raport roczny 2016 - klienci indywidualni · raport roczny 2016 sytuacja finansowa jednostek...
TRANSCRIPT
Raport Roczny 2016 Sytuacja finansowa jednostek samorządu terytorialnego
Departament Analiz Ekonomicznych Zespół Analiz Sektorowych [email protected] Warszawa, sierpień 2016
Synteza………………………………………………………………………………………………………………………………………………..………………….…....…..……....3 Sytuacja finansowa jednostek samorządu terytorialnego (zróżnicowanie wg typów)...............................................6
Najsilniejszy segment sektora JST - miasta na prawach powiatu.......................................................................................24
Aneks metodologiczny………………………….…………………...........................................................................................................................38
2
Spis treści
3
Przedmiotem raportu jest ocena zmian sytuacji finansowej sektora jednostek samorządu terytorialnego (JST) na podstawie analizy: dochodów, wydatków i wyników budżetów, aktywności inwestycyjnej, stopnia samodzielności finansowej, a także zadłużenia. Podstawą analizy są najbardziej aktualne dane za 2015 r. oraz prognozy zawarte w Wieloletniej Prognozie Finansowej składanej przez samorządy w Ministerstwie Finansów. Badana zbiorowość obejmuje 2479 gmin, 66 miast na prawach powiatu, 314 powiatów ziemskich i 16 województw.
Synteza
Główne czynniki zewnętrzne determinujące sytuację w sektorze JST w 2015 r.:
↑ korzystne otoczenie makroekonomiczne (wzrost PKB 3,6% vs. 3,3% w 2014 i 1,6% w 2013),
↑ ożywienie na rynku nieruchomości,
↓ zmniejszenie napływu środków UE związane z zakończeniem perspektywy finansowej na lata 2007–2013 oraz opóźnieniami w przygotowaniach do wykorzystania środków z kolejnej perspektywy na lata 2014 – 2020,
↓ nieuregulowana sprawa wpłat na część regionalną subwencji ogólnej dla województw, tzw. „janosikowego” (niezakończona faza uzgodnień między rządem i stroną samorządową i przedłużenie tymczasowych rozwiązań na kolejne dwa lata),
↓ indywidualny wskaźnik zadłużenia dla każdej jednostki samorządu terytorialnego (w słabszej pozycji jednostki z wysokim zadłużeniem aktywnie wykorzystujące środki UE).
• W 2015 r., pomimo korzystnej koniunktury (wzrost dochodów z podatków PIT i CIT w sektorze JST o 8,7% vs. 7,2% w 2014), spadek dynamiki dochodów ogółem (2,4% vs. 5,9% w 2014), głównie na skutek wygaszania napływu dotacji UE związanego z zakończoną perspektywą finansową 2007 – 2013 [-6,7% wobec +12% w 2014].
• Miasta na prawach powiatu najsilniejszym sektorem JST ze względu na wysoki udział dochodów własnych w dochodach ogółem: 77,4% w Warszawie i 59,9% w pozostałych miastach na prawach powiatu, wobec 33,6% w powiatach i 41,8% w województwach.
• Mocno zróżnicowana sytuacja finansowa gmin wiejskich: wysokie dochody per capita w gminach osiągających dochody np. z kopalni odkrywkowych (48 tys. zł w Kleszczowie), wobec średniej dla gmin wiejskich na poziomie 3,5 tys. zł.
• Samorządy beneficjentem ok. 1/3 środków (ok. 91 mld zł) dostępnych w ramach perspektywy finansowej 2007 – 2013. Wg danych na koniec 2015 r., najwyższą wartość dotacji unijnych na mieszkańca osiągnęło województwo warmińsko-mazurskie (13,6 tys. zł) i podkarpackie (10,7 tys. zł), a najmniejszą wielkopolskie i kujawsko-pomorskie (po 7,3 tys. zł).
• Wyraźny wzrost funduszy w ramach perspektywy 2014 – 2020 skierowanych na 16 Programów Regionalnych zarządzanych przez samorządy wojewódzkie: 31,3 mld euro wobec 17,3 mld euro w ramach perspektywy 2007 – 2013 (+80%).
• Regres w inwestycjach (-6,8% vs. +19,2% w 2014) w konsekwencji kończenia projektów finansowanych w ramach „starej’ perspektywy oraz opóźnień w przygotowaniach do kolejnej na lata 2014 – 2020; spadek we wszystkich segmentach sektora JST, przy czym największy w miastach na prawach powiatu: o 1,4 mld zł (-10%).
• Spadek wydatków inwestycyjnych w 2015 r. finansowanych ze środków UE w ramach perspektywy 2007 – 2014 (-13,5% vs. +19,9% w 2014); spadek we wszystkich rodzajach JST, najwyższy w Warszawie (-75%).
• Znaczne zróżnicowanie wydatków inwestycyjnych per capita w 2015 r.: do 500 zł w ok. 60% ogółu jednostek, w granicach 500 zł - 1000 zł w ok. 28%, a ponad 2 tys. zł jedynie w 35 (47 w 2014).
• W 2015 r., po raz pierwszy od ośmiu lat, zanotowano dodatni wynik finansowy sektora JST (2,6 mld zł), jedynie budżety województw zbiorczo zamknęły się deficytem, jednak w porównaniu z 2014 r. kwota deficytu spadła o 0,4 mld zł.
• Kontynuacja trendu gromadzenia zapasów - wzrost nadwyżki operacyjnej w 2015 r., choć tempo wzrostu nieco osłabło (11,7% vs. 13,8% w 2014). Dodatni wynik budżetów i rosnąca nadwyżka operacyjna wskazują na gromadzenie przez samorządy środków koniecznych do wykorzystania środków UE w ramach perspektywy 2014 – 2020.
• Stabilizacja zobowiązań w 2015 r. na poziomie ok. 72 mld zł (-0,7% vs. +4,3% w 2014). Wzrost zadłużenia jedynie w miastach na prawach powiatu (o 0,8 mld zł), choć tempo wzrostu osłabło (3,6% vs. 5,8% w 2014).
• Przełożenie wyższej dynamiki dochodów niż długu w 2015 r. na malejący poziom relacji zobowiązań do dochodów (36% vs. 37,1% w 2014). Nadal wysokie obciążenie zobowiązaniami budżetów największych miast, przy znacznym zróżnicowaniu: od 5,8% dochodów ogółem w Rybniku do 95,1% w Wałbrzychu; w 12 miastach zobowiązania przekroczyły 60% uzyskanych dochodów.
• Zagrożenie budżetów województw w świetle nowych uregulowań przewidujących obligatoryjne pokrycie ujemnego wyniku nadzorowanych SP ZOZ (ustawa o działalności leczniczej) - w 2015 r. udział skumulowanych zobowiązań w dochodach ogółem mógłby wzrosnąć z 41,8% do 56,3%.
• Zagrożenie zaciągania przez samorządy zobowiązań w parabankach: casus gminy wiejskiej Ostrowice (woj. Zachodniopomorskie), której zobowiązania w 2015 r. stanowiły 350% dochodów (poszukiwania rozwiązania problemu przez zarząd komisaryczny).
.
4
Synteza cd.
• Kolejny rok słabego wykorzystania obligacji jako źródła uzupełniania budżetów sektora JST (udział zobowiązań z tytułu emisji papierów wartościowych w zobowiązaniach ogółem stanowił 5,8% wobec 5,9% w 2014); w 2015 r. spadek zobowiązań z tytułu emisji obligacji komunalnych (-2,5%).
• Wg projektów WFP złożonych przez JST w Ministerstwie Finansów, w okresie dwóch lat spodziewany jest: spadek zarówno dochodów jak i wydatków ogółem w 2016 r. (odpowiednio o 6,0% i 1,8%), w kolejnych dwóch latach lekki
wzrost dochodów, szybszy niż wydatków, wyraźny regres w inwestycjach w 2016 r., łagodzony w kolejnych latach wydatkami związanymi z projektami unijnymi, wzrost długu w 2016 r. przy wygaszaniu tempa wzrostu do 2018 r.
• Wg RIO na podstawie projektów wieloletniej prognozy finansowej złożonych przez JST na koniec 2015, indywidualny wskaźnik zadłużenia nie zostanie spełniony w 2016 r. przez 48 jednostek, w 2017 r. przez 51 i w 2018 r. przez 27.
• Wg PKO w rocznej perspektywie istotne dla funkcjonowania sektora JST będą:
↑ sprzyjające otoczenie makroekonomiczne,
↑ wdrażanie programów unijnych w ramach perspektywy 2014 – 2020,
↑ podjęcie przez resort administracji we współpracy z resortem finansów oraz regionalnymi izbami obrachunkowymi prac nad projektem zmian w prawie zmierzających do wzmocnienia zabezpieczeń przed niekontrolowanym zadłużeniem gmin (np. zakaz zadłużania się w parabankach - przykład gminy Ostrowice),
↓ indywidualny wskaźnik zadłużenia, który może ograniczyć liczbę JST spełniających warunki do zaciągania nowych zobowiązań,
↓ decyzje o systemie dopłat wyrównawczych, tzw. „janosikowym” (niezakończona faza uzgodnień między rządem i stroną samorządową i przedłużenie tymczasowych rozwiązań na kolejne dwa lata),
↓ wzrost ryzyka pośredniego związanego z: 1/finansowaniem inwestycji przez spółki komunalne, 2/zapowiadanym przez resort zdrowia odejściem od prywatyzacji szpitali (ryzyko regulowania zadłużenia szpitali przez samorząd), 3/projektem ustawy dotyczącej podniesienia kwoty wolnej od podatku, 4/nowymi zadaniami bez w pełni zapewnionych środków finansowych (np. programy mieszkaniowe, reforma szkolnictwa).
5
Synteza cd.
x/ definicje w Aneksie metodologicznym
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych Ministerstwa Finansów, www.mf.gov.pl
Wskaźniki finansowe x/ – JST ogółem
6
L.p. Wyszczególnieniejedn.
miary2014 2015 r/r
1 Dochody ogółem mld zł 194,3 199,0 2,4%
Dochody własne podstawowe mld zł 57,0 58,3 2,1%
Dochody z tytułu podatków PIT i CIT mld zł 41,5 45,2 8,7%
Subwencje i dotacje ogółem mld zł 95,7 95,6 -0,2%
2 Wydatki ogółem mld zł 196,8 196,4 -0,2%
Wydatki inwestycyjne mld zł 39,9 37,2 -6,8%
3 Wynik budżetu mld zł -2,4 2,6 x
Wynik operacyjny mld zł 16,3 18,2 11,7%
4 Zobowiązania ogółem mld zł 72,1 71,6 -0,7%
w tym kredyty i pożyczki mld zł 67,6 67,3 -0,4%
5 Na mieszkańca
dochody ogółem zł 5 048 5 178 2,6%
wydatki ogółem zł 5 111 5 110 -0,02%
wydatki inwestycyjne zł 1 037 968 -6,7%
6 Udziały
podatków PIT i CIT w dochodach ogółem % 21,4 22,7 x
subwencji i dotacji w dochodach ogółem % 49,3 48,0 x
wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem % 20,3 18,9 x
zobowiązań w dochodach ogółem % 37,1 36,0 x
kredytów i pożyczek w zobowiązaniach ogółem % 93,8 94,0 x
7 Liczba JST z deficytem budżetowym 1 451 800 -44,9%
Struktura dochodów własnych ogółem * w 2015 r.
Struktura dochodów ogółem JST
Struktura dochodów wg typu JST w 2015 r. (w %)
Struktura dochodów JST – systemowo niski udział dochodów własnych
• Systemowo słaba samodzielność ekonomiczna samorządów w efekcie niskiego udziału w dochodach ogółem dochodów własnych podstawowych (bez wpływów z PIT i CIT), tj. takich, którymi samorządy mogą dysponować samodzielnie (29,3% w 2015).
• Znaczna wrażliwość dochodów JST na zmiany koniunktury gospodarczej w związku z wysokim udziałem wpływów z PIT oraz CIT i z podatku od nieruchomości w dochodach własnych ogółem (63,1% w 2015 r.).
• Miasta na prawach powiatu, w tym Warszawa, są najbardziej samodzielnym ekonomicznie sektorem JST ze względu na wysoki udział dochodów własnych.
7
*/ dochody własne ogółem zawierają dochody podatkowe z PIT i CIT
31,1% 29,4% 26,9% 27,0% 27,7% 27,9% 29,0% 29,4% 29,3%
25,3% 25,3%21,7% 20,3% 21,2% 21,2% 21,1% 21,4% 22,7%
15,6% 16,7% 22,1% 22,8% 23,0% 22,4% 22,0% 22,9% 22,2%
28,0% 28,4% 29,3% 29,0% 28,2% 28,6% 27,9% 26,3% 25,8%
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
subwencje dotacje
dochody z PIT i CIT dochody własne podstawowe
udział w podatku PIT
36,8%
udział w podatku CIT
6,8%
podatek od nieruchomości
19,5%
podatek od środków
transportu1,0%
dochody z majątku
7,2%
pozostałe dochody24,0%
podatek rolny+leśny
1,7%
wpływy z opłat3,0%
49,7%59,9%
77,4%
33,6%41,8%
21,3%
21,9%
11,6%
24,0%
46,5%
29,0%18,2% 11,0%
42,4%
11,6%
gminy miasta naprawachpowiatu
Warszawa powiat województwa
dochody własne ogółem dotacje celowe subwencje
• W 2015 r., pomimo korzystnej koniunktury (wzrost dochodów z podatków PIT i CIT w sektorze JST), spadek dynamiki dochodów ogółem (2,4% vs. 5,9% w 2014) na skutek:
- wygaszania napływu dotacji UE związanego z zakończoną perspektywą finansową 2007 – 2013,
- spadku wpływów z podatków od spadków i darowizn oraz czynności cywilno-prawnych,
- obniżenia dochodów ze sprzedaży majątku (mniejsza presja na prywatyzację mienia komunalnego wobec rosnącej nadwyżki operacyjnej w sektorze JST).
Dochody JST ogółem – osłabienie dynamiki wzrostu dochodów
8
Dochody ogółem Dochody z PIT i CIT
Dynamika zmian wybranych podatków i opłat lokalnych JST
25,628,5
27,0
PIT28,5
29,4 30,832,5
35,138,1
7,6 7,5 6,6CIT7,5
6,9 6,8 6,3 6,4 7,10
10
20
30
40
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
mld zł
2,4%
10,4%
4,3%5,7%
7,2%
-5,8%
-2,4%
3,3%
-6,6%
8,7%
spadki i d
aro
wizn
y
czynnośc
i cyw
ilno
pra
wnych
podatek o
dnieru
chom
ośc
i
doch
ody z m
ają
tku
CIT +
PIT
2014/2013
2015/2014
131,4142,6
154,8 162,8171,3 177,4 183,5
194,3 199,0
12,3
8,5 9,0
5,1 5,2
3,6 3,4
5,9
2,4
0
5
10
15
0
50
100
150
200
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
%mld zł
dochody ogółem dynamika r/r (p)
Dochody ogółem wg typu JST w 2015 r. (w mld zł) na mieszkańca
Północny 7,0 tys.
Dochody ogółem na mieszkańca w 2015 r. wg województw w relacji do średniej krajowej (w %)
Południowy 10,9 tys.
Zróżnicowanie dochodów JST wg typu i województw – miasta na prawach powiatu najsilniejszym segmentem sektora
• Koncentracja ponad 1/3 dochodów całego sektora JST w miastach na prawach powiatu; szczególna pozycja Warszawy (1/5 dochodów ogółem wszystkich miast na prawach powiatu).
• Mocno zróżnicowana sytuacja finansowa gmin wiejskich: wysokie dochody per capita w gminach osiągających dochody np. z kopalni odkrywkowych (Kleszczów, Stepnica), wobec średniej dla gmin wiejskich na poziomie 3,5 tys. zł.
• Dochody per capita powyżej średniej krajowej w 2015 r., oprócz województwa mazowieckiego, osiągnęły województwo warmińsko-mazurskie (+5%), pomorskie (+4%), zachodniopomorskie (+3%) i dolnośląskie (+1%).
9
gminy miejskie19,510%
gminy miejsko-wiejskie
29,615%
gminy wiejskie38,519%
miasta na prawach powiatu
56,228%
Warszawa14,37%
powiaty ziemskie
23,712%
województwa17,19%
3 3
96
3 2
59
3 3
42
3 5
14 5
161 8
228
917
445
0
3000
6000
9000
gm
iny
mie
jski
e
mie
jsko
-wie
jski
e
wie
jski
e
mia
sta n
a pra
wach
pow
iatu
(bez
W-w
y)
Wars
zaw
a
pow
iaty
woje
wództ
wa
w zł
2014
2015
średnia krajowa
80
100
120
Mazo
wie
ckie
Warm
ińsk
o-M
azu
rski
e
Po
mors
kie
Zach
odnio
pom
ors
kie
Do
lno
śląsk
ie
Kuja
wsk
o-P
om
ors
kie
Po
dla
skie
Łódzk
ie
Św
ięto
krzy
skie
Lubusk
ie
Ślą
skie
Mało
po
lski
e
Po
dka
rpack
ie
Wie
lkopo
lski
e
Lubel
skie
Opols
kie
%
Dotacje w ramach środków 2007 – 2013 w budżetach JST (stan na 31 grudnia 2015 r.)
• Spadek napływu dotacji UE w 2015 r. (-4,4%) efektem kończenia rozliczeń projektów w ramach perspektywy na lata 2007–2013; termin rozliczenia programów to N+2, dla niektórych N+3.
• W dalszym ciągu wysoki udział środków zagranicznych w budżetach województw (28,2% w 2015), w wyniku znacznego zaangażowania w duże projekty infrastrukturalne.
• Wg danych na koniec 2015 r., najwyższą wartość dotacji unijnych na mieszkańca osiągnęło województwo warmińsko-mazurskie i podkarpackie, a najmniejszą małopolskie, wielkopolskie i kujawsko-pomorskie.
10
Dochody ze źródeł zagranicznych na finansowanie i współfinansowanie projektów unijnych w 2015 r.
ogółem udział w dochodach ogółem wg typu JST (w mld zł)
Wartość dotacji unijnych wg województw, (stan na 31 grudnia 2015 r., w tys. zł/osobę)
5,3
13,812,7
14,8 15,4 14,516,4 15,7
0
5
10
15
20
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
mld zł7,9%
83,0
13,6
51,7
22,712,3
4,7(5,3%)
0,7(5,1%)
4,5(8,0%)
0,9(4,0%) 4,8
(28,2%)0
20
40
60
80
100
gminy Warszawa miasta naprawachpowiatu
powiatyziemskie
województwa
mld zł
dotacje z UE
dochody bez dotacji UE 2015
udział dotacji UE w dochodach ogółem (w %)
13,6
10,7
9,9
9,8
9,7
9,7
9,6
9,6
9,5
9,2
8,9
7,8
7,6
7,4
7,3
7,3
średnia dla Polski
10,1 tys. zł
War
miń
sko-
Maz
ursk
ie
Podk
arpa
ckie
Lubu
skie
Do
lno
śląs
kie
Pom
orsk
ie
Maz
owie
ckie
(be
z W
-wy)
Podl
aski
e
Łódz
kie
Świę
tokr
zysk
ie
Zach
odni
opom
orsk
ie
Lube
lski
e
Śląs
kie
Opo
lski
e
Mał
opo
lski
e
Wie
lkop
ols
kie
Kuj
awsk
o-P
omo
rski
e
JST beneficjentem ok. 1/3 środków UE w ramach perspektywy finansowej 2007 – 2013 (stan na 31 grudnia 2015)
• Wysoki udział sektora JST w wykorzystaniu środków unijnych: do końca 2015 r. samorządy beneficjentem ok. 1/3 środków dostępnych w ramach perspektywy finansowej 2007 – 2013.
• Transport i łączność głównym obszarem wsparcia UE (ok. 1/3 łącznej wartości środków).
• Liderzy wśród miast w pozyskiwaniu środków unijnych to Sopot, Gdańsk, Wrocław, Kielce i Warszawa (powyżej 10,1 tys. zł na osobę, tj. średniej dla Polski).
11
Wartość dofinansowania UE wg beneficjentów (w mld zł)
Obszary wspierane przez środki z UE (w %)
dostępność terytorialna
34%
zrównoważony rozwój i ekologia
14%iwestycje w
kapitał ludzki19%
turystyka, kultura, rewitalizacja
5%
B+R, innowacje i przedsiębiorczość
18%
społeczeństwo informacyjne
5%
energetyka3%
organy administracji
rządowej66,723%
JST90,531%uczelnie, jednostki
naukowe23,58%
organizacje non-profit9,53%
przedsiębiorstwa92,532%
inne7,2
3%
Liderzy w absorpcji środków UE (w tys. zł na osobę), (stan na 31 grudnia 2015 r.)
21,8
15,0
13,5
13,2
13,2
10,1
9,5
9,1
8,4
8,3
7,8
średnia dla Polski
10,1 tys. zł
So
pot
Gdańsk
Wro
cław
Kie
lce
Wars
zaw
a
Po
znań
Gdynia
Łódź
Szc
zecin
Kra
ków
Kato
wic
e
Nowa perspektywa finansowa 2014 – 2020: wzrost puli środków dla sektora JST
• Wyraźny wzrost funduszy 2014 – 2020 skierowanych na 16 Programów Regionalnych zarządzanych przez samorządy wojewódzkie: 31,3 mld euro wobec 17,3 mld euro w ramach perspektywy 2007 – 2013 (+80%).
• Ponad 40% wszystkich środków z perspektywy 2014 – 2020 może trafić do sektora JST wobec ok. 30% w ramach perspektywy 2007 – 2013.
• Większe środki w aktualnym okresie programowania finansowego dla projektów w rozwój szeroko rozumianej przedsiębiorczości i innowacyjności kosztem celów infrastrukturalnych (dla tych ostatnich 34,4% środków wobec 42,2% w poprzedniej perspektywie).
12
Fundusze Europejskie przeznaczone na politykę spójności 2014 – 2020 (w mld euro)
Programy w nowej perspektywie finansowej 2014 - 2020 (w mld euro i %)
Podział Funduszy Europejskich 2014 - 2020 wg województw, (w mln euro))
17,331,3
51,741,6
0
20
40
60
80
2007 - 2013 2014 - 2020
mld euro
16 Programów Regionalnych
Programy Krajowe
Infrastruktura i Środowisko
27,4136%
Inteligentny Rozwój8,6111%
Polska Cyfrowa
2,33%
Polska Wschodnia
2,13%
Wiedza Edukacja i
Rozwój4,46%
16 Regionalnych Programów
Operacyjnych31,341%
Wydatki ogółem – wzrost dochodów przy spadku wydatków
• W 2015 r. średnio w sektorze JST wzrost dochodów (+2,4%) przy spadku wydatków (-0,2%), w tym spadek zarówno dochodów, jak i wydatków w powiatach ziemskich i województwach.
• Spadek udziału wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem w sektorze JST do 18,9% w 2015 r. (-1,4pp), największy w powiatach ziemskich (-5,7pp), natomiast lekki wzrost w województwach (0,8pp)
13
Wydatki ogółem JST (mld zł) Tempo wzrostu wydatków i dochodów (w %, 2014=100)
Udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem JST (w %)
2,4%3,7% 3,4%
-0,4%
-3,6%
-0,2%
1,0%0,2%
-1,4%
-5,7%
ogó
łem
gm
iny
mia
sta n
a pra
wach
pow
iatu
pow
iaty
ziemskie
wojew
ództw
adochody
wydatki
16,5%
17,5%
14,4%
43,1%
18,9%
0% 10% 20% 30% 40% 50%
gminy
miasta na prawachpowiatu
powiaty ziemskie
województwa
ogółem
2014
2015
129,4145,2
167,8177,8 181,6 180,5 183,8
196,8 196,4
7,8
12,2
15,6
6,0
2,2
-0,11,9
7,0
-0,2-4
0
4
8
12
16
0
40
80
120
160
200
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
%mld zł
wydatki dynamika r/r (prawa skala)
Wydatki inwestycyjne - regres w inwestycjach
• Regres w inwestycjach (-6,8% vs. +19,2% w 2014) w efekcie kończenia projektów finansowanych w ramach „starej’ perspektywy oraz opóźnień w przygotowaniach do kolejnej na lata 2014 – 2020.
• Spadek wydatków inwestycyjnych w 2015 r. w porównaniu z 2014 r. we wszystkich segmentach sektora JST, przy czym największy w miastach na prawach powiatu: o 1,4 mld zł (-10%).
• Znaczne zróżnicowanie wydatków inwestycyjnych per capita: do 500 zł w ok. 60% wszystkich samorządów (259 jednostek więcej niż w 2014), w granicach 500 zł - 1 000 zł w ok. 28% (o 215 jednostek mniej niż w 2014), ponad 2000 zł jedynie w 35 (47 w 2014).
14
Dynamika wydatków inwestycyjnych wg typu JST (r/r w %)
Wydatki inwestycyjne wg typu JST (mld zł) Wydatki inwestycyjne (w mld zł) i dynamika zmian wydatków inwestycyjnych i bieżących (r/r w %)
12,9 15,1 14,2
11,513,6 12,2
2,8
3,43,4
6,4
7,77,4
0
10
20
30
40
2013 2014 2015
mld zł
województwapowiaty ziemskiemiasta na prawach powiatugminy
17,8% 18,9% 21,9% 21,3%
-6,20%-10,40%
-1,80%-3,80%
gminy miasta naprawachpowiatu
powiatyziemskie
województwa
2014/2013 2015/2014
26,330,8
41,6 43,341,2
34,4 33,5
39,937,2
7,7
17,4
35,0
4,0
-4,8
-16,5
-2,6
19,2
-6,8
-20
-10
0
10
20
30
40
0
10
20
30
40
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
%mld zł
wydatki inwestycyjne
wyd. inwestycyjne r/r (prawa skala)
wyd. bieżące r/r (prawa skala)
Wydatki inwestycyjne – kończenie projektów finansowanych ze środków UE w latach 2007 - 2013
• Spadek wydatków inwestycyjnych w 2015 r. finansowanych ze środków UE w ramach perspektywy 2007 – 2014 (-13,5% vs. +19,9% w 2014); spadek zanotowały wszystkie rodzaje JST, w największej skali w Warszawie (-75%).
• Malejący udział wydatków inwestycyjnych finansowanych środkami zagranicznymi w wydatkach inwestycyjnych ogółem we wszystkich typach JST, z wyjątkiem województw, w których nadal połowa wydatków inwestycyjnych finansowały środki zagraniczne.
15
Udział wydatków inwestycyjnych finansowanych ze środków zagranicznych w wydatkach inwestycyjnych ogółem ( w %)
Wydatki inwestycyjne z udziałem środków zagranicznych (w mld zł)
ogółem wg typu JST
28,623,4 22,8
27,1 26,1
12,611,0 10,7
12,8 11,1
0
15
30
45
2011 2012 2013 2014 2015wydatki inwestycyjne finansowane środkamizagranicznymipozostałe inwestycyjne
3,1
3,5
0,2
0,5
3,8
0 1 2 3 4
gminy
miasta na prawachpowiatu
Warszawa
powiaty
województwa
2014 2015
50,7%
16,1%
12,5%
32,5%
21,6%
29,8%
0% 20% 40% 60% 80%
województwa
powiaty ziemskie
Warszawa
miasta na prawachpowiatu
gminy
ogółem
2014 2015
Wynik budżetów JST – nadwyżka po raz pierwszy od 8 lat
• Po raz pierwszy od ośmiu lat, w 2015 r. dodatni wynik finansowy sektora JST (2,6 mld zł). Jedynie budżety województw zbiorczo zamknęły się deficytem, jednak w porównaniu z 2014 kwota deficytu spadła o 0,4 mld zł.
• Spadek liczby jednostek z deficytem do 800 wobec 1451 w 2014 (odpowiednio 28,5% wszystkich jednostek JST wobec 51,7% w 2014).
Wynik budżetów wg typu JST Wynik planowany i wykonany
16
1,7
0,7
0,2
-0,1
-1,5
-1,0
-0,5
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
gminy miasta naprawachpowiatu
powiatyziemskie
województwa
mln zł 2014
2015
2,3
-2,6
-13,0-15,0
-10,3
-3,0-0,4 -2,4
2,6
-30
-25
-20
-15
-10
-5
0
5
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
mld zł
plan wykonanie
w dochodach
ogółemw PKB
2012 1,7 0,2
2013 0,2 0,02
2014 1,2 0,14
2015 1,3 0,15
lata
Udział deficytu/nadwyżki (w %)
Wynik operacyjny sektora JST – gromadzenie środków na wkład własny
Nadwyżka operacyjna sektora JST
• Rok 2015 kolejnym rokiem wzrostu nadwyżki operacyjnej (dochody bieżące minus wydatki bieżące) całego sektora JST, choć tempo wzrostu nieco osłabło (11,7% vs. 13,8% w 2014).
• Miasta na prawach powiatu najsilniejszym segmentem sektora JST w 2015 r.: 66 miast na prawach powiatu dysponowało nadwyżką operacyjną w wysokości 5,8 mld zł, tj. 32% całej nadwyżki w sektorze JST, natomiast ponad 2 tys. gmin miało do dyspozycji 8,7 mld zł.
• Dodatni wynik budżetów i rosnąca nadwyżka operacyjna wskazują na gromadzenie przez samorządy środków koniecznych do wykorzystania środków UE w ramach perspektywy 2014 – 2020.
17
wg typów JST ogółem
17,8 17,8
12,0
9,3
11,011,6
14,3
16,3
18,2
5
10
15
20
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
mld zł
8,7
5,8
1,62,0
0
3
6
9
gminy miasta naprawachpowiatu
powiatyziemskie
województwa
2014
2015
8,7
5,8
1,62,0
0
3
6
9
gminy miasta naprawachpowiatu
powiatyziemskie
województwa
mld zł2014
2015
Zobowiązania JST – stabilizacja poziomu zobowiązań
Zobowiązania JST
• Stabilizacja zobowiązań w 2015 r. na poziomie ok. 72 mld zł (-0,7% vs. 4,3% w 2014).
• Wzrost zadłużenia jedynie w miastach na prawach powiatu (o 0,8 mld zł), przy słabszym tempie wzrostu (3,6% vs. 5,8% w 2014).
• W 2015 r., podobnie jak w roku poprzednim, koncentracja zadłużenia w największych miastach (46% zadłużenia całego sektora wobec 36% w gminach, 8% w powiatach i 10% w województwach).
18
Zobowiązania JST wg typów JST
Tempo wzrostu zobowiązań r/r wg typów JST
25,9 28,8
40,3
55,1
65,8 67,8 69,2 72,1 71,6
4,0
11,0
40,036,7
19,4
3,1 2,04,3
-0,710
0
10
20
30
40
0
20
40
60
80
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
%mld zł
zobowiązania dynamika r/r (prawa skala)
10,0
gminy25,4
11,3
miasta na prawach powiatu
33,2
2,6 powaty ziemskie
5,82,0
województwa 7,2
0
5
10
15
20
25
30
35
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
mld zł
2,6%1,9%
5,8%
1,1%
9,9%
-3,8% -3,0%
3,6%
-1,7% -1,8%
gminy Warszawa miasta naprawachpowiatu
powiatyziemskie
województwa
2014/2013
2015/2014
Zobowiązania JST – malejąca relacja do dochodów ogółemx/
Udział zobowiązań w dochodach ogółem
• Przełożenie wyższej dynamiki dochodów niż długu na malejący poziom relacji zobowiązań do dochodów w 2015 r. (36% vs. 37,1% w 2014).
• Wysokie obciążenie zobowiązaniami budżetów największych miast, przy znacznym zróżnicowaniu: od 5,8% w Rybniku do 95,1% w Wałbrzychu; w 12 miastach zobowiązania przekroczyły 60% uzyskanych dochodów.
• Casus gminy wiejskiej Ostrowice (woj. zachodniopomorskie), której zobowiązania stanowiły 350% dochodów (zarząd komisaryczny poszukuje rozwiązania problemu).
• Wg RIO na podstawie projektów wieloletniej prognozy finansowej złożonych przez JST na koniec 2015, indywidualny wskaźnik zadłużenia nie zostanie spełniony w 2016 r. przez 48 jednostki, w 2017 przez 51 i w 2018 r. przez 27.
19
ogółem wg typów JST
Liczba JST wg maksymalnego dopuszczalnego poziomu spłaty zadłużenia (% dochodu) obliczonego przez RIO wg art. 243 ust 1 i 2
x/ do 2013 r. wg art. 170 uofp z 2005 r. jeden z ustawowych limitów dopuszczalnego poziomu zobowiązań wynosił 60% dochodów ; od 2014 obowiązuje indywidualny wskaźnik zadłużenia dla każdej jednostki (w art. 243 uofp z 2011).
19,7% 21,2%26,0%
33,8%38,4% 38,2% 37,7% 37,1% 36,0%
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
60% dochodów
29,0%
40,9%
48,6%
24,7%
41,8%
gminy Warszawa miasta naprawachpowiatu
powiatyziemskie
województwa
2014 2015 60% dochodów
173
303
703
1031
525
65
8
powyżej 15,0%
12% - 15,0%
9,0% - 12,0%
6,0% - 9,0%
3,0% - 6,0%
0,0% - 3,0%
poniżej 0,0%
0 300 600 900 1200
2015 2016
Zobowiązania JST – zagrożenie budżetów długami SPZOZ
• Wzrost kwoty zobowiązań nadzorowanych przez JST jednostek posiadających osobowość prawną w 2015 r. o 4,8 mld zł, tj. o 4,3%, w tym 88,5% to zobowiązania samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej (SP ZOZ).
• Budżety wojewódzkie najbardziej zagrożone zobowiązaniami SP ZOZ w świetle nowych uregulowań (zgodnie z ustawa o działalności leczniczej obligatoryjne pokrycie ujemnego wyniku nadzorowanej jednostki): w 2015 r. mogłoby spowodować wzrost wskaźnika zadłużenia z 41,8% do 56,3%.
• W 2015 r. kolejny rok spadku wydatków przeznaczanych przez JST na obsługę długu -16,2% vs. -13% w 2014.
20
Tempo wzrostu dochodów i zobowiązań (2014=100)
Obciążenie budżetów JST zobowiązaniami nadzorowanych jednostek w 2015 r. (skumulowany wskaźnik zadłużenia w %)
Koszty obsługi długu
3,7% 3,9%3,2%
-0,4%
-3,6%-3,8%-3,0%
3,6%
-1,7% -1,8%
gminy Warszawa miasta naprawachpowiatu
powiatyziemskie
województwa
dochody
zobowiązania
0
0,5
1
1,5
2
0
1
2
3
4
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
%
mld zł
koszty obsługi długu (w mld zł)
udział obsługi długu w wydatkach ogółem (prawa skala)
29,1%
41,3%
50,2%
30,3%
56,3%
gminy Warszawa miasta naprawachpowiatu
powiaty województwa
ogółem zobowiązania skumulowane60% dochodów
Zobowiązania JST wg tytułów – nadal nikły udział obligacji komunalnych
• Nadal niski udział zobowiązań z tytułu emisji obligacji w zobowiązaniach ogółem sektora JST (5,8% w 2015 wobec 5,9% w 2014).
• Szczególna pozycja Warszawy: w 2015 r., podobnie jak w 2014 r., wartość obligacji to 2,2 mld zł (53% wartości emisji papierów wartościowych całego sektora).
21
Zobowiązania wg tytułów dłużnych Dynamika zobowiązań wg typów JST i tytułów dłużnych (w %, 2014=100)
Zobowiązania z tytułu emisji papierów wartościowych wg typu JST w 2015 r. (w mln zł) i struktura (w %)
0
20
40
60
80
zadłużenieogółem
kredyty ipożyczki
papierywartościowe
mld zł
2013 2014 2015
-3,7%
4,2%
-4,7%-1,3% -1,9%-1,4%
-5,9%
0,0%
-21,7%
-0,02%
gminy miasta naprawachpowiatu
Warszawa powiatyziemskie
województwa
kredyty i pożyczki emisja papierów wartościowych
gminy172,94%
miasta na prawach powiatu1 354,3
33%
Warszawa2 199,4
53%
powiaty ziemskie
81,82%
województwa349,48%
Wieloletnia Prognoza Finansowa (WPF) 2015 - 2018 wg projektów JST
• Wg projektów WFP złożonych przez JST w Ministerstwie Finansów, w 2016 r. spodziewany spadek zarówno dochodów jak i wydatków ogółem (odpowiednio o 6,0% i 1,8%), w kolejnych dwóch latach lekki wzrost dochodów, szybszy niż wydatki.
• Wyraźny regres w inwestycjach w 2016 r., łagodzony w kolejnych latach wydatkami związanymi z projektami unijnymi.
• Wzrost długu w 2016 r. przy wygaszaniu tempa wzrostu do 2018 r.
22
Dochody i wydatki w latach 2015 – 2018) Wydatki inwestycyjne, w tym związane z
projektami współfinansowanymi ze środków UE w latach 2015 – 2018 (w mld zł)
Zobowiązania w latach 2015 – 2018
199
187
193
197
196
193
179
180
-6
-4
-2
0
2
4
0
50
100
150
200
2015wykonanie
2016 2017 2018
%mld zł
dochody ogółem wydatki
dynamika dochodów r/r (p) dynamika wydatków r/r (p)
20,7 19,812,7 11,0
16,57,7
12,3 13,0
0
10
20
30
40
2015wykonanie
2016 2017 2018
mld zł
wydatki inwestycyjne związane z projektami UE
pozostałe wydatki inwestycyjne
71,6 75,7 73,970,0
-0,7
5,7
-2,4
-5,3-6
-3
0
3
6
0
20
40
60
80
2015wykonanie
2016 2017 2018
%mld zł
zobowiązania dynamika (prawa skala)
Najsilniejszy segment sektora JST - miasta na prawach powiatu -
• Koncentracja ponad 1/3 dochodów całego sektora JST w miastach na prawach powiatu; szczególna pozycja Warszawy (1/5 dochodów ogółem wszystkich miast na prawach powiatu).
• Większa, w porównaniu z pozostałymi rodzajami samorządów, samodzielność ekonomiczna miast na prawach powiatu z uwagi na wysoki udział dochodów własnych w dochodach ogółem; szczególna pozycja Warszawy (77,4% dochodów ogółem wobec 59,9% w pozostałych miastach).
• Pomimo korzystnej koniunktury w 2015 r. (wzrost dochodów z PIT i CIT o 8,1% vs. 7,2% w 2014), osłabienie tempa wzrostu dochodów ogółem miast na prawach powiatu (3,4% vs. 6,3% w 2014), w tym znaczny spadek dochodów Warszawy (odpowiednio 3,8% vs. 12,7%), głównie w efekcie wygaszaniu wpływów z dotacji UE (0,7 mld zł wobec 1,2 mld zł w 2014).
• Regres w inwestycjach miast na prawach powiatu (-10,4% vs. +18,9% w 2014) w konsekwencji kończenia projektów finansowanych w ramach „starej’ perspektywy oraz opóźnień w przygotowaniach do kolejnej na lata 2014 – 2020. Najniższy udział wydatków inwestycyjnych miast na prawach powiatu w wydatkach ogółem od 2007 r., tj. pierwszego roku „starej” perspektywy finansowej (17,5% wobec 21,5% w 2007).
• Wydatki na transport i łączność priorytetem wśród inwestycji (w Warszawie 45% wydatków inwestycyjnych, a w pozostałych miastach 54,5%).
• Istotne zróżnicowanie nakładów inwestycyjnych na mieszkańca w poszczególnych miastach: od ponad 3 tys. zł w Gliwicach i Olsztynie do 134 zł w Chełmie.
• Dodatni wynik budżetów w 2015 r. (0,8 mld zł), po kilkuletnim okresie spadkowej tendencji i kolejny rok wzrostu nadwyżki operacyjnej (o 28%), efektem gromadzenia środków na wkład własny do nowych projektów w ramach perspektywy 2014 – 2020.
• Spadek dynamiki wzrostu zobowiązań miast na prawach powiatu w 2015 r. (3,2% vs. 5,1% w 2014), przy znacznym zróżnicowaniu poziomu zobowiązań (udział zobowiązań w dochodach ogółem) w poszczególnych miastach: od 95% w Wałbrzychu do 5,8% w Rybniku.
• Kredyty i pożyczki nadal głównym źródłem uzupełniania budżetów miast na prawach powiatu (89% wszystkich zobowiązań w 2015 r.); szczególna pozycja Warszawy - udział zobowiązań z tytułu emisji obligacji to 38% wszystkich zobowiązań miasta wobec 5% w pozostałych miastach.
Na tle sytuacji finansowej całego sektora JST, miasta na prawach powiatu nadal pozostały najsilniejszym ekonomicznie segmentem ze względu na: 1) duży potencjał gospodarczy z racji większych dochodów i bardziej zróżnicowanych źródeł ich generowania, 2) większe możliwości rozwojowe (lepsza infrastruktura, kapitał ludzki) i 3) aktywne pozyskiwanie środków UE. Jednak szeroki zakres zadań realizowanych przez te miasta (np. związane z oświatą, edukacją i opieką społeczną, które należą do wydatków sztywnych), przy malejących możliwościach powiększania zadłużenia, może zagrozić wzrostowi inwestycji w największych miastach.
Synteza
25
Wskaźniki finansowe x/ – miasta na prawach powiatu
.
26
x/ definicje w Aneksie metodologicznym
Wyszczególnieniejedn.
miary2014 2015 r/r
1 Dochody ogółem mld zł 68,3 70,6 3,4%
Dochody własne podstawowe mld zł 25,3 25,8 1,8%
Dochody z tytułu podatków PIT i CIT mld zł 17,6 19,0 8,1%
Subwencje i dotacje ogółem mld zł 25,4 25,8 1,7%
2 Wydatki ogółem mld zł 69,7 69,8 0,2%
Wydatki inwestycyjne mld zł 13,6 12,2 -10,4%
3 Wynik budżetu mld zł -1,4 0,7 x
Wynik operacyjny mld zł 5,2 5,8 12,5%
4 Zobowiązania ogółem mld zł 32,4 33,2 2,4%
w tym kredyty i pożyczki mld zł 28,8 29,6 3,0%
5 Na mieszkańca
dochody ogółem zł 5 394 5 591 3,7%
wydatki ogółem zł 5 505 5 533 0,5%
wydatki inwestycyjne zł 1 077 968 -10,1%
6 Udziały
podatków PIT i CIT w dochodach ogółem % 25,8 27,0 x
subwencji i dotacji w dochodach ogółem % 37,2 36,5 x
wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem % 19,6 17,5 x
zobowiązań w dochodach ogółem % 47,5 47,1 x
kredytów i pożyczek w zobowiązaniach ogółem % 88,6 89,2 x
7 Liczba miast na prawach powiatów z deficytem budżetowym 48 37 -22,9%
• Koncentracja ponad 1/3 dochodów całego sektora JST w miastach na prawach powiatu; szczególna pozycja Warszawy (1/5 dochodów ogółem wszystkich miast na prawach powiatu).
• Zróżnicowanie miast pod względem dochodów na mieszkańca w grupach miast wg liczby mieszkańców (oprócz Warszawy) – najniższe dochody per capita w grupie miast o liczbie ludności od 50 do 100 tys.
Miasta na prawach powiatu najsilniejszym segmentem sektora JST
Udział dochodów ogółem miast na prawach powiatu w dochodach sektora JST w 2015 r. (w mld zł, %)
Dochody ogółem miast na prawach powiatu wg liczby mieszkańców w 2015 r. (w mld zł, w %)
27
Zróżnicowanie dochodów na mieszkańca w miastach na prawach powiatu wg liczby mieszkańców w 2015 r.
gminy 87,744%
Warszawa14,37%
pozostałe miasta na prawach powiatu
56,228%
powiaty ziemskie
23,712%
województwa17,19%
do 100 tys.8,0
11%
100-200 tys.15,122%
pow. 200 tys.32,647%
Warszawa14,320%
5639
4604
5085
5639
8228
0
3000
6000
9000
20-50 tys. 50-100 tys. 100-500 tys. 500-1000 tys. Warszawa
zł
2014 2015
• Osłabienie tempa wzrostu dochodów ogółem miast na prawach powiatu w 2015 r. (3,4% vs. 6,3% w 2014), w tym znaczny spadek dochodów Warszawy (odpowiednio 3,8% vs. 12,7%), głównie w efekcie wygaszaniu wpływów z dotacji UE.
• Większa, w porównaniu z pozostałymi rodzajami samorządów, samodzielność ekonomiczna miast na prawach powiatu z uwagi na wysoki udział dochodów własnych w dochodach ogółem; szczególna pozycja Warszawy (77,4% dochodów ogółem wobec 59,9% w pozostałych miastach).
Dochody miast na prawach powiatu – osłabienie tempa wzrostu
Dochody ogółem
Dynamika wzrostu dochodów ogółem
28
Struktura dochodów miast na prawach powiatu
46,9 49,450,3 53,9
56,961,2 64,2
68,3 70,614,4
5,5
1,8
7,1
5,5
7,7
4,8
6,3
3,4
0
3
6
9
12
15
0
20
40
60
80
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
%mld zł
dochody dynamika (prawa skala)
34,7% 43,4%
25,2%
34,0%21,9%
11,6%18,2% 11,0%
pozostałe miasta naprawach powiatu
Warszawa
subwencje
dotacje
CIT i PIT
dochody własne podstawowe
4,8%
12,7%
3,2% 3,8%
pozostałe miasta na prawachpowiatu
Warszawa
2014/2013 2015/2014
• Silny związek głównych źródeł dochodów własnych (42% z wpływów z PIT i CIT oraz 18% z podatku od nieruchomości) z koniunkturą gospodarczą.
• W 2015 r. wzrost dochodów z PIT (7,7% vs. 7,3% w 2014) i CIT (12,1% vs. 6,5% w 2014).
• Spadek wpływów ze sprzedaży majątku (-6,8% vs. 8,9% w 2014) związany z mniejszą presją na prywatyzację mienia komunalnego wobec rosnącej nadwyżce operacyjnej zgromadzonej przez największe miasta.
Dochody miast na prawach powiatu – koniunktura pomaga budżetom
Struktura dochodów własnych ogółem miast na prawach powiatu w 2015 r.
Tempo wzrostu/spadku głównych źródeł dochodów własnych ogółem miast na prawach powiatu
29
Dochody z PIT i CIT miast na prawach powiatu
CIT
1,6
PIT17,4
0
3
6
9
12
15
18
200
7
200
8
200
9
201
0
201
1
201
2
201
3
201
4
201
5
mld zł
7,2% 8,9% 6,8%
3,6% 3,8%
8,1%
-6,8%
0,0%
-3,9%
3,2%
wpły
wy z
PIT
i C
IT
doch
ody z
mają
tku
podate
k od c
zynnośc
icy
wiln
ych
podate
k od s
padkó
w i
daro
wiz
n
podate
k od
nie
ruchom
ośc
i
2014/2013
2015/2014
dochody z majątku
10%
udział w podatku PIT
39%
udział w podatku CIT
3%
podatek od środków
transportowych1%
podatek od nieruchomości
18%
podatki i opłaty3%
pozostałe26%
• Istotny spadek napływu dotacji z UE w 2015 r. do budżetu Warszawy w związku z zakończoną perspektywą finansową 2007 – 2013 (0,7 mld zł wobec 1,2 mld zł w 2014), natomiast w pozostałych miastach lekki wzrost (2,2% vs. 0,5% w 2014).
Dochody miast na prawach powiatu – wygaszanie dotacji, głównie w Warszawie
Dochody ze środków UE w budżetach miast na prawach powiatu (w mld zł)
Udział dochodów ze środków UE w dochodach ogółem miast na prawach powiatu (w %)
30
Tempo wzrostu dochodów z UE w miastach na prawach powiatu (w %)
dochody ogółem bez środków z UE
dochody na finansowanie i współfinansowanie projektów UE
5,1%
Warszawa8,1%
pozostałe miasta na prawach powiatu
2,2
3,5
2,0
2,93,6
5,5
4,65,3 5,2
200
7
200
8
200
9
201
0
201
1
201
2
201
3
201
4
201
5
78,6%
0,5%
-38,8%
2,2%
Warszawa pozostałe miasta naprawach powiatu
2014/2013 2015/2014
Wydatki ogółem miast na prawach powiatu
Udział wydatków inwestycyjnych miast na prawach powiatu w wydatkach ogółem
Wydatki miast na prawach powiatu – istotny spadek inwestycji
Wydatki inwestycyjne miast na prawach powiatu
• Regres w inwestycjach miast na prawach powiatu (-10,4% vs. +18,9% w 2014) w konsekwencji kończenia projektów finansowanych w ramach „starej’ perspektywy oraz opóźnień w przygotowaniach do kolejnej 2014 – 2020.
• Najniższy udział wydatków inwestycyjnych miast na prawach powiatu w wydatkach ogółem od 2007 r., tj. pierwszego roku „starej” perspektywy finansowej (17,5% wobec 21,5% w 2007).
31
45,951,2
56,259,0 61,5 63,7 65,0
69,7 69,811,4 11,5
9,8
4,94,3
3,6
1,9
7,2
0,2 0
5
10
15
0
20
40
60
80
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
%mld zł
wydatki dynamika (prawa skala)
9,911,1
12,112,7 12,4 12,1
11,5
13,612,225,6
12,9
8,55,1
-2,6 -2,1-5,4
18,9
-10,4 -12
-6
0
6
12
18
24
30
0
5
10
15
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
%mld zł
wydatki inwestycyjne dynamika (prawa skala)
21,5 21,9 21,5 21,520,1
19,017,6
19,617,5
0
5
10
15
20
25
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
%
Wydatki inwestycyjne miast na prawach powiatu wg liczby ludności (mld zł)
Struktura wydatków inwestycyjnych miast na prawach powiatu (bez Warszawy)
Wydatki inwestycyjne miast na prawach powiatu – priorytetem transport i łączność
Dynamika wydatków inwestycyjnych miast na prawach powiatu wg liczby mieszkańców (r/r)
• Inwestycje miast na prawach powiatu to 1/3 wydatków inwestycyjnych całego sektora, w tym w 2015 r. inwestycje Warszawy stanowiły 17,3% wydatków inwestycyjnych największych miast.
• Istotny spadek wydatków inwestycyjnych w 2015 r. w Warszawie (-43,9% vs. 29,2% w 2014).
• Wydatki na transport i łączność priorytetem wśród inwestycji (w 2015 r. w Warszawie 45% wydatków inwestycyjnych, a w pozostałych miastach 54,5%).
32
do 100 tys. 1,2
(9,0%)
100-200 tys. 3,6
(26,5%) pow.200 tys.
6,4 (47,3%)
Warszawa 2,4
(17,3%)
12,2%
32,5%
10,7%
29,2%
-8,5% -7,4%
0,1%
-43,9%
do 100 tys. 100 - 200 tys. pow. 200 tys.(bez W-wy)
Warszawa
2014/2013 2015/2014
transport i łączność
55%
gospodarka komunalna i
ochrona środowiska
11%
gospodarka komunalna
7%
kultura fizyczna
8%
oświata i wychowanie działanośc usługowa
6%
kultura fizyczna
5%
działalność usługowa
3%
pozostałe7%
Wydatki inwestycyjne miast na prawach powiatu – zróżnicowanie
Wydatki inwestycyjne w wybranych miastach w 2015 r. (w zł na 1 osobę)
.
Wydatki inwestycyjne miast na prawach powiatu, w tym finansowane środkami UE w 2015 r.
• Wygaszanie finansowania inwestycji ze środków zagranicznych w drugim roku rozliczeń (N+2) perspektywy finansowej 2007- 2013; istotny spadek w Warszawie (-75,1% vs. 7,2% w 2014).
• Znaczne zróżnicowanie nakładów inwestycyjnych na mieszkańca w poszczególnych miastach: od ponad 3 tys. zł w Gliwicach i Olsztynie do 134 zł w Chełmie.
33
Tempo wzrostu/spadku wydatków inwestycyjnych finansowanych środkami zagranicznymi (bez środków krajowych)
1,2
7,4
0,2
3,5
0
3
6
9
12
Warszawa pozostałe miasta naprawach powiatu
mld zł
inwestycje finansowane ze środków UE
pozostałe inwestycyjne
7,2% 10,0%
-75,1%
-13,2%
Warszawa pozostałe miasta naprawach powiatu
2014/2013 2015/2014
średnia bez Warszawy
1000 zł
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
Gliw
ice O
lsztyn
Kro
sno
Rzeszó
w S
opo
t S
zczecin Łó
dź
Wałb
rzych
Kielce
Po
znań
Sied
lce To
ruń
Gdańsk
Wro
cław
Św
ino
ujście
Dąbro
wa G
órn
icza Z
abrze
Rybnik
Jastrzęb
ie-Zdró
j M
ysło
wice
Wło
cław
ek Leszn
o Z
am
ość
Tarn
obrzeg
Byto
m E
lblą
g Z
ielona G
óra
Św
iętoch
łow
ice G
orzó
w W
ielkopo
lski Jelen
ia G
óra
Bia
ła P
odla
ska S
iemia
no
wice Ś
ląskie
Chełm
zł
Wynik budżetów miast na prawach powiatu – gromadzenie zapasów
Wynik budżetów miast na prawach powiatu
.
Nadwyżka operacyjna miast na prawach powiatu
• Dodatni wynik budżetów w 2015 r. (0,8 mld zł) po kilkuletnim okresie spadkowej tendencji i kolejny rok wzrostu nadwyżki operacyjnej (o 28%), efektem gromadzenia środków na wkład własny do nowych projektów w ramach perspektywy 2014 – 2020.
34
Nadwyżka operacyjna miast na prawach powiatu
1,0
-1,5
-5,9-5,1 -4,7
-2,5
-0,7-1,4
0,74
-10
-8
-6
-4
-2
0
2
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
mld zł
plan wykonanie
6,8
5,8
3,02,5 2,8 2,6
4,2
5,2
6,6
0
2
4
6
8
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
mld zł
4,0
1,2
5,1
1,5
0
2
4
6
miasta na prawachpowiatu (bez W-wy)
Warszawa
mld zł2014 2015
Zobowiązania miast na prawach powiatu – stabilizacja poziomu zobowiązań
Zobowiązania miast na prawach powiatu
.
• Spadek dynamiki wzrostu zobowiązań miast na prawach powiatu w 2015 r. (3,2% vs. 5,1% w 2014).
• Zobowiązania 66 miast na prawach powiatu stanowiły 46% zobowiązań całego sektora w 2015 r., w tym 32% to zobowiązania Warszawy i 17 miast o liczbie ludności pow. 200 tys.
• Kredyty i pożyczki nadal głównym źródłem uzupełniania budżetów miast na prawach powiatu (89% wszystkich zobowiązań w 2015); szczególna pozycja Warszawy - udział zobowiązań z tytułu emisji obligacji to 38% wszystkich zobowiązań miasta wobec 5% w pozostałych miastach.
35
Zobowiązania miast na prawach powiatu wg liczby mieszkańców w 2015 r.
Zobowiązania miast na prawach powiatu wg tytułów dłużnych (stan w 2015 r., w mld zł)
11,312,8
18,7
23,4
28,129,6 30,9
32,4 33,2
0,0
13,5
46,6
25,1
19,8
5,4 4,4 5,13,2 0
10
20
30
40
50
0
7
14
21
28
35
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
%mld zł
zobowiązania dynamika (prawa skala)
3,7
26,0
2,2
1,4
0
6
12
18
24
30
Warszawa pozostałe miasta naprawach powiatu
mld zł
emisja papierów wartościowych
kredyty i pożyczki
do 100 tys.3,3 mld zł
10%
100-200 tys.6,8 mld zł
20%
pow. 200 tys.17,3 mld zł
52%
Warszawa5,9 mld zł
18%
Zobowiązania miast na prawach powiatu – zróżnicowanie zbiorowości
Udział zobowiązań w dochodach ogółem*
• Stabilny, wysoki w porównaniu z innymi rodzajami samorządów, poziom udziału zobowiązań w dochodach ogółem, najwyższy wśród miast o liczbie ludności pow. 200 tys.
• Znaczne zróżnicowanie poziomu zobowiązań w poszczególnych miastach (udział zobowiązań w dochodach ogółem): od 95% w Wałbrzychu do 5,8% w Rybniku.
36
wg wielkości miast
w wybranych miastach
* do 2013 r. był to wskaźnik zadłużenia obowiązujący wszystkie jednostki samorządu terytorialnego, od 2014 obowiązuje indywidualny wskaźnik zadłużenia
ogółem
24,0% 25,8%
37,2%
43,5%
49,4% 48,3% 48,1% 47,5% 47,1%
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
60% dochodów
38,7%41,6%
55,0
% 40,9%
do 100 tys. 100-200 tys. pow. 200 tys.(bez W-wy)
Warszawa
2014 2015 60% dochodów
średnia 47,1%
0
20
40
60
80
100
Wałb
rzych
Toru
ń Łó
dź
Lublin
Wro
cław
Sie
dlce
Bydgoszcz
Pło
ck Elb
ląg
Rzeszó
w K
osza
lin K
ielce
Tarn
obrzeg
Żory
Słu
psk
Przem
yśl
Wło
cław
ek
Zab
rze K
rosn
o S
zczec
in M
ysło
wic
e O
lszty
n P
iotrk
ów
Trybunalski
Jaw
orzn
o K
onin
Byto
m G
orzó
w W
ielkopolski
Cho
rzów
Pie
kary
Ślą
skie
Sie
mia
now
ice Ś
ląskie
Zam
ość
So
snow
iec
Gliw
ice N
ow
y S
ącz
Biels
ko-B
iała
Jastrzęb
ie-Zdró
j R
ybnik
%
Zobowiązania miast na prawach powiatu – obciążenie budżetów długami SPZOZ
• W 2015 r. szybsze średnie tempo wzrostu zobowiązań niż dochodów w miastach o liczbie ludności powyżej 100 tys., korzystna relacja w Warszawie (wzrost dochodów przy spadku zobowiązań).
• Zagrożenie dla budżetów miast zobowiązaniami jednostek nadzorowanych (przede wszystkim szpitali), przy wysokich wskaźnikach zadłużenia.
• Spadkowa tendencja obciążenia budżetów miast na prawach powiatu wydatkami na obsługę długu w wydatkach ogółem (1,3% w 2015 wobec 1,6% w 2014).
37
Udział wydatków na obsługę długu w wydatkach ogółem
Zobowiązania miast na prawach powiatu oraz jednostek nadzorowanych w dochodach ogółem w 2015 r.
Tempo wzrostu dochodów i zobowiązań miast na prawach powiatu (2014=100)
6,9% 6,4%
0,8%
3,9%
0,5%
8,1%
2,5%
-3,0%
do 100 tys. 100-200 tys. pow. 200 tys.(bez W-wy)
Warszawa
dochody zobowiązania
50,2
41,3
48,6
40,9
0 20 40 60
pozostałe miastana prawach
powiatu
Warszawa
%
zobowiązania bez zobowiązań SP ZOZ
zobowiązania skumulowane
1,1% 1,2% 1,1%1,4%
1,8%
2,3%
1,9%
1,6%
1,3%
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Definicje wskaźników finansowych omawianych w raporcie:
- dochody własne podstawowe, oznaczają jedynie dochody uzależnione od efektywności gospodarowania władz lokalnych. Są to: • podatek od nieruchomości, • podatek od środków transportowych, • podatek rolny, • wpływy ze sprzedaży mienia komunalnego oraz • wszelkie opłaty lokalne (dochody z dzierżawy, leasingu);
- wpływy z tytułu udziału w podatkach od osób fizycznych (PIT) i prawnych (CIT) stanowiących dochody budżetu państwa; w opracowaniach dotyczących finansów JST wpływy z podatków PIT i CIT są zaliczane do dochodów własnych lub do transferów z budżetu państwa. Zgodnie z art. 3 ust. 2 obowiązującej ustawy o dochodach JST udziały w PIT i CIT są dochodami własnymi. W niniejszym raporcie, podobnie jak w poprzednich latach, dochody z tytułu udziału w podatkach PIT i CIT (stanowiące dochody budżetu państwa) są wyodrębnioną pozycją;
- dochody własne ogółem, tj. dochody własne podstawowe łącznie z udziałami w PIT i CIT.
- subwencje i dotacje, których zasady przekazywania do budżetów JST są określone ustawowo i nie zależą od wyników gospodarowania samorządów.
- wynik operacyjny (nadwyżka/deficyt) - różnica między dochodami bieżącymia/ i wydatkami bieżącymib/ (wynik dodatni to nadwyżka operacyjna, a ujemny to deficyt operacyjny. Nadwyżka operacyjna wskazuje na sytuację finansową samorządu, jego potencjał inwestycyjny oraz zdolność kredytową – im wyższy wskaźnik tym sytuacja samorządu jest lepsza
Wg definicji MF :
a/dochody bieżące = dochody ogółem – dochody majątkowe (dotacje i środki na inwestycje, dochody ze sprzedaży majątku, dochody ze sprzedaży składników majątkowych),
b/wydatki bieżące = wydatki ogółem – wydatki majątkowe (wydatki na inwestycje, zakup akcji, wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego).
Aneks metodologiczny
38
Źródła danych:
- sprawozdania z wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego, Ministerstwo Finansów, www.mf.gov.pl
- sprawozdanie z działalności RIO i wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego, Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, www.rio.gov.pl
- GUS, http://stat.gov.pl/
- Ministerstwo Rozwoju, www.mr.gov.pl
- Baza PONT Info.REGION
- Fitch Polska, www.fitchpolska.com.pl
- obliczenia i szacunki własne
39
Niniejszy materiał ma charakter wyłącznie informacyjny, jest przeznaczony wyłącznie dla klientów Grupy PKO Banku Polskiego i nie stanowi oferty w rozumieniu ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny. Informacje zawarte w niniejszym materiale nie mogą być traktowane, jako propozycja nabycia jakichkolwiek instrumentów finansowych, usługa doradztwa inwestycyjnego, podatkowego lub jako forma świadczenia pomocy prawnej. Grupa PKO BP SA dołożyła wszelkich starań, aby zamieszczone w niniejszym materiale informacje były rzetelne oraz oparte na wiarygodnych źródłach. Klienci Grupy PKO BP SA ponoszą odpowiedzialność za skutki swoich decyzji inwestycyjnych, podjętych z uwzględnieniem informacji zamieszczonych w niniejszym materiale. Niniejszy materiał został przygotowany i/lub przekazany przez Powszechną Kasę Oszczędności Bank Polski Spółka Akcyjna, zarejestrowany w Sądzie Rejonowym dla m.st. Warszawy w Warszawie, XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod nr KRS 0000026438; NIP: 525-000-77-38 REGON: 016298263; kapitał zakładowy (kapitał wpłacony) 1 250 000 000 zł.