kopje

1

UNIVERSITETI “ALEKSANDËR MOISIU” DURRËS

Master shkencor

Profili: Administrim publik

PUNIM DIPLOME

Tema: Gjykimi i konflikteve administrative

Pedagogu udheheqes: Gerta XHAFERRI

Punoi: Marsida BROSHKA

Durres 2013

kopje

2

Mirenjohje

Mirenjohja dhe falenderimi shkon per te gjithe pedagoget e universitetit “Aleksander Moisiu”, Durres. Ne saj te profesionalizmit te tyre dhe perkushtimit per te percuar njohuri, kam arritur deri ne diplomim.

kopje

3

METODOLOGJIA - Per realizimin e ketij studimi u be nje krahasimim midis gjendjes

aktulale te gjykimit te konflikteve administrativete dhe ndryshimeve qe do pesoje kjo

strukture si pasoje e implementimit te gjykatave administrative dhe aplikimit te

reformave te vazhduesme te cilat duhet jene te mbeshtetura ne praktikat europiane.

Gjithashtu ana metodologjike, kam ndjekur edhe konceptin e ligjërimit nëpërmjet të

shtruarjes së pyetjeve dhe përgjigjeve në to.

QELLIMI - Në trajtimin e kësaj teme kam si qëllim kryesor të bëj një interpretim të

legjislacionit tonë në gjykimin e çështjeve administrative, të nxjerr në pah gjendjen

aktuale të këtyre gjykimeve në Shqipëri, sa përafrohet ky legjislacion me standartet

evropiane, cilat janë zgjidhjet e mundshme për vendin tonë dhe premisat për krijimin e

gjykatave autonome administrative.

kopje

4

TABELA E PËRMBAJTJES

HYRJA............................................................................................................

KREU I - KONFLIKTI ADMINISTRATIV

1.2 Kuptimi per konfliktin administrativ

1.3 Llojet e konflikteve administrative

Konfliktet administrative objektive dhe subjektive

kopnflikte mbi ligjshmerine e akteve

Konflikti i juridiksionit te plote

KREU II – KONTROLLI I BRËNDSHËM ADMINISTRATIV

2.1 Kërkesa joformale

2.2 Ankimi administrativ

KREU III - PADIA GJYQËSORE

3.1 Si paditet një akt administrativ

3.2 Aktet për të cilat nuk ngrihet padi

KREU IV- RISHIKIMI GJYQËSOR I AKTEVE TE ADMINISTRATES

PUBLIKE

4.1 Instituti i rishikimit gjyqësor

4.2 Qëllimi i rishikimit gjyqësor

4.3 Shkaqet e rishikimit

KREU V- AKTUALITET DHE PREMISAT PËR TË ARDHMEN

5.1 Gjëndja aktuale e rishikimit gjyqësor të akteve administrative në Shqipëri

kopje

5

5.2 Eksperienca përkatëse në vënde të tjera evropiane

5.3 Standartet evropiane për shqyrtimin gjyqësor të akteve administrative

5.4 Zgjidhje të mundshme për Shqipërinë

KREU VI- ZGJIDHJA E KONFLIKTIT NE GJYKATEN ADMINISTRATIVE

6.1- Shqyrtimi ligjor i akteve administrative nga gjykatat e pavarura

6.2- Avantazhet që ofron në zgjidhjen e mosmarrëveshjeve administrative Gjykata

Administrative

6.3- Disavantazhet e krijimit së gjykatave administrative

6.4- Gjykata Administrative redukton arbitraritetin e shtetit ndaj biznesit

KREU VII- INSTALIMI I GJYKTAVE ADMINISTRATIVE

Pyetje-pergjigje

Pse duhet gjykata administrative?

Si u instalua gjykata administrative në vendet e Unionit Europian?

Në ç’raport janë gjykata kushtetuese dhe gjykata administrative?

C’kuptohet me ‘europianizimin’ e gjykimit administrativ?

Në ç’drejtim po zhvillohet dhe mund të zhvillohet reforma e gjykimeve

administrative?

Cfarë bën të mundshme gjykata administrative?

Cili do jete raportin institucional të gjukatave administrative me procedurën

administrative?

Cilat jane funksionet themelore të gjykatave administrative?

Cilat probleme mund të paraqiten në praktikën e gjykatave administrative?

A duhet administrata ‘t’i frikësohet’ kontrollit gjyqësor?

kopje

6

Ku e gjente veten legjislacioni shqiptar në fushën e gjykimeve administrative?

përpara se të përgatitej projektligji për gjykatat administrative?

Cilat rrugë mund të ndiqen në Shqipëri?

Cfarë do të duhej pritur prej kontrollit gjyqësor në Shqipëri?

PËRFUNDIMI……………………………………………………………………….

BIBLIOGRAFIA……………………………………………………………………..

HYRJA

kopje

7

Legjislacioni që rregullon veprimtarinë e administratës shtetërore, për një periudhë

kohore, ka qënë boshllëku më i madh legjislativ që kemi trashëguar nga periudha para

vendosjes së demokracisë. Në ligjet e miratuara pas kësaj periudhe, u pasqyruan në

nivelin e duhur masat për garantimin e lirive dhe të drejtave themelore të shtetasve edhe

në fushën e së drejtës administrative. Vëmëndje të veçantë në vazhdimësi iu kushtua

kontrollit të ligjshmërisë në veprimtarinë e organeve administrative. Mund të mendohet

nga çdokush se aktet me karakter rregullues ose individual të administratës shtetërore,

mund të prekin të drejtat dhe lirite themelore të personave fizikë e juridikë, të njohura nga

Konventa Europiane e të Drejtave të Njeriut, Kushtetuta, dhe ligje të tjera, pasi nuk mund

të mohohet disekuilibri i efekteve midis tagrave të administratës shtetërore dhe të

administruarve. Është e nevojshme që këto marrëdhënie të vendosen nën një kontroll të

efektshëm, në mënyre që shtetasve e personave juridik tu njihen e tu sigurohen të drejtat e

garantuara me ligj, sipas parimit se në një shtet të së drejtës, shteti dhe administrata e tij

duhet ti nënshtrohen vetë së drejtës. E drejta për të kontrolluar ligjshmërinë e një akti

administrativ, duhet të jetë gjërësisht e hapur, në mënyrë që personat, të cilët pretendojne

se u janë prekur apo cënuar të drejtat e tyre të njohura nga ligji dhe kanë interes të

kundërshtojnë aktin e administratës shtetërore, tu jepet mundësia të rivendosin të drejtat e

cënuara. Gjykata është organi që mund të ushtrojë një kontroll efektiv mbi akte të

administratës shtetërore, kur gjyqtari gëzon autoritet të mjaftueshëm profesional,

pavarësine e duhur dhe kur vendimi i dhënë është i ekzekutueshëm plotësisht. Nuk

mohohet roli pozitiv i sistemit të kontrollit administrativ mbi ligjshmërinë e akteve

administrative, por kontrolli i sistemit gjyqësor është më i efekshëm dhe i pavarur. Në të

gjithë temen, objekt trajtimi është Komflikti administrativ prandaj në fillim e kam

gjykuar të arsyeshme të flas për te. Për të arritur tek kontrolli gjyqësor dhe te krijimi I

gjykatave administrative, sipas legjislacionit tonë në fuqi, duhet ezauruar proçedura

administrative e kontrollit ndaj e kam gjykuar të domosdoshme që në trajtimin e temës, të

paraqesë në fillim procedurën e ankimit administrativ, pastaj të arrij te rishikimi gjyqësor

dhe te zgjidhja qe I jep gjykata administrative konflikteve te kesaj natyre. Kam paraqitur,

sipas legjislacionit tonë, të gjithë proçedurën dhe mjetet juridike me të cilat i drejtrohesh

si organit që e ka nxjerrë aktin që kundërshtohet, po ashtu edhe organit epror të tij në

bazë të hierarkisë administrative. Pasi kam mbaruar me kontrollin

administrativ dhe kam nxjerrë në pah të gjitha hallkat e tij të proçedimit, kam paraqitur

proçedurën se si mund ti drejtohesh gjykatës dhe mjeti juridik që e vë në lëvzje atë. Pas

trajtimit të rishikimit gjyqësor si institut më vete i së drejtës administrative, kam bërë një

pasqyrim të gjëndjes aktuale të rishikimit gjyqësor të aktit administrativ në vëndin tonë

dhe në disa vënde të tjera evropiane. Në fund kam shtjelluar disa nga standartet evropiane

që janë të paraqitura te një material i përgatitur nga Jean-Marie Woehrling - Kontrolli

Gjyqësor i Autoriteteve Administrative në Europë: Drejt një Modeli të Përbashkët, i

redaktuar nga SIGMA (një iniciativë e përbashkët e OSBE-së dhe BE-së). Në këtë

material gjenden shumë standarte por unë kam paraqitur vetëm disa prej tyre tek të cilat e

ndiej veten të aftë për ti shpjeguar.

Se fundi flitet per Krijimin e Gjykatave administrative si mundesia me e mire per

zgjidhjen e konflikteve me karakter administrative. Jam perpjekur te shpjegoj avantazhet

dhe disavantazhet qe sjell krijimi I gjykatave administrative ne vendin tone. Kam

perzgjedhur praktikat e disa vendeve te Bashkimit Europian qe kane impementuar ne

sistemin e tyre juridik gjykimin e konflikteve administrative nepermjet gjykatave te

kopje

8

vecanta. Përfshirja e standarteve evropiane në trajtimin e temës është bërë me qëllimin se

në vendin tonë po synohet gjithmonë e më shumë përafrimi i legjislacionit të brendshëm

me standartet evropiane.

KREU I

KONFLIKTI ADMINISTRATIV

1.1 Kuptimi per konfliktin administrativ

Ne doktrinen juridike administrative ekzistojne pikepamje te ndryshme ne

percaktimin e kuptimit te konfliktit administrativ. Disa autore e konfliktin

administrative e percaktojne sipas kriterit formal me te cilin nenkuptojne konfliktin

qe zgjidhet prane gjykatave te vecanta administrative. Ai eshte nje konflikt qe

zgjidhet ne procedure te vecante gjyqesore. Autore te tjere nisen nga llojet e paleve qe

marrin pjese ne konfliktin administrative. Sipas tyre konflikti nadministrativ eshte

konflikti ne te cilin administrata publike paraqitet si pale, qofte si padites ose e

paditur. Nje tjeter grupim, si kriter per percaktimin e konfliktit administrativ marrin

natyren e dispozites juridike, shkelja e se ciles shkakton konfliktin. Sipas pikepamjes

se ketyre te fundit, konflikti krijohet qe me lindjen e marredhenies juridiko-

administrative. Legjislacioni Shqiptar aktualisht e gjen veten me afer pikepamjes qe

mbron grupimi I trete. Konstatimi per cdo rast konkret I dispozites ligjore te shkelur

dhe rregullimi I pasojave juridike te cenuara padrejtesisht, duke I kthyer palet ne

gjendjen e meparshme, percakton llojin dhe natyren e konfliktit qe duhet te zgjidhe

gjykata sipas legjislacionit tone procedurial. Mbrojtjen me te plote te ligjshmerise se

akteve administrative mund te ofroje vetem nje kontroll gjyqesor. Gjykata eshte ne

gjendje te vleresoje drejte ligjshmerine e ushtrimit te veprimtarise administrative si

dhe te vereje rastet se kur shkelet ose jo norma ligjore. Mbrojtja gjyqesore nuk zbeh

kontrollin administrative, por ndihmon ne rivendosjen ne vend te ligjit te shkelur ne

ato raste kur vete kontrolli administrative nuk ka arritur te garantoje ne menyre te

mjaftueshme dhe efektive ligjshmerine e akteve administrative. Pikerisht eshtye

kontrolli gjyqesor, I cili siguron mbrojtjen e ligjshmerise ne funksionimin e

administrates publike dhe qe perben njekohesisht njekohesisht nje garanci

kushtetuese per shtetasit, per mbrojtjen e te drejtave te tyre nepermjet nje gjykimi te

drejte publik nga nje gjykate e pavarur dhe e paaneshme e caktuar me ligj. Konflikti

administrative u mundeson paleve qe te paraqesin qendrimet e veta nepermjet nje

debati kontradiktor. Konflikti administrativ paraqitet midis individeve dhe organit te

administrates publike, ose e thene ndryshe, midis subjekteve qe nxjerrin akte

administrative te cilat me ate rast manifestojne pushtetin dhe te atyre subjekteve qe

ndodhen ne pozite te nenshtruar ne marredhenien juridike administrative. Prandaj

gjykata ne konfliktin administrativ, ne menyre autoritare objektivisht dhe

profesionalisht shqyrton ceshtjen e kontestuar administrative.

Me ane te konfliktit administrative realizohen dy qellime themelore te lidhura

reciprokisht:

kopje

9

- Ne njeren ane konflikti administrativ ka per qellim realizimin dhe forcimin e parimit

te ligjshmerise ne punen e administrates (qellimi objektiv). Forcimi I ligjshmerise

ne punen e administrates, perkatesisht me evitimin e paligjshmerise ne punen e

administrates, qe te permirsohet puna e saj.

- Ne anen tjeter konfilkti administrative ka per qellim realizimin sa me te plote te

mbrojtjes se te drejtave subjektive te qytetareve dhe personave juridike te percaktuar

me ligj nga shkeljet eventuale qe mund te behen me rastin e nxjerrjes se akteve

administrative perfundimtare.

Konfliktet administrative lindin nga marredheniet juridike administrative ne rastin kur me

aktin administrativ perfundimtar te organit shteteror, ose te organizates e cila ushtron

autorizime publike, eshte shkelur ligji ne dem teindividit apo te personit juridik,

perkatesisht ne favor te individit ose te personit te caktuar juridik. Konflikti

administrative eshte konflikt qe lind midis individit apo personit juridik nga njera ane dhe

organit shteteror nga ana tjeter, dhe I cili zhvillohet tek gjykata kompetente.

Te drejten per te filluar konfliktin administrative e ka personi I vecante ose personi

juridik ne qofte se konsideron se me aktin administrative I eshte shkelur ndonje e drejte

apo interes direkt personal I bazuar ne ligj. Konfliktin admin mund ta fillojee dhe avokati

I popullit, ne qofte se me aktin administrative eshte shkelur ligji ne dem te bashkesise

shoqerore, respektivisht te insticionit te cilin e mbron ai ne baze te ligjit.

Padyshim permes institucionit te konfliktit Administrativ pershkohen, harmonizohen dhe

plotesohen si qellimet subjective po ashtu edhe ato objective te konfliktit administrative,

sigurohet realizimi I ligjshmerise te te drejtave dhe interesave te individeve, ashtu sic

realizohen edhe qellimet e pergjithshme per mbrojtjen dhe sigurimin e ligjshmerise ne

shoqeri.

1.2 Llojet e konflikteve administrative

Njihen disa lloje ndarjesh te konfliteve administrative por me te perdorurat jane:

1-Konfliktet administrative objektive dhe subjektive

2-Konfliktet mbi ligjshmerine e aktit

3-Konfliktet e juridiksionit te plote

Konfliktet administrative objektive e subjektive

Ne dallimin e ketyre konflikteve ndikojne qellimi si dhe lloji I aktit. Nisur nga qellimi

trezulton se zgjidhja e konfliktit administrative subjektiv synon mbrojtjen e te drejtes

subjective dhe bte situates juridike subjective, ndersa zgjidhja e konfliktit administrative

objektiv ka per qellim e siruates juridike objective.

Lloji I aktit mbi te cilin lind konflikti administrativ. Jane konflikte administrative te

natyres subjective ato raste kur objekt shqyrtimi behen aktet administrative (individuale) ,

ndersa konfliktet administrative objective jane ato konflikte, te cilat mund te hapen

kunder akteve te pergjithshme (normative).

kopje

10

Ne kete rast duhet te kihet parasysh se konfliktet objective dhe subjective nuk mund te

perputhen perhere sipas kritereve te qellimit. Pra, eshte e mundshme qe nje konflikt sipas

qellimit te jete I percaktuar si objektiv, sepse synon mbrojtjen e ligjshmerise, nderkaq

sipas llojit te aktit qe kundershtohet do te grupohej ne konfliktet administrative subjektive

kur ka per objekt aktin administrativ.

Konflikti mbi ligjshmerine e aktit

Ketu eshte fjala per ate konflikt kur gjykata vendos te shqyrtoje vetem ceshtjen e

ligjshmerise se aktit administrative te kundershtuar. Ne konfliktin mbi ligjshmerine e

aktit gjykata vlereson nese me aktin administrative te kundershtuar eshyte shkelur ligji ne

kuptimin material ose formal. Ne kete konflikt gjykata nuk merret me vendosjen e

pasojave juridike te aktit, por vetem me ligjshmerine e tij. Te konflikte te tilla, vendimi

gjyqesor nuk ka efekte te drejteperdrejta juridike por ekzekutimi I tij kalon ne

kmpetencen e atij organi, akti I te cilit eshte anuluar. Qellimi I konfliktit mbi

ligjshmerine e aktit administrative eshte shfuqizimi I aktit, nese vertetohet se eshte I

paligjshem. Prandaj ky konflikt quhet edhe konflikt i kufizuar administrative. Kur gjykata

cmon se akti I kundershtuar eshte I paligjshem ajo e anulon ate dhe urdheron organin

competent qe te nxjerre akt tjeter administrative, ne pajtim me arsyetimin e vendimit

gjyqesor. Te ky konflikt, ne radhe te pare menjanohet paligjshmeria te cilen e ka

prodhuar akti administrative.

Vendimi gjyqesor ne kete konflikt ndikon vetem terthorazi ne situaten juridike

individuale. Pra ceshtja e ligjshmerise ketu eshte paresore, prandaj shqyrtohet vetem

ligjshmeria e aktit adminstrativ. Zgjidhja e konfliktit mbi ligjshmerine e aktit ka

njekohesisht si qellim objektiv sigurimin e mbrojtjes gjyqesore te te drejtave te qytetareve

e te subjekteve te tjere juridik.

Konflikti I juridiksionit te plote

Te ky Konflikt Synohet zgjidhja qe ka per qellim kryesisht mbrojtjen e te drejtave

subjective. Ne kete rast duhet theksuar se konfliktet e juridiksionit te plote jane te

shumellojshme ne sistemet juridike positive te disa vendeve. Ne konfliktin e juridiksionit

te plote vete gjykata e vendos marredhenien kontestuese. Gjithashtu, gjykata mund te

vendos sipas vleresimit te saj, jo vetem ligjshmerine por edhe oportunitetin e aktit

administrativ te kundershtuar.

Ne konfliktet e juridiksionit te plote vendimet gjyqesore jane me te shumta se ne

konfliktet mbi ligjshmerine e akteve administrative. Kjo ndodh per shkak se ne konflite te

tilla, gjykata nuk kufizohet vetem ne anulimin e aktit administrativ, por e zgjidh vete

perfundimishtceshtjen konkrete administrative.

kopje

11

KREU II

KONTROLLI I BRËNDSHËM ADMINISTRATIV

2.1 Kërkesa joformale

Pasi dalin aktet administrative në fusha të ndryshme të jetës së vendit, të cilat prekin apo

cënojnë të drejtat themelore të njeriut, është e domosdoshme që të ushtrohet kontroll mbi

këto akte. Metoda specifike për kundërshtimin e akteve administrative është e

parashikuar në Kodin e Proçedurave Administrative i cili përcakton se si mund të

kundërshtohen aktet administrative brënda administratës nga ka dalë akti. Për të realizuar

kundërshtimin e një akti administrativ në administratën që e ka nxjerrë është i nevojshëm

mjeti juridik. Mjet juridik do të quajmë mjetin proçedurial me të cilin pala apo personi

tjetër i interesuar godet (kundërshton) aktin administrativ (vendimin) të nxjerrë në

proçedurën administrative, për të cilin mendon se është i paligjshëm dhe i parregullt dhe

kërkon nga organi kompetent që të ndërhyjë në akt ose godet (kundërshton) mosnxjerrjen

e aktit1. Personit të cilit i janë cënuar interesat nga një akt administrativ mund ti drejtohet

organit që e ka nxjerrë aktin, me anë të një kërkese joformale. Kërkesa joformale është

një shkresë në të cilën pasqyrohet shqetësimi për një akt administrativ që ka dalë. Ajo

aplikohet në mënyre individuale dhe shërben për të kërkuar një shërbim nga ana e

administratës publike. Kërkesa joformale është një formë e “lehte” ankimi, është një letër

përmes së cilës kërkuesi i kërkon personit apo organit përgjegjës për aktin, që ta shohë

edhe njëherë aktin dhe të tregojë më shumë kujdes gjatë rishikimit të këtij akti sepse ai

mund të ketë pasoja të paparashikuara mirë nga nxjerrësi i aktit, ose ka gabime të

padëshirueshme2. Nga kjo kuptoj që kjo kërkesë nuk i drejtohet organit epror por vetëm

organit që e ka nxjerrë aktin, duke i tërhequr vëmëndjen që të ndikojë në përmirësimin e

aktit që ka nxjerrë apo të marrë masa për ta tërhequr fare atë. Pra kjo kërkesë nuk detyron

askënd ndaj mjeti më efektiv mendoj se është ankimi administrativ.

2.2 Ankimi administrativ

Ndryshe nga kërkesa joformale, ankimi administrativ është një mjet juridik më i plotë për

të kërkuar shfuqizimin apo ndryshimin e një akti administrativ pasi kërkon detyrimisht

respektimin e një proçedure të vecantë shqyrtimi. Nëpërmjet ankimimit administrativ

çdo palë e interesuar ka të drejtë të ankohet kundër aktit administrativ ose kundër

refuzimit të tij pasi Kushtetuta garanton se kushdo ka të drejtë të rehabilitohet dhe/ose të

zhdëmtohet në përputhje me ligjin, në rast se është dëmtuar për shkak të një akti, veprimi

a mosveprimi të paligjshëm të organeve shtetërore3. Organi administrativ, të cilit i

drejtohet ankimi është i detyruar të shqyrtojë ligjshmërinë por nëse është nevoja edhe

rregullsinë e aktit të kontestuar. Vetëm pasi është ezauruar kjo rrugë ligjore, atëherë palët

e interesuara mund ti drejtohen gjykatës nëpërmjet institutit juridik të rishikimit gyqësor4.

Nëse një akt është i rregullt ose jo, kjo lidhet me të drejtën e administratës për të

1 Marrë nga revista “Tribuna Juridike” nr.76- literaturë e përgatitur nga Ms. Av. Artan Kolnikaj.

2 Marrë nga revista “Tribuna Juridike” nr.76- literaturë e përgatitur nga Ms. Av. Artan Kolnikaj.

3 Është një garanci kushtetuese të cilën e parashikon neni 44 i Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë.

4 Bazuar në nenin 173 të Kodit të Proçedurave Administrative.

kopje

12

përcaktuar vetë kriteret e rregullsisë së aktit, duke mos i njohur të drejtën gjykatës për një

kompetencë të tillë. Nga momenti që realizohet nga individi e drejta e ankimit e deri sa

organi kompetent të shqyrtojë këtë apelim, kalon një kohë që sipas Kodit të Procedurës

Administrative është 1 muaj, por që me ligje të vecanta mund të jetë edhe një kohë më e

gjatë. Kështu që akti mund ti ketë krijuar të gjitha efektet e tij juridike në dëm të individit

që ankohet. Pikërisht që e drejta e ankimit të jetë me të vërtetë një mjet efikas i mbrojtjes

së të drejtave të individit dhe shqyrtimi i vlefshmërisë së aktit nga organi të marrë vlerë

nëpërmjet nxjerrjes së vendimit që detyrimisht do të zbatohet, Kodi i Proçedurave

Administrative ka parashikuar pezullimin e zbatimit të aktit5. Pezullimi i aktit i shërben

zgjidhjes së drejtë të çështjes, pasi organi administrativ kur shqyrton vlefshmërinë e aktit

nuk ndihet përpara faktit të kryer. Megjithatë Kodi njeh edhe përjashtimin, sipas të cilit jo

në cdo rast mund të pezullohet akti. Kjo është e kuptueshme pasi në praktikë ka mjaft

raste kur ky pezullim i aktit mund të sjellë edhe dëme serioze të pariparueshme. Nuk

mund të pezullohen aktet administrative që dalin për mbledhjen e taksave, tatimeve apo

të ardhurave të tjera buxhetore, apo kur akti ka të bëjë me zbatimin e masave policore. Në

të gjitha ato raste kur zbatimi i menjëhershëm i aktit administrativ çmohet se i shërben

interesave të rendit publik, shëndetit publik, si dhe interesave publike në përgjithësi,

mospezullimi i aktit bëhet i domosdoshëm6. E drejta e ankimit nuk mund të jetë e

pakufizuar në kohë. Afati i parashikimit në rastin e ankimit administrativ nuk mund të

jetë shumë i gjatë. Afati një mujor që parashikon Kodi i Proçedurave Administrative

presupozohet si një afat optimal dhe i arsyeshëm për subjektin i cili pretendon se i

cënohet një e drejtë7. Ky afat lidhet me ditën kur ankuesi ka marrë njoftimin për aktin ose

për nxjerrjen e tij. Nga ky moment llogaritet afati një mujor për paraqitjen e ankimit

administrativ. Në rastet kur organi administrativ nuk nxjerr një akt, megjithëse ka një

kërkesë nga shtetasi për të cilën është i detyruar të kthejë një përgjigje, pra të nxjerrë një

akt, atëherë atij i lind e drejta e ankimit administrativ për këtë veprim të administratës

brënda tre muajve nga data e depozitimit të kërkesës fillestare8. Gjatë kësaj periudhe

kohore, organi kompetent është i detyruar të dalë me një vendim lidhur me ankimin e

paraqitur, duke i dhënë përgjigje pretendimeve të paraqitura. Me kalimin e periudhës,

brenda së cilës organi detyrohej të shqyrtonte ankimin administrativ dhe të nxirrte aktin

përkatës, subjektit i lind e drejta t’i drejtohet gjykatës9. Këto rregulla e detyrojnë

administratën që në marrëdhenie me subjektet e së drejtë të jenë transparente dhe të

kryejnë korrektësisht veprimtarinë për të cilën është ngarkuar nga ligji. Që një ankim të

merret në shqyrtim nga organi kompetent, kërkohet detyrimisht ana formale e tij. Kjo

lidhet me paraqitjen e ankimit në një formë të shkruar në të cilin pasqyrohen të gjitha

elementët e domosdoshëm që paraqiten në nenin 143 të Kodit të Proçedurave

Administrative i cili parashikon:

Kërkesa e shkruar duhet të përmbajë të dhënat e mëposhtme:

a) emrin dhe adresën e ankuesit;

5 Parashikohet në nenin 138 të Kodit të Proçedurave Administrative.

6 Pika 2 e nenit 138 i Kodit të Proçedurave Administrative

7 Neni 140 pika 1 i Kodit të Proçedurave Administrative

8 Neni 140 pika 2 i Kodit të Proçedurave Administrative

9 Bazuar në nenin 328 i Kodit të Proçedurës Civile.

kopje

13

b) aktin administrativ, të nxjerrë apo të munguar, që kontestohet;

c) shkaqet e ankimit;

ç) çdo dokument tjetër që vlerësohet si i rëndësishëm nga ankuesi.

Pas zhvillimit të procedurës përkatëse administrative, organi administrativ që shqyrton

ankimin mund të vendosë sipas rastit lënien në fuqi të aktit dhe rrëzimin e kërkesës,

shfuqizimin, revokimin e aktit dhe pranimin e ankimit, ndryshimin e aktit duke pranuar

pjesërisht ankimin dhe detyrimin e organit administrativ kompetent për të nxjerrë aktin

kur është refuzuar nxjerrja e tij10

. Pra, organi administrativ me vendimin që jep, zgjidh

përfundimisht çështjen, duke i krijuar mundësinë subjekteve që përfitojnë nga vendimi, të

kërkojnë ekzekutimin e tij, ashtu siç i jep të gjitha mundësitë palës që nuk është dakort

me zgjidhjen, që të kërkojë rishikimin gjyqësor të aktit konkret, sipas proçedurave që

kërkon Kodi i Proçedurës Civile.

10

Neni 146 i Kodit të Proçedurave Administrative.

kopje

14

KREU III

PADIA GJYQËSORE

3.1 Si paditet një akt administrativ.

Padia gjyqësore është mjeti juridik me anë të së cilës vë në lëvizje gjykatën për

shqyrtimin e kërkesës për rishikim të një akti administrativ. Sipas përcaktimeve në Kodin

e Proçedurës Civile, padia mund të ngrihet për kërkimin e shfuqizimit ose ndryshimit të

një akti administrativ, si dhe për të kundërshtuar refuzimin e miratimit të një akti

administrativ ose që lihet pa u shqyrtuar në afatin e caktuar kundërshtimi i shtetasit në

organin kompetent administrativ11

. Kështu sipas këtij përcaktimi, padia mund të ngrihet

kur paditësi argumenton se akti administrativ është i paligjshëm dhe atij i cënohen

interesat e të drejtat e tij. Pra që paditësi të legjitimohet duhet që në radhë të parë të

argumentojë se akti administrativ është i kundraligjshëm. Ky argument duhet të dalë i

qartë që në paraqitjen e kërkesë-padisë në gjykatë, në rast të kundërt gjyqëtari vetëm

duhet të kthejë kërkesëpadinë duke caktuar edhe afatin për plotësimin e saj. Kërkesë-

padia duhet të përmbajë të gjihë elementet e saj esencial për të qënë e rregullt dhe e aftë

të fillojë shqyrtimin e çështjes në gjykatë. Elementët e saj i cakton ligji në nenin 154 të

Kodit të Proçedurës Civile, të cilët janë: Të shkruhet në gjuhen shqipe; të përmbajë

gjykatën ku paraqitet; gjeneralitetet e paditësit dhe të paditurit; objektin; faktet, rrethanat,

dokumentat, mjete të tjera mbi të cilat mbështetet padia; kërkimin e paditësit; vlerën e

padisë në rast se objekti është i vlerësueshëm. Jo çdo akt administrativ mund të

kundërshtohet në gjykatë si mosmarrëveshje apo konflikt. Është e rëndësishme për

gjykatën që të përcaktohet natyra e marrëdhënies juridike të krijuar për çdo rast, sepse kjo

mosmarrëveshje mund të zgjidhet si marrëdhënie juridike e fushave të tjera të së drejtës,

pavarësisht se buron si mosmarrëveshje nga një akt i administratës shtetërore. Për

shembull: marrëdhënia juridike e krijuar midis punëdhënësit dhe e punëmarrësit me

lidhjen e kontratës së punës, është marrëdhënie juridike që buron nga e drejta e punës.

Urdhëri i punëdhënësit për largimin nga puna të punëmarrësit edhe kur punëdhënësi është

organ shtetëror, nuk mund të trajtohet e të zgjidhet si një marrëdhënie juridike

administrative. Kërkesë tjetër për legjitimimin e paditësit është argumentimi se atij i

cënohen interesat dhe të drejtat e tij12

. Këto të fundit mund të dëmtohen si në mënyrë të

drejtëpërdejtë ashtu edhe në mënyrë të tërthortë. Cënimi në mënyrë të drejtëpërdrejtë i

interesave dhe i të drejtave është i kuptueshëm më lehtësisht, ndërsa dëmtimi i tërthortë i

tyre kërkon një vlerësim më të kujdesshëm të dëmtimit që shkakton akti administrativ.

Sipas nenit 328 të Kodit të Proçedurës Civile, afati për ngritjen e padisë është 30 ditë nga

dita e nesërme e shpalljes ose e njoftimit të vendimit të organit administrativ më të lartë,

që ka shqyrtuar ankesën në rrugë administrative. Kur ligji parashikon ankim direkt në

gjykatë, afati i ankimit fillon nga e nesërmja e shpalljes ose e njoftimit të aktit

administrativ ndaj të cilit është paraqitur padia. Juridiksioni administrativ merret me

mbrojtjen juridike të interesave të ligjshme të qytetarit të cënuar nga një akt i paligjshëm i

administratës shtetërore.

11

Referuar në nenin 324 i Kodit të Proçedurës Civile. 12

Referuar në nenin 325 të Kodit të Proçedurës Civile.

kopje

15

3.2 Aktet për të cilat nuk ngrihet padi.

Legjislacionoi ynë parashikon në mënyrë të shprehur aktet administrative për të cilat nuk

mund të ngrihet padi në gjykatë13

. Bëhet fjalë për aktet administrative që nxirren nga

Këshilli i Ministrave, nga qeveria e organeve qëndrore e lokale të administratës shtetërore

që përmbajnë një detyrim të përgjithshëm, përvec kur ato cënojnë të drejtat dhe interesat

e ligjshme të shtetasve. Pra nuk mund të ngrihet padi me anën e të cilës të kërkohet

shfuqizimi apo ndryshimi i një akti me karakter normativ i nxjerrë nga organe qëndrore

apo vendore të administratës shtetërore. Mund të ngrihet padi në gjykatë për akte

administrative që nuk janë të karakterit normativ, por janë akte administrative me

karakter individual. Gjykata e zakonshme do të jetë kompetente vetëm për shqyrtimin e

akteve administrative me karakter individual që nxjerr qeveria dhe organet e tjera

qëndrore apo lokale të administratës dhe jo të atyre me karakter normativ. Duke e

vendosur këtë si rregull të përgjithshëm, dispozita në referencë ka parashikuar fjalë për

fjalë përjashtimin: “ përveç se kur ato (aktet normative) cënojnë të drejtat dhe interesat e

shtetasve”. Kjo nuk mund të konsiderohet si pasaktësi në bërjen e ligjit, por si një

shqetësim për mbrojtjen e qytetarëve nga aktet e administratës shtetërore që prekin ata në

të drejtat apo interesat e ligjshme në mënyrë të padrejtë dhe në mënyre te kundërligjshme.

Gjithashtu nuk mund të ngrihet padi për aktet administrative të cilat janë në competence

të Gjykatës Kushtetuese. Sipas Kushtetutës, në kompetencë të Gjykatës Kushtetuese nuk

është lënë shqyrtimi i rasteve që kanë të bëjnë me bazueshmërinë në ligj të akteve

normative, por është lënë në kompetencë të saj pajtueshmëria e akteve normative të

organeve qëndrore dhe vendore me Kushtetutën dhe me marrëveshjet ndërkombëtare14

.

Në praktikë ndeshen raste kur akti është i paligjshëm por duke mos qënë kjo nën

kompetencën e Gjykatës Kushtetuese, këto akte nuk mund të ngelen jashtë kontrollit

gjyqësor prandaj do ti nënshtrohet shqyrtimit nga gjykata e zakonshme. Këtë qëndrim

mban edhe zoti Kristaq Traja i cili shprehet se: “Në qoftë se aktet normative të organeve

qëndrore dhe vendore bien ndesh me ligjet, Gjykata Kushtetuese nuk është kompetente të

shqyrtojë pajtueshmërinë e tyre. Në këto raste ësftë kompetente gjykata e zakonshme kur

implikohen të drejtat e individëve, që mendohet se shkelen nga aktet e mësipërme. Kjo,

natyrisht ndodh kur nuk është shkelur ndonjë normë kushtetuese, e cila do ta bënte

kompetente Gjykatën Kushtetuese”15

. Për të përcaktuar se aktet normative cënojnë

interesat e ligjshme të shtetasve është mjaft e vështirë dhe nxjerrja e tyre jashtë

juridiksionit gjyqësor, nuk është një zgjidhje lehtësuese për gjykatat. Prandaj paditësi në

mënyrë të veçantë në këtë rast, duhet të paraqesë argumenta të plota lidhur me

paligjshmërinë e aktit administrativ dhe sidomos të provojë faktet mbi të cilat paraqet

pretendimin e tij për cënimin e të drejtave dhe të interesave të ligjshme. Pra këto të drejta

dhe interesa të ligjshme duhet të jenë cënuar realisht dhe jo vetëm të ekzistojë vetëm

mundësia potenciale e cënimit të tyre nga akti normativ.

13

Parashikim i bërë nga neni 326 i Kodit të Proçedurës Civile. 14

Kompetencat e Gjykatës Kushtetuese janë të parashikuara në nenin 131 të Kushtetutës së Republikës së

Shqipërisë. Kompetenca në fjalë është pika b e tij. 15

Mendim i gjyqtarit Kristaq Traja në veprën e tij “Drejtësia Kushtetuese”.

kopje

16

Akte të tjera për të cilat nuk mund të ngrihet padi janë aktet administrative qe lidhen me

emërimin dhe shkarkimin e funksionarëve publikë. Këto akte kanë rregullim ligjor të

posaçëm16

. Së pari nuk ndodhemi para cënimit të ndonjë të drejte themelore kushtetuese,

dhe së dyti, nuk preket asnjë interes ligjor i këtyre individëve, përderisa vetë ligji e

parashikon një gjë të tillë. Për shembull, emërimi dhe shkarkimi i Shefit të Shtabit ë

Përgjithshëm, është e qartë për këdo, se ka në vetvete edhe qënien e një procesi që kalon

në aspekte të politikës së një shteti17

. Ashtu siç askush nuk mund të legjitimohet në

kërkimin se përse nuk është caktuar ai në një funksion të tillë, ashtu edhe personat e

emëruar në këto funksione nuk mund të legjitimohen nga gjykata për kundërshtimin e

largimit të tyre.

16

Pika b e nenit 326 i Kodit të Proçedurës Civile. 17

Shembull i marrë nga “Komentari i Kodit të Proçedurave Administrative”- Sokol Sadushi dhe Gent

Ibrahimi.

kopje

17

KREU IV

RISHIKIMI GJYQËSOR

4.1 Instituti i rishikimit gjyqësor.

Vullneti i organeve të administratës publike i shprehur në aktet administrative individuale

e normative e gjen pasqyrimin e tij në kushtetutë, në ligje, si dhe në dispozitat e tjera me

karakter nënligjor. E gjithë kjo veprimtari nuk është e pagabueshme dhe, për rrjedhojë, as

e pakontrollueshme. Mbikqyrja e veprimtarisë ekzekutive i nënshtrohet si kontrollit

politik, nëpërmjet organeve të caktuara për këtë qëllim, ashtu dhe kontrollit të brëndshëm

dhe atij gjyqësor. Instituti juridik i rishikimit në përgjithësi të veprimeve dhe akteve

administrative paraqitet tepër i rëndësishëm dhe trajtohet gjërësisht në doktrinën juridike.

Rishikimi përfshin të dy llojet e kontrolleve, që në Kodin e Proçedurave Administrative

sanksionohen në parimin e kontrollit të brëndshëm dhe atij gjyqësor. Ky është një ndër

parimet kryesore të administratës publike i cili parashikon se mbrojtja e të drejtave

kushtetuese dhe ligjore të personave privat realizohet duke ia nënshtruar veprimtarinë

administrative si kontrollit të brëndshëm administrativ ashtu edhe atij gjyqësor në

përputhje me dispozitat ligjore. Instituti i rishikimit gjyqësor të akeve administrative

përbën një garanci kushtetuese për shtetasit për mbrojtjen e të drejtave të tyre nëpërmjet

gjykimit të drejtë publik dhe nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme. Si doktrina ashtu

edhe ligji përcaktojnë organin kompetent që bën të pavlefshëm një veprim apo një akt

administrativ. Në legjislacionin tonë rishikimi gjyqësor i veprimeve dhe akteve

administrative u sanksionua si një parim kushtetues në ligjin “Për dispozitat kryesore

kushtetuese”18

në kreun “Për liritë dhe të drejtat themelore të njeriut”. Këto dispozita

kushtetuese garantuan për shtetasit disa të drejta gjyqësore themelore dhe ndërmjet tyre u

perfshi edhe e drejta për të shkuar në gjykatë në rast se ndonjë autortet publik kishte

cënuar te drejtat e një personi. Gjithashtu këtë të drejtë e garanton edhe Kushtetuta e

Republikës së Shqipërisë e cila parashikon se kushdo për mbrojtjen e të drejtave, të lirive

dhe interesave të tij kushtetuese dhe ligjore , ka të drejtën e një gjykimi të drejtë dhe

publik brenda një afati të arsyeshëm nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme e caktuar

me ligj. Gjithashtu kushdo ka të drejtë të rehabilitohet dhe ose të zhdemtohet në përputhje

me ligjin, në rast se është dëmtuar për shkak të një akti,veprimi ose mosveprimi të

paligjshëm të organeve shtetërore19

. Realizimi i këtyre të drejtave themelore nuk është

lënë që të bazohet vetëm në parimet e përgjithshme kushtetuese. Këto parime kanë gjetur

zbatimin e tyre edhe ne ligjet e tjera specifike. Kështu i gjithë legjislacioni i nxjerrë në

bazë dhe për zbatim të Kushtetutës, parimet thelbësore, të cilat trajtohen gjërësisht në

doktrinë, Kodi i Proçedurave Administrative, Kodi i Proçedurës Civile si dhe evoluimi që

pëson vazhdimisht jurisprudenca gjyqësore janë baza e rishikimit gjyqësor të akteve dhe

veprimeve administrative.

18

Neni 39 i ligjit nr.7491,dt.29.04.1991 “Për dispozitat kryesore kushtetuese” 19

Këto të drejta parashikohen në nenin 42 pika 2 dhe neni 44 i Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë

kopje

18

4.2 Qëllimi i rishikimit gjyqësor.

Rishikimi gjyqësor i akteve administrative kryhet nëpërmjet seksioneve administrative të

krijuara pranë gjykatave të zakonshme. Seksionet administrative bëjnë pjesë në pushtetin

gjyqësor dhe konsiderohen si pjesë integrale e tij. Pushteti i seksioneve administrative

pranë gjykatave varet nga legjislacioni që rregullon juridiksionin e tyre. Neni 324 pika a

i Kodit të Proçedurës Civile parashikon kompetencën e seksioneve administrative.

Seksionet administrative, sipas sistemit tonë gjyqësor, jo vetëm që mund të bëjnë të

pavlefshëm një veprim administrativ, në qoftë se ai është një tepri e juridiksionit, por dhe

të ndryshojnë aktin administrativ. Sigurisht që gjykata nuk mund të vlerësojë

përshtatshmërinë e një veprimi a akti administrativ por ka të drejtë të hyjë në të gjitha

cështjet e ligjshmërisë dhe mund të ndryshojë vetë përcaktimin administrativ. Qëllimi i

rishikimit gjyqësor kufizohet vetëm në aspektin e ligjshmërisë së aktit administrativ dhe

nuk shtrihet në shqyrtimin e përshtatshmërisë dhe rregullsisë së tij. Pra, funksioni

gjyqësor përqëndrohet në përcaktimin e ligjshmërisë së një veprimi administrativ, në

dallim nga ankimi administrativ, nëpërmjet të cilit organi administrativ shqyrton

ligjshmërinë dhe rregullsinë e aktit20

. Seksionet administrative pranë gjykatave janë i

vetmi forum i gjykimit administrativ. Ato gjykojnë mbi ligjshmërinë e një vendimi të një

organi administrativ, duke i hyrë çështjes në fakt për një zgjidhje në themel të konfliktit.

Për më tepër procedura në gjykimet administrative, ashtu si dhe në gjykimet e tjera,

bazohet në një hetim të rreptë gjyqësor, por gjithmonë pa tejkaluar parimin e

disponibilitetit të palëve. Ky është parim i rëndësishëm proçedurial, sipas të cilit gjykata

që gjykon mosmarrëveshjen duhet të shprehet mbi gjithçka që kërkohet dhe vetëm për atë

që kërkohet21

dhe gjykata duhet të shprehet për të gjitha kërkesat që parashtrohen në padi,

pa i kaluar kufijtë e saj22

. Sistemi ynë i së drejtës ka për qëllim të arrijë një balancë

optimale ndërmjet një administrate efektive dhe realizimit të interesave publikë nga njëra

anë, dhe ruajtjes së interesave individualë nga ana tjetër. Në ndjekje të këtij qëllimi,

sistemi ynë i së drejtës ka shfrytëzuar, gjithashtu, të njëjtën teknikë të proçesit gjyqësor,

ashtu si dhe në sistemet e ndryshme, përmes të cilit me kalimin e kohës ai është zhvilluar

dhe konsoliduar, duke udhëhequr dhe orientuar administratën tonë, si dhe përsosur më tej

kontrollin gjyqësor.

4.3 Shkaqet e rishikimit gjyqesor.

Disa nga momentet kryesore bazë, të cilat bëhen shkak për rishikimin gjyqësor të akteve

administrative janë:

-Mosrespektimi i formës dhe i proçedurës.

-Pamjaftueshmëria e kompetencave

-Tejkalimi i juridiksionit

-Defektet thelbësore23

. etj.

Për sa i përket shkakut të parë, mosrespektimin e kërkesave të formës ose të

proçedurës për nxjerrjen e aktit nga një autoritet administrativ në ushtrimin e pushtetit të

tij, Kodi i Proçedurave Administrative e konsideron si shkak të mjaftueshëm për t’ia

20

Neni 137 pika 2 i Kodit të Proçedurave Administrative. 21

Neni 6 i Kodit të Proçedurës Civile 22

Neni 28 i Kodit të Proçedurës Civile 23

Referuar në veprën e Dr. Sokol Sadushi “E drejta administrative”

kopje

19

nënshtruar rishikimt gjyqësor aktin a veprimin administrativ24

. Përjashtimisht

mosrespektimi i formës dhe i proçedurës nuk sjell detyrimisht pavlefshmëri të aktit a

veprimit administrativ të kryer nga organi kompetent. Ky mosrespektim mund të mos

përbëjë cënim të procesit ligjor dhe për rrjedhojë të mos paraqitet i rëndësishëm nëse në

një rast konkret nuk ka patur ndikim kryesor dhe të domosdoshëm për aktin e nxjerrë, dhe

kur vendimi i nxjerrë mund të mbrohet ligjërisht edhe mbi baza të tjera. Sidoqoftë, të

gjitha këto vlerësohen sipas rastit dhe nuk mund të vlerësohen në mënyrë strikte.

Për sa i

përket shkakut të dytë, pamjaftueshmëria e kompetencës për të nxjerrë një akt

administrativ paraqitet në situata të ndryshme. Vullneti administrativ i shfaqur nga një

person i cili nuk është i emëruar në një detyrë a funksion shtetëror, që është pezulluar a

lëvizur prej saj, nuk është akt juridik. Një akt i tillë mund të deklarohet i pavlefshëm në

cdo kohë nga gjykata. Një vendim i një autoriteti administrativ mund të jetë gjithashtu i

pavlefshëm kur nxirret nga një organ që i përket një pushteti tjetër. Një akt administrativ i

marrë nga një autoritet që i takon, për shembull pushtetit vendor, do të jetë i pavlefshëm

në rast se duhet të merret nga një autoritet që i takon pushtetit qëndror.

Shkaku i tretë ka të bëjë me

tejkalimin e juridiksionit kur një autoritet administrativ vepron mbi një çështje që shtrihet

përtej kufijve të tij territorial ose kur vepron mbi një çështje që nuk i përket atij. Të

vepruarit si në rastin e parë, konsiderohet si tejkalim i juridiksionit territorial ndërsa

vepron mbi një çështje që nuk i përket atij, përbën tejkalim të juridiksionit thelbësor.

Tejkalim i juridiksionit territorial. Juridiksionin për të nxjerrë një akt administrativ e ka

vetëm autoriteti brënda juridiksionit territorial të të cilit ndodh marrëdhënia juridike.

Tejkalim i juridiksionit thelbësor. Një autoritet administrativ i një instance më të lartë në

të njëjtin department kryen funksione që i janë dhënë autoritetit të instancës më të ulët.

Shkaku i katërt ka të bëjë me defektet thelbësore të cilat janë të metat që kanë të

bëjnë me përmbajtjen ose thelbin e një akti a veprimi administrativ. Këto defekte mund të

jenë veprime administrative të cilat nuk bazohen në ligj ose janë rrjedhojë e

keqkuptimeve a keqinterpretimeve të ligjeve. Kodi i Proçedurave Administrative

shprehimisht kërkon që përmbajtja e një akti administrativ duhet të jetë mjaftueshmërisht

e qartë dhe e përcaktuar25

. Kjo do të thotë se për nxjerrësit e aktit administrativ, ashtu

edhe për personat e tjerë të interesuar a palët e treta që janë jashtë objektit dhe

përmbajtjes së aktit, ai duhet të jetë plotësisht i qartë dhe jo i dykuptimtë. Palët e

interesuara mund të përdorin mjete të pandershme si mashtrimin, rryshfetin ose detyrimin

për të fituar një akt administrativ ose vetë administrata mund të përdorë mjete të gabuara

për të arritur një objekt konkret. Në raste të tilla akti përbën shkak për të qënë objekt i

rishikimit gjyqësor për arsye të përdorimit të mjeteve të gabuara.

24

Bazuar në nenin 116, shkronja c të Kodit të Procedurave Administrative i cili parashikon: Aktet

administrative do të quhen absolutisht të pavlefshme, në kuptimin e këtij Kodi kur akti është nxjerrë në

kundërshtim me formën dhe procedurën e kërkuar nga ligji.

25 Neni 109 i Kodit të Proçedurave Administrative parashikon: Arsyetimi duhet të jetë i qartë dhe të

përfshijë shpjegimin e bazës ligjore dhe faktike të aktit.

kopje

20

KREU V

AKTUALITET DHE PREMISAT PËR TË ARDHMEN

5.1 Gjendja aktuale e shqyrtimit gjyqësor të konflikteve administrative në Shqipëri.

Në vëndin tonë shqyrtimi gjyqësor i akteve administrative aktualisht i është ngarkuar

sistemit gjyqësor të zakonshëm26

. Në përgjithësi, dispozitat e Kodit të Proçedurës Civile

zbatohen për gjykimet e çështjeve administrative, përveç kur në Kod parashikohet

ndryshe27

. Mosmarrëveshjet administrative mund të paraqiten për shqyrtim gjyqësor,

nëse:

- organi administrativ ka vepruar në cilësinë e tij si ushtrues i të drejtave

sovrane/autoritetit shtetëror;

- paditësi kërkon anulimin ose ndryshimin e aktit administrativ, ose kundërshton

refuzimin e organit administrativ për nxjerrjen e një akti administrativ ose mosshqyrtimin

nga organi administrativ të ankesës së paditësit brenda afatit të caktuar, dhe

- paditësi argumenton që akti administrativ është i paligjshëm dhe kjo cenon interesat dhe

të drejtat e tij.

Megjithatë, para paraqitjes së çështjes në gjykatë, paditësi duhet të kërkojë vendimin e

organit më të lartë administrativ, që shqyrton ankesën në rrugë administrative, përveç kur

ligji parashikon ankim të drejtpërdrejtë në gjykatë28

. Organi administrativ kompetent që

ka nxjerrë ose nuk ka nxjerrë aktin administrativ kundër të cilit është bërë ankimi duhet të

vendosë mbi ankimin administrativ brenda një muaji nga paraqitja e tij. Nëse ai nuk e

pranon ankimin, ai është i detyruar ta transferojë ankimin tek organi epror, i cili duhet të

vendosë në lidhje me ankimin brenda dy javësh. Nëse organet administrative nuk u

përmbahen afateve, ankimuesi mund t’i drejtohet drejtpërdrejt gjykatës29

. Sistemi

gjyqësor shqiptar përbëhet nga tre shkallë, që janë gjykatat e rrethit (aktualisht 29) si

shkallë e parë, gjykatat e apelit (aktualisht 6) dhe Gjykata e Lartë si shkallë rekursi.

Shkalla e Parë

Për gjykimin e çështjeve administrative të shkallës së parë, janë krijuar seksione të

veçanta në 17 gjykata rrethi, duke patur juridiksion të zgjeruar territorial me qëllim që të

mbulojnë zonat e gjykatave të tjera të rrethit30

. Në Gjykatën e Rrethit Tiranë çështjet

administrative gjykohen ekskluzivisht nga një seksion administrativ që përbëhet nga tetë

gjyqtarë; këta gjyqtarë duhet të gjykojnë edhe çështje të tjera vetëm nëse kjo imponohet

nga ngarkesa e punës. Ndërsa në Gjykatën e Rrethit Durrës çështjet administrative

gjykohen nga një seksion administrativ të përbërë nga pesë gjyqtarë ndërkohë që gjithsej

janë njëzet e tre gjyqëtarë, në organikë janë njëzet e katër por realisht gjykojnë vetëm

njëzet e tre pasi njëri gjyqtar mungon. Në pjesën më të madhe të gjykatave, gjyqtarët e

26

Nenet 2, 5,7 Ligji Nr. 8346, date 28 Dhjetor 1998 “Mbi Organizimin e Pushtetit Gjyqësor në Republikën

e Shqipërisë” 27

Neni 323 i Kodit të Proçedurës Civile , për dispozitat e veçanta shih nenet 324 deri 332. 28

Neni 328 të Kodit të Proçedurës Civile; për hollësi procedurale brenda administratës 29

Nenet141, 142 të Kodit të Proçedurave Administrative në lidhje me Nenin 328, paragrafi 2 i Kodit të

Proçedurës Civile 30

Siç kërkohet nga Neni 320/a Kodit të Proçcedurës Civile; Dekreti i Presidentit Nr. 1501, datë 29 maj

1996 “Mbi Krijimin e Seksioneve Administrative, Tregtare dhe Familjare në Gjykatat e Rrethit”

kopje

21

seksioneve administrative duhet të shqyrtojnë edhe çështje jo-administrative në një masë

të konsiderueshme, për shkak të numrit të pakët të çështjeve administrative dhe të

gjyqtarëve në gjykatat e tyre31

. Në disa nga gjykatat e rrethit, veçanërisht në gjykatat më

të vogla, të gjitha çështjet shpërndahen ndërmjet të gjithë gjyqtarëve megjithë ekzistencën

formale të një seksioni administrativ, me qëllim që të arrihet një shpërndarje më e

barabartë e ngarkesës së punës32

. Çështjet administrative (si çështjet e tjera civile)

gjykohen nga në gjyqtar i vetëm, nëse vlera nuk i kalon 20 milion lekë, përndryshe nga

një trup gjykues me tre gjyqtarë.

Shkalla e Dytë

Në gjykatat e apelit, në trup gjykues duhet të marrin pjesë gjyqtarët e specializuar për

çështjet administrative33

. Praktikisht të gjithë gjyqtarët e gjykatave të apelit që kanë

ndjekur trajnime shtesë për çështjet administrative, konsiderohen të specializuar në këtë

fushë dhe marrin pjesë në gjykimin e çështjeve administrative34

. Çështjet gjykohen nga

trupa gjykues me tre gjyqtarë.

Shkalla e Tretë

Në lidhje me Gjykatën e Lartë nuk ka dispozita që të kërkojnë specializim. Praktikisht,

çështjet administrative shqyrtohen nga të gjithë gjyqtarët e dhomës civile. Çështjet

gjykohen me trup gjykues me pesë gjyqtarë. Nuk ka të dhëna mbi numrin e çështjeve

administrative në Gjykatën e Lartë.

5.2 Eksperienca përkatëse në vendet e tjera evropiane35

Organizimi i shqyrtimit gjyqësor të akteve administrative ndryshon në masë të

konsiderueshme ndërmjet vendeve evropiane në lidhje me çështjen e pasjes së gjykatave

administrative autonome apo ngarkimit të juridiksionit administrativ gjykatave të

zakonshme dhe numrit të shkallëve gjyqësore. Me qëllim që të përfitojmë nga

eksperienca e tyre e ndryshme, do te merren si referencë vetëm vendet me më pak se 10

milion banorë, pasi Shqipëria ka vetëm 3.1 milion banorë dhe premisat organizative nuk

janë të krahasueshme me vendet me një popullatë shumë më të madhe. Disa vende të

tjera që ia kanë ngarkuar juridiksionin administrativ plotësisht sistemit gjyqësor të

zakonshëm me tre shkallë janë psh, Danimarka (5.4 milion banorë), Norvegjia (4.5

milion) dhe Sllovakia (5.4 milion). Në Danimarkë sistemi gjyqësor momentalisht

përbëhet nga 82 gjykata rrethi, dy Gjykata të Larta dhe Gjykata Supreme. Nuk ka

gjyqtarë që të gjykojnë vetëm çështje administrative. Çështjet gjykohen nga një gjyqtar i

vetëm në shkallën e parë, nga një trup gjykues me tre gjyqtarë në Gjykatat e Larta dhe

nga një trup gjykues me të paktën pesë gjyqtarë në Gjykatën Supreme. Ka filluar tashmë

një riorganizim i të gjithë sistemit gjyqësor , që do ta reduktojë numrin e gjykatave të

rrethit në 22, të cilat do të ushtrojnë juridiksion në shkallë të parë për të gjitha çështjet

31

Informacin i marrë nga sekretaria e gjykatës së Rrethit Gjyqësor Durrës. 32

Ky informacion është marrë në kontekstin e vizitave në gjykata në të gjithë vendin, për një periudhë 3

mujore, vizita të bëra nga Misioni Europian i asistencës për Sistemin Shqipëtar të drejtësisë- marrë në

faqen e internetit te EURALIUS ëëë.euralius.org.al 33

Neni 333 Kodit të Proçedurës Civile. 34

Informacioni i marrë gojarisht nga kancelarët e gjykatave të apelit 35

informacioni është marrë faqja ne Internet e Shoqatës së Këshillave të Shtetit dhe Juridiksioneve

Administrative Supreme të Bashkimit Evropian (http://193.191.217.21/en/home_en.html).

kopje

22

administrative. Qëllimi i këtij riorganizimi është sigurimi i një përdorimi më të dobishëm

të burimeve në gjykata, duke i dhënë kështu mundësi Gjykatës Supreme për t’u

përqëndruar mbi çështjet me interes të lartë. Megjithatë, pasja e një sistemi gjyqësor të

unifikuar duket se është një gjetje me vend. Sisteme autonome të

gjykatave administrative ekzistojnë, psh, në Austri, Finlandë, Suedi dhe Lituani. Në

Austri juridiksioni administrativ autonom aktualisht ushtrohet nga Gjykata e Lartë

Administrative si shkalla e parë dhe e fundit gjyqësore. Megjithatë, ekzistojnë dy shkallë

të mjeteve ligjore të mbrojtjes brenda administratës që duhen ushtruar para se të vihet në

lëvizje gjykata. çështjet gjykohen nga 61 gjyqtarë që përgjithësisht janë pjesë e trupave

gjykues prej pesë gjyqtarësh. Juridiksioni administrativ autonom në Austri nuk

kundërshtohet, pasja e vetëm një shkalle gjyqësore të nivelit të lartë konsiderohet si jo e

kënaqshme. Një reformë që është planifikuar parashikon një mjet të vetëm të mbrojtjes

ligjore brenda administratës dhe krijimin e (të paktën 10) gjykatave administrative në

shkallë të parë, ndërsa Gjykata e Lartë Administrative do të bëhet shkallë rekursi që

shqyrton vetëm çështjet ligjore të rëndësisë së veçantë. Në Finlandë (5.2 milion), sistemi

autonom i juridiksionit administrativ përbëhet nga dy shkallë. Tetë gjykata rajonale

administrative, me 156 gjyqtarë, gjykojnë një ngarkesë vjetore prej 20 000 çështje të

ardhura, zakonisht me trup gjykues prej tre gjyqtarësh. Në Gjykatën Administrative

Supreme gjykohen rreth 3 800 çështje nga 21 gjyqtarë, zakonisht me trup gjykues të

përbërë nga pesë gjyqtarë. Projekt-ndryshimet që janë në shqyrtim e sipër në parlament

parashikojnë që në gjykatat administrative rajonale mund të gjykohen më shumë çështje

nga një gjyqtar i vetëm. Në përgjithësi, mendohet që sistemi në praktikë të ketë qenë

funksional. Suedia (8.9 milion) ka një sistem gjyqësor administrativ autonom që përbëhet

nga tre shkallë. Shkalla e parë përbëhet nga 23 gjykata administrative qarku me 123

gjyqtarë profesionistë, të cilët gjykojnë çështje me trup gjykues më një gjyqtar dhe tre

ndihmësgjyqtarë. Katër Gjykata Administrative Apeli me 93 gjyqtarë që gjykojnë në

trupa gjykues përkatësisht me tre dhe dy gjyqtarë. Gjykata Supreme Administrative me

18 gjyqtarë. Me sa duket, sistemi mendohet të mos jetë i pranueshëm, pasi një program

reforme i qeverisë parashikon shkrirjen e administratës së gjykatave administrative të

qarkut me atë të gjykatës së rrethit në të njëjtën bashki me qëllim që të arrihet shkëmbimi

i ekspertizës ndërmjet gjyqtarëve dhe personelit tjetër, por gjithashtu të përdoren më me

efikasitet burimet.

Një ekspert suedez, i ngarkuar nga Këshilli i Europës36

, përpiloi

argumentet në favor dhe kundër krijimit të gjykatave të specializuara bazuar mbi

eksperiencën në Suedi dhe arriti konkluzionin që një gjyqësor i unifikuar duhej të

preferohej dhe “gjykatat e veçanta duhet të evitohen, përveç kur ka një numër të

mjaftueshëm të çështjeve brenda një fushë specifike te identifikuar të ligjit. Ngarkesa e

pritshme e punës duhet të kërkojë më shumë se dhjetë gjyqtarë që gjykata e veçantë të

mund të qëndrojë”. Lituania (3.5 milion banorë) ka një sistem gjyqësor administrativ

autonom me dy shkallë, pesë gjykata administrative rajonale me 45 gjyqtarë që zakonisht

gjykojnë në trup gjykues me tre gjyqtarë, dhe Gjykata Administrative Supreme me 15

gjyqtarë, që gjykojnë në trup gjykues me tre ose pesë gjyqtarë. Një vlerësim i kryer në

vitin 2003 e ka gjetur sistemin përgjithësisht të pranueshëm. Vende të tjera, sidomos disa

vende shumë të vogla të Europës Lindore, kanë krijuar sisteme të përziera. Në Letoni (2.3

36

Shih raportin e Z Anders Lindgren/Suedi në: CEPEJ, Juridiksioni Territorial, 05 Dhjetor 2003, f. 20-26,

30-32

kopje

23

milion banorë), gjykatat administrative autonome gjykojnë në shkallën e parë dhe të dytë,

ndërsa Gjykata Supreme e sistemit gjyqësor të zakonshëm funksionon si shkalla e fundit

në çështjet administrative. Në Estoni (1.4 milion banorë) çështjet administrative gjykohen

nga dy gjykata administrative të shkallës së parë, me 27 gjyqtarë që përgjithësisht

gjykojnë si gjyqtarë të vetëm. Në shkallën e dytë, dhomat administrative (11 gjyqtarë) të

dy Gjykatave të zakonshme të Apelit gjykojnë çështje administrative me trup gjykues me

tre gjyqtarë. Në shkallën e tretë një dhomë administrative (5 gjyqtarë) në Gjykatën

Supreme i shqyrton çështjet përkatëse me trup gjykues me, përkatësisht, tre ose pesë

gjyqtarë. Krijimi i gjykatave të veçanta është konsideruar sukses, pasi numri i çështjeve

të kthyera në shkallën e parë nga shkalla e dytë është pakësuar dhe numri i çështjeve të

ardhura në shkallën e parë nuk është pakësuar. Në Slloveni (2 milion banorë), sistemi

gjyqësor administrativ përbëhet nga dy shkallë. Gjykata Administrative që ka statusin e

një gjykatë më të lartë shqyrton çështjet administrative në shkallë të parë. Ankimet

shqyrtohen nga Gjykata Supreme, e cila ka një Departament për Shqyrtimin

Administrativ. Vlerësimi i informacionit të marrë nuk çon në ndonjë konkluzion të qartë

nëse është më e preferueshme pasja e gjykatave administrative autonome apo ngarkimi i

juridiksionit administrativ gjykatave të zakonshme. Ky nuk është një rezultat i papritur,

pasi suksesi i çdo modeli varet nga shumë faktorë që ndryshojnë nga njëri vend në tjetrin,

psh, objekti i juridiksionit administrativ, dendësia e popullsisë, dendësia e gjykatave,

numri i gjyqtarëve në raport me numrin e banorëve, numri i shkallëve dhe përbërja e

trupit gjykues, sofistikimi dhe kompleksiteti i ligjit dhe praktikës gjyqësore, buxheti

gjyqësor dhe faktorë të tjerë. Megjithatë, modelet e ndryshme të zgjedhura nga vendet

tregojnë që një sistem autonom i gjykatave administrative kërkon një numër të madh

çështjesh me qëllim që të ketë një ngarkesë të mjaftueshme çështjesh edhe në shkallën e

fundit. Meqenëse numri i çështjeve është në një shkallë të konsiderueshme në proporcion

me numrin e popullsisë, vendet e vogla do të ishte mirë t’ia ngarkonin juridiksionin e

shkallës së fundit gjykatës më të lartë të sistemit të tyre të zakonshëm. Eksperienca

austriake tregon që pasja e vetëm një shkalle gjyqësore nuk është efikase, pasi kjo e

ngarkon gjykatën e nivelit të lartë edhe me çështje të vogla. Nga ana tjetër, duke patur dy

shkallë të juridiksionit administrativ duket se është funksionale në praktikë në shumë

vende – edhe nëse sistemi gjyqësor i zakonshëm është me tre shkallë.

5.3 Standardet evropiane në lidhje me shqyrtimin gjyqësor të akteve

administrative37

.

Shqyrtimi i efektshëm gjyqësor i akteve administrative është një element thelbësor i

sistemit të mbrojtjes së të drejtave të njeriut dhe në të njëjtën kohë është një instrument i

domosdoshëm për përmirësimin e cilësisë së veprimtarisë administrative dhe për të

siguruar qeverisje të mirë. Për më tepër, është një kërkesë e një ekonomie në zhvillim,

pasi siguria e tregtisë dhe investimeve ndërkombëtare kërkojnë organe publike vendim-

37

Jean-Marie Ëoehrling - Kontrolli Gjyqësor i Autoriteteve Administrative në Europë: Drejt një Modeli të

Përbashkët, i redaktuar nga SIGMA (një iniciativë e përbashkët e OSBE-së dhe BE-së). Në këtë material

gjenden shumë standarte por unë kam paraqitur vetëm disa prej tyre tek të cilat e ndiej veten të aftë për ti

shpjeguar.

kopje

24

marrëse që t’u nënshtrohen mjeteve të efektshme të mbrojtjes. Kjo ide themelore është

pranuar nga të gjithë vendet europiane në këto dekadat e fundit, pavarësisht qëndrimeve

të ndryshme në lidhje me krijimin dhe organizimin e juridiksionit administrativ. Edhe pse

ky zhvillim bazohet në tradita të ndryshme dhe fusha e gjykimeve administrative

ndryshon shumë në sistemet ligjore të shteteve të ndryshme, po ngrihet një kuadër

përherë e më i qëndrueshëm i parimeve të përbashkëta. Këtu nuk përcaktohet se si duhet

të organizohet shqyrtimi gjyqësor, por parashikon rregullat e përgjithshme që duhet të

respektohen nga Shtetet Anëtare në organizimin e shqyrtimit gjyqësor të akteve

administrative, dmth, ai reflekton gjendjen e tashme të “Standardeve Europiane” të cilat

duhet të respektohen.

Në kuadrin e këtij diskutimi, vlejnë parimet e mëposhtme:

Shqyrtimi gjyqësor duhet të kryhet nga një gjykatë e ngritur me ligj pavarësia dhe

paanësia e të cilës garantohen në kushtet e Rekomandimit Mbi Pavarësinë,

Efikasitetin dhe Rolin e Gjyqtarëve.

Ky parim konfirmon që zgjidhja e një mosmarrëveshjeje administrative është çështje e

një gjykate të ngritur me ligj, në pajtim me kërkesat e Konventës Europiane për të Drejtat

e Njeriut. Megjithëse kjo e fundit fillimisht mendohej të zbatohej në fushën

administrative, Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut e ka konsideruar atë të

zbatueshme për çështjet administrative qysh nga viti 197138

. Ndarja e juridiksioneve

administrative është e një rëndësie të veçantë. Meqenëse u kërkohet të zgjidhin

mosmarrëveshje ku përfshihen organe publike, gjyqtarët e çështjeve administrative janë

të ekspozuar përballë një rreziku të lartë të të qenit të ndikuar apo që konsiderohen sikur

janë të ndikuar nga pushteti ekzekutiv. Kështu, juridiksionet e veçanta priten që të japin

të njëjtat garanci të paanësisë dhe pavarësisë si dhe gjykatat e zakonshme. Gjyqtarët e

çështjeve administrative nuk duhet të jenë nëpunës civilë që pak a shumë shqyrtojnë

ankesa administrative formale, por gjyqtarë të vërtetë dhe plotësisht të pavarur.

Gjykata mund të jetë një gjykatë administrative ose pjesë e sistemit të zakonshëm

gjyqësor

Ky parim plotëson të mëparshmin, duke përcaktuar karakteristikat e organit përgjegjës

për shqyrtimin gjyqësor të akteve administrative. Ky u referohet të dy modeleve që

ushtrohen tradicionalisht në vendet europiane, dmth, një juridiksion administrativ që

është autonom dhe një që është i integruar në sistemin gjyqësor të zakonshëm. Këto

modele shpesh janë vendosur kundrejt njeri-tjetrit duke e specifikuar të parin si një

juridiksion administrativ “të specializuar”. Megjithatë, kjo kundërvënie nuk

korrespondon domosdoshmërisht me ndonjë ndryshim thelbësor, pasi edhe sistemi

gjyqësor i zakonshëm mund të sigurojë një shkallë të lartë specializimi duke krijuar

dhoma ose seksione të çështjeve administrative, ashtu siç kanë bërë shumica e vendeve

që kanë ruajtur unitetin e juridiksionit. Sidoqoftë, përsa i takon përputhshmërisë me

standardet europiane, të dy modelet janë të barabartë.

38

Gilles Dutertre, Pjesë nga çështjet kryesore, Gjykata Europiane e të Drejtave të Njeriut 2003, f. 174-180

kopje

25

Vendimi i gjykatës që shqyrton një akt administrative, të paktën në çështjet e

rëndësishme, duhet t’i nënshtrohet ankimimit në një gjykatë më të lartë, përveç

kur çështja i dërgohet drejtpërdrejt gjykatës më të lartë administrative në pajtim

me legjislacionin vendas.

Megjithëse në bazë të Konventës për të Drejtat e njeriut mjetet e ankimit nuk janë

detyruese, kërkohet një e drejtë ankimi në shumicën e rasteve, me mendimin që mbrojtja

e përshtatshme gjyqësore përfshin të drejtën për një gjykim të dytë. Megjithatë, është në

kompetencën e Shtetit të vendosë kufirin brenda të cilit mund të bëhen ankime tek

gjykatat më të larta dhe të specifikojnë juridiksionin e organit të ankimit. Meqenëse

përfshirja e një instance më të lartë në gjykimin administrativ mendohet thelbësore për të

garantuar njëtrajtshmërinë e praktikës gjyqësore administrative, parimi nuk zbatohet nëse

një çështje i dërgohet drejtpërdrejt gjykatës më të lartë në pajtim me ligjin e brendshëm.

Personave fizikë dhe juridikë mund t’u kërkohet të ushtrojnë mjetet mbrojtëse të

parashikuara nga ligji i brendshëm para se të kenë të drejtën e shqyrtimit

gjyqësor. Procedura e ushtrimit të këtyre mjeteve mbrojtëse nuk duhet të jetë e

tejzgjatur.

Ushtrimi i mjeteve të tjera mbrojtëse para kërkimit të shqyrtimit gjyqësor bën të mundur

parandalimin e ngarkesës së tepërt të punës për gjykatat duke ndikuar në efikasitetin

gjyqësor. Kjo është në interes të gjyqësorit dhe administratës dhe mund të kontribuojë në

pakësimin e shpenzimeve procedurale për individin. Megjithatë, ky detyrim nuk duhet të

ndalojë personat fizikë dhe juridikë të kërkojnë shqyrtimin gjyqësor të aktit administrativ

duke e zgjatur gjykimin në tërësi në mënyrë të parregullt.

Këshilli i Europës dhe Konventa Europiane për të

Drejtat e Njeriut (KEDNJ) kanë luajtur një rol të veçantë në përcaktimin e standardeve në

kontrollin gjyqësor të veprimtarisë së administratës publike. Këshilli i Europës ka

miratuar disa rekomandime dhe ka shpërndarë informacion, dokumente dhe studime mbi

praktikat më të mira. Bashkimi Europian, e kryesisht vendimet gjyqësore me fuqi ligjore

të Gjykatës Evropiane të Drejtësisë, ushtron një ndikim të rëndësishëm në përafrimin e

traditave kombëtare mbi kontrollin gjyqësor. Këto vendime gjyqësore me fuqi ligjore, po

influencojnë shtetet anëtare të BE-së sikundër edhe vendet kandidate. Disa teknika që

kanë ndezur debate si nocioni ligjor i përgjegjësisë dhe kontrolli i fuqive diskreciale, i

kanë të gjitha rrënjët në legjislacionin e shteteve anëtare. Në këto rrethana, një numër i

konsiderueshëm shtetesh anëtare të BE-së si dhe disa vende kandidate, janë duke

rivlerësuar zgjedhjet organizative që kanë bërë si dhe rregullat proçedurale të shqyrtimit

gjyqësor mbi aktivitetet administrative.

5.4 . Zgjidhje të mundshme për Shqipërinë

Është e qartë nga shtjellimet e mësipërme që nuk mund të ketë një zgjidhje ideale, dmth,

një sistem gjyqësor efektiv dhe me efikasitet të shpenzimeve, që të ketë gjykatë me

juridiksion të plotë në çdo rreth dhe në të njëjtën kohë gjyqtarë shumë të specializuar.

kopje

26

Zgjidhja më e mirë e mundshme mund të jetë një kompromis në balancimin e drejtë të

interesave të kundërt, dhe duke marrë parasysh edhe mundësinë e realizimit në praktikë.

Mundësia 1: Moskryerja e ndryshimeve në organizimin e tashëm të juridiksionit

administrativ.

Nëse i jepet prioritet mundësisë për t’iu drejtuar lehtësisht gjykatave administrative për të

gjithë qytetarët në Shqipëri, nuk duhet të diskutohet asnjë ndryshim në lidhje me

organizimin e juridiksionit administrativ. Siç u tha më lart, struktura e tashme e sistemit

gjyqësor përputhet me disa nga standardet evropiane. Për momentin nuk kërkohet të

bëhen as shpenzime dhe as të ndërmerret ndonjë veprim. Para marrjes së ndonjë vendimi

me pasoja afatgjata duhet të shikohen zhvillimet pasuese.

Mundësia 2: Përqendrimi i juridiksionit administrativ të shkallës së parë në gjykatat e

rrethit të Tiranës, Durrësit, Korçës, Gjirokastrës, Shkodrës dhe Vlorës.

Megjithatë, me qëllim që të arrihen përmirësimet e pritshme nga një shkallë më e lartë

specializimi, juridiksioni administrativ i shkallës së parë duhet të jetë më i përqendruar

nga sa është për momentin (në 17 gjykata rrethi). Nga ana tjetër, me qëllim që të mos

shkelet e drejta për t’iu drejtuar gjykatës, juridiksioni administrativ i shkallës së parë

duhet të sigurohet në më shumë se një vend dhe këto vende duhet të jenë shpërndarë në të

gjithë vendin. Në përcaktimin e një numri të përshtatshëm gjykatash me juridiksion

administrativ të shkallës së parë, duhet të ruhet një strukturë transparente dhe funksionale

e sistemit gjyqësor në tërësi.

Veçanërisht zgjerimi i juridiksionit administrativ të gjykatave të rrethit në rrethe të tjera

duhet të mos dalë tej territorit të gjykatës përkatëse të apelit.

Mundësia 3: Ngritja e gjykatave administrative autonome

Në lidhje me ambientet, gjykatat administrative nuk kanë ndonjë nevojë të veçantë që

nuk mund ose nuk ofrohet nga sistemi gjykatave të zakonshme. Të paktën për momentin

nuk ka diferenca thelbësore ndërmjet juridiksionit të zakonshëm dhe atij të specializuar

në lidhje me rregullat procedurale dhe shkallët, pasi në parim Kodi i Procedurës Civile

zbatohet edhe për çështjet administrative. Disa dispozita të pakta duket se nuk shkaktojnë

probleme në lidhje me menaxhimin e çështjeve. Megjithatë është e mundshme që

ndryshimet e dispozitave procedurale për çështjet administrative që duhet të merren

parasysh mund të vendosin kërkesa specifike në mbështetje të gjykatave autonome për

arsyet e një menaxhimi më të mirë.

kopje

27

KREU-VI

ZGJIDHJA E KONFLIKTIT NE GJYKATEN ADMINISTRATIVE

Franca konsiderohet ‘djep’ i gjyqësisë administrative. C’është e vërteta, praktika juridike

franceze ka krijuar format e para të gjyqësisë administrative dhe të konfliktit

administrativ(le contentieux administratif). Në fillim të shekullit të XIX-të, zgjidhja e

konflikteve administrative midis administratës publike dhe qytetarëve i ishte besuar

këshillave të veçanta dhe Këshillit Shtetëror. Në këtë mënyrë, Franca shërbeu si ‘model’

dhe si ‘shembull’ për gjyqësinë administrative që, më vonë, u ndoq edhe nga vendet e

tjera të Europës.

Qysh në shqyrtimet hyrëse vlen të theksohet se Këshilli Shtetëror në Francë, nga një

‘organ administrativ’ me kohë ‘u shndërrua’ në një ‘gjykatë të veçantë administrative’,

me kompetencë që të zgjidhë konfliktet administrative. Një fakt i tillë ‘ndikoi në masë të

madhe’ në ‘qëndrimin e teorisë franceze’, sipas së cilës gjykatat e veçanta administrative

u konsideruan ‘pjesë e pushtetit administrativ’, e jo ‘pjesë e pushtetit gjyqësor. Në fakt,

doktrina franceze përherë ka ‘refuzuar’ që Këshillin Shtetëror dhe gjykatat e tjera

administrative t’i trajtojë si pjesë e ‘sistemit unik gjyqësoro-juridik’, veçse i ka paraqitur

si ‘ organizata të veçanta’, të lindura në ‘krahun e administratës39

. Gjyqësia

administrative sot është e përhapur gjithandej nëpër Europë. Në Shqipëri po bëhen

përpjekje për instalimin e saj. Ka një projektligj, por procedurat kanë ngecur. .Në

vështrimin e parë, i referohet historikut të instalimit të gjykatave administrative,

hezitimeve dhe rezervave të para ndaj saj, përqafimit të modeleve të ndryshme, me një

qasje të përgjithshme për mundësitë dhe përparësitë, ndërsa vështrimi i dytë përgjigjet në

pyetjen që shtron konferenca për gjykatat administrative në Shqipëri: alternativë apo

domosdoshmëri.

6.1 Shqyrtimi ligjor i akteve administrative nga gjykatat e pavarura

Për të realizuar këtë punim u bë një krahasim midis mënyrës aktuale të zgjidhjes së

mosmarrëveshjeve të biznesit dhe administratës shtetërore dhe mënyrës si do të

zgjidheshin ato me anë të një organi të specializuar gjyqësor siç është Gjykata

Administrative.

Shqyrtimi gjyqësor i veprimtarisë së organeve qeverisëse e ka origjinën e vet në

filozofinë e shtetit që qeveriset dhe kufizohet nga ligji dhe bazohet tek parimi i epërsisësë

ligjit. Në ditët e sotme, një shtet ligjor nuk mund të mendohet pa akses për të gjithë

qytetarët tek një gjykatë e pavarur dhe e paanshme, e themeluar në bazë të ligjit dhe e aftë

për të përmbushur kërkesat e zhvillimit të një gjykimi të drejtë.

Qëllimi i shqyrtimit gjyqësor synon të përfshijë brenda juridiksionit të gjykatave

administrative të gjitha paditë që lidhen me çështje administrative,dhe po ashtu të

sigurojë një mbrojtje të gjerë ligjore ndaj të gjitha veprimeve administrative, pavarësisht

formës së tyre si aktet individuale,

39

Ivo Borkovic, po aty, faqe 449.

kopje

28

normative ose kontrata administrative. Kontrolli si i “akteve të qeverisë”40

ashtu edhe i

akteve të bazuara në diskrecion nga gjykatae apelit, si shkallë e parë, si dhe shmangia e

konflikteve të kompetencës me gjykatat e zakonshme duke i transferuar paditë që

paraqiten gabim në gjykatën

kompetente, të cilës i përket çështja, janë një faktor shumë i rëndësishëm efektiviteti. Si i

tillë, roli i shqyrtimit gjyqësor të veprimtarisë administrative është të mbrojë tëdrejtat e

qytetarëve, por edhe të mbrojë interesin publik dhe rendin ligjor.

Krahas këtij roli mbrojtës,kontrolli gjyqësor shihet si një mjet i rëndësishëm në rritjen e

cilësisë së administrimit dhe qeverisjes së mirë. Zgjerimi i sektorit publik dhe rritja e

kompleksitetit të vendim-marrjes administrative ka një ndikim të dyfishtë: nga njëra anë

sjell forma të reja të aktivitetit administrativ dhe rritje të kërkesës për fleksibilitet të

administratës në shërbim të interesit publik dhe nga ana tjetër efektet e një zgjerimi të

tillë mbi jetën individuale janë duke u rritur vazhdimisht. Në Shqipëri, shqyrtimi

gjyqësori akteve administrative aktualisht i është ngarkuar sistemit gjyqësor të

zakonshëm. Në përgjithësi, dispozitat e Kodit të Procedurës Civile zbatohen për gjykimet

e çështjeve administrative, përveç kur në Kod parashikohet ndryshe .

Termi “çështje administrative” mund t’i referohet anës lëndore të çështjes ose cilësimit

formal duke iu nënshtruar dispozitave të veçanta procedurale.

Megjithatë, dispozitat e Kodit të Procedurës Civile, nuk i përcaktojnë qartë çështjet që

duhet të konsiderohen si çështje administrative. Për pasojë, mund të ketë praktika të

ndryshme të llogaritjes së numrit të “çështjeve administrative” në gjykata. Megjithatë, për

qëllimet e këtij studimi janë marrë për bazë shifrat përkatëse të dhëna përkatësishtnga

gjykatat dhe Ministria e Drejtësisë.

Mosmarrëveshjet administrative mund të paraqiten për shqyrtim gjyqësor, nëse:

- organi administrativ ka vepruar në cilësinë e tij si ushtrues i të drejtave

sovrane/autoritetit shtetëror;

- paditësi kërkon anulimin ose ndryshimin e aktit administrativ, ose kundërshton

refuzimin e organit administrativpër nxjerrjen e një akti administrativ ose mosshqyrtimin

nga organi administrativ të ankesës së paditësit brenda afatit të caktuar, dhe

- paditësi argumenton që akti administrativ është i paligjshëm dhe kjo cenon interesat

dhe të drejtat e tij.

Megjithatë, para paraqitjes së çështjes në gjykatë, paditësi duhet të kërkojë vendimin e

organit më të lartë administrativ, që shqyrton ankesën në rrugë administrative, përveç kur

ligji parashikon ankim të drejtpërdrejtënë gjykatë. Organi administrativ kompetent që ka

nxjerrë ose nuk ka nxjerrë aktin administrativ kundër të cilit është bërë ankimi duhet të

vendosë mbi ankimin administrativ brenda një muaji nga paraqitja e tij. Nëse ai nuk e

pranon ankimin, ai është i detyruar ta transferojë ankimin tek organi epror, i cili duhet te

vendosë në lidhje me ankimin brenda dy javësh. Nëse organet administrative nuk u

përmbahen afateve, ankimuesi mund t’i drejtohet drejtpërdrejt gjykatës.

Sistemi gjyqësor shqiptar është i organizuar në tre shkallë gjykimi, që janë gjykatat e

rretheve gjyqësore (aktualisht 29), gjykatat e apelit (aktualisht 6) dhe Gjykata e Lartë.

Janë këto gjykata që aktualisht zgjidhin mosmarrëveshjet administrative. Për gjykimin e

40

Projekt-ligji për “Organizimin dhe funksionimin e gjykatave administrative dhe gjykimin e

mosmarrëveshjeve administrative”.

kopje

29

çështjeve administrative të shkallës së parë, janë krijuar seksione të veçanta në 17 gjykata

të rretheve gjyqësore, që kanë juridiksion të zgjeruar territorial me qëllim që të mbulojnë

zonat e gjykatave të tjera të rretheve gjyqësore që nuk kanë të tilla seksione.

Në pjesën më të madhe të gjykatave, gjyqtarët e seksioneve administrative duhet të

shqyrtojnë edhe çështje jo-administrative në një masë të konsiderueshme, për shkak të

numrit të paktë të çështjeve administrative dhe të gjyqtarëve në gjykatat e tyre. Në disa

nga gjykatat e rrethit, veçanërisht në gjykatat më të vogla, të gjitha çështjet shpërndahen

ndërmjet të gjithë gjyqtarëve megjithë ekzistencën formale të një seksioni administrativ,

me qëllim që të arrihet një shpërndarje më e barabartë e ngarkesës së punës. Çështjet

administrative ashtu si çështjet e tjera civile gjykohen nga një gjyqtar i vetëm, nëse vlera

nuk i kalon njëzet milion lekë, përndryshe nga një trup gjykues me tre gjyqtarë.Aktualisht

paditë për marrëdhëniet e punësimit ngrihen në seksionin e Gjykatës Administrative të

Shkallës së Parë që përfshin territorin ku punëmarrësi kryen zakonisht punën e tij

Ky organizim përbën një nga modelet e ofruara të zgjidhjes së mosmarrëveshjeve

administrative, në disa vende të Europës,krahas modelit të një juridiksioni Administrativ

autonom. Këto modele shpesh janë vendosur kundrejt njëri-tjetrit duke e specifikuar

juridiksionin administrativ autonom si një juridiksion administrativ “të specializuar”.

Megjithatë, kjo kundërvënie nuk korrespondon domosdoshmërisht me ndonjë

ndryshimthelbësor, pasi edhe sistemi gjyqësor i zakonshëm mund të sigurojë një shkallë

të lartë specializimi duke krijuar dhoma ose seksione të çështjeve administrative, ashtu

siç kanë bërë shumica e vendeve që kanë ruajtur unitetin e juridiksionit. Sidoqoftë, përsa i

takon përputhshmërisë me standardet europiane, të dy modelet janë të barabartë. Vendimi

i gjykatës që shqyrton një akt administrativ, të paktën në çështjet e rëndësishme, duhet

t’i nënshtrohet ankimit në një gjykatë më të lartë. Krijimi i gjykatave administrative,

kërkon transferimin e gjykimeve përkatëse nga objekti i gjykatave të juridiksionit të

zakonshëm, dhe ky përbën një ndryshim të konsiderueshëm në sistemin gjyqësor, gjë që

kërkon shumë përpjekje dhe shpenzime. Për pasojë, nevoja për këto gjykata duhet të

shqyrtohet me kujdes para hartimit të legjislacionit për krijimin e tyre. Me qëllim që të

vendoset nëse janë të këshillueshme gjykatat autonome të specializuara për një fushë të

caktuar të ligjit, faktorët e mëposhtëm duhet të jenë

më kryesorët që duhet marrë parasysh:

• Nevoja e specializimit në fushën përkatëse të ligjit;

• Arsye të mundshme specifike në favor të gjykatave autonome në lidhje me fushën

përkatëse të ligjit;

• Ngarkesa përkatëse e çështjeve;

• Efektet mbi gjykatat e zakonshme;

• Efektet mbi mundësinë për t’iu drejtuar gjykatës.

Po t’i referohemi projektligjit të propozuar për ngritjen e gjykatave administrative në

Shqipëri

vërehet se në të janë parashikuar si gjykata kompetente për gjykimin e mosmarrëveshjeve

administrative:

Gjykata Administrative e Shkallës së Parë, Gjykata e Apelit Administrativ dhe

kopje

30

Gjykata e Lartë. Në parashikimet për organizimin e gjykatave administrative bëhet

referenca me dispozitat e ligjit për organizimin e pushtetit gjyqësor me përjashtim të

rastit kur në këtë ligj parashikohet ndryshe, në lidhje mekriteret e emërimit dhe të

karrierës së gjyqtarëve, statusi i tyre, përgjegjësia për shkeljet disiplinore, masat

disiplinore, procedimi disiplinor, administrimi i shërbimeve në gjykatë, si dhe

riorganizimi gjyqësor dhe delegimii gjyqtarëve. Përsa i përket përbërjes së trupit gjykues

të Gjykatës Administrative të Shkallës së Parë, në projektligj është parashikuar gjykimi

me trup gjykues të përbërë nga një gjyqtar dhe trup gjykues të përbërë nga tre gjyqtarë.

Gjykimi me një gjyqtar të vetëm bëhet në rastet kur kemi padi me vlerë më të vogël apo

të barabartë me dy milionë lekë si dhe ato që i përkasin fushës së marrëdhënieve të punës.

Gjykata e Apelit Administrativ gjykon me trup gjykues të përbërë nga pesëgjyqtarë për

paditë ndaj aktit nënligjor normativ dhe nga tre gjyqtarë për çështjet e tjera.

Në projektligj, parashikohen gjithashtu edhe kompetencat lëndore,funksionale dhe

tokësore të Gjykatës Administrative. Përsa i përket kompetencës lëndore, Gjykata

Administrative është kompetente për shqyrtimin e mosmarrëveshjeveqë lidhen me

veprimet administrative, marrëdhëniet e punës të rregulluara nga Kodi i Punës, në të cilat

punëdhënësi është një organ publik; si dhe një akt nënligjor normativ të organeve

qendrore apo organeve të njësive të qeverisjes vendore. Risi e sjellë nga ky projektligj,për

herë të parë në legjislacionin shqiptar është parashikimi i kompetencës funksionale sipas

shkallëve të gjykimit. Për një gjykim sa më efiçent dhe në mbrojtje të interesave të

palëve, projektligji ka parashikuar edhe kompetencën tokësore sipas territorit në tëcilin

organi administrativ ka kryer veprimin administrativ ose në territorin e të cilës ka

qendrën organi administrativ. Koncepti i “barrës së provës” në drejtësinë administrative

ndryshon nga koncepti që mbane drejta procedurale civile apo penale. Në kontekstin e

mosmarrëveshjeve administrative, barra e provës për të provuar ligjshmërinë e aktit të

kundërshtuar, bie mbi organin administrativ. Ligji mund të përcaktojë kushtet me të cilat

gjykata mund të imponojëbarrën e provës mbi palët, që të sigurojë bashkëpunimin e tyre

të nevojshëm. Duke iu referuar modeleve të aplikuara sot në botë për zgjidhjen e

mosmarrëveshjeve administrative sidhe projektligjit për ngritjen e gjykatave

administrative mund të parashtrojmë disa nga përparësitë dhe mangësitë e ngritjes së

këtyre gjykatave.

6.2 Avantazhet që ofron në zgjidhjen e mosmarrëveshjeve administrative Gjykata

Administrative

Krijimi i gjykatës administrative, garanton që çështjet që i përkasin një fushe specifike të

juridiksionit të gjykohen vetëm ngagjyqtarë të specializuar në këtë fushë. Duke u marrë

shumë më shpesh me një gamë të kufizuar çështjesh, këta gjyqtarë mund të zhvillojnë

dhe akumulojnë ekspertizën për të nxjerrë vendime me cilësi të lartë, që nuk do të kenë

nevojë të ndryshohen nga shkallët më të larta, nëse kundër tyre bëhet ankim.

Ato mund t’i gjykojnë këto mosmarrëveshje më me efikasitet dhe shpejtësi, pasi atyre u

duhet më pak kohë për të hetuar dhereflektuar mbi elementët themelore të çështjes; ato

zhvillojnë praktika specifike për menaxhimin e çështjeve dhe ata mund t’i drejtojnë dhe

orientojnë palët nëfazat e para të gjykimit. Autoriteti i gjyqtarëve të specializuar ka

kopje

31

mundësi më shumë të pranohet nga palët dhe avokatët, sidomos nëse ata vetë janë të

specializuar apo me eksperiencë në fushën përkatëse.

Transferimi i juridiksionit për sfera të caktuara tek gjykatat administrative mund të rrisë

edhe efikasitetin e gjyqtarëve në gjykatat e juridiksionit të përgjithshëm, pasi atyre nuk

do t’u duhej të futeshin në sfera specifike ku dotë ishte e vështirë për të gjykuar si duhet

raste kaq të rralla. Gjykatat administrative mund të kontribuojnë në njësimin e fushës

përkatëse të juridiksionit.

Gjyqtarët e specializuar do të ndikonin në pakësimin e mospërputhjeve në interpretimin

dhe zbatimin e ligjit në fushën përkatëse, në saj të ekspertizës së tyre dhe numrit të paktë

të gjyqtarëve. Një praktikë gjyqësore më e qëndrueshme bën tëmundur një siguri ligjore,

risjell besimin në shtetin ligjor dhe pakëson çështjet gjyqësore në të ardhmen. Gjykatat

administrative mund të jenë të dëshirueshme në lidhje me arritjen e një madhësie të

përshtatshme për gjykatën. Studimet shkencore në vendet e ndryshme të Europës

perëndimore nxorën përfundimin që efikasiteti optimal mund të arrihet nga gjykatat e një

madhësie mesatare, ndërsa efikasiteti i gjykatave shumë të vogla si dhe i gjykatave shumë

të mëdha cënohet nga mangësi të ndryshme për shkak të madhësisë përkatëse të vogël ose

të madhe. Kështu, në vend të pasjes së gjykatave të njësuara që janë shumë të mëdha, do

të ishte më mirë të ngriheshin gjykata të veçanta, me kusht që edhe gjykatat

administrative tëmund të kenë natyrisht një madhësi të mjaftueshme. Po kështu,

meqenësendërmjet juridiksionit të përgjithshëm dhe të

specializuar administrativ në lidhje me rregullat procedurale, shkallët e gjykimit dhe për

pasojë edhe në menaxhimin e çështjeve ka ndryshime, ndarja mund të jetë një zgjedhje

më e mirë për të arritur një efikasitet optimal. Shqyrtimi gjyqësor i akteve administrative

duhet të shtrihet për:

• Çdo akt normativ (nënligjor) të lëshuar nga një autoritet publik (që prek në mënyrë të

drejtpërdrejtë të drejtat dhe/ose interesat e ligjshme);

• Çdo akt individual administrativ i lëshuar nga një autoritet publik, që krijon, modifikon

ose shfuqizon një marrëdhënie juridike;

• Çdo akt real, veprim material ose akt i brendshëm (që prek drejtpërdrejt të drejtat

dhe/ose interesat e ligjshme);

• Çdo mosveprim apo refuzim nga ana e autoritetit publik për të vepruar nërastet kur

autoriteti publik ka detyrim për të vepruar;

• Çdo proces gjyqësor lidhur me marrëdhëniet e punës që ka për palë autoritetin publik

dhe punonjësit e vet;

• Çdo proces gjyqësor që ka të bëjë me lidhjen, interpretimin, ekzekutimin dhe zgjidhjen

e kontratave që kanë për palë autoritetet publike;

• Kompensimin e dëmeve me natyrë monetare ose jo.

Ndërsa ne lidhje me legjitimimin njihen tri koncepte për akses në procedurat gjyqësore

administrative:

kopje

32

• çdokush ka të drejtë për të kundërshtuar çdo veprim administrativ pa kërkesa të

mëtejshme (actio popularis, nuk është shumë i përhapur në Europë);

• paditësi duhet të ketë një interes të ligjshëm të kualifikuar për të kundërshtuar një

veprim administrativ (modeli francez, precedentë të Gjykatës së Drejtësisë);

• aksesi në gjykatë lejohet vetëm kur ka një pretendim për shkelje të tëdrejtave

subjektive (modeli gjerman).

Një kombinim i sistemit gjerman (e drejta subjektive individuale) dhe francez (interes

ligjor i kualifikuar), është çelësi për vendosjen e një koncepti të baraspeshuar për palën e

interesuar. Ata që nuk preken në të drejtat e tyre subjektive ose interesat ligjore, nuk kanë

të drejtën të ngrenë një padi administrative (legjitimiteti aktiv).Një institucion publik që

padit një tjetër institucion publik nuk duhet të ketë të drejtën e padisë kur ato i përkasin të

njëjtës varësi administrative.

Nëse një numër aplikantësh ndajnë të njëjtin interes, pranohen paditë e përbashkëta (ligji

francez). Për rrjedhoje shqyrtimi ligjor i akteve administrative nga gjykata të pavarura do

të synojë të krijojë mundësinë për kontrollin e tëgjitha akteve për infrastrukturën që

kalojnë përmes një procesi licencimi, po ashtu rrit gjithashtu transparencën e vendimeve

administrative dhe luan një rol të rëndësishëm në luftën kundër korrupsionit. Krijimi i

gjykatës administrative do të shërbejë si forcë stimuluese për modernizimin e

administratës publike, përmirësimin e cilësisë së shërbimeve të administratës dhe rritjen e

besimit të qytetarëve për institucionet shtetërore. Ajo që është edhe më e rëndësishme

është kontributi për të siguruar rendin

kushtetues, veçanërisht për të mbrojtur të drejtat individuale përballë administratës

publike.

6.3 Disavantazhet e krijimit së gjykatave administrative

Ngritja e gjykatave administrative edhe pse është një faktor shumë i rëndësishëm në

integrimin e Shqipërisë në Bashkimin Europian, duhet parë edhe në këndvështrimin e

problematikave që mund të shkaktojë. Konkretishtshkalla e dëshirueshme e specializimit

të gjyqtarëve për rezultatet e pritshme pozitive nuk kërkon domosdoshmërisht ngritjen e

gjykatave administrative.

Pika vendimtare është pasja e gjyqtarëve të specializuar për gjykimin e

çështjevepërkatëse.

Ngritja e gjykatave administrative sjell deri në një farë mase ngushtimin ose edhe

kufizimin e mundësisë për t’iu drejtuar gjykatës. Numri i çështjeve në fushën specifike të

juridiksionit zakonisht justifikon një numër mëtë pakët gjykatash nga sa janë në sistemin

e zakonshëm gjyqësor.

Për pasojë, palët nga zonat e largëta do të duhet tëpërballojnë shpenzime më të larta dhe

barrën e udhëtimeve më të gjata, gjë që mund t’u privojë atyre mundësinë për t’iu

drejtuar gjykatës në varësi të rrethanave konkrete.Gjithashtu nëse gjykata funksionon

kryesisht si një gjykatë shëtitëse, efikasiteti administrativ do të binte dhe cilësia e

kopje

33

veprimeve gjyqësore si dhe e vendimeve do të linte shumë për të dëshiruar.Ngritja e

gjykatës administrative mund të shkaktojë mosmarrëveshje në lidhje me kompetencën

ndërmjet gjykatave. Edhe nëse sfera ligjore e gjykatës administrative mund të ndahet nga

pikëpamja teknike dhe lëndore nga sferat e tjera të ligjit, disa çështje me kompetencë të

debatueshme nuk mund të evitohen. Këto mosmarrëveshje zakonisht shkaktojnë gjykime

të ngadalta dhe shpenzime shtesë, dhepër pasojë pengojnë rritjen e pritshme të

efikasitetit.

Krijimi i gjykatës administrative mund të dobësojë sistemin gjyqësor të zakonshëm. Në

mënyrë të veçantë, efikasiteti i gjykatave të vogla tëzakonshme mund të rrezikohet

seriozisht nëse ngarkesa e tyre e çështjeve vazhdon të pakësohet.Për më tepër, mundësia

e ndikimit reciprok pozitiv në dobi të gjykimit është shumë i ulët ndërmjet sistemeve

gjyqësore të veçanta. Sa më shumë gjykata të specializuaradhe autonome të krijohen, aq

më shumë do të pakësohet juridiksioni i gjerë dhe i pasur i gjykatave të zakonshme, gjë

që ka qenë një faktor i rëndësishëm në zhvillimin e së drejtës. Ndarja e gjyqësorit në dy

ose më shumë sisteme gjyqësore autonome ka mundësi që ta dobësojë pozitën e

gjyqësorit brenda sistemit të balancës së pushteteve.

Gjyqësori përbëhet vetëm nga një numër i vogël njerëzish, që duhet të mos bëjnë lobim

për shkak të dinjitetit dhe postit të tyre.

Për pasojë, është gjithmonë rreziku i nënvlerësimit ose neglizhimit nga pushtetet e tjera,

pavarësisht garancive kushtetuese për pavarësinë e tij. Nëse gjyqësori duhet të ndahet në

pjesë, ky rrezik rritet, veçanërisht në lidhje me sistemet e gjykatave të specializuara. Në

varësi të objektit të juridiksionit të specializuar, mund të jetë e vështirë të tërhiqen juristët

e talentuar dhe të kualifikuar për gjykatat administrative, pasi juridiksioni i gjykatavetë

zakonshme siguron një zhvillim profesional më fleksibël dhe shërbimi në këto gjykata

konsiderohet të japë shanse më të mira për karrierën dhe pozitën e tyre në profesion. Nëse

gjykatat administrative ngrihen për fusha shumë të ngushta të juridiksionit, neutraliteti i

gjykatave mund të kompromentohet nga zhvillimi i marrëdhënieve të ngushta dhe

njohjeve personale ndërmjet gjyqtarëve të specializuar dhe avokatëve të specializuar që

normalisht mbulojnë këto gjykata.

6.4 Gjykata Administrative redukton arbitraritetin e shtetit ndaj biznesit

Legjislacioni për ngritjen e këtij institucioni në Shqipëri po konsultohet dhe nga ekspertë

të institucioneve ndërkombëtare. Shqipëria është vendi i fundit në rajon që nuk ka ende

Gjykatën Administrative, që të zgjidhë kryesisht mosmarrëveshjet mes biznesit dhe

administratës shtetërore. Ngritja e një institucioni të tillë si pjesë e sistemit të drejtësisë

është dhe një nga kushtet, që vendi duhet të plotësojë për anëtarësimin në BE. Një

projektligj për ngritjen e këtij institucioni është duke u diskutuar në komisionet e

përhershme të parlamënt në Tiranë dhe po mbështetet dhe nga komuniteti i biznesit.

Kontestimi i penaliteteve nga administrata shtetërore

Mungesa e një hallke të veçantë në sistemin e drejtësisë, që zgjidh mosmarrëveshjet mes

administratës shtetërore dhe biznesit, është konsideruar si shkak për krijimin e raporteve

të vështira mes tyre. Organet e tatim-taksave, doganat etj., në mjaft raste kanë gjobitur

kompani, firma a individë. Një pjesë e penalizimeve janë kontestuar e refuzuar, duke

kopje

34

ndjekur më pas rrugën gjyqësore. Nga komuniteti i biznesit ka patur iniciativa e

propozime që ashtu si në vendet BE-së, apo dhe ato fqinje të ngrihet gjykata

administrative, si institucion i specializuar për çështje të tilla.

Gjyqësia administrative paraqet lloj të kontrollit mbi administratën, përkatësisht

mbi aktin administrativ, në rradhë të parë aktin administrativ të veçantë dhe individual.

Ky lloj i kontrollit realizohet në atë fushë të veprimtarisë administrative nëpërmjet të së

cilës zhvillohet forma më e rëndësishme e funksionit të saj.

Shpërfaqet si ‘konstruksion i teorisë dhe praktikës juridike nga fillimi i shekullit të XIX-

të, i ndërtuar nën parrullën e nevojës që të mbrohen ligjshmëria objektive dhe

posaqërisht të drejtat subjektive të qytetarëve41.

41 Ivo Borkovic, Upravno pravo (E drejta administrative), Zagreb, 1997, faqe 448.

kopje

35

KREU VII

INSTALIMI I GJYKTAVE ADMINISTRATIVE

Kete kre e kam pergatitur ne metodologjine e pyetje-pergjigjeve ne kuader te pyetjeve qe

me linden gjate gjithe pergatitjes se punimit.

Pse u shfaqen hezitimet e para dhe rezervat e para ndaj gjykates administrative?

Edhe pse ‘propagandohej’ gjithandej ku ishte instaluar, si një ndër ‘format e

përsosura’ të kontrollit mbi ligjshmërinë e akteve të organeve të administratës,

kontrolli gjyqësor i administratës nuk ‘shihej me një sy’. Në të vërtetë, ky lloj i

kontrollit, për një kohë të gjatë, pothuajse ‘ishte i ndaluar’ në shumë vende të

Europës. Në ato vende mbështetej ideja se gjyqtarët ‘nuk duhet të ndërhyjnë’ në të

ashtuquajturat ‘detyrat ekzekutive’. Arsyeja ‘gjindej’ te parimi i ‘ndarjes së

pushteteve’. Madje, theksohej edhe një arsye tjetër. Mendohej se gjyqtarët ‘nuk

janë të përgatitur’ që, në mënyrë efikase, ‘të ndërhyjnë në çështjet administrative.

Rezervat më të mëdha shfaqeshin në vendet e bllokut të Lindjes, të cilit i takonte

edhe Shqipëria. Mosthemelimi i gjykatave administrative në vendet e Lindjes, po

sikurse edhe në Shqipëri, në ‘kuptimin formal’ shihej si pasojë e një ‘pikëpamjeje

të veçantë’ që kishte doktrina e atëhershme, qoftë politike, qoftë juridike, në ato

vende, në lidhje me rolin e shtetit përgjithësisht dhe pozitën e administratës, në

mënyrë të veçantë. Në fakt, sipas kësaj doktrine, institucioni i konfliktit

administrativ konsiderohej si ‘institucion i së drejtës borgjeze’. Pra, si i tillë, ai

institucion ‘nuk përputhej’ me rolin e shtetit dhe pozitën që kishte administrata.

Cilat qenë tri mënyrat e instalimit organizativ të gjykimit administrativ?

Përvojat e para me gjykimin administrative, flasin se ajo organizativisht u instalua

në tri mënyra, sa i përket bartësve të saj:

A. Gjyqësia administrative nëpërmjet organeve të administratës.

B. Gjyqësia administrative nëpërmjet gjykatave të rregullta.

C. Gjyqësia administrative nëpërmjet gjykatave të veçanta administrative.

Këto tri mënyra të instalimit të gjykimit administrative instaluan tri sisteme të zgjidhjes

së konfliktit administrativ42

. Gjyqësia administrative nëpërmjet të vetë organeve të

administratës, në parim, nuk u pa si një mundësi e mirë, sepse duke e ushtruar këtë lloj

42

Me gjerësisht: Esat Stavileci, Hyrje në shkencat administrative, Enti i Teksteve dhe i Mjeteve

Mësimore i Kosovës, Prishtinë, 1997

kopje

36

të kontrollit ajo, në fakt, bëhej ‘gjyqtar në çështjen e vet’ dhe, për pasojë, pavarësia dhe

objektiviteti viheshin në pyetje. Prandaj, mënyrat më të mira të instalimit organizativ të

gjyqësisë administrative mbeten gjykatat e rregullta dhe gjykatat e veçanta

administrative.

Mënyra e dytë e instalimit organizativ të gjyqësisë administrative, ajo nëpërmjet

gjykatave të rregullta, në literaturë përgjithësisht është e njohur si sistem anglosakson,

për shkakun se lindja e saj lidhet me Britaninë e Madhe, por edhe me kolonitë e

dikurshme të saj, veçanërisht në SHBA, edhe pse gjyqësia administrative nëpërmjet

gjykatave të rregullta u përhap edhe në vendet skandinave, në rend të parë në Danimarkë

dhe në Norvegji.

Komponentja nisëse e vendosjes së gjyqësisë administrative nëpërmjet gjykatave të

rregullta ishte vetë e drejta britanike, e ‘frymëzuar nga ideja e së drejtës së përgjithshme’

(Common Law) që përfaqëson një ‘sistem të përbashkët(unik) të normave dhe parimeve

juridike ndaj të cilave nuk vepron vetëm individi, por edhe pushteti publik.

Vlen të përmendet se sistemi britanik dhe ai amerikan nuk dallojnë në parim, po sikurse

që vlen të theksohet se, përveç gjykatave të rregullta, mbrojtja juridike realizohet edhe

nëpërmjet ‘administrative tribunals’ (gjykatave administrative) që, si rregull, themelohen

ad hoc, si për shkollim, shëndetësi etj.

Pse duhet gjykata administrative?

Zhvillimi i shtetit të së drejtës, shtroi si nevojë imediate vendosjen e modelit të

mbikëqyrjes administrative i cili, si paragjykohej, do të duhej të siguronte ’mbrojtje të

gjerë juridike’ në fushën e veprimtarisë administrative. Mendohej se ky mision do të

mund të arrihej nëse bartës i mbikëqyrjes do të bëhej ndonjë trup i veçantë, pavarësia dhe

autoriteti i të cilit do të siguronin që administrata në veprimtarinë e vet,të sillej në kuadër

të normave juridike të së drejtës pozitive.

Kërkesa për instalimin e gjyqësisë administrative nëpërmjet të gjykatave administrative

u mbështet në një numër faktesh, ndër të cilët u theksua veçanërisht ai se gjyqësia

administrative nëpërmjet gjykatave administrative paraqet një ‘formë e mënyrë shumë

adekuate të mbrojtjes juridike, qoftë për shkak të profesionalitetit, qoftë për shkak të

pavarësisë së tyre organizative’. Natyrshëm që mbi këtë dhe mbi një numër faktesh të

tjera, Unioni Europian i dha një rëndësi të madhe gjyqësisë administrative përgjithësisht.

Duket se dy momente janë me ndikim për rëndësinë që Unioni Euriopian i jep gjykatave

administrative.

Së pari, shkaku se ‘pjesa më e madhe e së drejtës përgjithësisht gjindet në kompetencën

e gjykatave administrative’.

Së dyti, për shkakun se vetë ‘Unioni Europian i jep rëndësi të veçantë mbrojtjes së të

drejtave të njeriut dhe mbrojtjes së interesit publik’.

Si u instalua gjykata administrative në vendet e Unionit Europian?

kopje

37

Gjyqësia administrative është e përhapur gjithandej nëpër vendet e Unionit Europian.

Sipas gjendjes në vitin 2007, në 16 vende të Unionit Europian, nga gjithsej 27 anëtarë të

tij, si në Gjermani, Austri, Belgjikë, Finlandë, Francë, Greqi, Itali, Letoni, Luksemburg,

Hollandë, Poloni, Portugali, Ceki, Suedi, Rumani e Bullgari, veprojnë gjykatat

administrative, si gjykata të specializuara.

Në 11 shtetet e tjera anëtare të Unionit Europian, si në Qipër, Estoni, Danimarkë, Irlandë,

Lituani, Hungari, Maltë, Spanjë, Slloveni, Sllovaki dhe Britani e Madhe, veprojnë degët e

specializuara ose dhomat për të drejtën administrative, në kuadër të gjykatave të rregullta

të larta(supreme).

Në ç’raport janë gjykata kushtetuese dhe gjykata administrative?

Kontrolli që ushtrojnë gjykakat kushtetuese dhe kontrolli që ushtrojnë gjykatat

administrative dallojnë në formë dhe në përmbajtje. Megjithate, në disa vende, edhe

gjykatave kushtetuese u lejohet gjykimi mbi ligjshmërinë e akteve të pushteteve

administrative dhe ato, të thuash, bëhen ‘pjesë e gjyqësisë administrative’. Kështu, për

shembull, në Spanjë, në Itali, në Francë e në Estoni, gjykatat kushtetuese kanë

‘autorizime plotësuese’ në fushën e gjyqësisë administrative. C’kuptohet me ‘europianizimin’ e gjykimit administrativ?

Përhapja gjithnjë më e madhe e gjyqësisë administrative në vendet e Europës ka ndikuar

që në konferenca shkencore të bëhet fjalë edhe për të ashtuquajturin ‘europianizim’ të

gjyqësisë administrative.

‘Europianizimi’ i gjykatave administrative është një ‘shenjë identifikimi me standartet që

janë përqafuar nga një numër i madh i vendeve të Unionit Europian’ dhe që tashmë kanë

zënë vend në legjislacionet e tyre. Mirëpo, ‘europianizimi’ i gjyqësisë administrative nuk

do të thotë njëkohësisht se gjykakat administrative në ato vende janë të veshura me ‘të

njëjtat rroba’, po sikurse që nuk do të thotë ‘identifikimin e gjyqësisë administrative me

cilindo nga rregullimet e përmendura organizative të saj’. Në këtë kuadër, edhe Shqipëria

do të ketë mundësi që gjykata administrative t’ia përshtasë kushteve dhe rrethanave

specifike të saj, pa patur nevojë që ‘verbërisht t’i përmbahet një modeli’. Shtetet që kanë përqafuar stantartet e gjyqësisë administrative janë në ‘valën’ e reformave

të saj. Ato po bëjnë dhe kanë planifikuar të bëjnë hapa të vendosur në drejtim të

reformimit të gjyqësisë administrative në vendet e veta.

Në ç’drejtim po zhvillohet dhe mund të zhvillohet reforma e gjykimeve administrative?

Kjo është pyetja që po shtrohet përpara tyre.

E para, në shumicën e vendeve po shihet nevoja e bërjes së analizave mbi rrugën e kaluar

kopje

38

dhe përvojat në fushën e gjyqësisë administrtative.

E dyta, po rishikohet legjislacioni i cili i referohet procedurave administrative në ato

vende.

E treta, po shikohet mundësia e ndryshimit dhe plotësimit të legjislacionit në lidhje me

procedurat administrative, ndërsa në disa prej vendeve dhe hartimi i legjislacionit të ri.

Së katërti, po ndiqen risitë që po aplikohen në këtë fushë në disa prej vendeve të Unionit

Europian dhe po kërkohen ‘emërues të përbashkët’.

Konventa Europiane mbi të Drejtat e Njeriut përmban në vete disa kërkesa që do të duhej

të kishin parasysh vendet që po bëjnë reformat në gjyqësinë administrative.

Në krye të kërkesave të Konventës është hartimi i legjislacionit të ri, mandej kërkesa për

‘edukimin’ e gjyqtarëve dhe të këshilltarëve gjyqësorë, si dhe kërkesa për përparimin e

teknologjisë informative në këtë fushë që do të thotë krijimin dhe zhvillimin e mundësive

të aplikimit të teknologjive të reja të ‘administrimit të lëndëve gjyqësore’. Cfarë bën të mundshme gjykata administrative?

Pa pretenduar që të bëjë zbërthimin në hollësi, po theksoj disa prej mundësive të

gjyqësisë administrative.

Së pari, ‘ndikimin në rritje’ të kontrollit gjyqësor të organeve publike që shihet me shumë

interes në gjyqësinë administrative.

Së dyti, ndërtimin edhe të një modeli të veçantë të kontrollit gjyqësor përgjithësisht, me

qëllim parësor zgjerimin dhe forcimin e tij.

Së treti, shtrirjen e ndikimit të parimit të ndarjes së pushteteve në vëllimin e kontrollit

gjyqësor që shihet me shumë interes në proceset e demokratizimit të shoqërisë

përgjithësisht.

Së katërti, garantimin e pavarësisë dhe paanshmërisë së gjyqtarëve, me qëllim parësor

sigurimin dhe forcimin e parimit të ligjshmërisë në gjyqësinë administrative.

Nga më shumë përparësi të gjyqësisë administrative, do të përmendim vetëm disa prej

tyre, sërish pa pretenduar zbërthimin e hollësishëm, duke patur parasysh edhe kohën e

kufizuar për prezantim në këtë konferencë.

Në rradhë të parë dhe, para së gjithash, do të theksoja përparësinë e gjyqësisë

administrative në ‘demokratizimin e sistemit gjyqësor’. Një përparësi tjetër të gjyqësisë

administrative përbën ‘ndarja funksionale e saj nga sistemi i gjykatave të kompetencës së

përgjithshme’. Përpaërsi më vete e gjyqësisë administrative është ‘rritja e besimit’ të

qytetarëve dhe të opinionit publik në punën e ligjshme të administratës.

Më në fund, përparësi e gjyqësisë administrative është edhe mbrojtja e shtetasve nga

‘arbitrariteti i administratës’.

Natyrisht se do të mund të bëhej fjalë edhe për favore të tjera të gjyqësië administrative. Pa i rradhitur sipas rëndësisë që kanë ose që mund të kenë, këto favore të gjyqësisë

administrative duhet parë si mundësi më shumë për:

kopje

39

A. Specializimin.

B. Zgjidhjen më të plotë të konflikteve.

C. Rolin krijues të gjykatave administrative në zhvillimin e të drejtës administrative.

Gjykimet administrative nëpërmjet gjykatave administrative ka dhe një përparësi shumë

të veçantë. Ajo shprehet në kompetencat e gjykatave administrative. C’është e vërteta,

‘gjykatat administrative kanë kompetenca të plota, jo vetëm në zbatimin e ligjit, por edhe

në vërtetimin e fakteve’.

Praktika e gjykatave administrative është diferente. Në disa prej vendeve me gjyqësi të

zhvilluar administrative, kontrolli i gjykatave përqëndrohet në çështjen se a është nxjerrë

vendimi i drejtë. Në disa vende të tjera, përqëndrimi i kontrollit të gjykatave

administrative bëhet në të vërtetën materiale dhe në gjetjen e saj.

Cili do jete raportin institucional të gjyqësisë administrative me procedurën

administrative?

Edhe në lidhje me këtë raport shfaqen dy pikëpamje. Sipas një pikëpamjeje, procedura

gjyqësore konsiderohet’ vazhdimësi e procedurës administrative’. Sipas një pikëpamjeje

tjetër, bëhet fjalë për dy procedura të veçanta, njëra që zhvillohet në administratë dhe që

përfundon aty, me nxjerrjen e aktit administrativ dhe, tjetra që zhvillohet në gjykatë, ku

bëhet kontestimi i ligjshmërisë së aktit administrativ të nxjerrë nga ana e administratës.

Sado që ekziston lidhja e afërt midis rregullave që përcaktojnë procedurën administrative

dhe kontrollin gjyqësor, vështirë se mund të pranohet pikëpamja sekontrolli gjyqësor

është një ‘shkallë më e lartë’ e ‘procedurës administrative’, duke patur parasysh faktin se

procedura administrative, në të vërtetë, zhvillohet dhe përfundon brenda vetë

administratës. Se kontrolli gjyqësor paraqet një institucion më të lartë në zgjidhjen e

çështjes administrative nuk është fare e kontestueshme.

Në gjyqësinë administrative ka një numër ‘çështjesh të ndjeshme’ që janë paraqitur ose

që mund të paraqiten. Ato çështje të ndjeshme paraqiten, qoftë sa i përket vëllimit, qoftë

sa i përket modalitetit të kontrollit.

Një pyetje lidhur me ‘çështjet e ndjeshme’ që kërkon një përgjigje të drejtpërdrejtë është:

si është e mundshme që nga njëra anë, ‘të sigurohet’ mbrojtja efektive gjyqësore- juridike

dhe,nga ana tjetër, njëkohësisht, ‘të respektohen’ nevojat për marrjen(nxjerrjen) efikase

të vendimeve në procedurat administrative?

Ekziston një numër instrumentesh që mund të ndihmojnë në këtë pikëpamje dhe për të

cilët flet teoria e gjyqësisë administrative.

E para, nevoitet që gjykatave administrative ‘t’u jepen kompetenca sa më të qarta’ dhe ky

fakt shihet me shumë interes, si për gjykatat, ashtu dhe për aplikimin e parimit të’ndarjes

kopje

40

së pushteteve’.

Teoria bën fjalë edhe për një instrument tjetër: për ‘mundësinë e aplikimit të procedurave

konsultative’ në raportet e administratës me gjykatat. Në të vërtetë, mendohet në

mundësinë që organet publike ‘të të mund të pyesin gjykatat administrative për

interpretimin e ligjeve dhe dispozitave’ që mund të menjanojnë marrjen e vendimeve të

paligjshme. Mirëpo, kjo mundësi mund të shoqërohet me dy vërejtje që duhet të kihen

parasysh. Së pari, duhet patur kujdes se ‘këshilli që jep gjykata për organet publike mund

të konsiderohet, në njëfarë mënyre, ‘aktgjykim paraprak’ dhe, së dyti, mund të

konsiderohet si ’privilegj’ për organet publike.

Ndër këto instrumente, në literaturë bëhet fjalë edhe për shtyrjen e efekteve të

aktgjykimit, për shtyrjen e efekteve të praktikës gjyqësore etj.

Si duhet të kuptohen instrumentet?

Asgjë më shumë se si ‘qëllim i përbashkët’ i trupave publike dhe gjykatave

administrative në ‘marrjen e vendimeve më të mira juridike’. Në lidhje me këtë, gjyqësia

administrative duhet të kuptohet si ‘një fazë’ në procesin e nxjerrjes së vendimit dhe si

‘instrument për arsyetimin e veprimit të administratës’. Prandaj, përfundimi bëhet i

qartë: veprimet e ndara nuk duhet të shihen si të kundërvetshme, por si

plotësuese(komplementare).

Kontrollin gjyqësor duhet kuptuar si ‘mjet për përmirësimin e racionalitetit dhe cilësisë së

vendimit administrativ’. Kur një gjykatë vendimin administrativ e ‘quan të ligjshëm’, ky

fakt e rrit vetvetiu ‘legjitimitetin e organit të administratës’. Mund të ndodh dhe e

kundërta. Nëse ndodh e kundërta, organi publik duhet ‘të ndihet falenderues’ se vendimi i

keq është anulluar.

Cilat jane funksionet themelore të gjykatave administrative

Ndër funksionet e rëndësishme të gjyqësisë administrative, dy janë themelore: funksioni

preventiv dhe funksioni represiv.

Gjykatat administrative mbrojnë, në mënyrë preventive, të drejtat e individëve. Ky lloj i

mbrojtjes ‘pengon tejkalimin e autorizimeve të pushteteve ekzekutive dhe administrative’

në dëm të shtetasve. Ky funksion i gjyqësisë administrative njëkohësisht shprehet me

‘ndikimin në procedurën administrative’.

Funksioni represiv i gjyqësisë administrative shprehet në aplikimin e sanksioneve, kur të

paraqitet ‘shkelja konkrete e rendit juridik’.

Cilat probleme mund të paraqiten në praktikën e gjykatave administrative

Ka një numër problemesh që paraqiten dhe që mund të paraqiten në praktikën e gjykatave

administrative.Ndër problemet më të theksuara përmendet ai i mbrojtjes ,‘jo në kohë’,

gjyqësore- juridike. Një numër lëndësh presin për ‘gjykim’, procedurat zvarriten dhe

shtetasit humbin besimin në gjykatat përgjithësisht.

Problemi tjetër lidhet me pamundësinë e ankimimit të vendimeve të gjykatave

administrative. Duhet të rishikohen rastet kur ankimimi i vendimeve të gjykatave

administrative përjashtohet, edhe pse praktikat e fundit janë të favorshme dhe, në parim,

sigurojnë ankimimin e vendimeve të gjykatave administrative.

kopje

41

Si problem i tretë mund të përmendet ai që shprehet në përpjekjet e disa vendeve që të

harmonizojnë legjislacionin e tyre me dispozitat e Konventës për Mbrojtjen e të Drejtave

dhe Lirive Themelore të Njeriut. Në këto përpjekje, ndeshet një shkallë e pamjafueshme e

harmonizimit të konflikteve administrative me këtë dokument të përgjithshëm.

Në lidhje me vetë konfliktet administrative, shfaqen dhe mund të shfaqen probleme të

veçanta. Sikur të bëhej përpjekje për ‘t’i përmbledhur’, do të mund të veçoheshin këto tri

probleme: një, mosrregullimi institucional i konfliktit administrativ; dy, mospërkufizimi i

plotë i konfliktit administrativ dhe, tre, moszgjerimi i mjaftueshëm i mbikëqyrjes së

ligjshmërisë në të gjitha aktet individuale të pushtetit shtetëror dhe publik.

A duhet administrata ‘t’i frikësohet’ kontrollit gjyqësor?

E para që mund të thuhet është se ‘mund të mos ndihet mirë’, me vetë faktin se është

vendosur ‘nën një kontroll gjyqësor’.

E dyta, mundësia që procedura që e ka zhvilluar në nxjerrjen e aktit administrativ

do të çojë në gjykatë, krijon njëfarë ‘pasigurie juridike’, deri në fund të procesit, në lidhje

me rregullësinë e aktit administrativ të kontesrtuar.

Ku e gjente veten legjislacioni shqiptar në fushën e gjyqësisë administrative përpara se të

përgatitej projektligji për gjykatat administrative?

Po huazoj përgjigjen që në këtë pyetje bën Sokol Sadushi43

Legjislacioni ynë e gjen veten më afër pikëpamjes që mbron grupimi i tretë. Konstatimi

për çdo rast konkret i dispozitës ligjore të shkelur dhe rregullimi i pasojave juridike të

cënuara padrejtësisht, duke i kthyer palët në gjendjen e mëparshme, përcakton llojin dhe

natyrën e konfliktit që duhet të zgjidhë gjykata sipas legjislacionit tonë procedurial. Për të

mbështetur këtë opinion, mjafton t’i referohem neneve 324 dhe 331 të Kodit të

Procedurës Civile’.

Grupimi i tretë, si kriter për përcaktimin e konfliktit administrativ merr ‘natyrën e

dispozitës juridike, shkelja e së cilës shkakton konfliktin’. Pra, ‘konflkti lind me lindjen e

marrëdhënies juridiko- administrative’.

Edhe një shpjegim terminologjik është i nevojshëm. Në legjislacionin procedurial civil të

Shqipërisë, konflikti administrativ njihet me termin ‘mosmarrëveshje administrative’. Në

Kodin e Procedurave Administrative është ‘një kre i veçantë’ që emërtohet ‘gjykimi i

mosmarrëveshjeve administrative’. Përndryshe, në lidhje me kuptimin për konfliktin

administrativ, Sadushi në librin e tij thekson se ‘në përpunimin e kësaj çështjeje, autori

është bazuar kryesisht në tekstin e Prof. Esat Stavilecit’Hyrje në shkencat administrative.

Mirëpo, ‘nëse do të merrej si kriter’ për përcaktimin e sistemit objekti,, mënyra e

gjykimit, si dhe procedura që ndiqet gjatë konliktit administrativ, atëherë mund të thuhet

43

Sokol Sadushi, E drejta administrative 2, Tiranë, 2005, faqe 254.

kopje

42

se legjislacioni në Shqipëri ‘afron me mënyrën e gjykimit të çështjeve nga gjykatat

administrative’. Gjithë kjo flet se gjyqësia administrative në Shqipëri nuk do ta ketë të

vështirë që tëadoptojë sistemin e gjykimit të konfliktit administrativ nëpërmjet të

gjykatave administrative.

Sipas legjislacionit të tashëm në Shqipëri, çdo shtetas i saj, mund të ngre një padi në

gjykatë, nëse konsideron se me aktin e paligjshëm ‘i është shkelur ndonjë e drejtë ose

interes i ligjshëm44

.

Janë të rëndësishme dy momente që një shtetas të mund të ngre padi në gjykatë.

Së pari, paditësi duhet të argumentojë përpara gjykatës paligjshmërinë e aktit

administrativ të kontestuar.

Së dyti, shkelja duhet të ketë lidhje me interesin e drejtpërdrejtë vetjak ose edhe të

tërthortë, të paditësit dhe ai interes i tij duhet të jetë i bazuar në ligj.

Në Shqipëri janë bërë përpjekje për ‘t’u afruar’ me Europën në fushën e legjislacionit,

janë studiuar mundësitë e përshtatjes institucionale me përvojat e vendeve anëtare të

Unionit Europia, është hapur procesi i reformave në fushën e gjyqësisë përgjithësisht dhe

‘është ndjerë nevoja’ që të shqyrtohet mundësia e instalimit të gjyqësisë administrative

nëpërmjet themelimit dhe funksionimit të gjykatave administrative, si gjykata të

specializuara. Janë shfaqur perceptime të reja edhe në lidhje me ‘kufijtë e ligjshmërisë’

që do të thotë se dallimet në mes të ligjshmërisë dhe të drejtës diskreciale ‘reflektojnë se

nuk ekzistojnë më vendime tërësisht diskreciale’.

Cilat rrugë mund të ndiqen në Shqipëri?

Mendoj se në kuadër të reformës së administratës, gjyqësia administrative duhet të zë një

vend të rëndësishëm. Së dyti, gjykimi i konfliktit administrativ, po sikurse dhe vetë

instituti i konfliktit administrativ duhet të harmonizohet me trendet e të drejtës

administrative përgjithësisht dhe të gjyqësisë administrative, në mënyrë të veçantë. Në

këtë kuadër, duhet parë nevojën e rishikimit të legjislacionit që i referohet procedurave

administrative. Jam me përshtypjen se Kodi i Procedurave Administrative i Shqipërisë

duhet të pësojë ndryshime dhe duhet të plotësohet me zgjidhje të reja në këtë fushë.

Natyrisht se kemi parasysh që Shqipëria në këtë rrugë do të duhej të ecte në përputhje

me kushtet dhe me rrethanat e veta, pa i ‘veshur rrobat e një shteti tjetër’

Nga më shumë përparesi me të cilat mund të vishet gjyqësia administrative në Shqipëri, 44

Shih Kodin e Procedurës Civile të Shqipërisë, neni 325

kopje

43

po ndalem te këto, si më kryesore.

E para, në përpjekjet për ndërtimin e shtetit të së drejtës, i një rëndësie të veçantë është

roli që mund të luajë gjyqësia administrative në forcimin e mbrojtjes së të drejtave dhe

interesave të shtetasve.

E dyta, në përpjekjet për të institucionalizuar mbrojtjen gjyqësore përgjithësisht, gjyqësia

administrative do të mund të shihej me ndikim të fuqishëm në mbrojtjen dhe sigurimin e

ligjshmërisë objektive e cila në të kaluarën është shkelur dhe vazhdon të shkilet edhe sot.

E treta, në përpjekjet për të siguruar që në të njëjtat organe të shqyrtohet pajtueshmëria e

akteve administrative me ligjin ose me ndonjë normë juridike më të lartë, gjykatat

administrative mund të paraqiten si një instrument i fuqishëm i garancisë së atij

shqyrtimi.

Cfarë do të duhej pritur prej kontrollit gjyqësor në Shqipëri?

Asgjë më shumë dhe asgjë më pak se ç’ofron, në të vërtetë, kontrolli gjyqësor. Ndoshta,

do të ishte më mirë sikur ta shtronim pyetjen se çfarë, kërkon kontrolli gjyqësor që të

ndërmerrej në Shqipëri?

E para, kontrolli gjyqësor në Shqipëri kërkon vendim(aktgjykim) në kohën më optimale

dhe jo vetëm vëllim të gjerë të kontrollit.

E dyta, masa efektive të mbrojtjes gjyqësore.

E treta, ‘shkallë të mjaftueshme të intensitetit’ në kontrollin e vendimeve publike,

përfshirë aty edhe shqyrtimin e plotë të fakteve dhe respektimin e plotë të parimeve

themelore.

kopje

44

PËRFUNDIMI

Nëse pa administraten shtetërore shoqëria do mund të jetonte, pa një kontroll të

arsyeshëm, ligjor dhe të natyrshëm, nuk do mund të jetonim në një shtet të së drejtës, nuk

do mund të jetonim me dinjitet, në një klimë të drejtësisë shoqërore dhe e mbizotrimit të

rendit kushtetues. Në të kundërt do të gjendeshim përpara abuzimeve të pushtetit të

këtyre organeve, pushtet që vetë shoqeria ua ka dhënë. Organizimi aktual i shqyrtimit

administrativ të akteve administrative në Shqipëri përputhet me Standardet Evropiane në

lidhje me kompetencën e gjykatave të zakonshme, mjetet ligjore të mbrojtjes dhe

kërkesën për të kërkuar vendimin e një organi më të lartë administrativ para se të vihet në

lëvizje gjykata, që nuk e zgjat gjykimin në mënyrë të parregullt.

Megjithatë, ngritja e një sistemi gjyqësor administrativ autonom do të përputhej

gjithashtu me Standardet Europiane, nëse do të garantoheshin pavarësia dhe paanësia e

gjykatave administrative dhe nëse do të parashikohej ankimim të paktën në çështjet më të

rëndësishme ose nëse çështjet do të dërgoheshin drejtpërdrejt në një gjykatë më të lartë.

Nëse së pari kërkesa për marrjen e një vendimi nga një organ më i lartë administrativ

respektohet, duhet të kërkohet gjithashtu të sigurohen garancitë përkatëse për mënjanimin

e zgjatjes së tepërt të gjykimeve. Shqyrtimi ligjor i vendimeve

administrative nga gjykata të pavarura është një parim demokratik i pranuar, i pranishëm

në praktikat kryesore evropiane dhe një kontribut i rëndësishëm për të siguruar rendin,

veçanërisht për të mbrojtur të drejtat individuale përballë administratës. Për më tepër,

drejtësia administrative luan një rol vendimtar për zhvillimin ekonomik të një vendi.

Pothuajse të gjitha vendimet për investime apo projekte për infrastrukturën, duhet të

kalojnë përmes një procesi liçensimi, i cili mund të bëhet subjekt i një shqyrtimi ligjor

nga gjykatat administrative. Gjykata efikase administrative rrisin gjithashtu transparencën

e vendimeve administrative, gjithashtu mund të luajnë një rol të rëndësishëm në luftën

kundër korrupsionit dhe kontrolli gjyqësor i veprimeve publike administrative nga një

gjyqësor administrativ që funksionon mirë është përveç pikëpamjes strikte ligjore të

çështjeve individuale, edhe një forcë stimuluese për modernizimin e administratës

publike, duke përmirësuar cilësinë e shërbimeve të saj dhe si pasojë, rrit besimin e

qytetarëve për institucionet shtetërore. Shqyrtimi gjyqësor i veprimtarive qeveritare e ka

origjinën e vet në filozofinë e shtetit që qeveriset dhe kufizohet nga ligji dhe bazohet tek

parimi i epërsisë së ligjit. Në ditët e sotme, një shtet ligjor nuk mund të mendohet pa

akses për të gjithë qytetarët tek një gjykatë e pavarur dhe e paanshme, e themeluar në

bazë të ligjit dhe e aftë për të përmbushur kërkesat e zhvillimit të një gjykimi të drejtë. Si

i tillë, roli i shqyrtimit gjyqësor i veprimtarisë administrative është të mbrojë të drejtat e

qytetarëve, por edhe të mbrojë interesin publik dhe rendin ligjor. Krahas këtij roli

mbrojtës, kontrolli gjyqësor shihet si një mjet i rëndësishëm në rritjen e cilësisë së

administrimit dhe qeverisjes së mirë. Njëkohësisht, zgjerimi i sektorit publik dhe rritja e

kompleksitetit të vendim-marrjes administrative ka një ndikim të dyfishtë: nga njëra anë

ka sjellë forma të reja të aktivitetit administrativ dhe rritje të kërkesës për fleksibilitet të

administratës në shërbim të interesit publik dhe nga ana tjetër efektet e një zgjerimi të

tillë mbi jetën individuale janë duke u rritur vazhdimisht. Në këto kushte, për të

kundërpeshuar efektet, nevojitet një fuqi e mirëkonfiguruar vlerësimi për administratën

kopje

45

dhe forcimi i kontrollit gjyqësor mbi veprimtaritë e veta. Kjo vendos përherë e më tepër

në pikëpyetje qasjet tradicionale ndaj intensitetit dhe shtrirjes së shqyrtimit gjyqësor mbi

aktivitetin e administratës. Përveç kësaj nevoje të brendshme dhe natyrale për ta rishikuar

qasjen tradicionale, kemi edhe një numër përherë e më të madh parimesh ligjore që

rregullojnë hapësirën evropiane, të cilat po ndikojnë fuqishëm zhvillimet në fushën e

kontrollit gjyqësor të administratës publike.

Ne një shtet të së drejtës, administrata shtetërore është e ngarkuar me një mori detyrimesh

përkundrejt qytetarëve dhe anasjelltas dhe për rrjedhoje garantuesja e një ekulibri të

arsyshëm midis administrates shteterore dhe individit, midis interesit publik dhe atij

privat është padyshim gjykata. Për këtë arsye kontrolli i administratës shtetërore më

shumë se i nevojshëm është i domosdoshëm në shoqërinë tonë. Vetëm nëpërmjet një

kontrolli të tillë do të mund të sigurohet një respektim maksimal i të drejtave dhe lirive

themelore dhe do mund të vihen në jetë konceptet e pranuara në Kushtetutën e

Republikës së Shqipërisë, lidhur me kufijtë e veprimtarisë së shtetit, që përcaktohet nga e

drejta.

kopje

46

BIBLIOGRAFIA

1. Como, J. , “E Drejta Administrative”, Shtëpia botuese Kinostudjo, Tiranë, 1983.

2. Dekreti i Presidentit Nr. 1501, dt: 29. 05. 1996 “Mbi Krijimin e Seksioneve Administrative,

Tregtare dhe Familjare në Gjykatat e Rrethit” 3. Kodi i Procedurave Administrative i Republikës së Shqipërisë, Botim i Qëndrës së

Publikimeve Zyrtare, 1999.

4. Kodi i Proçedurës Civile, Botim i Qëndrës së Publikimeve Zyrtare, 1996.

5. Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, Botim i Qëndrës së Publikimeve Zyrtare, 1998.

6. Ligji Nr. 8346, dt: 28. 12. 1998 “Mbi Organizimin e Pushtetit Gjyqësor në Republikën e

Shqipërisë” 7. Ligji nr.7491 dt: 29. 04. 1991 “Për dispozitat kryesore kushtetuese”

8. Relacion për projektligjin “Për gjykimin e mosmarrëveshjeve administrative dhe organizimin e

drejtësisë administrative”, www. justice. gov. al 9. Revista “Tribuna Juridike” , Nr.76- Literaturë e përgatitur nga Ms. Av. Artan Kolnikaj.

10. Sadushi, S. , “E drejtë administrative 2”, Tiranë, 2000

11. Sadushi, S. , Ibrahimi, G. ,“Komentari i Kodit të Proçedurave Administrative”, Instituti

për studime publike & ligjore, Tiranë, 2000.

12. Shoqata e Këshillave të Shtetit dhe Juridiksioneve Administrative Supreme të Bashkimit

Evropian (http://193.191.217.21/en/home_en.html).

13. Stavileci, E. , “Hyrje në shkencat administrative”, Shtëpia Botuese Pegi, Prishtinë, 2002.

14. Traja, K. , “Drejtësia Kushtetuese”, Tiranë, 1980.

15. Woehrling , Jean-Marie, “Kontrolli Gjyqësor i Autoriteteve Administrative në Europë, Drejt një

Modeli të Përbashkët”, 2005.

16. Projekt-ligji për “Organizimin dhe funksionimin e gjykatave administrative dhe gjykimin

e mosmarrëveshjeve administrative”.

17. Ivo Borkovic, Upravno pravo (E drejta administrative), Zagreb, 1997

Burime nga interneti:

18. Faqja e Misionit Europian te Asistencës për Sistemin Shqiptar të Drejtësisë:

19. Misioni Europian i asistencës për Sistemin Shqipëtar të drejtësisë, informacion i marrë në

faqen e internetit të EURALIUS, www.euralius.org.al

20. Faqja zyrtare e Gjykates s Larte: www.gjykataelarte.gov.al

21. Qëndra e publikimeve zyrtare: www.qpz.gov.al