rcm

9
١ ﺑﺴﻤﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﺘﺪ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻣﺒﻨﺎﻱ ﺑﺮ ﺗﻌﻤﻴﺮﺍﺕ ﻧﮕﻬﺪﺍﺭﻱ(RCM) ﺑﺮ ﺭﻳﻠﻲ ﺳﻮﺍﻧﺢ ﺑﺮﻭﺯ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﻛﺎﻫﺶ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﺣﺴﻴﻨﻲ_ ﻣﺎﻟﮑﻴﺎﻥ ﺳﺮﻭﺵ ﺁﻫﻦ ﺭﺍﻩ ﺣﺮﮐﺖ ﺳﻴﺮ ﺍﻳﻤﻨﻲ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﮐﻞ ﺍﺩﺍﺭﻩ. . <[email protected]>_ <[email protected]> <[email protected]>_ <[email protected]> ﭼﮑﻴﺪﻩ: ﻫـﺎﻱ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ ﺍﺯ ﺣﺎﺻﻞ ﺧﻄﺮﺍﺕ ﻛﺎﻫﺶ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ ﺑﺼﻮﺭﺕ ﻛﻤﺘﺮﻱ ﺗﻮﺟﻪ ﺍﻭﺍﺧﺮ، ﺍﻳﻦ ﺗﺎ ﻧﮕﻬـﺪﺍﺭﻱ ﺗﻌﻤﻴﺮﺍﺕ ﻛﺸﻮﺭ ﺭﻳﻠﻲ ﺻﻨﻌﺖ ﺩﺭ ﻣﻲ ﺷﺪﻩ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺩﺭ ﺍﺯ ﻧﺎﺷـﻲ ﺣـﻮﺍﺩﺙ ﺑﺮﻭﺯ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻌﻤﻴـﺮ ﺑﺎﺯﺭﺳـﻲ ﺍﺷـﺘﺒﺎﻫﺎﺕ ﺣﻮﺍﺩﺙ ﺍﺯ ﺗﻌﺪﺍﺩﻱ ﺩﺭ ﻧﮕﻬﺪﺍﺭﻱ ﺭﻳﻠﻲ ﺍﺳـﺖ ﮔﺮﺩﻳـﺪﻩ ﺸﺎﻫﺪﻩ، ﻭﺭﻭﺩ ﻟـﺬﺍ ﻣﺒﺎﺣـﺚ ﺣـﻮﺯﻩ ﺩﺭ ﺍﻳﻤﻨـﻲ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﻧـﺖ) ﺗﻌﻤﻴﺮﺍﺕ ﻧﮕﻬﺪﺍﺭﻱ( ﺩﺭ ﺣﻴﺎﺗﻲ ﻧﻘﺶ ﺣﺮﻛﺖ ﺳﻴﺮ ﺍﻳﻤﻦ ﺭﻳﻠﻲ ﻧﻘﻠﻴﻪ ﻭﺳﺎﻳﻞ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻣﺮﺍﻛﺰ ﻧﺖ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺩﺭ ﺑﺎﻳـﺪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺕ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺍﻧﻀﺒﺎﻃﻲ ﺭﻭﻳﻜﺮﺩ ﺍﻳﻤﻨﻲ ﺣﺮﻛﺘﻲ ﺳﻴﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺨـﺶ ﺩﺭ ﺍﻳﻤﻨـﻲ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻻﺯﻣﻪ ،ﻛﻪ ﭼﻮﻥ ﻋﻮﺍﻣﻠﻲ ﻧﺖ ﺭﻭﻳﻜ ﺍﻳﻤﻨ ﺑﻪ ﺷﺮﻛﺖ ﺮﺩ ﻲ، ﺍﺑﺰﺍﺭﻫﺎ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻣﺘﺪﻫﺎﻱ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﻧـﺖ ﺳـﺎﺯﻱ ﺍﻳﺠـﺎﺩ ﺳﻴـﺴﺘﻢ ﻧﻈـﺎﺭﺕ ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻲ ﻫﺎﻱ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺍﻳﻤﻨﻲ ﻣﻲ ﻧﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﺭ ﺑﺎﺷﺪ، ﺍﺯ ﻳﻜﻲ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺑﺰﺍﺭ ﻫﺎ ﻣﺘﺪ ﻳﺎ ﻧـﺎﻡ ﺑـﻪ ﻧﺖ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻫﺎﻱRCM ﺭﺍﻩ ﻣﻬﻢ ﺳﻮﺍﻧﺢ ﺍﺯ ﻳﻜﻲ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬﺍﺭﻱ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺑﺎ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺁﻫﻦ) ﺍﺣﺘﻤﺎ ﻧﻈﺮ ﺍﺯ ﻋﻮﺍﻗﺐ ﻭﻗﻮﻉ( ﻣﻲ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﺷﻮﺩ. ﮐﻠﻴﺪﻱ ﻫﺎﻱ ﻭﺍﮊﻩ: ﺗﻌﻤﻴﺮﺍﺕ ﻧﮕﻬﺪﺍﺭﻱ) ﻧﺖ( ، ﺳﺮﻣﺤﻮﺭ ﮔﺮﻣﻲ, ROLLING STOCK RCM, BM, PM, TPM, CM, HOT BOX DETECTOR ﻣﻘﺪﻣﻪ: ﺩﺍﻧﺶ ﻧﺖ ﺷﻜﻞ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻃﻮﻝ ﺩﺭ ﺍﺳﺖ ﺑﻮﺩﻩ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﺗﺤﻮﻻﺕ ﺩﺳﺘﺨﻮﺵ ﺧﻮﺩ ﮔﻴﺮﻱ ﺑـﻪ ﺑﺨـﻮﺍﻫﻴﻢ ﺍﮔﺮ ﻛﻪ، ﺍﺟﻤﺎﻟﻲ ﺻﻮﺭﺕ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺑﻪ ﺩﮔﺮﮔﻮﻧﻴﻬﺎ ﻭﻧﺪ ﭙﺮﺩﺍ ﺯﻳﻢ ﺳـﻪ ﺑﻪ ﻧﺖ ﺣﻮﺯﻩ ﺗﺤﻮﻻﺕ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺳﻴﺮ ﺩﻭﺭﻩ ﻃﺒﻘـﻪ ﺫﻳـﻞ ﺑﻨـﺪﻱ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ: ﺩﻭﺭﻩ ﺍﻭﻝ ﻳﺎ) Maintenance Breakdown ( BM : ﺩﻭﺭﻩ ﺍﻳﻦ ﺩﺭ ﺷﺮﮐﺘﻬﺎ، ﺻـﻨﻌﺘﻲ ﺗﻮﻟﻴـﺪﻱ ﻭﺍﺣﺪﻫﺎﻱ ﺗﺠﻬﻴﺰﺍﺕ ﻳﺎ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﮐﻪ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻲ ﻛﺎﺭ ﺍﺯ ﺍﻓﺘﺎﺩﻧﺪ ﺁﻏﺎﺯ ﺭﺍ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻌﻤﻴﺮ ﻳﺎ ﺑﺎﺯﺑﻴﻨﻲ، ﻣـﻲ ﻧﻤﻮﺩﻧـﺪ، ﻭﺍﻗـﻊ ﺩﺭ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﺖ ﮐﺎﺭﺍﻓﺘﺎﺩﮔﻲ ﺍﺯ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺑﻪ ﺑﻮﺩ ﻣﻌﻤﻮﻝ. ﺩﻭﻡ ﺩﻭﺭﻩ: ﭘﻴﺸﮕﻴﺮﺍﻧﻪ ﺗﻌﻤﻴﺮﺍﺕ ﻧﮕﻬﺪﺍﺭﻱ ﺳﻴﺴﺘﻢ(Preventive Maintenance) ﺑﻬﺮﻩ ﺗﻌﻤﻴﺮﺍﺕ ﻧﮕﻬﺪﺍﺭﻱ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻓﺮﺍﮔﻴﺮ ﻭﺭ(Total Productive Maintenance) ﺳﺎﻝ ﺍﺯ١٩٥٠ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺍﺗﻮﻣﺎﺳﻴﻮﻥ ﺭﻭﺯﺍﻓﺰﻭﻥ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺑﺎ ﺻـﻨﻌ ﺷـﺪﻥ، ﺘﻲ ﮐﺎﺭﺍﻓﺘـﺎﺩﮔﻲ ﺍﺯ ﺷﮑـﺴﺖ ﻣـﺴﺎﻟﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺁﻻﺕ ﺗﺠﻬﻴﺰﺍﺕ ﻣﻲ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺑﻴﺸﺘﺮﻱ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺍﺯ ﻧﻴﺰ ﮔﺸﺖ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺩﺭ، ﺪﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍﻩ ﭼﺎﺭﻩ ﻓﮑﺮ ﺑﻪ ﺭﺍ ﺣﻠـﻲ

Upload: amirhajian

Post on 22-Oct-2014

130 views

Category:

Documents


3 download

TRANSCRIPT

Page 1: RCM

١

تعالي بسمه

نگهداري و تعميرات بر مبناي قابليت اطمينان متدتاثير (RCM) كاهش احتمال بروز سوانح ريلي بر

سروش مالکيان_ حسينيعليرضا ا.ا.اداره کل حفاظت و ايمني سير و حرکت راه آهن ج

<[email protected]>_ <[email protected]> <[email protected]>_ <[email protected]>

:چکيده

نگهـداري و تا اين اواخر، توجه كمتري بصورت سيستماتيك به كاهش خطرات حاصل از فعاليـت هـاي اشـتباهات بازرسـي و تعميـر و عامل بروز حـوادث ناشـي از در نتيجه و شده ميدر صنعت ريلي كشور تعميرات

نـت مـديريت ايمنـي در حـوزه مباحـث لـذا ورود ، شاهده گرديـده اسـت ريلي م نگهداري در تعدادي از حوادث بايـد در مـديريت نتمراكز و دارند وسايل نقليه ريلي ايمن سير و حركت نقش حياتي در )نگهداري و تعميرات (

،كه الزمه ايجاد سيستم مديريت ايمنـي در بخـش داشته باشند سير و حركتي ايمني رويكرد انضباطي مشابه عمليات نظـارت سيـستم و ايجـاد سـازي نـت براي پياده و متدهاي بهينه ابزارهاي، رد شركت به ايمن رويكنت عواملي چون

RCM هاي بهينه نت بـه نـام يا متد ها بزارمعرفي يكي از ا باشد، در اين مقاله به نت مي ايمني و برنامه هاي ارزيابي .شود پرداخته مي)ل وقوع و عواقباز نظر احتما(آهن همراه با بررسي تاثيرگذاري آن بر يكي از سوانح مهم راه

گرمي سرمحور،)نت(نگهداري و تعميرات :واژه هاي کليدي

, ROLLING STOCK RCM, BM, PM, TPM, CM, HOT BOX DETECTOR

:مقدمه، كه اگر بخـواهيم بـه گيري خود دستخوش تحوالت گوناگوني بوده است در طول دوران شكل نتدانش بنـدي ذيـل طبقـه دوره سير تاريخي تحوالت حوزه نت به سـه زيمپردابوند دگرگونيها به بررسي ر صورت اجمالي

:شوند ميواحدهاي توليـدي و صـنعتي ، شرکتهادر اين دوره :Maintenance Breakdown (BM( يا اولدوره

در واقـع ،نمودنـد مـي ، بازبيني و يا تعمير آنها را آغاز افتادند از كار مي تنها در زماني که دستگاه و يا تجهيزات .معمول بود به هنگام از کارافتادگي نتسيستم

:دوره دوم (Preventive Maintenance)سيستم نگهداري و تعميرات پيشگيرانه

(Total Productive Maintenance)ور فراگير سيستم نگهداري و تعميرات بهره مـساله شکـست و از کارافتـادگي تي شـدن، و صـنع با افزايش روزافزون اتوماسيون به بعد ١٩٥٠از سال

حلـي را به فکر چاره و راه ديران، در نتيجه مگشت نيز از اهميت بيشتري برخوردار مي و تجهيزات آالت ماشين

Page 2: RCM

٢

نـت سيـستم در کـشور امريکـا در ايـن رهگـذر . نمـود هـا خرابييري از روند رو به رشد مناسب براي جلوگ در ايـن راسـتا اجـراي . پيشنهاد گرديد و به اجرا درآمـد حلي مناسب و راه سازبعنوان چاره PM يا پيشگيرانه

حل جهت کـاهش خرابيهـا مـورد اسـتفاده قـرار اي بعنوان موثرترين راه تعميرات و تعويضهاي پيشگيرانه دوره پاسخگوي نيازهاي جديـد نت پيشگيرانه به تدريج تکامل يافت تا ،با گذشت زمان و پيشرفت صنايع . گيرد مي

در اين سيستم . به صنايع آمريکا معرفي گرديد ١٩٥٤در سال ور بهره نت در اين راستا سيستم كه صنعت باشد سازي، اقتصاد مهندسي، تئـوري صـف و آمار و احتماالت و پژوهش عملياتي، شبيه گيري مناسب از علوم بهره

و تجهيـزات ابـداع شـد کـه ، تکنيکها و مـدلهايي بـراي حـاالت مختلـف انـواع دسـتگاهها نگرشهاي تحليلي بينـي نماينـد را به نظم درآورده و خرابيها را پيشنتتوانستند کليه فعاليتها و عمليات متخصصين اين رشته مي

ور فراگيـر معرفي سيستم نگهداري و تعميـرات بهـره ١٩٧٠ در دهه .ريزي انجام پذيرد آنها برنامه نتتا جهت TPM اصل سيـستم . ناميد نتبعنوان آخرين دستاورد در دوره دوم تحوالت توان سوي صنايع ژاپني را مي از TPM پردازند خودشان ميي ماشينهانت اين است که اپراتورها خودشان به امور اصلي و اوليه .

از ارزش مالي و اقتصادي آنهـا باال بودن ،آالت صنعتي گذاري بر روي ماشين ه ميزان افزايش سرماي :دوره سوم ديگـر آالت از سوي يت پيداكردن پارامتر ايمني و ضررات ناشي از كار افتادگي و خرابي ماشين و اهم سويك

سـازي طـول منجر به آن شد که مديران و صاحبان صنايع به فکر راهکارهايي منطقي بيفتند که قادر به بيـشينه هـا بـا ص به موقع خرابي همراه با تشخي عمر مفيد تجهيزات توليدي و طوالني کردن چرخه عمر اقتصادي آنها

محـصوالت در خدمات و آالت، بهبود کيفيت افزايش ميزان اثربخشي ماشين در واقع . باشدقابليت اطمينان باال از جمله مـواردي بـود کـه و ارتقاء ضريب ايمني هاي نت و عدم خسارت به محيط زيست کنار کاهش هزينه

خواهـد پرداختـه ) RCM (ين مقاله به بررسي دوره سوم ، در ا گرديد نتباعث ايجاد تحولي جديد در زمينه .شد

RCM: (Reliability Centered Maintenance)تعريف

RCM يـا نگهداري و تعميرات بـر مبنـاي قابليـت اطمينـان ، حوزه نت دوره سوم آورد دستترين اصليقابليت ه همان دستيابي به مي آنها در نهايت يك هدف ك كه تما RCMدر ذيل تعاريف مربوط به كه باشد، مي

:گردد ارائه مي را محقق مي سازند،باشد مي )فيزيكي (ها تجهيزات و سيستم دراطمينان باالبايست براي تداوم عمر هر گونه سرمايه فيزيكي انجام كند چه كاري مي فرآيندي است كه اوالً معين مي

.نمايد رند، ضمانت و عملي ميشود، ثانياً انتظاراتي را كه كاربران از تجهيزات داها بـه كمـك يـك سـاختار خرابي يك روش مهندسي در جهت ايجاد ارتباط بين فعاليتهاي نت و مكانيزم

.باشد مي)از لحاظ فني و اقتصادي (منطقي .هاي مختلف قابليت اطمينان ساس روشاي است براي تعيين راهبردهاي نت بر ا فرآيند يا رويه همچـون آنـاليز ( CMو تـرويج اسـتفاده از روشـهاي آالت ه شرايط کارکرد ماشـين بر پاي كه سيستم نت

.شود پايه ريزي مي...) وهااستفاده از سنسورلرزش، ونـه (هـاي ضـروري به وسيله انجـام آيـتم ) متناسب با ميزان هزينه (دستيابي به قابليت اطمينان مورد نظر

.باشد مي) بيشتر

Page 3: RCM

٣

زمـه آن ريـزي شـود كـه ال كرد سيستم به شيوه مقرون به صـرفه برنامـه بايد بر حفظ عمل RCMدر متد )بهينـه (مناسـب و عملـي PMيا CMهمراه با اجراء اقدامات شناسايي و اولويت بندي حاالت خرابي

.باشد مي

RCM همان دستيابي به نگهداري و تعميرات يكپارچه فراگير)TIM (ي بـراي حـل يباشد كه راهكار مي .مي نمايدارائه يش قابليت اطمينان تجهيزات مسايل و افزا

:RCMاهداف اصلي

) PM حذف فعاليتهاي بيش از حد و غير ضروري (ها كاهش هزينه

آل در حد ايده ايمني و زيست محيطيدستيابي به اهداف

با قابليت اطمينان باالابي به اهداف عملياتيدستي

هايي چون تحليل درخت خطـا و متـدولوژي ز مجموعه روش براي دستيابي به اهداف مذكور ا RCMدر متد FMECA توان استفاده نمود ميجهت شناخت و آناليز حالتهاي خرابي و نقص سيستم و تجهيزات.

:RCMمعايب

نياز به نيروهاي متخصص و باتجربه

بر بودن زمان

نياز به بودجه زياد

:اسخ داده شود پرسش ذيل پ ٧ بايستي به RCMبراي اجراي فرآيند

شرايط و مـتن عمليـاتي مربوط به يك تجهيز يا دارايي در استانداردهاي عملكردي و اجرايي كاركردها و )١ چيست؟

عالئم از كارافتادگي كه مويد عدم كاركرد استاندارد تجهيز است چيست و يا به هنگام وقوع خرابـي يـك )٢ )حاالت خرابي(دهد؟ تجهيز، چه اتفاقي روي مي

شوند و يا چگونـه يـك رهايي باعث به وجود آمدن هر يك از شكستهاي كاركرد يك تجهيز مي چه پارامت )٣ )هاي كاركردي خرابي(تواند كاركرد نرمال خود را انجام دهد؟ دارايي نمي

كند، چه اتفاقي ممكن است رخ دهد و يا به هنگـام وقـوع خرابـي، چـه زماني كه از كارافتادگي بروز مي )٤ )تاثيرات خرابي(دهد؟ اتفاقي روي مي

)پيامدهاي خرابي(؟ حاصل از وقوع حالتهاي شكست چيست و اصليپيامدهاي ناهنجار اساسي )٥

بينـي هـا انجـام داد و يـا بـراي پـيش توان براي جلوگيري از حاالت شكست يا خرابي چه اقداماتي را مي )٦ انجام داد؟بايد خرابي ها يا پيشگيري از آنها چه اقداماتي

توان انجام داد؟ د يك اقدام موثر نت چه كارهايي ميدر صورت عدم وجو )٧

Page 4: RCM

٤

:RCMنمودار تحليلي متد

باشد كه مي Corrective Maintenance اصالحی يا همان نتCMدر نمودار باال منظور از اجراي است، مجموعهمنجر به توقف تجهيز نشدههنوز ز عيب که بعد از بوجود آمدن عالئمی ا, ن روشدر اي

رفع عيب شده و به حالت اوليه خود باز ، وسيله يا ادواتگيرد و تجهيز اقدامات اصالحي خاصی صورت میاستوارند و ... ، ارتعاش و فشار، دماز همچونياتی تجهي بر عالئم حبازرسی ها در اين روش عموماً ،گرددمي

ستم يه مجاز، سدگنالها و خروج از محدوير سيي بصورت لحظه ای کنترل شده و به محض تغن عالئميگاهی ا .دهد يمريزي شده و برنامه الزمجهت انجام نتبصورت خودکار عمل نموده و دستور الزم را

آيا خرابي تجهيز تاثيري بر روي ايمني دارد؟

، بهينه و آيا تكنولوژي موثر وجود دارد؟cm متد اقتصادي

تاثيري تجهيز آيا خرابي روي هدف دارد؟

No

YesYes

آيا خرابي تجهيز به ساير تجهيزات و كند؟ها خسارتي وارد مي سيستم

No

متد آيا تكنولوژي موثرpmوجود دارد؟

بندي ريزي و زمان برنامه به cmاجراي فعاليت

منظور نظارت بر وضعيت

No

Yes

pmاجراء وتوسعه فعاليت cmاجراي

Yesطراحي دوباره سيستم با

احتمال پذيرفتن ريسك شكست

No

BMانجام نت

Yes

No

Page 5: RCM

٥

گرم شدن و گيريپاژ سرمحور بر كاهش احتمال بروز سوانح ريلي با منشاء RCMتاثير متد : حه گريپاژ و بريدن سرمحور واگنها شناسايي سان

مي و يا ساير وسايل نقليه ريلياز مهمترين سوانح راه آهن، سانحه گريپاژ و بريدن سرمحور واگنهابروز اين سانحه به اين صورت است كه هر عاملي كه سبب گرم شدن سرمحور واگن و يا لكوموتيو گردد باشد،

منجر به ) ... و ساخت جعبه ياتاقان و اجزاء آن و يا ياتاقان،نقص در مونتاژكمبود روانساز، عدم كارايي بلبيرينگ(به دليل عدم دوران چرخ و اين گيرپاژ .عدم دوران محور گرديده و گيرپاژ سرمحور را به دنبال خواهد داشت

ن و يا محور و كشيده شدن چرخ و محور به روي ريل و به دليل نيروهاي وارده، سبب گسيخته شدن محور واگ گسيختن محور واگن، شامل تبعات اين سانحه.لكوموتيو مي گردد و خروج از خط آن را به دنبال خواهد داشت

خروج از خط واگن يا مجموعه واگنها، امكان واژگوني وسوارشدن واگنها به روي يكديگر، احتمال برخورد واگن امكان برخورد واگن و قطار ،)در سيستم دوخطه(با قطارهاي عبوري در خط مجاور، از خط شدهيا واگنهاي خارج

در ساختمانها، تاسيسات و وسايل نقليه مجاور خط ، وط مجاورهاي متوقف در خط واگنبا ،از خطخارج شده و در نهايتمي باشد ) االهاي خطرناك در قطاردرصورت وجود ك( و خطر آتش سوزي و انفجارايستگاهها

. به دنبال خواهد داشترا ) احات جزئي، جراحات عمده و حتي چندين مرگجر(مالي فراوان وخسارات جانياز % ١٦ به عبارت ديگر است، مورد بوده ٢٧٧ سوانح به وقوع پيوسته با عامل واگني ٨٤ لغايت ٧٨از سال

اشـد داراي منشاء واگني بوده، اگرچه شايد درصد ياد شده سهم عمده اي از سوانح راه آهـن نب راه آهني كل سوانح اما سوانح با منشاء عيب و نقص در ناوگان، داراي تبعات گسترده بوده و خسارات جاني و مالي غير قابل تحملي به

ها دنبال خواهند داشت كه اكثر اين موارد به واسطه ضعف درسيستم نت و در نتيجه عدم تشخيص به موقع خرابي تـوان مطمـئن هاي نگهداري و تعميرات مناسب مـي سري برنامه ريزي و ايجاد يك و رفع آنها مي باشد، لذا با برنامه

ها و رفع هر يك از خرابي توان ميبطور كلي بود كه آمار حوادث با منشاء واگني كاهش چشمگيري خواهد داشت، : را در يكي از سه نوع سيستم نت قرار داد نواقص واگني منجر به حادثه

ريلـي بـروز حـوادث كه منـشاء ) از مجموع %٥٦( ياكثر موارد و عوامل واگن در صنعت ريلي كشور -١ قابـل رفـع شـدن PM از نـوع نت مناسب و بهينه هاي و اجراء برنامه ريزي برنامهانجام با باشند مي

.هستندـ توان با برنامه ريزي و اجراء برنامـه را مي از موارد واگني منشاء بروز حوادث % ٤٣حدود -٢ ت از هـاي ن

و سـنجي امكـان ، سـنجي نيازهـاي نـت كه الزمـه اجـراء ايـن دسـته از برنامـه رفع نمود RCMنوع .باشد اقتصادسنجي مي

باشـند و اصـالً توجيـه مـي BM نت از نوع ريزي برنامه نياز به ،واگني بروز حوادث از عوامل % ١ -٣ . باشند پذير براي استفاده از متدهاي ديگر نت نمي

و با قابليت RCMدرصورت برنامه ريزي و اجراء برنامه هاي ظه ارقام فوق مي توان نتيجه گرفت مالحبا مورد، بيان در اين توجهنكته قابل . امكان كاهش بخشي از سوانح راه آهن فراهم خواهد گرديد، ايجاد شدهاطمينان

در بخش ناوگان حمل و نقل ريلي RCM است كه اگرچه تهيه ملزومات مورد نياز پياده سازي فرايند اين مسئله

Page 6: RCM

٦

اما با مقايسه سرمايه گذاريهاي ثابت و و به منابع مالي قابل اعتنايي نياز خواهد داشت هزينه برخواهد بودكشور با خسارات مترتب بر سوانح ،سيستمهاي مربوطهبرداري از در طول عمر بهرهشوندههزينه هاي جاري انجام در راه آهن عالوه بر ارتقاء ايمني از منظر سرمايه گذاري و اصل فايده RCMده سازي حوزه ناوگان راه آهن، پيا

سيستمها و تجهيزات قابل استفاده و عنوان نمونه يكي از مهمترين در ذيل به توجيه پذير خواهد بود، بر هزينه نقص و ناكارآمدي در ب،سوانح با منشاء عي و حذف يا كاهش احتمال بروز اطمينانبكارگيري در افزايش قابليت

:ر مي دهيم را مورد بررسي قرابخش ناوگان راه آهن :سيستم تشخيص گرمي بيش از حد مجاز سرمحور لكوموتيو و واگنها

:ضرورت بكارگيري علل و عوامل وقوع اين سانحه، ،باشد از كل عوامل واگني مي% ١٦,٦سهم سوانح ريلي با منشاء گرمي سر محور

ضعف طراحي و ساختاري مجموعه چرخ و جعبه ياتاقان و مجموعه چرخ ومحور،نتيح برنامه عدم انجام صحعدم تعامل مناسب بين خط و واگن و وارد آمدن بارهاي غير متعارف به مجموعه چرخ و محور و جعبه محور و بوطه و لزوم حصول مر pmبا توجه به عدم اعتماد صددرصد به انجام كامل و جامع برنامه هاي . مي باشندياتاقان و كامل از عدم وقوع سانحه بريدن سرمحور واگنها، افزايش قابليت اطمينان به كاركرد صحيح جعبه ياتاقاناطمينان

HotBox) استفاده از دستگاه تشخيص گرمي سرمحورلذاوص ضروري است، در اين خصRCMانجام برنامه

Detector) هد بودخوااجتناب ناپذيردر طول شبكه راه آهن . :سير تكاملي سيستم

حركت و هدايت وسايل جهت ايجاداز ابتداي شروع فعاليت راه آهن و استفاده از چرخ و محورهاي دوران كننده بر اين اساس در ابتدا از قدرت گرمي سرمحور حس گرديده، ضرورت تشخيص واگنهاي داراي نقليه به روي ريل،

كه اين روال در راه آهنهاي شده است تشخيص اين موضوع استفاده ميبينايي و حس المسه مامورين بازديد در توسعه نيافته هنوز استفاده مي شود كه از محدوديتهاي اين روش محدوديت حس تشخيص انسان، امكان اشتباه

گانه، عدم قابليت اعتماد مستمر بر حواس انسان، تفاوت سطح تشخيص و تمييز در افراد مختلف بر ٥حواس توانايي جسمي و سن، تعدد قطارها و عدم امكان بررسي يكايك واگنها به دليل محدوديتهاي زماني ربه،حسب تج

بر اين اساس استفاده از . مي باشد... حس بينايي در تشخيص اجسام داغ در روشنايي روز واز عدم امكان استفاده واوليه اين سيستمها از روش تك الماني انواع . سيستمهاي تشخيص گرمي سرمحور در راه آهنها متداول گرديد

و جعبه ياتاقان استفاده مي كردند كه با توجه به اينكه تنها دراسكن سرمحور و تشخيص درجه حرارت سرمحور درست داراي خطاي زياد و احتمال عدم تشخيص،د شدرجه حرارت يك نقطه از سرمحور را اندازگيري مي

با استفاده از آيينه زاويه دار سطح گسترده تري اسكن مي گرديد كه به دليل در ديگر انواع اين سيستم . وجود داشت اين سيستم هم بصورت كارايي سيستم را تحت تاثير مي دهد باران و گرد و غبار،،اينكه عوامل محيطي نظير برف

حرارت ، در سنسور تشخيص درجهدر جديد ترين انواع سيستم تشخيص گرمي سرمحور.قابل اعتماد نبود % ١٠٠كه اين مسئله امكان .كه سطح وسيعي از جعبه ياتاقان را اسكن مي نمايد، استفاده مي شود از چند المان سرمحور

. استفاده از سيستم جهت انواع مختلف جعبع ياتاقانها و واگنهاي باري ،مسافري و لكوموتيوها را فراهم مي كند

Page 7: RCM

٧

اصول عملكرد سيستم

با منطق ،ين صورت است كه سنسورهاي منصوبه در كنار خطد ب،اين سيستم انواع جديدتريناصول عملكرد رنگ طيف نوري به داده هاي مربوط اجسام در درجه حرارتهاي متفاوت،طيف نوري متساع شده از و رنگتنوع

طالعات در واحد پردازش ا. مي نمايدارسال به واحد آناليز اطالعات را سرمحور واگن نقاط مختلفحس شده ازوكامپيوتر مركزي سيستم، داده هاي دريافتي كد گشايي شده و درجه حرارت مربوط به هر سرمحور تشخيص داده

و در صورت غير مجاز بودن دما آالرم مربوطه فعال شده و با . اين دما با دماي مجاز مطابقت داده مي شود. مي شود سازندگان انواع متداول اين .ر جلوگيري مي گرددقرمز نمودن چراغ عالئم درخروجي ايستگاه از حركت قطا

سيستم با ملحوظ داشتن پارامترهايي از جمله فاصله زماني و مكاني از لحظه شروع گرم شدن تا گسيختن محور كه . كيلومتر را جهت نصب هر دو واحد از اين سيستم را توصيه مي كنند٥٠فاصله ... واگن، سرعت سير قطار و

به دستگاه در تشخيص به موقع گرم شدن سرمحور واگن را به ميزان قابل مالحظه اي اطمينان قابليتفاصلهاين .افزايش مي دهد

محدوديتهاي بكارگيري

تقريباً بين (از جمله محدوديتهاي استفاده و بكارگيري اين سيستم، قيمت باالي سيستم براي هر واحد از آن . مي باشد) بسته به امكانات و مشخصات فني دستگاه(الر براي هر واحد از دستگاههزار دالر تا نيم ميليون د٢٠٠ كيلومتري توصيه شده جهت ٥٠با توجه به فاصله ( تر از خط به سيستم مذكور كيلوم١٠٠٠كه جهت تجهيز بطوري

مينان به سير سالم ميليون دالر جهت ايجاد قابليت اط١٠ تا ٤نياز به هزينه اي بين ) نصب هر دو واحد از سيستماز .قطارها از منظر شرايط جعبه ياتاقان، معضالت بروز گرمي در جعبه ياتاقان و گريپاژ و بريدن سرمحور مي باشد

فراهم سيستم وPM لزوم انجام برنامه تعميرات نگهداري تاثيرگذار بر افزايش هزينه هاي سيستم،ديگر موارد كه اين خود هزينه ،ايجاد شرايط كاركرد صحيح و بي نقص آن مي باشدبرداري ازدستگاه جهت شرايط بهرهنمودن

علي ايحال همانگونكه در باال اشاره شد . اي را به راه آهن مالك تحميل مي كندظههاي جاري و متغيير قابل مالححور و باتوجه خسارات فوق العاده زياد سوانح گريپاژ و بريدن سرمتبعات جاني وبا توجه به اصل فايده به هزينه و

Page 8: RCM

٨

ايجادشونده، استفاده از سيستم تشخيص گرمي سرمحور وجعبه ياتاقان مفيد فايده به قابليت اطمينان بسيار باالي . نيز توجيه پذير است بوده و از منظر اقتصاد مهندسي

RCM تشخيص گرمي سرمحور با استفاده از متد نت سيستم از آناليز استفاده

(RCM) باال گرم شدن سرمحور واگنها با قابليت اطمينانفرآيند نت تشخيص به موقع : سبز (PM) درخصوص گرم شدن سرمحور واگنها با قابليت اطمينان متوسط نت پيشگيرانهيندفرآ: زرد بدون وجود هيچ اطمينانيگرمي سر محوراز وقوع جعبه ياتاقان و سرمحور پس با واجهه يند مفرآ: مز قر

آيا گرم شدن سرمحور تاثيري دارد؟سير ايمن قطارهابر

آيا تكنولوژي موثر، بهينه و وجود دارد؟ cmاقتصادي متد

گرم شدن سرمحور آيا دارد؟بر سيرقطارتاثيري

به ساير سرمحورگرم شدنآيا اجزا، واگن، مامورين،مسافرين و

خسارتي وارد و تاسيسات ساختمان كند؟ مي

pmنامه تعميرات و نگهداريبرآيا مجموعه چرخ ومحور و جعبه

؟ياتاقان وجود دارد

بندي ريزي و زمان برنامهنصب سيستم اجراي

تشخيص گرمي سرمحور

بهره برداري از دسـتگاه تـــــشخيص گرمـــــي

سرمحور

اجــرا برنامــه تعميــرات و نگهداري مجموعه چـرخ و

محور و جعبه ياتاقان

پذيرش ريسك مخاطرات ــدن ــاژ و بري گرمي،گيريپ

سرمحور

تعـويض انفصال واگن و ــه ــوري ك ــرخ و مح چ

يرپــاژ گگرمــي و دچــار سرمحور و جعبه ياتاقان

شده است

خير

بلي بلي

خير

بلي

بلي

خير

بلي

خير

خير

Page 9: RCM

٩

: گيري نتيجه عمليـات در راه آهن و بويژه در انجـام RCMبا توجه به آنچه ارائه شد، اگرچه بكارگيري و استفاده از

و ثابـت هايسـرمايه گـذاري مستلزم )شامل واگن و لكوموتيوها ( وضعيت آالت ناقله ريلي بررسي وقطارها بازديد روشـهاي در مقـام مقايـسه بـا ،اين متد اما قابليت اعتماد ايجاد شده بواسطه استفاده از ، نسبتاً بااليي مي باشد متغييرPM تبعـات و خـسارات و تاثير آن بر كاهش احتمال وقـوع با ملحوظ داشتن، و) عميرات مقرره و جاري ت(متداول

عيب و نقص در اجزاء، آالت و ادوات وسـايل نقليـه ريلـي، ا، منشا ب به وقوع پيوسته جاني و مالي سوانح راه آهني در راه آهن را با توجه به اصل فايـده بـر هزينـه، RCM رتبط با پياده سازي متد برنامه ريزي و اجراء سيستمهاي م

. توجيه پذير مي نماياندوزه ناوگـان ريلـي، اميد است با بهره گيري از سيستمها و تجهيزات مربوط با پياده سازي ايـن متـد در حـ

. باشيم در صنعت حمل و نقل ريليشاهد كاهش چشمگير احتمال بروز و تبعات و خسارات سوانح اين حوزه

:مراجع الهام فاميليان، آشنايي با سيستم نت مبتنب بر قابليت اطمينان-زهرا واثقي، ١٠٤مجله روش، شماره -١

١٣٨٤اري حوادث سال بولتن آم-اداره كل حفاظت و ايمني سير و حركت -٢

hotbox detector آلمان، مشخصات فني دستگاه SSTجزوه الكترونيكي شركت -٣٤- ir.betsa.www ٥- com.maintenance-centered-reliability.www