidy 2,5-6,5%, kwercetyna; glikozydy sponinowe furostanowe, polisacharydy. Antybakteryjne, hipolipidemiczne, hipotensyjne, antyagregacyjne, fibrynolityczne, przeciwmiażdżycowe. Zmniejsza ryzyko wystąpienia raka żołądka. KE+, per os dobowo 50 g świeżej lub 20 g wysuszonej cebuli.

Kwasy organiczne• Urticae Folium, Herba, Urtica dioica L., Urtica urens L.,

Urticaceae. Zebrane przed kwitnieniem. Kwasy organiczne: mrówkowy, octowy, glikolowy, cytrynowy, jabłkowy, szczwiowy, bursztynowy, chinowy, kawowy, kawoilojabłkowy (do 1,6%), chlorogenowy (do 0,5%), neochlorogenowy, fosforowy; flawonoidy 2% (kemferol, izoaramnetyna, kwercetyna), witamina K, B, C, E, kwas foliowy, chlorofil do 2,7%, karotenoidy (beta-karoten), ksantofil, sole mineralne ok. 18% (krzemionka 1-4%, magnez 0,8-1%, nie mniej niż 0,5%, potas, wapń), aminy (acetylocholina, histamina, serotonina, betaina, tryptamina), aminokwasy wolne 30 ug/kg, białka, kumaryny (skopoletyna), garbniki, triterpeny; fitosterole(beta-sitosterol), lecytyna.

Diureticum salureticum, stomachicum, antiphlogisticum, hipoglicemicum, haemopoeticum, , antisudericum, haemostaticum, depurativum, antirheumaticum, roborantia. FP VI jednorazowo 2-3 g w decoctum, dobowo 8-12 g.

Glikozydy fenolowe• Salicis Cortex, Salix purpurea L., Salix alba L.,

Salicaceae. Kora pochodzi z 2-3-letnich gałązek, zebrana wiosną. Rurkowate lub rynienkowate kaałki kory ok. 2 mm grubosci, pow. zewn. podłużnie pomarszczonej, szarozielonej, jasnobrunatnej lub brunatnej z ciemnopurpurowymi pąkami; wewn. pow. gładka, szarawobiała lub jasnobrunatna. Cortex Salicispurpureae posiada plamy czerwonobrunatne. Nie mniej niż 1% glikozydów fenolowych w przeliczeniu na salicynę; ponadto fragilina, populina, salikortyna, tremulacyna; flawonoidy (kwercetyna, luteolina, eriodykcjol, naryngenina = salipurpozyd, izosalipurpozyd(chalkon); fenolokwasy: salicylowy, kawowy, ferulowy, p-kumarowy; garbniki 8-20%, katechina. Flora jelitowa rozkłada salicynę do alkoholu salicylowego, a ten zostaje utleniony do kwasu salicylowego. Diaphoreticum, analgeticum, antiphlogisticum, antipyreticum, antarthreticum, antirheumaticum, antineuralgicum, diureticum, antisepticum, adstringentium, antidiarrhoicum. FP VI decoctum z 6-12 g surowca,

Glikozydy fenolowe• Populi Gemma, Populus nigra L., Salicaceae.

Zamknięte pączki wiosną.Glikozydy fenolowe (salicyna, populina).

Flawonoidy, w tym flawony: (chryzyna, tektochryzyna, genkwanina, apigenina), flawanony (pinocembryna), flawonole(galangina, kwercetyna, kemferol); olejek eteryczny (alfa- i beta-kariofilen). Dermatoplasticum, antisepticum, antihaemorrhoidales, antiphlogisticum, antirheumaticum. KE-+, zewnętrznie 20-30%.

Glikozydy fenolowe• Ulmariae Flos = Spiraeae, Filipendula ulmaria (L.)

Maxim. = Spiraea ulmaria L., Rosaceae. Pojedycznekwiaty otarte z kwiatostanów, zebrane w czasie kwitnienia, wysuszone w temp. pokojowej.

Ksylozyloglukozyd salicylanu metylu = spireina, monotropitozyd – ksylozyloglukozyd aldehydu salicylowego, izosalicyna; olejek eteryczny 0,2%, salicylan metylu, aldehyd salicylowy; flawonoidy ok. 5-6% (spireozyd, hiperozyd, rutozyd); garbniki 10-20% (rugozyna D), kwas galusowy.

KE+, dobowo infusum 2,5-3,5 g kwiatów lub 4-5 g ziela, kilka razy dziennie.

Diureticum, analgeticum, antiphlogisticum, diaphoreticum, antirheumaticum, antarthreticum, antipyreticum, depurativum.

Glikozydy fenolowe• Uvae Ursi Folium, Arctostaphylos uva ursi (L.) Sprengel,

Ericaceae. Liście zebrane późną jesienią. Glikozydyfenolowe (nie mniej niż 8% arbutyny): arbutyna, metyloarbutyna, galoiloarbutyna, metylohydrochinon, hydrochinon. garbniki hydrolizujące – pochodne kwasu galusowego ok. 20%; flawonoidy (kwercetyna, kemferol, mirycetyna), trójterpeny (alfa-amyryna, uvaol, kwas ursolowy); fenolokwasy: galusowy, p-kumarowy, syryngowy. Diureticum, salureticum, urodesinfeciens, antiprostaticum, antisepticum.

FP VI decoctum z 1-2 g dobowo. Nie łączyć z zakwaszaczami moczu.

Glikozydy fenolowe• Vitis idaeae Folium – Vaccinium vitis idaea L.

(Ericaceae). Liście borówki brusznicy zebrane późną jesienią, wysuszone w temp. do 60 stopni C. Glikozydy fenolowe: arbutyna nie mniej niż4%, hydrochinon (aglikon) – 1%, 6-acetyloarbutyna (pirozyd), kawoiloarbutyna; garbniki katechinowe 10%; flawonoidy(kwercetyna, mirycetyna). Urodesinficens, diureticum, antidiarrhoicum, antiphlogisticum, antisepticum. Antidiabeticum. 2-4 g jednorazowo, dobowo, decoctum.

Glikozydy fenolowe

• Callunae Herba, Flos, Calluna vulgaris (L.) Hull., Ericaceae. Zebrane w początkach kwitnienia, wysuszone w temp. 40 stopni C. Arbutyna, flawonoidy (kwercetyna, mirycetyna), garbniki katechinowe, proantocyjanidyny (oligomery), kwas chlorogenowy, kwas ursolowy, krzemionka, olejek eteryczny. Diureticum, sedativum, urodesinficiens. KE-

Glikozydoestry fenolowe• Cynarae Folium, Herba; Cynara scolymus L.,

Asteraceae = Compositae. Zebrane w czasie kwitnienia. Kwasy fenolowe i ich estry 0,02-2%: kwas chlorogenowy, 1,3-dikawoilochinowy, z którego powstaje 1,5-dikawolochinowy (cynaryna); kwas jabłkowy 0,8%, cytrynowy, bursztynowy, fumarowy; flawonoidy luteolinowe (cynarozyd, skolimozyd), laktony seskwiterpenowe gwajanowe (cynaropikryna, grosheimina), fitosterole (taraksasterol), sole mineralne (potas). Zółciopędne, żółciotwórcze, hepatoprotectivum, antiphlogisticum, amarum, stomachicum, digestivum, antyoksydacyjne, hipocholesterolemiczne, hipolipidemiczne, nefroprotekcyjne, depurativum.

Glikozydoestry fenolowe• Echinaceae purpureae, angustifoliae, pallidae Herba.• Echinaceae purpureae, angustifoliae Radix.Echinacea purpurea (L.) Moench, Echinacea angustifolia D.C.,

Echinacea pallida Nutt., Echinaceae.Ziele lub korzenie z 2-3-letnich upraw. Ziele w czasie kwitnienia, w

stanie świeżym do nalewek, intraktu, soku. Suszenie ziela do 45 stopni C, korzenia – do 50 st.C.

Kwasy fenolowe: estry kwasu kawowego (kwas cykoriowy w E. purpurea 2-4%, brak w E. angustifolia i pallida; echinakozyd 0,3-1,7% w E. pallida i angustifolia, brak w E. purpurea!; cynaryna – w E. angustifolia – radix, brak w E. pallida i purpurea); poliacetyleny; polisacharydy (heteroksylan, arabinogalaktan), glikoproteiny; flawonoidy (kwercetyna, kemferol, izoramnetyna), alkiloamidy; olejek eteryczny (borneol, octan bornylu).

Stymulowanie kory nadnerczy i tworzenie interferonu oraz properdyny(proteina neutralizujaca bakterie i wirusy), stymulowanie fagocytozy; hamowanie aktywności hialuronidazy bakteryjnej i tkankowej. Przeciwzapalne, immunostymulujące. KE- dobowo 6-9 ml soku; zewn. 15% leki z sokiem jeżówkowym. Nie dłużej niż 10 dni (codziennie) lub 20 dni (co 2 dni), aby uniknąć immunosuprsji.

Fenylopropanoidy i lignany• Eleutherococci Radix, Eleutherococcus senticosus

Maxim., Araliaceae (Siberian Ginseng); kłącze z korzeniami pozyskane jesienią.

Eleuterozydy: fenylopropanoidy: syryngenina (alkohol synapinowy), syringina – eleuterozyd B; lignany: sezamina – eleuterozyd B4, mononukleozyd (+) syryngarezynolu – eleuterozyd E1, dwuglikozydy (+) –syryngarezynolu (eleuterozyd D i E); kumaryny: mononukleozyd izofraksydyny (eleuterozyd B1); fitosterole (beta-sitosterol, daukosterol) – eleuterozyd A; saponiny triterpenowe: eleuterozydy I-M; cukrowce metylo-alfa-D-galaktoza – eleuterozyd C; polisacharydy (eleuterany A-G).

Fenylopropanoidy i lignany

• Eleutherococci Radix: adaptogenne, antistressica, antidepressiva, immunostimulantia, roborantia, psychotonica. KE+ dobowo 2-3 g surowca, przez 3 miesiące.

Przeciwwskazania wg WHO: ciąża, laktacja, nadciśnienie.

Garbniki• Bezazotowe związki o m.cz. 500-3000, o charakterze

polifenolowym. Tworzą połączenia z białkami.1. Garbniki hydrolizujące – połączenia estrowe glukozy z

kwasem galusowym lub depsydami (połączenia estrowe co najmniej dwóch cząsteczek kwasu benzoesowego). Glukoza jest podstawiona 1 cząsteczką kwasu galusowego (monogaloiloglukoza w rzewieniu), 5-7 cząsteczkami kw. galusowego (galotanoidy galasówtureckich), 7-20 cz. kw. galusowego (w galotanoidachgalasów chińskich). Zamiast glukozy może być inny cukier, np.. hamameloza w hamamelitaninie oczaru.

Elagotanoidy to połączeni estrowe glukozy z kwasami: heksahydroksydifenolowym, trigalusowym, m-digalusowym.

Garbniki2. garbniki niehydrolizujace, czyli skondensowane

podzielono na:- katechinowe – w strukturze katechina i

epikatechina. Nie mają zdolności wiązania białka.

- Oligomeryczne garbniki skondensowane to proantocyjanidyny, np. w kasztanowcu.

Podczas przechowywania surowców następuje kondensacja garbników katechinowych, przez co powstają flobafeny (brak właściwości garbujących). Flobafeny nie rozpuszczają się w wodzie i są czerwono zabarwione.

Garbniki

3. Garbniki skompleksowane to estry kwasu galusowego i katechiny, np. galusan(-)-epikatechiny i galusan (-)-epigalokatechinyw liściach herbaty.

najwyższe wlaściwości wiązania z białkiem mają pentagaloiloglukoza i jej oligomery.

Kompleksy z białkami nie są rozpuszczalne w wodzie.

Garbniki• przeciwzapalne• ściągające• przeciwkrwotoczne• przeciwbiegunkowe• osuszające• antyseptyczne• antyoksydacyjne• hamujące hialuronidazę• przeciwwysiękowe• przeciwobrzękowe• wazoprotekcyjne• hamowanie 5-LOX, konwertazy angiotensyny, kinazy

białkowej C, glukotransferazy bakteryjnej• przeciwrodnikowe

Garbniki• Galla, galasy, dębianki. Powstają wskutek nakłucia

merystemów przez galasownika – Andricus.• Kuliste twory, średnicy do 2,5 cm, o powierzchni

pomarszczonej, żółtozielonej, zielonobrunatnej lub żółtoszarej. Smak ściągający, bez zapachu.

Garbniki (galotanoidy) 50-70% (w galasach tureckich kwas taninowy); fenolokwasy (galusowy 3%, elagowy2%; triterpeny, fitosterole, skrobia, glukoza.

Do sporządzania nalewki Tinctura Gallae oraz uzyskiwania naturalnej taniny – tanninum. Zewnętrznie: antiphlogisticum, dermaticum, antihydroticum. Wewnętrznie jako antidiarrhoicum i adstringentium.

Garbniki• Quercus Cortex, Quercus robur L. (d.

szypułkowy), Quercus sessilis Ehrh. (d. bezszypułkowy), Fagaceae. Kora młodych pni i gałęzi pozyskiwana wiosna, przed rozwinięciem liści. Suszenie w temp. do 35 st. C.

Rurki lub rynienki do 3 mm gr., pow. zewn. srebrzystoszara, gładka, z poprzecznymi przetchlinkami; wewn. pow. jasnobrunatna, matowa, podłużnie prążkowana; przełam w cz. zewn. ziarnisty, przełam w cz. wewn. włóknisty. Zapach słaby, smak ściągajacy, gorzkawy.

GarbnikiQuercus Cortex: garbniki katechinowe – nie mniej

niż 4% w przeliczeniu na pirogalol; flobafeny(szczególnie w starym surowcu), wolna katechina, elagotanoidy; fenolokwasy (elagowy, galusowy); triterpeny (friedelina), żywice, flawonoidy.

Ściagające, przeciwzapalne, przeciwkrwotoczne, antyseptyczne, przeciwpotowe, przeciwbiegunkowe. FP VI jednorazowo, dobowo odwary z 3 g; zewn. 5-10 g. KE –zewnętrzne stosowanie, 5 g na 1 l wody, decoctum, kąpiel, przemywanie, okłady.

Garbniki

• Bistortae Rhizoma, Polygonum bistorta L., Polygonaceae. Kłącza zebrane jesienią.

Garbniki 15-20%: galotanoidy, garbniki katechinowe; kwasy fenolowe (galusowy, elagowy), skrobia 20%.

dermaticum, antiphlogisticum, antisepticum, haemostaticum. FP VI decoctum, doustnie z 1-3 g; zewn. 10% decoctum.

Garbniki• Tormentillae Rhizoma, Potentilla erecta (L.)

Hampe, Rosaceae. Zebrane wiosną lub jesienią.Garbniki katechinowe, nie mniej niż 7% w

przeliczeniu na pirogalol; proantocyjanidyny(dimery i trimery katechiny); elagotanoidy(agrimonina); kwas elagowy i chinowy; trójterpeny: kwas tormentilowy i jego glikozyd –tormentozyd.

Ściągające, przeciwbiegunkowe, przeciwzapalne, antyseptyczne, przeciwkrwotoczne. W leczeniu hemoroidów. Per os jednorazowe 2 g w decoctum, dobowe 6 g.

Garbniki• Juglandis Folium; Juglans regia L., Juglandaceae.

Zebrane w czasie zawiązywania owoców. Elagotanoidy9-10%; naftochinony: juglon (5-judroksy-1,4-naftochinon), glikozyd hydrojuglon. Juglon jest labilny, polimeryzuje do brunatnych pigmentów; flawonoidy(kwercetyna, hiperozyd, kwercytryna); olejek eteryczny bogaty w germakren D; wit. C do 1,3% w liściach; kwas galusowy, kawowy, neochlorogenowy. Ściągajace, fitoncydowe, przeciwpotowe, przeciwzapalne, antybiegunkowe, przeciwkrwotoczne, przeciwszkorbutowe. Komisja E: zewn., decoctum 2-3 g/100 ml wody.

Garbniki• Hamamelidis Folium, Cortex. Hamamelis virginiana

L.; Hamamelidaceae. Proszek jasnoszary. Smak gorzki, ściągający. Garbniki do 10% (galotaniny, garbniki katechinowe, proantocyjanidyny); flawonoidy (kemferol, mirycetyna, kwercetyna); kwas galusowy i kawowy; olejek eteryczny 0,1-0,5%. Przeciwwysiękowe, przeciwzapalne, antyrodnikowe, ściągające, antyseptyczne, osuszające, przeciwkrwotoczne. W leczeniu hemoroidów. KE zewn. do płukania, przemywania, okładó, decoctum 5-10 g/250 ml wody; per rectum. Doustnie 1-3 razy dz. odpowiednik 1 g surowca.

Garbniki

• Rubi fruticosi Folium; Rubus fruticosus L. = Rubus plicatus W.et N., Rosaceae. Zbierane wiosną i wczesnym latem. Garbniki: galotanoidy, nie mniej niż 8% w przeliczeniu na pirogalol; proantocyjanidyny; flawonoidy, kwas bursztynowy, askorbinowy, jabłkowy, cytrynowy; triterpeny. Bakteriobójcze, grzybobójcze, ściągające, przeciwbiegunkowe, przeciwzapalne. Antidiabeticum. FP VI, decoctum z 4,5 g, jednorazowe i dobowe.

Garbniki

• Rubi idaei Folium, Rubus idaeus L, Rosaceae. Zebrane w okresie wegetacji. Garbniki 4-5% (galotanoidy, elagotanoidy), flawonoidy (rutozyd), polipetydy, żywice, kwas askorbinowy. Ściągające, przeciwzapalne, przeciwbiegunkowe, diureticum, antidiabeticum. KE-

Garbiki• Myrtilli Folium, Vaccinium myrtillus L., Ericaceae.

Liście borówki czernicy zebrane latem, wysuszone w temp. do 40 stopni C. Garbniki katechinowe do 20%, flawonoidy (kwercetyna), triterpeny (kwas ursolowy, oleanolowy, beta-amyryna), arbutyna, hydrochinon, związki galusowe (neomyrtylina ok 2%, glukokinina), kwas galusowy, chinowy, cytrynowy, chrom 9 ppm, magnez, mangan, potas. Przeciwcukrzycowe, ściągające, przeciwbakteryjne, saluretyczne, diuretyczne, przeciwcukrzycowe. KE-.

Garbniki• Agrimoniae Herba; Agrimonia eupatoria L.,

Rosaceae. Zebrane w okresie kwitnienia. Garbniki ok. 5% (katechinowe i elagotanoidy), olejek eteryczny; gorycze; flawonoidy (luteolina, apigenina, kemferol, kwercetyna); cholina, krzemionka, witamina K, PP, B; kwas ursolowy. Żółciopędne, żółciotwórcze, ochronne na miąższ wątroby, antybakteryjne, przeciwkrwotoczne, przeciwzapalne, ściągające, digestivum, stomachicum. KE+, decoctum z 3-6 g; zewn. 10% decoctum.

Garbniki• Polygoni hydropiperis Herba, Polygonum hydropiper L.,

Polygonaceae. Wierzchołki kwitnących pędów, wysuszone w temp. do 40 stopni C. Smak gorzki, lekko palący. Proszek jest zielony. Elagotanoidy 3-5%, garbniki katechinowe; kwas galusowy, elagowy; flawonoidy ok. 3% (rutozyd, hiperozyd, kwercytryna, persykaryna – siarczan izoramnetyny), olejek eteryczny (aldehydy seskwiterpenowe – poligodial), beta-sitosterol, naftodiantrony (pochodne fagopiryny). Przeciwkrwotoczne, przeciwbólowe. W leczeniu hemoroidów. Decoctum 3-8% per os.

Garbniki

• Anserinae Herba, Potentilla anserina L., Rosaceae. Zebrane w czasie kwitnienia.

Garbniki (elagotanoidy 6-10%); flawonoidy(kwercetyna, mirycetyna), kumaryny, kwas askorbinowy, cholina, gorycze, tormentozyd, fitosterole. Żółciopędne, przeciwbiegunkowe, przeciwzapalne, ściągające, stomachicum, rozkurczowe, przeciwbólowe (menstruacje). KE+, per os decoctum z 4-6 g (dobowo).

Kawalaktony• Piperis Methystici Rhizoma (Kava-Kava), Piper

methysticum G. Foster. Kawalaktony = kawapirony 5-12%, głównie kawaina 1-2%, metystycyna 1,2-2%, dihydrokawaina = maryndynina 0,6-1%, dihydroksymetystycyna 0,5-0,8%, jangonina 1%; flawonoidy (chalkony, flawokawina A, B i C; olejek eteryczny. Kawapirony są lipofilne i dobrze przenikają do krwi. Depresyjne na OUN, uspokajające, przeciwlękowe. Rozluźniające na mięśnie szkieletowe, przeciwdrgawkowe, rozkurczające na miocyty, przeciwbólowe, miejscowo znieczulające. Alternatywa dla benzodiazepin. Przeciwwskazania: ciąża, laktacja, depresja. Nasila działanie alkoholu i barbituranów. Nie prowadzić pojazdów mechanicznych. KE 60-120 kawapironów. Nie dłużej niż 3 miesiące.

Furanochromony

• Pochodne benzo-gamma-pironu(chromonu) do którego przy C6 i C7 przyłączony jest pierścień furanu.

kelina

Furanochromony• Ammi visnagae Fructus; Ammi visnaga (L.) Lam.,

Umbelliferae=Apiaceae.Zebrane w okresie dojrzewania (dwurozłupnie). Smak

gorzki, słabo aromatyczny.Kelina = visamina 0,3-1%, wisnagina 0,3%, kelol,

keloglukozyd = kelinina, kelinol, ammiol, visaminol; piranokumaryny seselinowe 0,2-0,5%: wisnadyna, samidyna; flawonoidy (kwercetyna, izoramnetyna, kemferol; olejek eteryczny 0,03% (karwon, linalol); fenolokwasy (kawowy, ferulowy), fitosterole, olej tłusty 12-18%, białka. Rozkurczające na miocyty dróg oddechowych, moczowych, n. wieńcowych, dróg żółciowych i jelit. Cardiotonicum, diureticum, spasmolyticum, antiasthmaticum.

Antocyjany• Związki wielofenolowe, o 15-węglowej strukturze

aglikonu C6-C3-C6, pochodnymi flawanuspokrewnionymi z katechinami i proantocyjanidynami. Zabarwienie różowe, czerwone, niebieskie, fioletowe, zależne od pHsoku; owoce, kwiaty, łodygi, liście. Wystepująjako antocyjanozydy, antocyjaniny, czyli glikozydy (stabilne). Aglikony (antocyjanidyny) są labilne i pod wpływem światła rozkładają się i polimeryzują. Cz. cukrowa to glukoza, galaktoza, ksylozyloglukoza (bi), rutynoza (bi), ramnoza, ksyloza, arabinoza.

Antocyjany

• antyrodnikowe,• antyoksydacyjne,• inhibitory enzymów proteolitycznych (elastazy,

kolagenazy) vasoprotectivum,• przeciwzapalne, przeciwwysiękowe,• przeciwobrzękowe• poprawianie ukrwienia w obrębie tęczówki,• wzmaganie odnowy rodopsyny.

Antocyjany• Myrtilli Fructus, Vaccinium myrtillus L., Ericaceae.

Owoce borówki czernicy zebrane latem, wysuszone w temp. 50-60 stopni C. Antocyjany 0,1-0,25% (glukozydy, galaktozydy, arabinozydy cyjanidyny, delfinidyny, malwidyny, peonidyny, petunidyny; garbniki katechinowe5-10%, dimeryczne procyjanidyny, cukry (20-30%); flawonoidy (astragalina, hiperozyd, izokwercytryna, kwercytryna); kwas bursztynowy, jabłkowy, cytrynowy, chinowy, syryngowy, kawowy, chlorogenowy, ferulowy, p-kumarowy, askorbinowy, wit. B.

Przeciwbiegunkowe, uszczelniające i wzmacniające śródblonki, przeciwkrwotoczne (obkurczające), antyagregacyjne; poprawia widzenie i krążenie krwi w oku. Przeciwcukrzycowe, ochronne na naczynia krwionośne. Przeciwrobacze (anthelminticum. KE doustnie dobowo odwary z 20-60 g surowca, miejscowo 10% decoctum. FP IV: 5% decoctum.

Antocyjany• Sambuci Fructus, Sambucus nigra L., Caprifoliaceae. Antocyjany 0,2-1%: glikozydy cyjanidyny (chryzantemina,

sambucyjanina, sambucyna); flawonoidy(izokwercytryna, hiperozyd, rutozyd); olejek eteryczny 0,01%, cukry (20%), pektyny; garbniki (3%), kwas askorbinowy 0,03%, B2, kw. foliowy; glikozydycyjanogenne (prunazyna, sambunigryna, holokalina).

Rozwalniające, moczopędne, napotne, przeciwgorączkowe, czyszczące krew, żółciopędne, przeciwbólowe, ochronne na naczynia krwionośne; przeciwalergiczne. Decoctum 5-8%.

Antocyjany• Hibisci Flos, Hibiscus sabdariffa L. var. ruber =

Sabdariffa rubra, ketmia szczawiowa, Malvaceae. Antocyjany 1,5% (delfinidyna, hibiscyna); flawonoidy (gossypetyna); kwasy organiczne 15-30% (cytrynowy, winowy, jabłkowy, szczawiowy, hibiskusowy); polisacharydy (śluzy 15%, pektyny 2%); fitosterolowe. Przeczyszczające, pobudzające apetyt, przeciwzapalne, rozkurczowe na macice, hipotensyjne, moczopędne, antybakteryjne, przeciwrobacze, żółciopędne. Corrigens. KE-