rega magazin 55

Upload: ara-twana

Post on 24-Mar-2016

246 views

Category:

Documents


10 download

DESCRIPTION

rega magazin

TRANSCRIPT

Page 1: rega magazin 55
Page 2: rega magazin 55

1 ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةمي )2012(

22

سةرنووسةرهؤشيار حةمةئةمين

07701584813

خاوةني ئيمتياز ماكوان كةريم

بةريوةبةري كارطيرييكاروان رةحمان07702461727

راويذكاري ياسايي:بةختيار عةلي عةبدولآل

هةلةضن:هيمن مةنصور

ذمارة )55( 5ي تشريني يةكةمي )2012(

www.regamedia.com

كؤمثانياي نيوةند بؤ ضاث و بآلوكردنةوة0770151753307504612568

ديزاين: توانا ئةحمةد

ئؤفيسي نةرويج004747364535

ضاثضاثخانةي كوردستان

ناونيشان نووسينطةى سةرةكى: سليمانى- تةالرى رةشةمؤل- نهؤمى دووةم

- ئؤفيسى )248(

ئيمةيل[email protected]

سياسى، فيكرى، شيكاريية

55

نرخ)1500(

تيراذ)6000(

24

29

16

Page 3: rega magazin 55

ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةم )2012(2 ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةم )2012(2

ط��ؤض��ان��ةك��ةى ت���ال���ةب���ان���ى ه�����ةراي�����ةك

ئةنيتةوة

دواى طةرانةى تالةبانى، مةسعود بارزانى بي ئةوةى سةردانى تالةبانى بكات، راستةوخؤ سةفةرى ئةوروثا

دةكات

Page 4: rega magazin 55

3 ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةمي )2012(

وتةبيذى مةكتةبى سياسى ثارتى لةسليمانى: ئيمة بريارماندا بةريككةوتنةكةدا بضينةوة

ظيديؤييةكانى طرتة وينةو هةموو لة كوردستاندا نيشتمانى يةكيتى ئةرشيفى حزبة ئةم سكرتيرى تالةبانى ج��ةالل بةطؤضانيكةوة دةبينريت، ئةطةر ضى طؤضان ماناى نةتةوةيةكدا هةموو ئةدةبياتى لة قسةية ئةم كةضى بيتاقةتيية، ثيربوونء توندى بة تالةبانييةوة هةوادارانى لةاليةن لة بةشيك واية ثييان دةدةنةوةو وةالمى

كلتورى تالةبانى طؤضانةكةيةتى.ئةندامانى لةاليةن تالةبانى طالؤكةكةى خويندنةوةو نةيارةكانييةوة حيزبةكةىء يةكيتييةكان دةكريت، بؤ جياجياى راظةى عةصاكةى وةك طؤضانة ئةم واية ثييان ئةذديهاكان سيحرو هةموو موسا ثيغةمبةر بؤضوونةدا ئةم بةرامبةر لة ئ��ةدا، لوش سلبىء خالى وةك تالةبانى نةيارةكانى

نيشانةى ثيربوون بةكاريان هيناوةتةوة.لة تالةبانى ج��ار زؤر دةط��وت��ري��ت ئةندامانى مةكتةبى لةطةل كؤبوونةوةكانيدا بي كة حيزبةكةي سةركردايةتى سياسىء ئوميد بووة لة ضارةسةركردنى ناكؤكييةكانيان بةطؤضانةكةى طفتوطؤوة، ريطاى لة نابيت بةالم لييداون، طيانيانء كةوتووةتة كاتيك هيض كة بضيت ياد لة ئةوةشمان بكات ريطرى نةيتوانيوة تالةبانى تيالكةى ئةندامانى نيوان ناكؤكى لة ضارةسةركردنى

حيزبةكةى.دواى ئةوةى تالةبانى لة 17ى حوزةيرانى ضارةسةركردنى بةمةبةستى ئةمسالدا بؤ كردو ئةلمانياى سةردانى ثزيشكى ئةو نةخؤشخانةيةكى لة 3مانط نزيكةى ووالتة مايةوة، لةسةروبةندى طةرانةوةكةيدا نيوان لة هةرايةكى تالةبانى وينةيةكى كوردستانء ديموكراتى ثارتى اليةنطرانى

دروستكرد، كوردستاندا نيشتيمانى يةكيتى وينةكةى تالةبانى لة رؤذنامةى )كوردستانى دابةزيوة يةكيتى زمانحالى ن��وى(ى تاعبيرة كة نيية، بةدةستةوة طؤضانةكةى لة ضاكبوونةوةى تالةبانى، كةضى رؤذنامةى ثارتى سيبةرى رؤذنامةيةكى كة )هةولير( ديموكراتى كوردستانة، هةمان وينةى هيناوة كة تالةبانى طؤضانةكةى بةدةستةوةية، ئةم فةيسبووك كؤمةاليةتى تؤرى لة وينةية ناكؤكى لة نيوان هةوادارانى ئةم دوو حزبةدا دروستكرد، بةرثرسانى هةردوو رؤذنامةكةش

قسةى خؤيان لةبارةيةوة كرد.ريككةوتنى يةكيتى ث��ارت��ىء رةنطة كةضى ثيكةوة هةية ستراتيذييان هةبيت سلبى كارتيكردنى وينةيةك

هؤى ببيتة دواجار ريككةوتنةكةو لةسةر بؤ مالويراني كارةساتء دروستبوونى

دانيشتوانى هةريميك.لة فةرةج فاتيح لةتيف رؤذنامةنووس »لة ووتى ريطا طؤظارى بؤ ليدوانيكيدا وينةى سياسييةكان ضونكة ئيمةدا ووالتى سياسييةكان وة دةكيشن، بارودؤخةكة و ئابورى سياسىء ثةيوةنديية وينةى دةست بؤية دةكيشن، كؤمةاليةتييةكان بابةت ثرسء هةنديك بؤ ئةوان بردنى ئيستيفزاز بة لة جؤرةكان بةجؤريك رةنطة وةربطيريت، ئةطةر لة روانطةى ئيستيفزازةوة ه��اك��ةزاىء قسةكردنيكى ن��ةب��ي��ت، زؤر ئةوكاتة بيت، ئاسايي خويندنةوةيةكى بكريت، بؤ جياجياى ليكدانةوةى عةيبة ئةمة كة لةوةية ترس ئةسلدا لة بةالم بةدةلة رةدو ئةو بؤية بى كردن ئيستيفزاز

دروست دةبيت«.لة ئيستادا يةكيتى باس لة ثيداضوونةوةى ريككةوتنى ستراتيذى دةكات لةطةل ثارتى بةرثرسانى وة كوردستاندا، ديموكراتى دذبةيةكء ليدوانى كةوتوونةتة هةردووال طةرانةوةى دواى وة تاوانباركردن، يةكتر كؤبوونةوةى كؤتايي بةالغى لة تالةبانىء ئةنجومةنى سةركردايةتى يةكيتى نيشتمانى )2012/9/21( بةروارى كةلة كوردستاندا

دا داوا دةكةن ثيداضوونةوة بة ريككةوتنى لةطةل ثةيوةنديشيان و بكريت ستراتيذيدا اليةنة سياسييةكانى تردا بةرفراوان بكريت، كاتيكداية لة ئةمة ضاوديران بةبؤضوونى يةكيتىء ثارتى بةهؤى ريككةوتنةكةيانةوة ثةراويز سياسييةكانيان اليةنة ت��ةواوى ياسايانةى ئ��ةو ه��ةم��وو خ��س��ت��ووةو بة لةثةرلةمان، خؤيانداية لةبةرذةوةندى ئةوةى بي دةثةرينن تيى دةنط زؤرينةى

بطةرينةوة بؤ ثرسى ئؤثؤزسيؤن.

راثؤرتى: سةنطةر بيالل

لة ئيستادا يةكيتى باس لة ثيداضوونةوةى ريككةوتنى سرتاتيذى

دةكات لةطةل ثارتى دميوكراتى

كوردستاندا، وة بةرثرسانى هةردووال كةوتوونةتة ليدوانى

دذبةيةكء يةكرت تاوانباركردن

Page 5: rega magazin 55

ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةم )2012(4

مةسعود تالةبانى، ط��ةران��ةى دواى بارزانى بي ئةوةى سةردانى تالةبانى بكات، راستةوخؤ سةفةرى ئةوروثا دةكات، بةشيك لة خويندنةوةكان بةو ئاراستةيةدا دةرؤن كة دةسةالتةكةى كةوتنى ثرسى لة تالةبانى ماليكيدا نةضووةتة نيو ثرؤذةكةى بارزانييةوة، سةردانى بؤ بةغدا دةسةالتدارانى ياخود ذير لة نايةويت بؤية هةريم دينة تالةبانى

دانيشيتء لةطةلياندا تالةبانيدا طوشارى طفتوطؤ بكات، ئةمة لةكاتيكداية كة ئةدهةم ئةندامى بارزانىء مةسعود ئامؤزاى بارزانى كوردستان، ديموكراتى ثارتى ئةنجوومةنى بؤ ماليكى كردنى سةردانى لةبةرامبةر توند رةخنةى تالةبانى، بينينى سليمانىء كوردستان نيشتيمانى يةكيتى ئاراستةى كة ب��ةوةى دةك��ات تاوانباريان دةك��اتء

يةكيتى ثيشوازى لة دوذمنانى كورد دةكات، بارزانى، ئةدهةم ليدوانةى ئةم لةبةرامبةر بةها جمالةدين ثةرلةمانتارى دةولةتى ياسا رايطةياند« دةبيت يةكيتى بةتوندى وةالمى

ليدوانةكانى ئةدهةم بارزانى بداتةوة«.سةركردايةتىء ئةندامى رةسول، وةستا ضةمضةمالى 15ى مةلبةندى بةرثرسي ريطاى بة كوردستان نيشتمانى يةكيتى دةورو ستراتيذى ئيتيفاقييةى راطةياند« ئيستادا لة وة ب��ري��وة، خ��ؤى م��ي��ذووى هاتووةتة ناوضةكةدا لة بارودؤخيك ووالتانى لة زؤر طؤرانكارييةكى ثيشي، ئةو سةرةراى بووة، دروست دةورووب��ةردا بؤية عيراق، ناوخؤى سياسييةنةى ئالؤزيية هاتووة، بةسةردا طؤرانكارى زروفةش ئةم ريككةوتنء قؤناغةو هةر ئاشكرايشة كة ئ��ةوةى دةوي��ت، خؤى قسةكردنى طةشةدانة دةكةين لةسةر قسةى ئيمة قؤناغةى ئةم بؤ بشيت تا بةريككةوتنةكة

كة ديتة ثيشي«.ب��ة ب��ؤض��وون��ى وةس��ت��ا رةس���ول جيابوونةوةى بزوتنةوةى طؤران كةلة دواى يةكيتى كة كرد واى بوو، ريككةوتنةكةوة جيبةجيكردنى لة كوردستان نيشتمانى هةست جيطادا هةنديك لة ئيتيفاقييةكةدا ناوةركى لة نا ئةطةر بكات، خاوبونةوة بة ريككةوتنةكةدا هيض كةم و كورتييةكى تيدا

نيية.يةكيتىء نيوان ستراتيذى ريككةوتنى ئةندامانى نارةزايي لةسةرةتاوة هةر ثارتى يةكيتى ليكةوتةوة، وة زؤربةى تيرةكان بةو هةلبذاردنةكانى كةلة دةرؤن ئاراستةيةدا نارةزاكانى دةنطة هةموو )2009/7/25(لةسةرةتاوة هةر كة ئةوانةى يةكيتى، لةبةرامبةر سازشى تالةبانى وابووة ثييان ك��ردووة، كوردستاندا ديموكراتى ثارتى دةنطيان طؤران بزوتنةوةى لةبةرذةوةندى

داوة.عةبدولوةهاب عةلى ووتةبيذى مةكتةبى لة كوردستان ديموكراتى ثارتى سياسى ريطا بؤ ليدوانيكيدا لة سليمانى ثاريزطاى ثيش هةفتةيةك كة دةكات لةوة باس سةركردايةتى ئةنجوومةنى كؤبوونةوةى

ثارتى سةركردايةتى ئةنجوومةنى يةكيتى، بةسةرؤكايةتى كوردستان ديموكراتى ئيمة كؤبووينةوة، بارزانى مةسعود بةريز بةالم بضينةوة، ئيتيفاقييةكةدا بة بريارماندا

بؤ بةهيزكردنى ئيتيفاقييةكة.ثارتى سياسى مةكتةبى ووتةبيذةكةى « دةليت ريطا بؤ ليدوانةكةيدا دريذةى لة ريككةوتنةكة دةرطاى باشة ثيمان ئيمة نيو بينة تا تر اليةنةكانى بؤ بكةينةوة

ريككةوتنةكةوة«بةالى ريككةوتنة ئ��ةم ئةطةرضى كوردة، طةلى بةرذةوةندى لة دةسةالتةوة ئؤثؤزسيؤنةوة لةاليةن قسةية ئةم بةالم واي��ة ثييان ليدةطيريتء رةخ��ن��ةى ووالتيكة سامانى سةروةتء دابةشكردنى

بةسةر دوو بنةمالةدا.باس فةرةج فاتيح لةتيف رؤذنامةنووس لةو دةنطانة دةكات كة لةناو يةكيتيدا دروست ريككةوتنةكةدا بة يةكيتى بؤئةوةى بووة، غةدريان هةستدةكةن ضونكة بضيتةوة، لةسةركردةكانى بةشيكيش وة ليدةكريت، هةست دةكةن، غةدرة بةو شعور يةكيتى مافةيانى ئةو هاوثةيمانةكةيان دةكةن دةكةن لةوة باس بؤنموونة ثيشيلكردووة، نيية، ثؤستيكيان باديناندا هةموو كةلة لةبةرامبةر ئةمةدا ثارتى لة طؤرينى كابينةى طةرميانء لةناوضةى شةشةم ثينضةمء

سليمانى خةلكيكى زؤرى دامةزراند.ئايا كة دا ريطا ثرسياريكى وةالمى لة خةدرى كة ناكات هةستبةوة يةكيتى ليدةكريت؟ ووتة بيذةكةى مةكتةبى سياسى كاديرةكانى قسةى »ئةوة دةليت ثارتى مةكتةب جةاللء مام قسةى خوارةوةية، طلةيية ئةو ئيمةش الى نيية، سياسى شيوةيةك بةهةموو ئيمة ب��ةالم هةية،

ريككةوتنةكة بةطرنط دةزانين«.ثارتى يةكيتىء ناخؤى شةرى ميذووى سيء نزيكةى كوذرانى هؤى كةبووة تا هةريمة ئةم هاوالتى ه��ةزار شةش هؤكارى رةسمى بةشيوةيةكى ئيستاش بؤية نةزانراوة، شةرة ئةو هةلطيرساندنى تالةبانى طؤضانةكةى واريدة ووالتةدا لةم

جاريكى تر ئةو ميذووة دووبارة بكاتةوة.

ريككةوتنى سرتاتيذى نيوان يةكيتىء ثارتى

هةر لةسةرةتاوة نارةزايي ئةندامانى يةكيتى ليكةوتةوة،

وة زؤربةى تريةكان بةو ئاراستةيةدا دةرؤن كة لة هةلبذاردنةكاندا

هةموو دةنطة نارةزاكانى يةكيتى،

لةبةرذةوةندى بزوتنةوةى طؤران

دةنطيان داوة

Page 6: rega magazin 55

5 ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةمي )2012(

حمةمةد توفيق رةحيم:زوربةى زورى اليةنطرانء كادرةكانى يةكيتى،

انيان قبوولة لةسةر باروودوخى ئيستا بوضوونةكانى طور

ديداري: سةلمان حسين

بةرثرسى ذوورى ثةيوةندية ديبلوماسيةكانى بزووتنةوةى طوران )محةمةد توفيق رةحيم( لةم ديدارة تايبةتةى طوظارى ريطادا راوبوضونى خوى دةربارةى ضةند تةوةرةيةك دةخاتةروو.

تةوةرةكان ثيك هاتوون لة:- ثةيوةندى بزووتنةوةى طوران بةاليةنة سياسيةكانةوة, ئوثوزسيون,حوكومةت, بزووتنةوةى طورانء هةلبذاردنة ناوخويةكان. دةربارةى دةنطوى ليك دووركةوتنةوةى اليةنة ئوثوزسيونةكان لةيةكترةوة, ئةو دةليت »بةبةردةوامى دانيشتنء طفتوطوو ئالوطورى بيرورا هةية«, لة وةالمى ئةميرى كومةلى ئيسالمى كةلةيةكيك لة ديدارةكانيدا وتبوى ئوثوزسيون لةناو خويدا راست ناكات، محةمةد توفيق رةحيم دةليت »ئةوةندةى بزانين ئيمة راستطوين«. دةربارةى حوكمةتء بةديارى كراوى كابينةى حةوت, ئةو راى واية هيض جياوازيةكى لةطةل ئاشتى لة ثيشوازى كردن دةربارةى وةزارةتى سامانة سرووشتيةكان. بةناوى نية دةكاتةوة كةشتيك ئةوةش دووثات نية، ثيشوودا حوكمةتى هةوامى دةليت »ئيمة وةك كةسيك ثيشوازيمان ليكرد كة بةرثرسة يا كارةكا لةسةر نةوت«. رايشى دةطةيةنيت كةسةردانى سةروةكى هةريم بوالى بزووتنةوةى طوران ثةيوةندى بةدةولةتى كورديةوة نةبوو. دةربارةى هةلبذاردنة ناوخويةكانى بزووتنةوةى طوران دةليت زور ئازادانةبووةو

شةرنةبووة لةسةر بةرثرسياريةتى, ئةوةش رادةطةيةنيت كةخوى نةضووة بودةنط دان.

Page 7: rega magazin 55

ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةم )2012(6

ثةيوةندى طوران بةاليةنة سياسيةكانةوةط��وران ثةيوةندى لة سةرةتا با ريطا: بكةين، ثى دةست سياسيةكانةوة بةاليةنة ثةيوةندى طوران بةاليةنة سياسيةكانى ترةوة ضونةو لة ض ئاستيكداية؟ وة نزيك ترين حيزبى

سياسيى لة ئيوةوة كى ية؟.شيكين بة ئيمة رةحيم: توفيق محةمةد ثةيوةنديةكانمان بيطومان ئوثوزسيون. لة يةيوةنديةكى ئوثوزسيونةكان هيزة لةطةل دانيشتن هةية، بيرورا ئالوطورى وة باشة, لةسةر هةية بوونةوة نزيك هةية,ليك كة ترى بةشةكةى مةسةلةكان.لةطةل ثةيوةندى دةستةالتة,ثةيوةنديةكانمان هةموو وةك دةس��ةالت��ة، ئوثوزسيونء )ئوثوزسيونيكى ئوثوزسيون دوونيا شوينيكى يان حيزب, لةطةل ضونة هةلويستى ئاشكرا( حيزبةكانى دةسةالت، ثةيوةنديةكانى ئيمةش

ئاواية.ريطا: لةدواى ئةوةى ضةند سةركردةيةكى بة هةست كرد, طورانيان سةردانى يةكيتى يةكيتىء لةنيوان بوونةوةيةك نزيك جورة طوران ئةمة بو بةلطةش دةكريت، طوراندا ئاراستةى رةخنةكانى راطةياند ئاستى لةسةر ثارتية تا يةكيتى، راتان دةربارةى ئةمة قسةية

ضية؟ئيمة ن��ا، رةح��ي��م: توفيق محةمةد دةرى كة هةلويستةكانمان قسةكانمان, راطةياندنةكانةوة لة دةيكةين دةبرينء سةبارةت بةكردارى ديارى كراوى دةسةالتة، ترة، بابةتةكانى لةسةر نةوتة, بابةتى لةسةر ئيستا خةلك وادةزانيت ئةوانة تةوجيهة دذى ثارتى، دذى تةوجيهنية هيض ئةوة ثارتى، قسة لةسةر دةسةالتء بريارةكانى دةسةالت ثارتياية, دةستى لة بريارانة ئةو وة دةكةين, وة ثارتى ئةو بريارانة دةدات, بوية بةو شيوةية دةكةويتةوة، ئيمة كة لةسةر بابةتى نةوت قسة ئةطةر بكةيت نةوت باسى نابيت دةكةين، لةثشت ثارتى ضونكة نةكةيت, ثارتى باسى كة تر بابةتانةى ئةو وة مةسةلةوةية، ئةو دةسةالت ثارتى ئةوةى لةبةر ثيشةوة, ديتة بوية زياتر، ثارتية الى بريارةكان وة دارة,

قسةكانمان ثارتى دةطريتةوة.لةو هاوبةشة يةكيتيش ب��ةالم ريطا: ناكريت, لى ئينكارى ئةمة دةس��ةالت��ةدا, لةبةر نةزانيت، هةر راستية ئةم نية كةسيش

ئةمةية ئةوتريت زياتر رةخنة لةثارتى دةطرن تا يةكيتى؟

هاوبةشة جا رةحيم: توفيق محةمةد الى دةسةالتةكان نية, بةش هاو يان دةسةالتةكان, دةيبينين ئيمة ئةوةى ثارتية، قسةكانمان بوية ثارتية، لةالى بريارةكان

ثارتى دةطريتةوة.ريطا:ثيتان واية يةكيتى ثةراويزخراوة, يان

يةكيتى خوى نايةويت؟ئةوة نازانم، رةحيم: توفيق محةمةد نازانم, بةالم لة يةكيتى بثرسيت، من دةبيت هةمووكةس دةزانيت ئيستا دةسةالتى يةكةم

لة هةريمى كوردستان ثارتية.

لة باس ميدياوة هةنديك لة ريطا: دةكريت، ط��وران يةكيتىء يةكطرتنةوةى

دةربارةى ئةم بابةتة راتان ضية؟محةمةد توفيق رةحيم: بةشيكى زورى ئةو كةسانةى ئيستا لة ناو بزووتنةوةى طوراندان,لة بنةرةتدا لة ناو ية كيتيدا نةبوون, لة ناو حيزبء اليةنى تردا بوون، تيايةتى ئةسلةن سياسةتى نةكردووة، مةسةلةى يةكطرتنةوة لة ئارادانية، بوضوونى ئايا بةالم نية، راست ئةو كةليمةية هةستى ئيمة ئ��ةوةن��دةى هةية؟ نزيك كادرةكانء زورى بةشيكى ناو لة ثيدةكةين طورانيان هةلويستةكانى يةكيتيدا اليةنطرانى

القبوولة.

يان نزيكن يةكيتيةوة لة زياتر ئيوة ريطا: ثارتى؟

زورى زوربةى رةحيم: توفيق محةمةد اليةنطرانء ئاطادارين( ئيمة )ئةوةندةى انيان طور بوضوونةكانى يةكيتى, كادرةكانى

قبوولة لةسةر باروودوخةكةى ئيستا.دةربارةى ئوثوزسيون

بةدووركةوتنةوة هةست ماوةيةكة ريطا: ئوثوزسيونةكاندا، اليةنة لةنيوان دةكريت

ثيمان بلى ئةمة تاضةند راستة؟بةبةردةوامى رةحيم: توفيق محةمةد ديدارو كوبونةوةوئالوطورى بيروورا هةية، هيض

دووركةوتنةوةيةك نية.ئيسالمى كومةلى ئةميرى ري��ط��ا: لة لةوةكرد«ئوثوزسيون باسى لةديداريكيدا راتان دةربارةى ئةم راست ناكات« ناو خويدا

قسةية ضي ية؟مةبةستى نازانم رةحيم: توفيق محةمةد

ضية.ريطا: ئيوة خوتان بة راستطو دةزانن؟

بزانين ئةوةندةى رةحيم: توفيق محةمةد وتووة؟ واى بوضى نازانين راستطوين، ئيمة جارة يةكةم ئةوة وتووة، واى ضى سةر لة

دةيبيستم.)ئةميرى واتة كةس هةمان هةر ريطا: ئيمزانةكردنى دةربارةى ئيسالمى( كومةلى عيراق ثةرلةمانى لة ط��وران فراكسيونى ماليكى, نورى لة متمانة ليسةندنةوةى بو كردووة لةوة باسى ديدارةكانيدا لة لةيةكيك كةئيمزا نةكردنى فراكسيونى طوران هةلةبوو،

دةربارةى ئةم قسةية راتان ضي ية؟هةمووكةسء رةحيم: توفيق محةمةد ئيمزا كة ئةدةن ئةوة شاهيدى اليةنيك نةكردنى ئيمة كاريكى زور زور ئيجابى بوو، وة زور باش بووة, ضونكة ئةو مةسةلةى ماليكى شتى فاكتةرةكانى ئاراوة هاتة كةالبردنى نةبوو, ديموكراسى مةبدةئىء نةتةوايةتىء بةلكو مةسائيلى شةخصى بوو، وة ئيمة نابينة ئيمة بوية شةخصيا، مةسائيلى لة تةرةفيك وتمان ئامادةنين ئيمزاى بكةين, بةالم ثيمان ثةرلةمان, بكريتة بانط ماليكى ئةطةر باشة لةثةرلةمان طفتوطوى لةطةل بكريت, ثرسيارى خومان بريارى ئيمة كات ئةو بكريت، لى سةربةخوين، بزووتنةوةيةكى ئيمة دةدةين، هةريمى اليةنطرى بزووتنةوةيةكين ئيمة

ئةوةندةى ئيمة هةستى ثيئةكةين

لة ناو بةشيكى زورى كادرةكانء

اليةنطرانى يةكيتى يا هةلويستةكانى طورانيان القبوولة

Page 8: rega magazin 55

7 ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةمي )2012(

نةتةوايةيةتيةكان دةستكةوتة كوردستانء مةسائيلى شةخصىء مونتةلةقى لة دةكةين،

ترةوة هةلويست وةرناطرين.ريطا:ثيتان واية قسةكةى ئةميرى كومةل

ناجورى تياداية؟هةلةى بة ئةو رةحيم: توفيق محةمةد وة دةزانين، بةراستى زور ئيمة دةزانيت, دوونيا, ثسثورةكانى زورب��ةى بةشاهيدى مةبدةئىء زور هةلويستيكى ئيمة هةلويستى ضونكة وابيت, بوو ثيويست وة بووة, راست نةمان هيشت بكةوينة مةسائيلى شةخصييةوة.

مةكتةبى ئةندامى ئةحمد، محمةد ريطا: قةرةبووكردنةوةى لةكاتى يةكطرتو سياسيى »جوريك دةليت سووتاوةكانياندا بارةطا ئوثوزسيوندا نيوان لة حيزبى مونافةسةى هاوثةيمانةكانيان لة رةخنةش وة هةية« دةليت وة كومةل(، )طورانء واتة دةطريت بو دةطرن ليمان ئةوان كة رةخنانةى »ئةو ثى ئيسالمى ئةوةية جةماوةرى يةكطرتوى ئةو ليدوانى دةربارةى راتان بكةنةوة«، كةم

بةريزة ضي ية؟محةمةد توفيق رةحيم: نةم بيستووة,ئاطام

لى ى نيية.قةرةبووكردنةوةى دةربارةى راتان ريطا:

يةكطرتوو ضي ية؟ئةوة دةزان��ى رةحيم: توفيق محةمةد ئيمة لى دةدةن، بريارى مةسةلةيةكة خويان طرنط بةالمانةوة طوران بزووتنةوةى وةك ئيمة نةبيت، يان هةبيت بارةطامان نية هةوليشمان نةداوة قةت قةرةرةبوو بكريينةوة، ئيمة هةميشة دذى ئةوكلتورة بووين كة كاتى ئيستاش تا وة هةبووة, كوردستاندا لة خوى سووتاندنء... بارةطا سووتاندنء مال ماوة،

دذى ئةو مةسةالنةين, وة بةالشمانةوة طرنط سووتاندووة, ئيمةشيان بارةطاكانى نةبووة, كات هيض بوية نةداوةتى، هةرطويشمان دةبيت نةكردووةتةوة، قةرةبوومان داواى لةسةر ئةوةى نةمينيت,كلتورى كلتورة ئةو بارةطاكةت بين سياسى هةلويستى بيرووراو عةشائيرى زور لةشتيكى ئةوة بسوتينن، خةلكيان مالى لةديهاتا ج��اران دةضيت، ئةسوتان، ئيمة دةمانةويت ئةوشتانة نةمينيت، قةرةبوو برياردةدةن ئةوان خويان ئةوة لةبةر وةردةطرنةوة, يان وةرى ناطرنةوة، ئةوة رةئى

خويانة.

ريطا:برياريكى ياساى بوو؟محةمةد توفيق رةحيم: كارى خويانة,خويان نةبوين ئةوة لةطةل ئيمة لى دةدةن، بريارى

قةرةبوو وةرطرينةوة لةشوينةكانى تر.نوذةنكردنةوةى واية ثييان ئةوان ريطا: بارةطاكانى ئيوة لةطةل قةرةبوو كردنةوةكةى ئةندامى هةرهةمان نية، جياوازى ئةواندا طوران « دةليت يةكطرتوو سياسى مةكتةبى دةليت شةل نية ثاى شكاوة« راتان دةربارةى

ئةو قسةية ضي ية؟محةمةد توفيق رةحيم: ئةطةر تو دةتةويت من وةالمى اليةنةكان بدةمةوة, وةالمى ئةوان ئيمة خويةتى، كةيفى وتووة ضى نادةمةوة, سووتانى بةرامبةر وةرناطرين ثارة قةرةبووى بارةطاكانمان هةرئةوةندة، ئةو ضى ئةليت ,ضى ناليت, ضونى لى تى ئةطات كةيفى خويةتىء بيرو بةالم ئوثوزسيونداين, لة راستة ئازادة، بوضونى جياوازيش هةية, رةنطة بيرو بوضونى

وابيت شتيكى ئاسايية.دةربارةى حكومةت.

كابينةى دةربارةى بةريزتان راى ريطا: حةوتى حكومةت؟

محةمةد توفيق رةحيم: هيضى جياوازني ية لة كابينةكانى ثيشوتر.

راطةياندنى دةكريت بةوة هةست ريطا: طوران كةمتر قسة لةسةر سةروةكى كابينةى ثيشوترةوة, كة بةثيضةوانةى حةوت دةكات, كابينةكة سةروةكى لةسةر قسة زور بريكى

دةكرا؟محةمةد توفيق رةحيم: ئيمة قسة لةسةر ئيستا ئةوة دةكةين، حوكمةت كارةكانى هةية, لةحكومةت رةخنةمان بةبةردةوامى ناكات.حكومةتى هيض حكومةت ضونكة هيضيان ثيشوو ئ��ةوةى يان ئيستابيت جياوازيةكيان نيية لةالى ئيمة,ضونكة هيضيان

نةكردووة, وة هيضيان هيضيان ثى ناكريت.ريطا: بةكورتى ئةو كارانةى كة لةسةردةمى كابينةى )د.بةرهةم( دا كردووتانة, هةرهةمان كارة كةئيستا لةسةردةمى )نيضيرظان بارزانى(

دا دةيكةن؟هةرهةمان رةحيم: توفيق محةمةد بوضونمان هةية، ئةطةر كاريكى باشيان كرد دةلين خراثيشيانكرد كة كرد, باشتان دةلين

خراثتانكرد.لة )د.بةرهةم( ريطا: لةسةردةمى كابينةى

كةنالى )كةى ئين ئين( برياربوو بةرنامةيةك )سويندة ب��ةن��اوى بكريت ثيشكةش بةالم بوكرا, ريكالميشى وة كةوتووةكة(، راستةوخو بةرنامةية ئةو وةستينرا، دواتر

لةسةر)د.بةرهةم( بوو؟لةو ئاطام هةر رةحيم: توفيق محةمةد

بةرنامةية نية, هةرناشزانم.بةنوينةرى خوى هةميشة طوران ريطا: زور دةزانيت، بابلين يان دادةنيت, شةقام كوبونةوةى سى قولىء ثينج قوليتان كرد,ثيم شةقام بو كوبونةوانة لةو ضيتان بزانم خوشة

بةرهةم هيناوة؟لةهةموو ئيمة رةحيم: توفيق محةمةد ثاكيجةكاندا ل��ة وة ك��وب��ون��ةوةك��ان��دا, جى خةلك داواى كردووة كةثيشكةشمان لةبةرذةوةندى هةمووى وة دةكةن, بةجى خةلكة، ئينجا خةلكء شةقام يةك شتن الى

ئيمة.كوبونةوانة ئةو بزانم دةمةويت من ريطا:

هيضى لى سةوز بووة، يان نا؟كوبونةوانة ئةو رةحيم: توفيق محةمةد داومانة كة سةوزبووة لى ثاكيجانةى ئةو بةجيى جى دةس��ةالت وة ب��ةدةس��ةالت, ئيمة هةولدةدةين بةبةردةوامى نةكردووة, وة خةلك ئيستا وة ئاراوة, بيتة شةفافيةت كة ئةوة مةسةلةكان, لةسةر لةجاران وشيارترة طوران,ضونكة بو دةطةريتةوة زياتر فةزلى دةدات ه��ةول كة ئوثوزسيونيكة ط��وران

شةفافيةت بيتة ئاراوة.ضاوثيكةوتنةكاندا لة لةيةكيك ريطا: حيزبة دوو ئةم كة كردووة, ئةوة بو ئاماذةت ناتوانن ضاكسازى بكةن، كةواتة بو ئيوة داواى واية رات تو كاتيكدا لة ليكردن ضاكسازيتان

كة ناتوانن ضاكسازى بكةن؟محةمةد توفيق رةحيم: هةميشة تو داواى دةكةيتة ضاكسازى وة دةكةيت, ضاكسازى ئةم بةلى واية؟ رةئم من خةلك، داواى ضونكة بكةن, ضاكسازى ناتوانن حيزبة دوو حيزبةكان ئةقليةتى ثيكهاتةى تةركيبةى ناتوانن ضاكسازى بكةن، ئيستاش دوو ئيدارةى خوى خويدا لةناوضةى حيزبة هةر وة هةية, بةحيزبى ثيشرةو تةليعى دةزانيت، ئةقليةتةكة شيوةى لةسةر تةقليدية, ئةحزابى ئةقليةتى سوظيةت درووست بووة، وةك حيزبى بةعس ضينى حيزبى وةك شيوعيةكان حيزبة وةك

Page 9: rega magazin 55

ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةم )2012(8

وةك كورياى شيمالى, وة ليرةش، ئةم حيزبانة ناتوان ضاكسازى بكةن,ضونكة ئةقليةتةكةيان

واية.لةم داواكردنى ضاكسازى واية ثيت ريطا:

دوو حيزبة هةلةية؟محةمةد توفيق رةحيم: نةخير، ئةوة داواى دةكريت، داوابكةيت,بةالم دةبيت تو خةلكة

ثييان ناكريت.ريطا: وةك راى بةريزت نةك راى طوران، ضاكسازى ناتوانن ثارتى يةكيتىء كاتيك

بكةن, دةبيت شةقام ضى بكات؟لة شةقام رةح��ي��م: توفيق محةمةد

هةلبذاردنى داهاتوودا نابيت دةنطيان بداتى.ئيوة هةميشة باس لةوة دةكةن كة ريطا: ئةم دوو حيزبة تةزويراتيان كردووة, يان تةزوير داهاتووكراو, هةلبذاردنى طريمان دةكةن،

دووبارة تةزويراتيان كردةوة ئةو كات ضى؟ئةمان راستة رةحيم: توفيق محةمةد بكةن, تةزوير هةولدةدةن تةزويردةكةنء بةالم لةبيرشتان نةضيت ئةو روداوانةى ئيستا هةمويى ئةدات, روو عةرةبيدا بةهارى لة

كاردانةوةى تةزويرى دةسةالتة.دووبارة تةزويركراو ئةطةر بةكورتى ريطا: كات ئةو دةس��ةالت, سةركورسى هاتنةوة

دةبيت خةلك خوثيشاندان بكات؟خةلك دةبيت رةحيم: توفيق محةمةد

برياربات ضى دةكات.باست ضاوثيكةوتندا لةهةمان ريطا: وةزارةتى بةناوى نية كةشتيك لةوةكردووة

سامانة سروشتيةكان؟ئيستاش بةلى، رةحيم: توفيق محةمةد خومء وةزارةتةكةم دةليت وادةليم،خوشى

جانتاكةمم.وةك طوران بليت ثيمان ئةتوانيت ريطا:

ضى ثيشوازى لى كرد؟داواى هاتووةو رةحيم: توفيق محةمةد كة قسانةى ئةو هةموو دانيشتووة، كردووةو وتووة، ثييان دةيكةين لةراطةياندنةكاندا نية, موقنيع وةالمةكانى داوةتةوة, وةالمى بةالم داواليكردووة، ئةليت ئةوة لةناو سليمانيمء ئيوة,تو بوالى ناردووميان هاتوومء بةتايبةتى

ناتوانى بلى مةية, دةرطا كراوةية.وةك ئيوة بزانم دةمةويت من ريطا: ثيشوازيتان سروشتيةكان سامانة وةزيرى

ليكرد يان كةسيكى ئاسايى؟

كةسيك وةك رةحيم: توفيق محةمةد بةرثرسة, يان كارةكا لةسةر نةوت.

ريطا: راتان دةربارةى ئةنجومةنى ئاسايشء بةبةرثرسى بارزانى( )مسعود كورى دانانى

ئةودةزطاية ضي ية؟من جار يةكةم رةحيم: توفيق محةمةد نازانم، نةتةوايةتى ئاسايشى بةدةزطاى ئةوة شيوةية بةو نةتةوايةتى ئاسايشى دةزطاى بةو تةريقةيةو بةو وة نابيت, درووس��ت ئةقليةتة دروست نابيت، من لةثيشتريشا وتومة ئاسايشى موخابةرايةتية، جيهازيكى ئةمة نةتةوايةتى فراوانترة لة موخابةرات، ئاسايشى ئاطادارى دةبيت دةزطايةكة نةتةوايةتى هاوثةيمانةكانت, بيت, دةرةوة سياسةتى ناحةزةكانت كينن، دةبيت ئاطادارى بارودوخى دارايى والت بيت، ئةم هةريمة دارايى ضونة,

وةزعى دارايى ضونة, ئيحتياتى نةقدى ضةندة، ئابوورى ئاطادارى ئةبيت دارايى لة بيجطة ديارى سياسةت تو كة ضونكة بيت, والت توركيا، بيت بةغدا شوينةكةت جا دةكةيت كةبيت، والتيكى هةرض سوريا ئيران،يا بةهيزو خالى دةيخويتيةوة، بةرامبةرةكةت دةيخوينيتةوة،خالى خوشت ية، ضي الوازى بةهيزو الوازت ضى ية، كارتةكان بةدةستةوة ضين، ئةمة بةمروظى ثسثورو شارةزا ئةكريت, كة كةسانيك يان ناكريت بةكةسيك لةبةر هةبيت، سةرفيان ئةمنى ئةقليةتيةكى ئةوة من ئةوة بةدةزطاى ئاسايشى نةتةوايةتى سةيرى موخابةراتى بةدةزطايةكى نازانم، بيت بضوك بةشيكى ئةكريت ئةوة دةكةم، زانيارى كة نةتةوايةتى, ئاسايشى لةدةزطاى والتةكة ناوخوى لةسةر نةك كوبكاتةوة,

زانيارى كوبكاتةوة, زانيارى كوبكاتةوة لةسةر بداتة زانياريانة ئةو وة دةورووبةرى, والتانى ئةو دةزطا نةتةوايةتية، ئةمةى كةئيستا هةية دةزطاى سةرفة موخابةراتى دةزطايةكى

نةتةوايةتى نية.ريطا: زوربةى جار راطةياندنى طوران باس زور بزوتنةوةيةكى طوران كة دةكات لةوة شةفافةو ناضيتة كوبوونةوةيةكةوة كة ناوةروكى ضةند بينيمان وة نةبيت، روون كوبونةوةكة ئةوةى بةبيانوى بايكوتكرد كوبونةوةيةكتان كة ناوةروكى كوبوونةوةكان روون نةبوون, ئةو هةريمدا سةروةكى كةلةطةل كوبوونةوةيةى دانيشتن لةسةرضى نةبوو روون كردتان بو هةريمة سةرؤكى سةردانى )مةبةستم

طردةكة(، ئةتوانيت روونكردنةوةمان بدةيتى؟محةمةد توفيق رةحيم: با، هةمووى روون بارودوخء باسكردو بابةتةكانى سةردانء بوو,

راو بوضونتان ضى ية.كورديةوة بةدةولةتى ريطا:ثةيوةندى

هةبوو؟محةمةد توفيق رةحيم: نةخير.

راتان ئوثةراسيونى ديجلة ريطا: دةربارةى ضي ية؟

ثيمان ئيمة رةحيم: توفيق محةمةد وة نامةسئوالنةية, كاريكى وة خراثة, بكات، ئةوكارة ماليكى حكومةتى هةقنية ضووة ط��وران فراكسيونى سةروةكى بوية تايبةت هةريمةوة سةروةكى كوبونةوةكةى نابيت ضةوتة، كاريكى ئةوة بابةتة، بةو بوو

بكريت.كاك بينيمان راب����ووردوودا لة ريطا: بريارة وة كرد, ئيرانى سةردانى نةوشيروان هوكارى ئةتوانيت بكات, توركيا سةردانى توركيا بو مان مستةفا( )نةوشيروا سةردانى

ثيبليت؟محةمةد توفيق رةحيم: هةموو ئةو والتانة بيردةكاتةوة, ضون طوران بزانن دةيانةويت بةهةريم, سةبارةت بةعيراق, سةبارةت سةبارةت بة ناوضةو روداوةكان، ئيمة بةالمانةوة زور ئاسايية, ضونكة ئةوقسانةى ليرة دةيكةين لةويش دةيكةين، بةبةردةوامى سةفارةتةكانء قونسولةكان دين ئةمانبينن, بة روونء ئاشكرا ثييان دةلين لةسةر مةوزوعةكان هةلويستمان ئيمة بةالم ئاسايية, كاريكى ئةوة ية، ضي ضةكدارمان نةهيزى وتووة, بةهةموويانمان

ئيمة قةرةبووى ثارة وةرناطرين

بةرامبةر سووتانى بارةطاكامنان

Page 10: rega magazin 55

9 ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةمي )2012(

ضةكدارمان هيزى نةدةمانةويت وة هةية, وة هةية, ئةمنيمان دةزط��اى نة هةبيت, نةدةمانةويت ئةو دةزطايةمان هةبيت، لةبوارى ئةوةين دذى ضةكداريدا بابةتى ئةمنيةتء ئامادةش بيت, هةيان كةش كةحيزبةكانى بكةينةوة، نوينةرايةتى شوينيك لةهيض نين مةسةلة لةسةر بينن بمان دةيانةويت ئةوان راى ئيمة ئاشكراى بةروونء ئةساسيةكان

خومانيان ثى دةلين.بوضى بابةتانةية ئةو تةنها ئةطةر ريطا: ئاطادارى راطةياندنةوة لةريطةى نايانةويت راطةياندنتان هةية ئيوة ئيوةبن, بوضونى بيرو ئيوةوة راطةياندنى لة ئاطاداربوون لةريطةى

بزانن راى ئيوة لةسةر كيشةكان ضي ية؟محةمةد توفيق رةحيم: ئاخر جارى وا هةية ثرسياريكى تايبةتيان هةية دةيانةويت بثرسن.

ثرسيارة بليت ثيمان ئةتوانيت ريطا: تايبةتيةكان دةربارةى ضين؟

بوضى ئةلين رةحيم: توفيق محةمةد هةلويستان واية لة عيراق، هةلويستان ضى ية لةسةر سوريا، ئةمة شتيكى ئاسايية، ئيمة روذانة بودين, ئةوان المان، دينة ئةورووثى حيزبى ئةورووثيةكان، حيزبة الى دةضينة بو ئيمة وةك اليةنيكى سياسى زور ئاسايية دانيشينء

ئالوطورى بيرو رابكةين، موناقةشة بكةين.دةربارةى بزوتنةوةى طورانء هةلبذاردنة

ناوخويةكان.ريطا: بوونى طوران لةبزووتنةوةوة بةحيزب هيض كاريطةرييةكى لةسةر ريذةى اليةنطرانى

طوران هةبووة؟توفيق رةحيم: جياوازى ضي ية محةمةد سياسى؟ كيانى حيزبء بزووتنةوةو لةنيوان

هةموويان كيانى سياسين.نية, ئايدولوذيا هةلطرى بزووتنةوة ريطا:

بةالم حيزب هةلطرى ئايدولوذياية.حيزبيش دةتوانى رةحيم: توفيق محةمةد

بيتء ئايدولوذياشت نةبيت.ثى حيزبيكم نمونةى ئةتوانيت ريطا:

بدةيت كةئايدولوذياى نةبيت؟ئيشتراكى رةحيم:حيزبى توفيق محةمةد

فةرةنسى.سيستميك جورة ض بة باوةريان ريطا:

هةية؟ب��اوةري��ان رةح��ي��م: توفيق محةمةد ئازاد ئيقتصادى ديموكراسىء بةسيستةمى

هةية.ريطا:بو طوران حيزبيكى ئايدولوذى نية؟

محةمةد توفيق رةحيم: نةخير، ئيمة تيامانة بةروذوودةبيتء نويذ دةكات، خةلكى كةشمان

تياداية بةروذونابيتء نويذناكات.ذوورى بةرثرسى محةمةد، يوسف ريطا: »ئيمة وتى لةديداريكيدا طوران ستراتيذى ئةم وةك ب��ةالم عةلمانين، حيزبيكى عةلمانيةتةى يةكيتى و ثارتى نا«، ئيوة ةلين

ضى؟محةمةد توفيق رةحيم: عةلمانين بةوةى خوى عةلمانيةت ناكةين، دين كةتةداخولى

واتة ئةوة.دةكةيت باسى بةريزت ئ��ةوةى ريطا:

)اليك(ة,نةك )عةلمانيةت(.

محةمةد توفيق رةحيم: نةخير، عةلمانيةت جياوازى فةرقء تونايةيت ئةوة، واتة خوى لةنيوان كادرةكانء ئةندامةكانتا بكةيت, لةبةر مةزهةبيكة ئةوةيان دينيكة ئةمةيان ئةوة هةقيقى عةلمانيةتى تر، مةزهةبيكى ئةويان

ئةوةية.ريطا: ئةتوانيت ثيناسةيةكى عةلمانيةتم بو

بكةيت؟م��ح��ةم��ةد ت��وف��ي��ق رةح��ي��م: وات��ة ضونكة لةسياسةت, دين دوورخستنةوةى سياسةت رةنطة دين خراث بكات، لة بنةرةتدا بوو, ضونكة كاتى خوى عةلمانيةت درووست ئةوة لةبةر ك��ردووة، خراثى كارى كةنيسة ئةوة لةبةر خستووةتةوة، دوورى هاتووة كةحوكمةت كةدةسةالت قةت ناتوانيت بليت

هةنديك راستة، هةمووشتيكى سةداسةد عةلمانيةت لةبنةرةتدا هةلةوة، دةكةويتة جار كةسانيك دروستيان نةكردووة كةدذى دينين،

ريزبووة بو دين.ريطا: جياكردنةوةى دينة لةسياسةت, يان

جياكردنةوةى سياسةتة لة دين؟رةحيم: جا هةر ضيةكيان توفيق محةمةد

بيت هةر هةمان شتة.ناوخوى بةهةلبذاردنى سةبارةت ريطا: كةدةرضوون, ئةوانةى زورى زوربةى طوران، هةمان ئةو كةسانة بوون كة لةناو يةكيتيةوة

هاتبوون؟زور رةح��ي��م: ت��وف��ي��ق م��ح��ةم��ةد لةسةر .شةرنةبوو بوو ئازاد ئازادانةبوو,خةلك نةمووضةى مةسئوليةت ضونكة مةسئوليةت, زةوى نة تياية, نةدةستكةوتى تياية, نة بةخةلك, ئةدات زةوى نة وةردةطريت, دةردةكات، خةلك نة دادةمةزرينيت, خةلك هةلدةبذيريت, كةخوى ئازادبووة هةركةس بووة، ئازادانة .زور هةلبذاردووة خويان ئةوانة بووة، لى ياساى ليذنةى بووة, لى ثاريزةرى سةر ياسايةكة ليذنة ثاريزةرةكانء ئةسلةن

بةطورانيش نين.واية ثييان ضاوديران لة هةنديك ريطا: وةالمة سليمانى لة )سةركةوت( دانانى كاك

بو ئةنجومةنى ئاسايش؟ثى باوةرم تو رةحيم: توفيق محةمةد خوى كة زانيومة ئةوكات دةرضوو دةكةيت هةلبذاردووة، هاتووة خوى هةلبذاردووة خةلك دواى من دةرضووة كة واتة داوةتى، دةنطى ثرسيارم كردووة, كى دةرضووة؟ ووتويان ئةوة، هةر هةلبذاردووة، خوى كة زانيومة ئةوكات

هةقيشمان نةبووة بةسةريةوة.ديداريكى روستةم(لة )مام بةالم ريطا: لةئيستادا وادةخوازيت »وةزعةكة دةليت دا وتان بةريزتان بكريت« ديارى كةسانة ئةو روستةم مام بووة,بةالم ئازاد هةلبذادنيكى

دةليت »وادةخوازيت«؟محةمةد توفيق رةحيم: سةركةوت ثياويكى خويدا ئيشةكانى هةموو لة سةركةوتوبووة كةكردوويةتى، رةنط هةية واى وتبيت, بةالم من دلنيام )مام روستةم(يش ثةيوةندى نةبووة بةسةريةوة, بةكةسيشى نةوتووة برو دةنطبدةو دةنطمةدة، خوشى رةنطة هةرنةضووبيت دةنط

بدات، بوخوم نةضووم, دةنطم نةداوة.

ئةو روداوانةى ئيستا لةبةهارى عةرةبيدا روو ئةدات, هةموويى كاردانةوةى تةزويرى

دةسةالتة

Page 11: rega magazin 55

ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةم )2012(10

حيزبة ب��وون��ى دروس���ت ل��ةط��ةل ه��ةر كوردييةكانى باشورى كوردستان بةبةردةوامى لةرووى ذمارةو قةبارةى جةماوةرييةوة توشى جةماوةرييان دةنطةكانى داضونى هةلضونء بة اليةنانةش لةو يةكيك هةر ب��وون، توانيويانةخةلكانيك بةرذةوةندى كؤمةليك راثؤرتةدا لةم كؤبكةنةوة، خؤيان لةدةورى لةبيست زياد ل��ةدواى بزانين دةمانةويت ريذةى ئيستا كوردستانييةكان حيزبة سالى بةكوى اليةنانة حيزبء ئةو جةماوةرى هةولمانداوة مةبةستة ئةم بؤ طةشتوون، سنورى طةرميان لةم راثؤرتةدا وةك نمونةى وةربطرين، كوردستان لةناوضةكانى يةكيك بؤ نمونة وةك ناوضةيةش ئةم وةرطرتنى هةست سنورةدا لةم بةبةردةوامى ئةوةية بةوة دةكريت كة حيزبء اليةنةكان دةنطى لةم داكشانداية، هةلكشانء لة جةماوةرييان اليةنى هةردوو لة جةخت زؤر راثؤرتةشدا بزوتنةوةى كوردستانء نيشتمانى يةكيتى (دةكةينةوة، ديكة( اليةنةكانى ط��ؤرانء ضونكة ط��ؤران(، )يةكيتىء تر بةتايبةتى يةكال ناوةندى بة طةرميان هيزة دوو ئةم

كةرةوةى دةنطةكانيان دةزانن. لةم هةريةكة بزانين ثيويستة سةرةتا دوو بة لةناوضةكةدا سةرةكيية اليةنة دوو هةر كردوو طوزةريان هةلبذاردندا قؤناغى دوو ئةم قورساى سةنطء هةلبذاردنيك هةدوو ئةنجامى بةدةرخستء اليةنةى ثيضةوانة كاتدا هةردوو لة هةلبذاردنةكة بويةوة لة رووى ئاست ودةنطى جةماوةرييةوة، ريذةى دةنطةكانى ئةم دوو اليةنة لة هةردوو كوردستانء ثةرلةمانى هةلبذاردنى خولى نمونة بؤ كةالر شارى لة عيراق ثةرلةمانى ثةرلةمانى ى 7/25 هةلبذاردنةكةى لة كوردستان بزوتنةوةى طؤران توانى )20740( ئةو كة يةكيتى بهينيت، بةدةست دةنطى بةيةك واتة بووة لةطةلدا ثارتيشى كات دةنط )21346( توانييان بةشداربوون ليست 3/7ى هةلبذاردنةكةى لة بهينن، بةدةست توانى طؤران بزوتنةوةى عيراقدا ثةرلةمانى ئةمةش بهينيت، بةدةست دةنط )20385(رابردوودا هةلبذاردنى لةضاو كة دةريدةخات

دةنطةكانى ذم��ارةى ط��ؤران بزوتنةوةى ثارتىء ليستى بةثيضةوانةوة كردووة، كةمى دةنط )24802( ثيكةوة توانييان يةكيتى لة كفري-يش شارى لة بهينن، بةدةست طؤران بزوتنةوةى 7/25 هةلبذاردنةكةى ثارتىء هينا، بةدةست دةنطى )4971(دةنط )5798( ثيكةوة توانييان يةكيتى 3/7ى لةهةلبذاردنةكةى بهينن، بةدةست ثةرلةمانى عيراقدا بزوتنةوةى طؤران )2385( ثارتيش يةكيتىء هينا، بةدةست دةنطى كةواتة هينا، بةدةست دةنطيان )5687(دةردةكةويت بؤمان دةنطانةوة ذمارةى لةم لةرووى اليةنيك حيزبء هةرجارةى كة ذمارانة ئةم دةكات، زياد دةنطةوة ذمارةى دةيسةلمينيت كة دةنطةكان ضؤن لة هةردوو بةثيى كردووة، كةمى زيادو هةلبذاردنةكة ريخراوة لةاليةن كة راثرسييةك ئةنجامى قورساى لةبارةى كراوة ناحكومييةكانةوة هةلبذاردنى لة اليةنةكان حيزبء سةنطى بوةتةوة روون ئةوة ثاريزطان، ئةنجومةنى ضينى تويذو نيو لة طؤران بزوتنةوةى كةوا هةموو يةكيتىء لةثيشةوةى طةنجاندا لة راثرسييةش ئةم ديكةوةية، حيزبةكانى سةرقةالو ناحييةى كفرىء كةالرو شارى رزطارىء ثيباز ئةنجامدراوة، لة راثرسييةكةدا )1160( نيرو ل��ةرةط��ةزى كةس )1840(تييداو بةشداربونة مى لةرةطةزى كةس تويذةكانى ضينء هةموو بةشدرابوانيش )83( كاسب، )575( شيوةية بةم طرتوةتةوة كريكارن )80( ذنى مالةوة ، )45( رؤذنامةنوس )370( مامؤستا، )293( خويندكار، )1712( ، )11 ( ئةندازيار )9( ، ثاريزةر )15( دكتؤرن كارى ريخراوةى ، )14( فةرمانبةر ، تةمةنى شيوةية بةم راثرسييكةش بةشداربوانى )432( ، )30-18( تةمةنيان كةس )2377(كةسيان تةمةنى )30-50( ، )191( كةسيان لة راثرسية ئةم ساليية )80-50( تةمةنى كؤتاى سالى 2011 ئةنجامدراوة لةسةر داواى

راثرسيية ئةو كوردستان، نيشتمانى يةكيتى ريطا طؤظارى بةردةست ئةنجامةكةى كة بةشداربوانى ئاراستةى ثرسياريك كةوتووةو ئايا ئةوةى دةربارةى كراوة راثرسيية ئةو ثاريزطاكان ئةنجومةنى دةنطدانى بةشدارى سياسى اليةنى بةكام دةنط وة دةكةيت، بةبةلىء كةس )2344( ئةنجامدا لة ئةدةيت، )428( كةس بةنةخيرو )198( كةس بةنازانمء داوةتةوة، وةالميان سثى بة كةسيش )30(لةو ريذةيةدا )954( كةس دةنط بةبزوتنةوةى بةيةكيتىء كةس )861( ئ��ةدةنء ط��وران )66( ئيسالمىء يةكطرتوى كةس )162(

بة ثيى راثرسييةك لة ه�ةلبذاردنى ئ�ةجنوم�ةنى راثؤرتي: كارزان عوسمان كةالريثاريزطاكاندا يةكيتى ت�ووشى شكست دةبيت

Page 12: rega magazin 55

11 ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةمي )2012(

كةس كؤمةلى ئيسالمى و )66( كةس حزبى بزوتنةوةى ئيسالمىء شيوعىء )15( كةس )9( و سؤسياليست حيزبى كةس )10(كةس )2( زةحمةتكيشانء حزبى كةس دةنط )53( و سةربةخؤ زةحمةتكيشانى تريش ليستةكانى ئةدةن، تر بةليستةكانى مةبةست لةو ليستانةية كة لةسةروبةندى ئةو هةلبذاردنةدا دينة كايةوة، ئةم ذمارانة ئةطةر بةريذةى سةدى لةيةكى بدةينةوة بةم جؤرةى بةشدارى بةشداربووان ى % 78 ليديت بةشدارى %14 ئةكةنء هةلبذاردنةكان ناكةن، 6 %خؤى يةكالى نةكردوةتةوة و %2

سةديش بةريذةى طةرينراوةتةوة، بةسثيتى سياسييةكان ثارتة قةوارةو هينانى دةنط بؤ بزوتنةوةى طةرميان سنورى ئاستى لةسةر %32 ريذةى بة يةكةمداية لةثلةى طؤران يةكيتى دةهينيت، بةدةست دةنطةكان نيشتمانى كوردستانيش بةريذةى 29% دةنط لةثلةى يةكيتى واتة ئةهينيت، بةدةست دوةمدايةو يةكطرتوى ئيسالمى 3% و ثارتى ديموكراتى كوردستان 3 %، ثارتى هةرضةندة دةزانيت كوردستان يةكةمى ثارتى بة خؤى لةطةل يةكطرتوى بةالم لةسنورى طةرميان هاوتاى دةنطةوة ريذةى لةرووى ئيسالمى

حيزبى سييةمدان، لةثلةى و يةكدين و %005 ئيسالمى بزوتنةوةى شيوعى%2 %003 زةحمةتكيشان %003 سؤسياليست زةحمةتكيشانى سةربةخؤ003% و ليستةكانى ديكة كة بؤ داهاتوو ئةطةر بينة كايةوة %2 ،

دةنط بةدةست ئةهينن .بةردةست وينةيةكى كة راثرسيةدا لةو كةالرو لةشارى كةوتووة ريطا طؤظارى ناحييةى رزطارى )1500( فؤرم دابةش كراون، طةنجانء لةاليةن فؤرمةكانيش زؤربةى دةرب��ارى ث��رك��راوةت��ةوة، خويندكارانةوة بةشداريكردن لة هةلبذاردنةكانى ثاريزطاكانى بةبةلى كةس )1179( كوردستان، هةريمى و بةنازانم كةس )77( بةنةخيرو )208( و لةو وةالميانداوةتةوة، بةسثى كةسيش )36(دةكةن هةلبذاردنةكان بةشدارى ريذةيةش طؤران بةبزوتنةوةى دةنط كةس )490(كوردستان، نيشتمانى )450(يةكيتى ئةدةن، ، )61( كةس يةكطرتوى )67( كةس ثارتى كةس )31( شيوعى، كةس )32( ئيسالمى، لةحيزبةكانى هةريةكة و ئيسالمى كؤمةلى ئايندةى حيزبى ئيسالمىء بزوتنةوةى كوردستان )7( كةس و )4( كةس سؤسياليست و زةحمةتكيشان و )28( كةس بؤ ليستةكانى ديكة، لةراثرسيةكةدا )893( كةس لةرةطةزى بةشدارى مى لةرةطةزى كةس )571( نيرو كةسانةشى ئةو كردووة، ئةوراثرسييةيان بريتين كرووة راثرسييةكةيان بةشدارى )24(ذنى كريكار، )46( ، كاسب )209( لة خويندكار، )748( رؤذنامةنوس، )23( مالةوة، ثاريزةر، )12(، دكتؤر )27( مامؤستا، )150(ريخراوةى،)123( كارى )9( ئةندازيار، )5(اليةنةكان سةديش بةريذةى فةرمانبةر، بزوتنةوةى دةبيت، شيوة بةم دةنطةكانيان كوردستان نيشتمانى يةكيتى ، %33 طؤران ، %2 ئيسالمى كؤمةلى ، %4 ثارتى ، %30يةكطرتوى ئيسالمى 4% ، حيزبى شيوعى %2، زةحمةتكيشانى حيزبى سؤسياليستء حيزبى كوردستان هةريةكةيان 002 % ، بزوتنةوةى هةر كوردستان ئايندةى حيزبى ئيسالمىء %2 ديكةش ليستةكانى ، % 004 يةكةيان بةشداربوانى ئةهيننء بةدةست دةنط .رزطارى ناحييةى و كةالر راثرسييةى ئةم )1110( كةسيان تةمةنيان )30-18( ، )222( كةسيان تةمةنى )30-50( ، ) 132( كةسيان

بة ثيى راثرسييةك لة ه�ةلبذاردنى ئ�ةجنوم�ةنى ثاريزطاكاندا يةكيتى ت�ووشى شكست دةبيت

Page 13: rega magazin 55

ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةم )2012(12

تةمةنى )50-80( داية. سةرقةالش ناحييةى كفرىء قةزاى لة بالوكراوةتةوةو راثرسييةكة فؤرمى )850(بةشداريكرن ل��ةب��ارةى داب��ةش��ك��راوة، هةريمى ثاريزطاكانى لةهةلبذاردنةكانى بة كةس )668( ريذةية لةو كوردستان، كةس )47( بةنةخيرو كةس )118( بةلىء نازانمء )17( بةسثى، لةو ريذةيةش بةشدارى هةلبذاردةنةكان دةكةن، )256( كةس دةنط كةس )43(، ئةدةن نيشتمانى بةيةكيتى طؤران بزوتنةوةى كةس )279(، ثارتى كةس )43(، ئيسالمى كؤمةلى كةس )16(،شيوعى، ئيسالمى،)18(حيزبى يةكطرتوى حيزبى كةس )2(كةسسؤسياليست،)3( ئايندةى حيزبى )2(كةس زةحمةتكيشان، كوردستان،)2(كةس بزوتنةوةى ئيسالمى ،)4( بةليستةكانى تر دةنط ئةدةن، )499( كةس مي لةرةطةزى )334( كةس نيرو لةرةطةزى بةشدارييان ئةوانةشى كردووة، بةشدارييان )98( شيوةية بةم راثرسيةكة لة ك��ردووة

مالةوة،)14( ذنى )7(، كريكار كاسب،)38( مامؤستا، رؤذنامةنوس،)569(خويندكار،)80( ،)1(كارى )3(ئةندازيار )8(دكتؤر،)2(ثاريزةر،

ريخراوةى ،)14(فةرمانبةر.بؤ بؤ وةربطرين سةدى ريذةى ئةطةر دةنطى ثارتة سياسييةكان، بةمشيوةية دةبيت بةدةست دةنطةكان طؤران بزوتنةوةى %33كوردستان نيشتمانى يةكيتى دةهينيت، 30% و يةكطرتوى ئيسالمى 5%، ثارتى %5، ،%2 شيوعى حزبى ،%2 ئيسالمى كؤمةلى حيزبى و ئيسالمى بزوتنةوةى لة هةريةكة زةحمةتكيشانء حيزبى كوردستانء ئايندةى بةدةست دةنط %002 سؤسياليست حيزبى دةنط، %004 ديكة ليستةكانى ئةهيننء بةم جؤرةية راثرسيةكة بةشداربوانى تةمةنى )79( سالىء )30-18( لة تةمةنيان )721()33(تةمةنيان و لة)30-50(سالى تةمةنيان

لة )50-80( سالى داية. لةناحييةى ثيباز )باوةنور(

شوينةكانى هةموو وةك ناحيةشدا لةم ذمارةى دابةشكراوةو راثرسى فؤرمى ديكة فؤرمة، )700( دابةشكراوةكان فؤرمة زؤربةى ئةو فؤرمانةش لةاليةن ضينى طةنج ثرسيارة ئةو ثركراوةتةوة، وخويندارانةوة ئامادةكراوة كة ئايا بةشدارى هةلبذاردنةكانى

، دةكةيت كوردستان هةريمى ثاريزطاكانى )497( كةس بةبةليى و )102(كةس بةنةخير بةسثى )27(كةسيش بةنازانمء كةس و)74( وةالميان داوةتةوة، لةوريذةيةش )150(كةس ثارتىء )36(كةس ئةدةنء بةيةكيتى دةنط )185(كةس بزوتنةوةى طؤرانء )19( كؤمةلى ئيسالمى و )58( يةكطرتوى ئيسالمى و )16(

سؤسياليست )4( و شيوعى حيزبى كةس و كوردستان زةحمةتكيشانى )2(كةس و )6(كةس كوردستانء ئايندةى حزبى ) (ليستةكانى )21( و ئيسالمى بزوتنةوةى لةرةطةزى راثرسيةدا)418( كةس لةم ديكة، بةشداربونة مى لةرةطةزى )255(كةس نيرو بونة بريتى راثرسيةكةش بةشداربوانى تييدا، ذنى )20( ، )11(كريكار )168(كاسب، لة رؤذنامةنوس،)395(خويندكار،)63( مالةوة،)8(

ئةندازيار، )2(دكتؤر،)1(ثاريزةر،)1( مامؤستا، )3( فةرمانبةر، )1( كارى ريخراوةى، بةريذةى سةديش دةنطى ثارت و اليةنة سياسييةكان كوردستان نيشتمانى يةكيتى ليديت واى 31% ، ثارتى 5% ، بزوتنةوةى طؤران %26 ، كومةلى ئيسالمى 3% ، يةكطرتوى ئيسالمى 8% ، حيزبى شيوعى 2% ، سؤسياليست %005 ، زةحمةتكيشانى كوردستان 002% ، حزبى بزوتنةوةى ، ) % ( كوردستان ئايندةى

ئيسالمى 001% لستةكانى ديكة.بةطويرةى ئةم راثرسيية بزوتنةوةى طؤران يةكةمدايةو لةثلةى طةرميان لةسنورى يةكيتيش توشى دابةزينيكى زؤرى جةماوةرى بووةو بزوتنةوةى طؤران زؤربةى اليةنطرانى يةكيتى هةيةو طةنجةكاندا ضينى لةناو بةساالضواندا ضينى لةناو زياتر ثارتيش و سى هةر ئاستى لةسةر هةية، اليةنطريان هةلبذاردنى بؤ هةريميش ثاريزطاكةى ناحكومييةكان ريخراوة هةريم ثاريزطاكانى لةهةر ئةنجامداوة ديكةيان راثرسييةكى ئةو ئةنجامى لة هةريمء ثاريزطاكةى سى توشى يةكيتى كة دةركةوتووة راثرسييةدا راثرسيةدا لةو دةبيت، شكست طةورةترين كة هةلبذاردنى 2010/3/7 ثةرلةمانى عيراق هةلبذاردنى بةراوردكارى بؤ بنةما كراوةتة كوردستان هةريمى ثاريزطاكانى ئةنجومةنى يةكيتى بيتو ئةطةر دةبيتةوة روون ئةوة جياواز بةليستى كوردستان نيشتمانى دابةزيت لة هةلبذاردنى ثاريزطاكانى هةريمى

هيض سةرؤكى ثاريزطارو نة ئةوا كوردستان، بةدةست ثاريزطاكان ئةنجومةنى لة كام كة راثرسيية ئةو بةطويرةى ناهينيت، دةنطةكانى 2010/3/7 كراوةتة بنةمايةك بؤ كورسيةكانى كردنى دابةش هةلسةنطاندنء كوردستان هةريمى ثاريزطاكانى ئةنجومةنى ثاريزطاكانى ئةنجومةنى ئةندامانى ئةوا بةم هةريم ثاريزطاكةى هةرسى بؤ هةريم

شيوةية دةبيت:- ثاريزطاى سليمانى

ذم��ارةى كة سليمانى ثاريزطاى لة ثيى بة كورسيية )32( كورسييةكانى ئةندامانى ذمارةى 2010/3/7 هةلبذاردنى بؤ )25400(دةن���ط ثاريزطا ئةنجومةنى بزوتنةوةى بؤ ئ��ةوا كورسييةك، ه��ةر يةكيتى نوينةرة، )12( )298621( طؤران )10()237379( كوردستان نيشتمانى )4()103188( ئيسالمى نوينةرة،يةكطرتوى

)3(نوينةرة،كؤمةلى )82121( ،ثارتى نوينةرة ئيسالمى )79149()3(نوينةرة، بةثيى ياساى ثاريزطاى هةريم ثاريزطاكانى ئةنجومةنى دةبيت ئةنجومةنى ئةندامى )32( سليمانى و )12( طؤران بزوتنةوةى ريذةيةشدا لةو و و ئيسالمى)4( يةكطرتووى )10(و يةكيتى اليةنة ئيسالمى)3(، كؤمةلى و )3( ثارتى ئةندامى )19( ثيكةوة ئؤثؤزسيؤنةكان اليةنى لةبةرامبةر دةبيت ئةنجومةنيان ئةنجومةنيان ئةندامى )13( كة دةسةالتدا سةرؤكى ثؤستى ثييةش ب��ةم دةب��ي��ت، بةرةى بؤ سليمانى ثاريزطاى ئةنجومةنء بةثيى ضونكة يةكالبوةتةوة، ئؤثؤزسيؤن ئةنجومةنء سةرؤكى هةلبذاردنى ياساكة يةكالدةبيتةوة، رةها بةزؤرينةى ثاريزطا بةالم ئةوةى بةكيشةو ملمالنيكان ناتوانريت ب��ةرةى لةبةرئةوةى بكريتةوة، يةكال دةبيت، نوينةرةكانيان 1//3 دةس��ةالت ببنة كةبتوانن ئةوةى هؤى دةبيتة ئةمةش ئةنجومةنء بريارةكانى لةبةردةم لةمثةر ثاريزطار، ضونكة بةثيى ياساكة زؤربةى كارة ئالوطؤرة رينمايةكانء بريارو كرنطةكانء ئيدارىء كارطيرييةكان بةدةنطدانء بةريذةى

2/3 يةكالدةبيتةوة. ثاريزطاى هةولير

هةولير ثاريزطاى كورسييةكانى ذمارةى هةلبذاردنةكانى بةثيى كورسيية، )30(

Page 14: rega magazin 55

13 ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةمي )2012(

بؤ هةيةو كورسى )30( هةولير 2010/3/7ذمارةى ، دةنط )22083( كورسييةك هةر ثارتى بؤ ثاريزطا ئةنجومةنى ئةندامانى يةكيتى)1224959( ، نوينةر )14( )306775(نوينةر، )5( )103397( نوينةر،طؤران )6(نوينةر، )3( )62706( ئيسالمى كؤمةلى نوينةر، )2( )51065( ئيسالمى يةكطرتوى بةثيى ياساى ئةنجومةنى ثاريزطاكانى هةريم ئةنجومةنى ئةندامى )30( هةولير ثاريزطاى نوينةرو ثارتى)14( ريذةية كةلةو و دةبيت نوينةرو ط��ؤران)5( نوينةرو )6( يةكيتى يةكطرتوى نوينةرو ئيسالمى)3( كؤمةلى ئؤثؤزسيؤنةكان اليةنة نوينةر، ئيسالمى)2( دةبيت ئةنجومةنيان ئةندامى )10( ثيكةوة )20( كة دةسةالت اليةنةكانى ،لةبةرامبةر ثييةش بةم دةبيت، ئةنجومةنيان ئةندامى ثاريزطاى ئةنجومةنى سةرؤكى ثؤستى يةكالبوةتةوة، دةسةالت بةرةى بؤ هةولير ثارتى مرة مشتء جيطةى ئةوةى بةالم داناوة ئةوة بؤ خؤى كوردستان ديموكراتى لةدةستيدابمينيتةوة، هةولير ثاريزطارى

زؤرينةى ناتوانيت دةنطةكان بةثيى بةالم بؤية بهينيتةوة، بةدةست دةنطةكان رةهاى ئةو تا هةية يةكيتى بةدةنطةكانى ثيويستى كيشةو هةروةها بكات، مسؤطةر ثؤستانة بكريتةوة، يةكالى ناتوانريت ملمالنيكان ريذةى ئؤثؤزسيؤن بةرةى ئةوةى لةبةر 3-1 نوينةرةكانيان بؤ دةبيت، ئةمةش دةبيتة بريارةكانى لةبةردةم لةمثةر ئةوةى هؤى ضونكة بكةن، دروست ثاريزطا ئةنجومةنء بةثيى ياساكة زؤربةى كارة طرنطةكان بة2/3

يةكال دةبيتةوة .ثاريزطاى دهؤك

ل��ةث��اري��زط��اى ده��ؤك ك��ة ذم��ارةى هةر بؤ كورسييةو )29( كورسييةكانى بةثيى ، دةنط )14098( كورسييةكيش ئةندامانى ذمارةى 2010/3/7 هةلبذاردنى نوينةر )20( )283069( ثارتى بؤ ثاريزطا نوينةرو ئيسالمى)59969)4( يةكطرتوى و يةكيتى )35591( )3(نوينةرو طؤران )23775(

)2(نوينةر و كؤمةلى ئيسالمى)3141( )/////( ئةنجومةنى ياساى بةثيى نوينةريك، ناكاتة

ثاريزطاى كوردستان هةريمى ثاريزطاكانى دةبيت، ئةنجومةنى ئةندامى )29( دهؤك كة ثارتى )20( نوينةرو يةكيتى )3( نوينةرو بزوتنةوةى طؤران )2( نوينةرو و يةكطرتوى اليةنة ثيية دةبيت،بةم نوينةر )4( ئيسالمى ئةندامى )6( ثيكةوة ئؤثؤزسيؤنةكان اليةنى لةبةرامبةر دةبيت ئةنجومةنيان ئةنجومةنيان ئةندامى )23( كة دةسةالتدا ئةنجومةنء سةرؤكى بةمثييةش دةبيت، ثاريزطاى دهؤك بؤ بةرةى دةسةالت يةكالى مرة مشتء جيطةى ئةوةى بةالم بوةتةوة، ثارتى ثاريزطاى دهؤك لةدةستى خؤى دايةو دةست ئةوة مامةلةيةكةوة، هيض ناو نايخاتة مايةى خؤيةتىء ثيويستى بةدةنطى يةكيتىء هيض اليةنيكى ديكة نابيتء خؤى لة دهؤك ضؤنى دةتوانيت بيباكانة زؤر شتيكةو هةموو ضونكة بكات، ئاراستةى شيوةية بةو بويت مسؤطةر شارةدا لةو ى 2/3 بةتةنها خؤى كردووة وةك هةولير نيية ثيويستى بةدةنطى

يةكيتى بيت.

Page 15: rega magazin 55

ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةم )2012(14

قادر، ئةحمةد سيروان ضاوثيكةوتنةيدا لةم ناسرو بة )مةال سيروان( ئةندامى ئةنجوومةنى لة يةكيتى لسيتى لةسةر عيراق ثةرلةمانى هؤكارةكانى لة باس كةركوك، ثاريزطاى وة دةكات، بةغداد هةريمء نيوان ناكؤكى جيبةجينةكردنى مادةى 140 و كيشةى نةوتء ئؤثراسيؤنةكانى هاتنى ثيشمةرطةو غازو سوثاى ديجلة، لةم ديمانةيةى طؤظارى ريطادا ثرسة ئةم هةموو لةسةر خؤى تيروانينى

هةنووكةيانة دةخاتة روو.

نيوان هةريمء بةغداد ناكؤكييةكانى ريطا: ثيتواية لووتكة، طةيشتووةتة ئيستادا لة ئةم ضارةسةركردنى بؤ هةبيت هيوايةك

ناكؤكيانة؟دروستبوونى دي���ارة س��ي��روان: م��ةال لةو بةغداد هةريمء نيوان ناكؤكييةكانى كاتةوة دروست بووة كة حكومةتةكةى ماليكى هةولير ريككةوتننامةى بةندةكانى ئامادةنيية كة نةبيت يةكةم خالى تةنها جيبةجيبكات، هةرضى ئةوة دواى كرا، تةشكيل حكومةت وة جيبةجينةكردووة، هيضيانى داوة بةلينى بؤ دةطةريتةوة ئالؤزييةكانيش دروستبوونى ياساى و )140( مادةى ثراكتيزةنةكردنى نةوتء غازو ثيشمةرطة، كة ئةمانة كؤمةليك نيسبةت بة س��ازن ض��ارةن��ووس مةلةفى هةلبذاردنى بانطةشةى ضونكة كوردستانةوة، بؤكراوة لةسةرو وةختى هةلبذاردنةكاندا، بؤية ئيستا تةماشا دةكةين رؤذبةرؤذ حكومةتةكةى بةغداد تةطةرةى تيدةكاتء ئامادة نيية بضيتة ذيرى، بةالم ئةمةش ماناى ئةوة نيية هةموو دةرطاى بةلكو داخرابيت، طفتوطؤ دةرطاكانى

ضارةسةرو ديالؤط هةرماوة.

كةلةكةبوونى بينيمان وةك ري��ط��ا: ه��ةردووالى بةغدا هةريمء كيشةكانى ناضاركرد ثةنا بةرنة بةر هيزى سةربازى، ثيت

واية هيز ضارةسةرى كيشةكانة؟ثةناى كورد واية ثيم من سيروان: مةال ئةوة ضةكدارى، هيزى بةر نةبردووةتة حكومةتى فيدرال بوو جوولةى بةهيز كرد بؤ ناوضة كوردييةكان، كورد ئامادة نيية شةربكات، لةطةل هةية تالمان تةجروبةى ئيمة ضونكة كيشةيةك هيض واية ثيشمان وة ش��ةردا، بةشةر ضارةسةر ناكريت، بةثيضةوانةوة حيوارو

طفتوطؤ ضارةسةرى كيشةكانة.خستنى بؤ بارزانى لةثرؤذةكةى ريطا: نيو نةضوونة ئيوة ماليكى، حكومةتةكةى بةرامبةر هةلبذارد بيدةنطيتان ثرسةكةوةو ئيتيفاقييةى كة ك��وردى بةاليةنيكى

ستراتيذيتان ثيكةوة هةية؟مةال سيروان: نا، ئيمة هةموومان ضووينة نيو ثرؤذةكةوة بؤ سةندنةوةى متمانة لة ماليكى، ضونكة ثيشتر لةسةرى ريككةوتبووين، بةالم ئيمة وتمان بةديلى ماليكى كي ية؟ قسةكان لةسةر ئةوةية، ضونكة بةريز مام جةالل دةليت »بةديلى ماليكى هةر ماليكي ية« ليكدانةوةى ئةو كة ئةوةية جةالل مام قسةكانى بؤ من حكومى ماليكى دواى دةس��ةالت��داران��ةى ماليكي بؤضوونى هةمان دةك��ةن، عيراق كورد داواكارييةكانى ئامادةنين هةيةو يان ئالييةتةكانى دةبيت بؤية كورد جيبةجيبكةن، بطؤريت، وة نةخشة ريطايةكى ترى هةبيت بؤ تةعةمولكردن لةطةل ئةم مةلةفة ضارةنووس

سازانةدا.ريطا: وةك بينيمان بارزانى لة هةولدا بوو بؤ خستنى دةسةالتةكةى ماليكى، كةضى وةزيرة سةرقالى مةركةزى حكومةتى لة كوردةكان

رايكردنى ئيشو كارى رؤذانةى خؤيان بوون؟

ثابةندن وةزي��رةك��ان س��ي��روان: م��ةال ثينةكات ئةمريان قيادة ئةطةر بةقيادةوة، بهينن، ثؤستةكانيان لة واز ناتوانن ئةمانيش برياريكى كورد سةركردايةتى ئيستاش وةتا واى نةداوة كة ئةوانةى لةبةغدا ثؤستيان هةية دةسةالتةش ئةم وة هةريم، بؤ بطةرينةوة ليستى دةبيت ناكةويت، بةكورد تةنها وةزيرةكانيان سةدريش كوتلةى ئةلعيراقييةو ئةوة ئةطةرى ئةمجا بكةن، ثي ئينسيحاب بةتةنها بؤية بكةويت، حكومةتةكة هةية كارةكة كوردةكان وةزي��رة بةطةرانةوةى

جيبةجى ناكريت.بةعسييةكان لةطةرانةوةى باس ريطا: ثرؤسةى لة كردنيان بةشدارى بؤ دةكريت بةطةرانةوةى تؤ بةنةزةرى عيراق، سياسى لةسةر كارتيكردنيكيان ض بةعسييةكان

بارودؤخى عيراق دةبيت؟كة بةعسييانةى ئ��ةو س��ي��روان: م��ةال عيراقييةكان خوينى بة سوربووة دةستيان هةية خةلكانيكيش بةالم ترسناكن، ئةمانة لةبةر ناضارىء دابينكردنى بذيوى ذيانى بووةتة بةعسى، ئةمانةيان جياوازن، بؤية ئيمة لةطةل دةستيان كة نين بةعسيانةدا ئةو طةرانةوةى

سورة بةخوينى عيراقييةكان.ط��ةران��ةوةى كةباسى ماليكى ري��ط��ا: لةكام مةبةستي دةك��ات بةعسييةكان

بةعسييانةية؟دةبيت ثرسيارة ئةو نازانم، سيروان: مةال

لةماليكى خؤى بثرسى.لة جياواز كةركوك ئيستادا لة ريطا: ناجيطيرة، زؤر ئةمنى بارودؤخى ثيشووتر تةشةنةى تةقينةوةكان رفاندنء كوشتنء ئةهوةنترين بة كةركوك لةكاتيكدا كردووة،

شارى عيراقى دةذميردرا؟بةتةنها توندوتيذييةكان سيروان: مةال

ديدارى: سةنطةر بيالل

مةال سريوان:ث�ارتى و يةكيتى هةر لةيةكةم رؤذةوة ل�ةك�ةركوك

سيستةمى دوو ئيدارةيي ثةيرةو دةكةن

Page 16: rega magazin 55

15 ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةمي )2012(

هةموو لة بةلكو ية، ني كةركوكدا لةشارى مةلةفى ماليكى هةية، عيراقدا شارةكانى نيية ئامادة خؤىء بؤ كردووة تايبةتى ئةمنى كةسى تر هاوكارى بيت، وة بوونى ريكخراوى قائيدةش هؤكاريكى ترى ئالؤزبوونى شاركةية.

ريطا: ئؤثراسيؤنةكانى سوثاى ديجلة تا ض رةوشى لةسةر كاريطةرى سلبى ئةندازةيةك

ئةمنى شارةكة هةبووة؟مةال سيروان: بةدلنيياييةوة ئؤثراسيؤنةكانى لةسةر هةية كاريطةرى ديجلة سوثاى كةركوك شارةكة، ئةمنى بارى ناجيطيرى كوردو لة بريتيية كة ئالؤزة هاوكيشةيةكى تر، ثيكهاتةيةكى ضةند توركمانء عةرةبء بؤية ناكريت تؤ هيزيكى سةربازى لة دةرةوةى شارى كوركوك بهينيت كة شارةزاى ناوضةكةو شارةزاى ثيكهاتةكانى نةبيت، بة بؤضوونى من

هاتنى ئةو سوثاية رةوشةكة ئالؤزتر دةكات.شارى هاوالتييةكى وةك تؤ ريطا: كةركوكء ئةنداميكى ئةنجوومةنى نوينةرانى لة دةبينى تروسكاييةك ضى عيراقيش،

جيبةجى كردنى مادةى )140( دا؟مةال سيروان: بة بؤضوونى من مادةى )140( لةطؤرنراوة، ئةم بؤضوونةشم بة قيادةى سياسى كوردو لة كؤبوونةوةكانيشدا بة بارزانيم ووتووة، كورد دةبيت بةدواى ئالييةتيكى تردا بطةريت، يةكةمى فةقةرةى لة ئيمة سالة )10( ئةوة ياساكةداين كة بريتيية لة قةرةبووكردنةوة، ئةو ئالييةتةى كة دانراوة الوازة، كورد موتابةعةى جيبةجيكردنى لة بيوميدم بؤخؤم من نيية، مادةى )140(، بةديليش هةية قيادة دةتوانيت فكرى ليبكاتةوة، بةالم من وةك خؤم رةشبينم

لةبةرامبةر جيبةجيكردنى مادةى )140(دا.واية ثييان ضاوديران لة بةشيك ريطا: طةورةترين هةلةى قيادةى سياسى كورد ئةوة بؤضوونى راثرسييةوة؟ خستة خؤى مالى بوو

تؤ ضي ية؟بؤضوونة ئةو لةسةر منيش سيروان: مةال هةموو موحاسةبةى ميذوو رةنطة ه��اورام، ئةوانة بكات كةلة كاتى دانوستانةكاندا قسةيان مالى تؤ ضونكة ماددةية، ئةو لةسةر كردووة

خؤتة ضؤن دةيخةيتة راثرسييةوة.لةبةروارى دةبوو دةستور بةثيى ريطا: ثيبهاتاية، كؤتايي ماددةكة 2007/12/31دا لةخالى هةر هيشتا بةثيضةوانةوة ب��ةالم سةرةتاداية، جيبةجينةكردنى لة ماوةى ديارى كراوى خؤيداو دريذة كيشانى بؤ ئيستا كي ليى

بةرثرسيارة؟سةقةتى بة مادةية ئةم سيروان: مةال عيراقى اليةنى جاريك دةستورةوة، ناو هاتة ليى كةمتةرخةمة، جاريكيش اليةنى كوردى، موتابةعةى كوردى قيادةى دةبواية ضونكة موتابةعة ب��ةالم بكرداية، م��اددةي ئةم نةكراوة، تةماشاكة هةرليذنةيةك كة تةشكيل يان دانيشتنيك ماددةية بؤئةم دةكريت ضونكة ثيديت، كؤتايي ئيتر دةكات دوان بؤية سياسيية، تةوافقى مةسةلةى كيشةكة من جيبةجينةكردنى ماددةكة قيادةى سياسي

كوردى لي بةكةمتةرخةم دةزانم.لة يةكيتى ثارتىء دةطوتريت ريطا: هةريمى ترى شارةكانى وةك كةركوكدا ثةيرةو ئيدارى دوو سيستةمى كوردستان نيية بةشيك ئةمة واي��ة ئةطةر دةك��ةن،

لةبيئةمةكى بةرامبةر بة كةركوك؟هةر يةكيتى ثارتىء س��ي��روان: م��ةال دوو لة كةركوك سيستةمى رؤذةوة لةيةكةم ئيدارةيي ثةيرةو دةكةن، ئةمة شتيكى شاراوة حيزبايةتييانةوة بةهؤى ثارتى يةكيتىء نيية، ئيمة بؤية لةدةستداوة، مةسةلةيان زؤر جؤرة لةو واز ئ��ةوان كة دةكةين تةمةنا كةركوك، لةشارى بهينن كردنة تةعةموول كة ك��ردووة باسم لةكؤبوونةوةكان من عةمةلياتى بةذووريكى ثيويستى كةركوك كاتى لة تةماشاكة هةية، كوردى يةكدةنطى يةكطرتوو كؤمةلء طؤرانء هةلبذردنةكاندا بةفيرؤدا، كورد دةنطى لة كورسييان دوو مةفروزة لةشارى كةركوك بةهيض شيوةيةك كوردايةتى دةبيت بةلكو نةكريت، حزبايةتى

ثةيرةو بكريت.

ثرؤفايل

ناسراوةبة ق��ادر ئةمحةد س��ريوان )مةال سريوان(

لةدايك بووى 1961بروانامةى دكتؤراي هةية لة سياسةى

شةرعيداخيزاندارةو خاوةنى شةش مندالة

مةال سريوان:ث�ارتى و يةكيتى هةر لةيةكةم رؤذةوة ل�ةك�ةركوك

سيستةمى دوو ئيدارةيي ثةيرةو دةكةن

Page 17: rega magazin 55

ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةم )2012(16

كؤنفرانسي دووي كؤمةلي ئيسالمي،هةستانةوةي نةهزةكان

حيزبي سياسي لةكؤمةلطاكاندا بؤ دةركةوتني هيزيكي كؤمةلة ئاساييء كاريكي بؤتة سياسي كارةكتةريكي ياخود ج��ي��اواز، بةرذةوةندييان خوانيكي حيزبيكدا لةتويكلي طروث. ياخود حيزب، ناوة ناويان ثيكهيناوةو هيزيكي كؤمةلة كوردستان لةهةريمي ئيستا دروستكراو بة ئاراستةي فرة فيكرو ئايدؤلؤذياو دروست طؤرةثانةكة لة جيا جيا قوتابخانةي كةسي كة سةركردةكاني ثارتي، وةك بوون جياوازي ضةند هيزيكي كؤنن، هةروةها يةكيتي دروست جيا فيكرو ئايدؤلؤذيايةكي لةضةند لةفيكرو ئيسالميةكان هيزة بةآلم بوون، بنةرةتياندا يةك ئاراستةن، كةضي لةئاراستةي رةهةندي كارةكاندا ميكانيزمي كاركردنء كؤمةلي دواييانة بةم هةية، بةخؤيان تايبةت ئةنجامدا، خؤي دووي كؤنفرانسي ئيسالمي ثيكهاتةي فرة هيزيكي ئيسالميش كؤمةلي جياكردنةوةيان خؤ لةمياني كة ئيسالمية، يةكبووني لةبزووتنةوةي لة)2001/5/31( بوو لةيةكطرتني ئيسالمي كؤمةلي ئيسالمي، نزيكةكاني كةسة باثيرو عةلي مامؤستا نازم قادرو ئارام ئيسالميء لةبزووتنةوةي نزيكةكاني كةسة مستةفاو، قاسم عةبدوالو ئةوكاتةي ئةمينداري عبدولعةزيز، م.سديق ووردة ووردة ئيسالمي، راثةريني بزوتنةوةي ئةو جيابونةوةية ئةو حيزبةي هيناية بوون، كة كؤمةلي ئيسالمية، ماوةيةك دواي ئازاد بووني م.عةلي باثير لةزيندانةكاني ئةمريكا كةوتبونة جمء جؤأل لةنيو خؤي كؤمةأل، ئيتر لةدواجاردا نزيك كةسيكي ضةند دووةم كؤنطرةي لة كؤنةكان( )بزووتنةوة بة كة باثير عةلي لةم, خؤيان يان دةرن��ةض��وون، يان ن��اس��راون، نةثاآلوتةوة، هاوكات ئارام قادريش لةبةرامبةر نائوميد بووني خؤي نةثاآلوتةوة ، بةآلم م.عةلي كردني بةدروست ئةويش خؤ كةوتة باثير وةك شوراية، ئةنجومةني كة ئةنجومةنيك

بيت، تردا شورايةكي لةناو شورايةك ئةوةي حيزبيكي لةناو حيزبيك تةعبيرةي بةو يان لةئةنداماني يةكيك وتةي بة كة بيت، تر سةركردايةتي كؤمةأل، ئةو ئةنجومةنة ئةركي شانة. لةسةر دامةزراوةكاني دةزطاو ضاوديري طؤظاري ريطا بة ثشت بةستن بة وتةي ضةند ئةنداميكي سةركردايةتيء كاديراني ئةو حيزبة تواني سةرةداوي هةستانةوةي ئةو بةريزانةي كة ثيشتر دامةزرينةري )بزوتنةوةي راثةريني كؤمةلي لةنيو ئيستا كة بوون، ئيسالمي(

ئيسالمي تواونةتةوة.ئيسالمي كؤمةلي دووي كؤنفرانسي شارى لة )2012-9-)10،11( لةبةرواري لةئةنداماني يةكيك بةوتةي بةسترا، هةولير بةثيي كؤنفرانس كؤمةأل، سةركردايةتي دياري دةسةآلتي حيزب ناوخؤي ثةيرةوي سةرةكي دةس��ةآلت��ي ض��وار كة ك���راوة، ناوخؤو ثةيرةوي هةمواركردني كة هةبووة، سةركردايةتية ئةنداماني ليثرسينةوةي ئةنجام ضاكي بة كارةكاني نةيتواني ئةطةر تردا، لةطةل حيزبيكي بدات، دواتر يةكطرتنة ئةنجامةكانةو راثؤرتي خويندنةوةي ثاشان

ئةنداماني ل��ةالي��ةن هةلسةنطاندنيتي كؤنفرانسةوة.

لةسةرو بةندي ثيش ئةنجامداني كؤنفرانس حيزبة بةو سةر ثةيام ئاسماني كةنالي لة رووبةرووبوونةوةو ليدواني جياوازي كةنالةكاني سةركردةكاني لةنيوان رووي��دا راطةياندن حيزبة. ئةو كاراكاني رؤذنامةنوسة كؤمةألء سياسيء مةكتةبي ئةندامي عةبدوال، م.نازم بةرثرسي دامةزراوةكان لةطةأل كةساني نزيك لة م.عةلي باثير كةتبوونة دوو بةرةي جياواز، رةخنةيةكي رؤستايي م.زانا ئةمةش لةثاأل

زؤري لةكؤمةألء سةركردايةتي طرت.حيزبةكان بةيةكانةي دذ ليدوانة ئةو كؤنفرانس كؤنطرةو ئةنجامداني لةكاتي ئةو واية ثييان ضاوديران تازةيةو نةرتيكي لةسةروبةندي بةيةكانة دذ جياوازة ليدوانة لة دةرنةضوون، كؤنفرانسي حيزبةكان ترسانة

يان ليثرسينةوة.بةشيكي ئيسالميش كؤمةلي كؤنفرانسي ئةو دةردةي تووش هاتووة، يان نةخؤشيةكي دريذخايةنة لةمياني كاري رابردووي راثةرينء ضونكة ماوةتةوة، بؤي يةكبوون بزووتنةوةو جطة كؤمةأل ب��اآلي كاديريكي بةوتةي خؤي كاتي كة كؤن، بنةمالةيي لةالضووني كةضي كاردةهينا، بة كاديران دذي زةبريان بالينء باأل كوتلةطةريء ئةزمووني هةمان

قسةوتن دذ بةيةك بةكاردةهينريتةوة.كؤمةألء كؤنفرانسي ه��ةول��ةي ئ��ةم لةوانة: دي��ارك��ةوت دةرهاويشتةكاني خؤيان مةغدوريتي نةهزةكانء هةستانةوةي خؤيان بووني بة هةست ئيستا دةردةخ��ةن، الدانء فشاريكي ضةند بةجؤريك دةكةن،

داخستني ئؤرطانةكانيان بةرامبةر بةكارهينرا.لةاليةن كؤمةأل رؤذنامةي داخستني برياري باثيرةوة م.عةلي نزيكةكاني كةسة نةهزةكان، كؤنة الوازكردنى بؤ لةسةردرا رؤذنامةي ئةوة لةبةديلي زيرةكانة بةآلم ثيشوو كة سةرنووسةري دةردةكةن، )بةيان(

راثؤرتى : عةبدوال محةمةد

داخستين رؤذنامةي كؤمةأل لةاليةن كةسة نزيكةكاني م.عةلي

باثريةوة برياري لةسةردرا بؤ الوازكردنى

كؤنة نةهزةكان

Page 18: rega magazin 55

17 ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةمي )2012(

رؤءذنامةيةكي بةناوي دةكاتةوة سةرثةرشتي ئاسماني كةنالي ضونكة دةردةضيت، ئةهلي تا )كؤمةأل(، ثيشووي رؤذنامةي ثةيامء ئاستيك سةربةخؤييان دةنواند، بةآلم سايتةكة لةاليةن دادةن��ري��ت ب��ةالواز )كؤمةلنيوز( بوونةي دابةش ئةم راطةياندن، كاديراني كؤمةلى خؤيةكاني نيو دةزطا دام��ةزراوةو بزووتنةوة نةهزةكاني كؤنء بةسةر ئيسالمى كؤنةكان هةريةكةيان بؤ راكيشاني ئةندامانء دا ئةويتر كوري كةمء بةدواي هةريةكةيان

ئةطةرين.بة خؤيان نةهزةكان كؤنة هةنوكة ئةزاننء ئيسالمى كؤمةلى مةرجةعي دةيانةويت دةكةن، حيزبة لةو ثاريزطاري هةستنةوة، هةروةها لةغيابي ئةو فةراغةي بة ضووني م. عةلي باثير بؤ بةغدا دروست بووة،

ئةمةش بة رووني هةستي ثي ئةكريت.لةثرسي باس ريطا زانياريةكاني بةثيي واية ثييان كة ك��را، ب��وون ئؤثؤزسيؤن هةلة بة ضةمكة لةو ئةمير جةنابي خودي تيطةيشتووة، بةجؤريك ئةميري كؤمةأل ئةليت

خراث بة ضاكء بطوتريت ضاك بة »دةبيت كةسة نارةزايي ديرة ئةم خراث«، بطوتريت هؤشيارةكاني ليكةوتةوة، كة ضؤن ئؤثؤزسيؤن هةآلية ئةم ئةي بكات، دةسةآلت مةدحي ضيية دروست كراوة؟ هةروةها بةثيي هةمان كردني بةشداري كؤنفرانس نيو سةرضاوةي لة كؤبونةوةكاني سةرؤكايةتي باثيرة م.عةلي »م.عةلي ئةثرسي كاديريك بؤية هةريم، كردنت بةشداري لةضيء معارةزةت باثير لةكؤبونةوةكاني مةسعود بارزاني لةضي؟« ئايا ئةمة بانيكء دوو هةوا نية؟ يان ئؤثؤزسيؤنيكي

سيبةرة!ثةرلةمانتارة لةريزبةندي بةمدواييانةش كؤمةألء ئةميري باثير م.عةلي كوردةكان ئةو لةثيشةوةي عيراق ثةرلةماني ئةندامي

ثةرلةمانتارانة بوو كة زؤرترين غيابي هةية.كؤمةأل ئةميري خ��ودي ثييةي ب��ةو لة كردبوو ئؤثؤزسيؤني بة بوون ثيشنياري بة دةنطي ري��ذةي)%98( بة كؤنفرانسيش

ئؤثؤزسيؤن بوون دايةوة.لةوة تري طلةييةكي دوو كؤنفرانسي

كرد بةشداريان ئةندام )400( بؤضي كة بوو، بوو، ئةمةش رةخنةيةكي ريذةية زؤر ئةو كة ضةند لةوةش جطة بوو، حيزب بةرثرساني كةسيكي تر بة هةر هؤكاريك بيت بةشداريان كؤمةلى ئةنداميكي لةمرووةوة نةكردبوو، ثيش وتانةي »ئةم وت بةريطاي ئيسالمى بةرثرساني كؤنفرانسي دواي كؤنفرانسء بةرثرسيكء ضؤن وابوو، ئةوة وةك كؤمةأل رؤذنامةنوسيك يان سياسي ضاوديريكي تؤمةت رةخنةو دةبنةوةو يةكتر رووبةرووي

ئاراستةي يةكتر دةكةن«.بؤ جيطر بووني ديكةشةوة لةاليةكي ثؤست دوو دامةزراوةكان باآلكانء بةرثرسة لةذير دةستي يةك بةرثرس ئاماذةيةكي تري ثؤشي ثةردة لةمةشدا بةآلم بوو، كؤنفرانس م.زانا لةرةخنةكاني وةك برايةوة، ليكراو

رؤستايي هاتبوو.نةخؤستؤتة خؤى باثير م.عةلى ليرةشةوة كةسة ريطةى لة جارى مةسةلةكانء ناو نةيارانى بة ئةم شةرة دذ نزيكةكانى خؤيةوة

دةكات.

Page 19: rega magazin 55

ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةم )2012(18

ئؤجةالن عةبدوال براى ئوجةالن محةمةد لة دةسةالتدار بؤاليةنى بةداخةوة ريطا: بؤ هةريمى كوردستان ، كة لةخزمةتى خةلكةكةو كوردنين، بةلكو زياتر لةخزمةتى طيرفانء مال

ثركردنى خؤيانن.كاتيك ويستم خؤمء برا رؤذنامةنووسةكانم بة سةر ئؤفةرى شارى بؤ سةفةريكمان لة محةمةد مالى سةردانى توركيا كوردستانى ئؤجةالن بكةين بة مةبةستى ضاوثيكةوتنيك، ديارى بؤ شوينى كرد بؤ تةلةفؤنمان كاتيك كة توركيا سوثاى هيزيكى ب��ةالم ك��راو، سةربازيكى ضةند ت��وركء ئةفسةريكى لةطةل دابوو، طةمارؤيان داينء تاكو محةمةد ليكؤلينةوة وةرطرتنى نةهاتء،ثاش ئؤجةالن ئازاد ئينجا ناوةكانمان ثاسةثؤرتء لةسةر

كراين.موحةمةد ئؤجةالن ناوى موحةمةد عومةر لة بووة لةدايك 1951 لةسالى ئؤجةالنة، لة ئورفة بةشارى سةر ئةمارةى طوندى توركيا، ئيستاش لةو طوندة نيشتةجيية،شةش مندالى هةية، دووانيان لة ئةوروثا نيشتةجين،

ئةوانى تريش لةمالةوة لةطةل خؤى دةذين .عةبدوال ب��راى ئ��ؤج��ةالن موحةمةد كوردستان كريكانى ثارتى ريبةرى ئؤجةالن تيشك ريطادا طؤظارى تايبةتى ديداريكى لة دةخاتة سةر ذيانى خؤيىء دةليت »حكومةتى توركيا بةردةوام مالةكةمء، تةلةفؤنةكةم لةذير ضركةش يةك ئةواندايةو توندى ضاوديري

ونم ناكةن«.

ديدارى ريباز جاف- شارى ئورفةى سةر بة توركيا

حمةمةد ئؤجةالن:بةردةوام مالةكةمء تةلةفؤنةكةم لةذير ضاوديري

حكومةتى توركيادايةو يةك ضركةش ومن ناكةن

Page 20: rega magazin 55

19 ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةمي )2012(

بةضي رؤذانة ئؤجةالن ريطا:محةمةد يةوة خةريكة؟

محةمةد ئؤجةالن: من رؤذانة خةريكى كة هةية فستقم باخى باخةوانيم، كارى

بةميرات لةباوكمةوة بؤم ماوةتةوة. كيشةت توركيا حكومةتى ريطا:

بؤدروست ناكةن؟ توركيا حكومةتى ئؤجةالن: محةمةد بةالم ناكةن، دروس��ت بؤ كيشةم زؤر لةذير تةلةفؤنةكةم مالةكةمء ب��ةردةوام ضاوديري توندى ئةوانداية، يةك ضركةش

ونم ناكةن.بة س��ةب��ارةت باسى ئةطةر ري��ط��ا: بكةيت هةنديك برات ئؤجةالنى عةبدوال برام سةرؤكى ئؤجةالن: محةمةد بدوى. بةداخةوة قارةمانة، طيرو كةسيكى شؤرش ذيان توركيا زيندانةكانى لةناو ئيستا كة لة بةمندالى برام سةرؤكى دةبات، بةسةر مزطةوتى طوندةكةمان بانطى ئةدا، وة ثيش بؤى باوكمةوة لة ئةوةش ئةكرد نويذى زؤر كةسيكى باوكم ئةوةى لةبةر مابؤوة ئةوكاتةى بوو، سةرؤك لةخواترس ديندارو دةستى بةشؤرش كردو مالى بةجى هيشت مابؤوة بؤى بةميرات كة باخةى رةزو ئةو سةركةوتنى بؤ ببةخشن وتى«هةمووى فكرةشى هةرضةندة كوردستان« كوردو دينةوة، لةرووى مندالى لةطةل طؤرابوو زيندانةوة خراية كة كاتةى تائةو بةالم كورد، سةركةوتنى بؤ تيدةكؤشا بةردةوام لةزيندان، نية ضاوثيكةوتنى ئيستا وةتا بكةين، سةردانى ئيمة نةداوة ريطةيان وة ئةبيت كة جيهيشت ئيمة بؤ ئةوةشى وة بةردةوام لةخزمةتكردنى كوردستان دابين تا

كوردستان، ثارضةى دةبيت هةر ضوار ئازاد سةبارةت بكةم ليوة كةباسى زؤرة شت بةسةرؤك، بةالم جارى هةموو شتيك باس

ناكةم تا كاتى خؤى ديت.ريطا: تؤ رات ضي ية سةبارةت بة خةباتى

كوردى لة هةر ضوار ثارضةى كوردستان؟ثيويستة دةليم من ئؤجةالن: محةمةد ثارضةى هةرضوار لة كورد تاكيكى هةموو هينانى بةدةست بؤ بكات خةبات كوردستان ثيويستى خةباتةش ئةو كوردستان، ئازادى زؤر وة شتيكى دانء خوين هةية، بةقوربانى شةريعةتى ثيويستة كة ئةوةية، طرينطيش ضونكة خؤيان، ريبازى بكةنة ئيسالميش من ثيم واية هةرشتيك بةبى ئيسالم بكريت

سةركةوتو نابيت.لةباكوور، كورد بةرةوشى سةبارةت ريطا:

واتا كوردستانى توركيا ضؤنة؟ ليرة كورد رةوش��ى ئؤجةالن: محةمةد ناتوانيت بةئازادى خةلك تائيستا خراثة، زؤر خةلك ب��ةردةوام بكات، قسة بةكوردى دةطيريتء بنةما بى ماناو بى بةبيانووى دةكوذريت، ئيستا بةهةزارةها خةلكمان هةية تاوان بةبى زؤردار توركياى لةزيندانةكانى

دةست بةسةرن.واتة باشوور، لة ك��ورد رةوش��ى ريطا:

كوردستانى عيراق ضؤن دةبينيت؟كةوا بؤخوا، سوثاس ئؤجةالن: محةمةد مادديةوة ل��ةرووى وة دةذي��ن، بةئازادى بؤاليةنى بةداخةوة بةالم باشة، خةلكةكةى كة كوردستان، هةريمى لة دةس��ةالت��دار زياتر بةلكو كوردنين، خةلكةكةو لةخزمةتى خؤيانن، ثركردنى مال طيرفانء لةخزمةتى من ثييان دةليم وة ئاطاداريان دةكةمةوة، كةوا خزمةتى وة دابن، كورد ثيويستةلةخزمةتى كوردستان بكةن واز لةطيرفانيان بينن، ضونكة هاتؤتة بؤيان ئيستا دةرفةتةى ئةو لةوانةية دةرفةتة ئةو بيت رؤذي��ك لةوانةية ثيش بةئاسانى ضوو لةدةستيش كة نةمينيت،

ناطةريتةوة.ريطا: دوا وتةت بؤ كؤى كوردانى هةر ضوار

ثارضةى كوردستان ضي ية؟سوثاستان لةكؤتايدا ئؤجاالن: محةمةد سةرؤك براى مالى خؤتان بةضاوى دةكةم، دوور دةذين لةطونديك كة بينى، ئاثؤتان لةئةوروثاو شارة خؤشةكان، وة دوور لةظيالو لةحةسانةوةو دوور وة قات، ضةند خانووى ثالدانةوة، بةلكو بةردةوام كارى باخةوانى جيا لةو كةسانةى كةبةناوى كوردايةتيةوة خوينى

ميللةتى كورد دةخؤن.

حمةمةد ئؤجةالن:بةردةوام مالةكةمء تةلةفؤنةكةم لةذير ضاوديري

حكومةتى توركيادايةو يةك ضركةش ومن ناكةن

بةداخةوة بؤاليةنى دةسةالتدار لةهةرميى

كوردستان، كة لةخزمةتى خةلكةكةو كوردنني، بةلكو زياتر لةخزمةتى طريفانء مال ثركردنى خؤيانن

Page 21: rega magazin 55

ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةم )2012(20

كردني بانطيهشت سةروبةندي لة توركيا بؤ كوردستان سياسيةكاني ثارتة طةشة دادو ثارتي طرنطي كؤنطريةكي لة بانطيهشت سياسيةكان ثارتة زؤرب��ةي ئيسالميء كؤمةل جطةلة كراوبوون، بة طؤران بزوتنةوةي طؤران، بزوتنةوةي بانط ئيمة ووتيان راستطؤيانة ئاشكراو ئيسالمي كؤمةلي ب��ةالم نةكراوين، بانط كة لةوةي بكات شةرم ثيدةضيت نيشاني وا رايطشتي بؤ نةكراوة، دةيةويت

بدات كة خؤيان نةضون.كؤمةلي ئسالميء شةرم كردني

ئةوةي كة جيطاي ئاماذية ليدوانةكةي كاك محةمةد حةكيمي كؤمةلي ئيسالمية،

لة سةرةتادا لة كؤمةلنيوزدا دةليت »درةنط لة طةيشتوة، بةدةست دةعوةتنامةكةمان

راستيدا وانةبوو«.رؤذنامةنوسيكي كة ئةوةي دواي لة لة كرد ناراستية بةم دركي زوو ووري��ا وةك فةيسبووك لة خ��ؤي ثةيضي محةمةد كاك كردوة، بالوي كؤمنتيك دواي بوو، ئاشكرا دةستةكةي حةكيم ئةو ثةيجي ل��ة هينايةوة ث��اس��اوي بؤ قسةم من « دةليت: رؤذنامةنوسةدا، كؤمةلنيوز نةكردوة بؤ ئاوينة نةبيت ئةويش ئيمة وةوتم بوم بوم وسةرقال كؤريك لة دؤستيكةوة ريي لة نةكرابوين دةعوةت كردوة يادمان لة وتيان كرد ثرسيارمان ودرةنطيشة و طةر ثيان باشة وا دةعوةتيان تازة نةبوو باش ثيمان وئيمةش ئةكةين

نة دةكرا ئاوينة بؤ بؤ داثيرة جا ئةم شيرة وا بةتفييل بيلين وة نة بةو شيوازةش وتوة طرنط المان زؤر وئيمةش دابةزيوة كة ئةو بؤ وثرسةمان نا يان بةشداربين نية بة كة جنابتيش وئةوةي نةطيراوة بابةتة خوشة ثيت وانية تركيا دةطةيتة سةعاتي ثليت سةعاتي بو بزانة كةرةوة تاقي برؤ بلي شتي تؤش تركيا بطةيتة و دةبريت هةنديك تيبيني بيتةوة«.. جي عقل لة هةلةي رينوسي تيدابوو ،بةالم بة هؤكاري دةستكاريمان رؤذنامةنوسي ئةمانةتي كؤمةل ووتةبيذي لة داوادةكةين نةكرد كة بتوانيت ئيماالكةي باش بكات، ضونكة

زؤر رةكيك دةنوسيت.ووتةبيذي ووتةكاني لةسةر قسةيةك

كؤمةلي ئيسالمي..

ماكوان كةريم

لةوتةك���ان��ي نيي��ة دل�ني��ا ئيس����المي ك�ؤم�ةل��ي وتةبي��ذي

Page 22: rega magazin 55

21 ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةمي )2012(

يةكةم: هيض ئوسلبيكي ديبلؤماسي وانية كة لةريطاي دؤستيكةوة بكريت، دةبيت لة دامء دةزطاي فةرمي ئةو ريكخراوة ياخود ناضيتة ضوارضيوةي بيت، ئةويش حيزبةوة بةلكو دةفةرموي، خؤت وةك دةعةوت ئةوة بانطي خاترانةيةو وةك دةولةمةنديك

فةقيريك بانط باكاتة سةر سفرةكةي.نزيك زؤر كؤمةل ثيدةضيت دووةم: كريكار مامؤستا وةك ئيرانةوة، لة بيت بانط بؤية ئيرانيزمن »ئيوة دةليت نةكراون، زياتر شكاونةتةوة بةالي ئيراندا.

داوة ئاوينة بؤ ليدوانت ئةطةر سييةم: ئةميش ثينةكردوة، ئاماذةي بؤ كؤمةلنيوز رؤذنامةوانيةو ئيشكاليةتيكي خؤي بؤ

ثاراستني ئةمانةتي رؤذنامةواني وانابيت.و حيزبيك هةر ووتبيذي ض��وارةم:

تةندروستانة زؤر دةبيت ريكخراويك وةالمي ثرسيار بداتةوة، ضونكة ووتةبيذي لة ثيدةضيت دذوارة زؤر هةستياريكي ريطاي وةالمدانةوةي ووتةبيذةوة دذواريء بؤية دةبيت، دروس��ت ناثةسةند كاري ئاطاداري حةكيم محةمةد كاك دةبيت

زمانيء ثؤستةكةي بيت.نةكرابوون، دةعةوةت كة جا ثينجةم: ئةوةدا بةدواي بؤ نين، دةعوةت زانياتان ماناي ئةميش بكرين، طةراوان دةعةوةت ئةوة دةطةينيت، كة كؤمةل رةسمياتي نية

لة دةرةوةي هةريمدا بةدةر لة ئيران.فةرموتة جةنابت كة ئةوةي شةشةم: »شيرة بؤ داثيرة« تةنها دوو ديرة، ئةوةي واتا ديرة، ثينج نية باسةكة ئةسلي كة بةالم داثيرة، بؤ شيرة جةنابت ووتةكةي

ئةسلي ووتةكة زؤر كورت و ثوختة راستي كة نةتووتوة جةنابت بةالم لةويداية،

بانطيهشت نةكراون.حةوتةم: لةدواي ئةوةي كة ثرسيارمان كؤمثنيايةكي ئايةر« »توركش لة كرد عيراق و هةريم لة توركياية فرؤكةي هةموو رؤذيك لة فرؤكةخانةي سليمانيء هةوليرو بةغدادو كةربةالو نةجةف زؤر جار فرؤكة دوو رؤذانة هةريمةوة عيراقء لة بة عيراقء بؤ توركياوة لة دةروات ديتء تاقيم خؤم بؤ من كةواتة ثيضةوانيشةوة، ئاسانة زؤر نية قورس ئةوةندة كردؤتةوة كاك محةمةد حةكيم بة ضةند سةعاتيك

دةطةيتة توركيا.زؤر كؤنطرةية ئةو ناو ضونة هةشتةم: سوني ء ئيسالمي ثارتيكي بؤ طرنطة ثيطةي كاتيكدا لة بةتايبةتي، مةزهةب و ئةورثي عةرةبيء ناوضة لة توركيا ئةطةر طرنطة، زؤر جيهانيش تةنانةت هةريمء سةرؤكي ضؤن نةبواية طرنط نوينةرى سةرؤك كؤمار بةشداري دةكةن، دةداتء نيشان خؤي ئامادةي يةكطرتو بليى كؤمةل تؤ بانط كراوان، بة رةسمي ئيرانة وادةليت كة دةليت رازي كردني بؤ بةالمانةوة طرنط نية، لةراستدا ئةم قسةية لة ووتةي خةلكي سياسيء هؤشيار ناضيت،

يان هةر ثاساوة.نؤيةم: ئةطةر كؤمةل حيزبيكي كاريطةر ئةم نةدةكرد، بيري لة توركيا ئةوا بواية ووتةي جةنابت زؤر سةيرة جيطاي تيرامانة »والتيكي دةليت سياسي خةلكي ضؤن لة كردوة، لةبيري توركيا وةك طةورةي كاتيكدا توركيا دةزانيت ضةند جؤر طذوطياو ضةند ئةشكةوتء ضةند دةولةمةندو ضةند طةرةك لةسةر هةية ووردي زانياري دةزطايةكي و هةريم شوينةكاني و لة لةناوضةكةدا بةناوبانطة توركي ميتي ووردودرشت دةكؤليتةوة، بةووتةي جةنابت كة ترة بضوك هةمووي لةمانة كؤمةل

لةبير كرابيت، بةراستي سةيرة طولم.وتلك عشرة كاملة..

كاك محةمةد حةكيم شتي وا بلي كة برواي خةلكي بيتةوة، جيطةي ئةقلدا لة ثيبكات.. دانيشن بة خير كؤمةلي ئيسالمي.

لةوتةك���ان��ي نيي��ة دل�ني��ا ئيس����المي ك�ؤم�ةل��ي وتةبي��ذي

Page 23: rega magazin 55

ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةم )2012(22

ريطادا طؤظارى تايبةتى ديداريكى لة ئايدن مةعروف بةرثرسى بةرةى توركمانى لة هةريمى كوردستان تيشك دةخاتة سةر تورمانةكان. كوردستانء هةريمى دؤخى هاوكات توركمانةكانى هةريمى كوردستان بة تر ئةوانى هةوليرى ليستى لة جطة

داكؤكى كار لة مافى توركمان نازانيت.بارةطاكانى نةمانى هؤكاري ريطا: وة بوو، ضؤن هةولير لة توركمانى بةرةى

لةشةري ناوخؤدا بؤضي داخرا؟لةبةرةي ئيمة م��ةع��روف: ئايدن يةك بوو هةولير لة بارةطامان توركماني لةمافي بةرطري بؤ ئةوةبوو ئيمة ئامانجي وة عيراق ئاستي لةسةر توركمانةكان بووني لةئؤثؤزسيؤن هةبوو باالي رؤليكي نيؤرك، ئةنكةرةو لةواشنتؤنء عيراقي ثاشان لة سالى 1995 تا سالى2000 ثاشان 2005يش لة سةرةتاى دروستبوونى بةرةى تةركمانى لةطةل هةردوو حيزبى دةسةالت سياسيةتى بوو، باش زؤر ثةيوةنديمان بياليانةمان لة شةرى ناوخؤدا بةكار هيناوة، بوو، باش ثةيوةنديمان يةكيتى لةطةل كيشانةى ئةو ثاش ثارتى ئيمةو بةالم هةولير شارى لة بوو دروست نيوانمان لة بةهؤى يةكتر قبول نةكردن بوو، دواتريش

مةسةلةى حكومرانى بوو.ريطا: واتة ئيوة مونافيسى ثارتى بوون؟

كيشةمان كات ئةو مةعروف: ئايدن لةسةر هةبوو داواكاريمان ئيمة هةبوو، قوتابخانةكانء، لة توركمانى خويندنى ئةوكات ثارتى لةطةل سياسى كيشةى رؤذ بة رؤذ رووي���دا، مةسةلةية ئ��ةو

دةرؤيشت خراثى بةرةو ثةيوةندييةكانمان كة هةولير شارى لة سييةميش اليةنى حيزبى بةعس بوو رؤليكى خراثى دةطيرا لة دذى ئيمة، بةرةى توركمانى لةطةل توركيا زؤرباش بوو، ثارتيش بة هةمان شيوة بؤية ئيمة ثةيوةندى دةيويست بةعس حيزبى لةطةل ثارتى بةرةو ئالؤزى ببات، دواتريش بةرةى بارةطاكانى ثاشان بوو، سةركةوتوو توركمانى لة سالى 2005 دةستى بةسةردا كةلةناو كةس، هةنديك لةاليةن طيرا، بةرةى توركمانى بوون بة هاوكارى ثارتى،

نةدابووناية دةرفةتى ثارتى ئةطةر ضونكة ثةيوةنديية ئةو ئةوبوو نةدةدا، رووي ئةوة

ثضرا.بؤ بةعس هاتنى 1996 سالى لة ريطا: دةستطير كاديريكتان ضةند ئيوة هةولير

كرا، ئايا ئةو رووداوة ضؤن بوو؟بة ئايدن مةعروف: كةلة سالى 2005 هاوكارى ثارتى ضةند كةسيك لةناو بةرةى بةسةر دةستى بارةطاكمانمان توركمانى ضاكسازى بززوتنةوةى ئيستا كة داطيرا، كراوة، دروست ثارتى لةاليةن توركمانى

كة ضوونة دةرةوة ئاسايية، بةالم دةستطرتن ئيمة ليرة قانونية، نا بارةطاكانماندا بةسةر ئةطةر ضونكة طرت، ثارتى لة رةخنةمان يةكيتى رووبدات سليمانى لة رووداويك بةرثرسيارة ،لة هةولير ثارتى بةرثرسيارة،لة روويدا زؤر شةريكى )1996-1995( سالى لة نيوان ثارتىء يةكيتى، بةالم لةو شةرةدا مةندنةبوون، زةرةر يةكيتى ثارتىء تةنها ثيطةيشت زيانى خةلك هةموو بةلكو هةردووال بنةمابوو، بى شةريكى ضونكة ثارتى كاتيك بوو ئةوة باربوون، تاوان هةولير لة يةكيتى هةوليربوو، داخلى دةرضوو. كؤنترؤل لة دةست كةس نةمابوو، نيزامء ياسا نةبوو لة31ى ئابى 1996، بةالم لة 2ى ئابى1996ى هةمان سال بارةطاكانى داطيرا بةسةر دةستى توركمانى بةرةى راستيدا لة كة بةعسةوة، حيزبى لةاليةن لةوى ئةوانةشى بووين، بياليةن ئيمة بوون، بارةطاكان ثاسةوانى تةنها بوون سياسىء مةكتةبى ئةندامى هةنديكيان بوون، كةس 38 كة بوون، سةركردايةتى

بيسةرو شوين كراونء تائيستا ناديارن.بيسةرو لة بةرثرسيارة كى ليرةدا ريطا:

شوين بوونى كاديرانتان لة هةولير؟ثارتى لةطةل ئةوكات مةعروف: ئايدن يةكيتى، لةطةل دواتريش كرد، قسةمان 31ى لة دةبواية ثارتى بةداخةوة كة بةالم بكرداية، ئيمة لة ثاريزطارى ئاب وةرنةطرتةوة، مةنتقيمان وةالميكى هيض بةرثرسى كة بووم، لةوى منيش ئةوكات بةالم توركمانى، بةرةى لة بووم قوتابيان كة كرد، ضؤل شوينةكةمان زوو هةر دةبوواية ثارتى ثاريزطارى لة ئيمة بكرداية، سال 16 ئيستا بوو، هةولير لةناو ضونكة مافى دةبيتء تيثةر رووداوة ئةو بةسةر

ئايدن مةعروف بةرثرسى بةرةى توركمانى لة هةريى كوردستان

ئةو ليستة توركمانيانةي لةثةرلةماني كوردستانن بةمةرجةعيان نازانني

ديدارى: ريطا

حيزبى بةعس دةيويست ثةيوةندى ئيمة لةطةل ثارتى بةرةو ئالؤزى ببات و سةركةوتووش

بوو

Page 24: rega magazin 55

23 ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةمي )2012(

بة وةرنةطرتؤتةوة، شوينةكانمان بيسةرو لةكوى نيودةولةتيش قانوونى طويرةى ئةوى بةرثرسانى رووب��دات رووداوي��ك بةرثرسن، ئيمة ثارتى بةبةرثرسيارى يةكةم لى نةيتوانى ثاريزطاريمان دةزانين، ضونكة 31ى لة يةكيتى ئةوةى دواتريش بكات، ئةيلول 2ى كة ئيمة، لةطةل جياوازة ئاب كؤمةلةيةكمان كة بوو، ئيمة رووداوةكانى ئةيلول( )2ى كوذراوانى بةناوى ثيكهينا كة تائيستا قةرةبوو نةكراوينةتةوة ، داوامان هةريميش حكومةتى كردووةو ثارتى لة

دةبيت قةرةبووى خيزانةكانيان بكاتةوة.توركى بةاليةنى ئيوة جار زؤر ريطا: ميت دةزطاى بةتايبةتى دةكرين، تؤمةتبار ،ئايا ئيوة ثةيوةنيدتان لةطةل توركيا ضؤنة؟

ئايدن مةعروف: يةكةم شت ئيمة ليرة ريكخراويى ضةندين نية، دةسةالتمان هةريمى بينة بيانةويت ئةطةر نيودةولةتي دين، دةسةالتةوة لةريطةى كوردستان توركيا لةطةل هةوالطريمان ثةيوةندى هةيانة، يةكيتى ثارتىء وةك ضؤن هةية، توركمان هاوكارى توركيا ئاسايية زؤر زؤر هةريمى لة توركيا سياسةتى بكات بياليةنة، سياسةتيكى عيراق كوردستانء كردبيت كوردى هاوكارى ضةند توركيا

ئةوندةش هاوكارى توركمانى كردووة.بة عيراقيتان ثاشطرى ئيوة ريطا: ئايا عيراق وةك حيزبةكةتانةوة لكاندووة، ثيكهاتةيةكى توركمانيش دةزانن كة زياتر

عةرةبء كورد هاوبةشن؟ئةو ثيشتر م��ةع��روف: ئ��اي��دن هةردةم حكوم سةر هاتنة نيزامانةى ع��ي��راق ل��ة توركمانيان ن��ةت��ةوةى بةكةمة عيراق لة ضةوساندؤتةوة،توركمان رذيمى تارووخانى كراوة ئةذمار نةتةوة كوردستان هةريمى لة تائيستا بةعس حيسابى عيراقى وةك توركمان نةتةوةى كةركوكء لة زؤرينةمان ئيمة ناكريت، بؤ ثاريزطاكةى لةسى جطة ترة ناوضةكانى موسل )تةلةعفةرو لة كوردستان هةريمى و دوز...( ئيمة لة هةريمى كوردستان قبول بكريين، حيساب نةتةوة كةمة بة ناكةين مادام لة عيراق بةنةتةوةى سةرةكى قبول بة كوردستان هةريمى لة بؤضى كراوين،

كةمة نةتةوة دابنريين؟.

ريطا: سى ليستى توركمانى لة هةريمى مةرجةعى كى ئايا ه��ةن؟ كوردستان

توركمانةكانة لة هةريمى كوردستان؟ب��رادةران��ةى ئةو مةعروف: ئايدن ثةرلةماني ضوونةتة ه��ةل��ب��ذي��ردرانء كات ئةو )2009/7/25( لة كوردستان هةريمي لة بارةطاكاني توركماني بةرةي لةهةلبذاردن بةشداريشي نةبوو كوردستان توركمانيانةي ليستة ئ��ةو ن��ةك��رد،

لةثةرلةماني كوردستان بةمةرجةع نازانينء بوون، بيدةنط توركماني مافي ل��ةزؤر لةتوركمان بةرطري خؤياندا لةئاستي توركماني هةوليري لةليستي جطة ناكةن هةلويستيكي نةيانتوانيوة تر ئةواني نةبيت

بياليةن وةربطرن.طةندةلي توركماني بةرةي ئايا ريطا: جيا لي حيزبانةي ئةو بؤية تيكةوتبوو،

بوونةتةوة؟

ئيمة تةحةدا دةكةين ئايدن مةعروف: جيانةبووينةتةوة، ئايدؤلؤذ فيكرو لةسةر مةسةلةكة بوو بةرذةوةندي لةسةر بةلكو طةندةلي نية ئةطةر بزووتنةوةى ضاكسازي تائيستا كة بكات، ضاكسازي توانيبيتي ل��ةدةرةوة ض خؤي لةناو ض نةيتوانيوة ثي هيضيان دي��ارة بكات، ضاكسازي نيودةولةتي و دراوس��ي اليةني نةكراوة بةرةي توركماني بةاليةني يةكةم دةزانن،

دا هةشت كورسيمان لةهةلبذاردني 2010 سي هينا بةدةست عيراقي لةثةرلةماني بةرةي سةركردايةتي هةية وةزارةتمان توركمانيش تا ئيستا برياري نةداوة بةذداري كوردستان ثةرلةماني هةلبذاردنةكاني 18 كوردستان هةريمي لة بةالم بكات، كةضى هينا، بةدةست دةنطمان هةزار خةلكي كورسيةك ريذةي نةطةيشتينة

توركماني هةولير ئيمةيان قبوولة.

Page 25: rega magazin 55

ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةم )2012(24

ترس و تؤقاندن هةولي دادةثؤشيتةوة

ئةنجومةنى ياساى ثةستطيركردنى بةدواى دوا راطةيانرا، )2011/7/8(دا لة هةريم ئاسايشى دةزطا ،2011 4ى ذمارة ياساى طويرةى بة بؤ كراوةتربووة دةستيان هةولير ئةمنيةكانى خويندكاران رؤذنامةنووسانء هاوالتيانء طرتنى بةشيوةيةك ئةم دةستطيركردنء هةلكوتانة سةر دروست بؤ تيرؤريان تؤمةتى هاوالتيان مالى دلةراوكيى ترسء نيطةرانى ئةمةش دةكريت، لة دلى هاوالتيانى هةريمى كوردستان بةتايبةتى

هةولير دروست كردووة.بارزانى مةسعود سةفةريكى هةر لةكاتى بةدواى سلبى كاردانةوةوى والت دةرةوةى بؤ بةرضاو ريذةيةكى بة ئةمةش هيناوة، خؤيدا

هةستى ثيكراوة.ئاسايشى ئةمنيةكانى دةزطا ماوةيةدا لةم ضواردة راثؤرتة، ئةم كردنى ئامادة تا ثارتى، تيرؤر. بيانوى بة ك��ردووة دةستكير كةسيان ئةم كوردستانيش ليستى ثةرلةمانتاريكى زياترى ئالؤزبوونى هؤكارى بة رةشبطيريية

بارودؤخى هةريمى كوردستان دةزانيت.سؤفى، سةعيد د.دان���ا ب��ارةي��ةوة ل��ةم كوردستانى لةليستى يةكيتى ثةرلةمانتارى تايبةتى لةليدوانيكى كوردستان ثةلةمانى

طؤظارى ريطا وتى »ئةو دةستطيركردنةى خةلك هةريمى ترى ناوضةى هةنديك هةوليرو لة دلة ترسء نيطةرانىء هؤى بؤتة كوردستان لة ناسةقامطيرى هؤى ببيتة لةوانةية راوكي،

هةوليرو بي متمانةيى«.»ئةطةر وتيشى ثةرلةمانتارةية ئ��ةو مةدةنى شيوةيةكى بة دةبيت هةبيت تؤمةتبار يان ئاسايش لةاليةن ض دةستطيربكريت، لةطةل ناكريت دادطا، بريارى بة تر هيزةكانى لةبةردةم ضونكة بكةيت، كار خؤتدا هاوالتيانى نةك بين، يةكسان هةموومان ثيويستة ياسادا لة كةسة ئةو نةزانين دوات��ر رفاندن ثاش

كويية؟«.كةسانة ئةو ئةطةر »كة دةثرسيت د.دانا تاوانبارن ثيويستة ئيمةش بزانين، ئةو هاوالتيانة يان خيانةتة ئايا دةستطيردةكرين؟ لةسةرضى شتى تر؟ ئةوانةى دةستطير كراون كةسانى تاكن

نةك طروثبنء جيى مةترسى بن«.هةريمى ئاسايشى ئةنجومةنى لةدةربارةى وتى ريطا بؤ ثةرلةمانتارة ئةو كوردستانيشةوة »من تيبينيم لةسةر ياساكةو، هةم ئةنجومةنةكةو هةية، كراوة تةرخان بؤى بودجةيةى ئةو هةم مةسةلة بةراستى كة نةداوة، ثيى دةنطيشيم ثرؤفيشنالى ئةوةى هؤى دةبيتة خزمايةتيةكان لة دةست بدةين لة كاروبارةكاندا، كة ثيويستة ئةو

بيت، لة خزمةتى خةلك ثةيرةو بكةين شيوازة نةك ئةوةى ئيستا هةية لة حوكمى بنةمالةيي«.

لةدريذةدا ئةو ثةرلةمانتارة هاوكات سةرؤكى ثةرلةمانى لة مةدةنية كؤمةلطةى ليذنةى نةك »ب��ةداخ��ةوة وت ئةوةشى كوردستان كوردستان، هةريمى ئاسايشى ئةنجومةنى حكومرانى جومطةكانى ل��ةزؤرب��ةى بةلكو بنةمالةيىء ثةيوةندى كوردستان هةريمى دةسةالتى بنةمالةيى تائيستا ثانتاييةكى فراوانى هةمان حيزبةكانيشدا ناو لة داطيركردووة،

دةسةالتى بنةمالةيى شؤر بؤتةوة«.ج��ؤرة ئ��ةو قؤرخكردنى ثييةى ب��ةو دةزط��ا كؤنترؤلكردنى لة دةسةالتداريية برازاو مامء كورو باوكء نيوان لة ئةمنيةكان حوكمرانيةو بةسةرضووى مؤديليكى ئامؤزاكان لةم ديكتاتؤرةكانة، دةسةالتة هاوشيوةى ريك بارةيةوة دكتؤر دانا سؤفى ثيى واية »بة داخةوة ئةو دةسةالتة بنةمالةيية لة حيزبةوة طوازراوةتةوة

بؤ دامء دةزطانى حكومةتى هةريم«.دواجار لة هاوالتيان دةستطيركردنةى ئةو عةبدولقادر نةجمةدينى تةمةن27سال بوو بةثيى برطةى 7 لة ياساى بةرةنطاربوونةوةى تيرؤر لة ئيوارةى )2012/9/3( مةترسى طةورةى بةدواى ثي دريذةى شيوازة بةو ئةطةر دةهينيت خؤيدا

بدريت.

تايبةت بةريطا

ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةم )2012(24

Page 26: rega magazin 55

25 ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةمي )2012(

هةريمي راثةرينةوة دواي لة ساآلنيكة دابةشبووة ئيدارةيي دوو بةسةر كوردستان )يةكيتيء دةسةآلتدار دوواليةني لةنيوان لةمياني داب��ةش��ب��وون��ةش ئ��ةم ث��ارت��ي( ئاراوة، هاتة خويناوي شةريكي هةلطيرساني مةعنةويةكاني م��اديء زيانة لةثاأل ئيتر تريش هيندةي ه��ةردووالدا، سةركردةكاني بةهؤي ه��ةردووال اليةنطراني ئةندامانء حيزبي بوونيانةوة ناتوانن بة ئاساني دابمةزرين، بةرثرساني هةردووالش دان بةوة دادةنين دوو ئيدارةيي لة هةريمي كوردستاندا بووني هةية، ليكراو بةزولم ثارتي خؤي لةسنوري يةكيتي تاأل »راستيةكي دةليت ثارتيش دةزانيتء لةكاديرانمان غةدرمان يةكيتي ئيمةو هةية، ئةوانيش بادينانء لةهةوليرو ئيمة كردووة، دوو ئةو لةبارةي طةرميان«. لةسليمانيء هةوليرو يةخةي ساآلنيكة ئيدارةييةي باجةكةي هاوآلتي تاكي طرتووةو سليماني دةدات، ئةنداميكي سةركردايةتي جةخت لةوة

دةكاتةوة »دواي شةري ناوخؤو دوو ئيدارةيي خؤي ئةنداماني اليةنيك هةر لةهةريم، طشتيةكانء لةبةريوةبةرة هةر دادةمةزراند يةك دةزطاكان دامء قوتابخانةو بةريوةبةري

اليةن بوون لةسنوري هةردووالدا.سةركردايةتي ئةندامي عوسمان نةرمين يةكيتي بةريطاي وت »دوو ئيدارةيي كيشةي ضارةسةركردنيشي دروستكردووةو، طةورةي بةردةوام هةريميش حكومةتي نية، ئاسان وا بة دوو ئيدارةييةوة دةنالينيت، كة ثيويستي بة ئيرادةيةكي بةهيز هةية، لةدواي سالي)2007( ثارتيء نيوان ستراتيذي ريككةوتني كاتيك تالةبانيء بةسةرثةشتي كرا مؤر يةكيتي ئيدارةيي دوو ئيدي رايانطةياند« بارزاني يةكي طرتؤتةوة، هةر لةدواي ثيكهيناني هةر تةقاندؤتةوة، قةوانةيان ئةو تر كابينةيةكي نةبؤتة تةنانةت بووةو تةنها قسة بةآلم هةر مةرةكةبي سةر كاغةزيش ، ض جاي جي بةجي ناهةموار بيانوو بة دؤخي بكرين بةردةواميش ئيدارةيي دوو لةيةكطرتنةوةي ديننةوة،

لةحومةتي هةريمدا«.

ئةنجومةني وتةبيذي ديكةوة لةاليةكي ثيي سليماني لة ثارتي سةركردايةتي ثيشكةوتووةكان لةوآلتة هةبووة واية«بريار )20(سالي خاياندووة بؤ جي بةجي كردني، ئةي

لةهةريمي كوردستان ضةند سالي بويت؟«ئةنجومةني وتةبيذي عةلي عةبدولوةهاب وتي ريطا طؤظاري بؤ ثارتي سةركردايةتي دةبيت تالةو راستيةكي ئيدارةيي »دوو شةريكي ضونكة ثيدابنيين، داني هةموومان يةكيتيء لةنيوان هةبوو قورس براكوذي

ثارتيدا، هيضمان ثيي سةربةرز نين«.ئ��ةو ب��ةرث��رس��ةي ث��ارت��ي دةرب���ارةي رايطةياند لةحكومةتي هةريم رةخنةكانيشةوة بةآلم هةية، طةندةلي كوريء كةمء »راستة حكومةت دةلين هةلدةدةنء رم ئةوانةي نةفاميء نةزانيء ئةوة نةكردووة، هيضي دةولةتداري ك��وردو بةآلم نارؤشنبيريية، هةية لةوتةي كورد نامؤن، لةيةكتر دووشتي

ذير دةستة بووةو ضةوساوةتةوة«.ث���اش ئ���ةو ن��ارةزاي��ي��ةي ن��اوخ��ؤي لةبةرامبةر يةكيتي ريكخستنةكاني

ثارتيء يةكييت يةكرت تؤمةتباردةكةن بةدانةمةزراندني كاديرةكانيان لة سنوري يةكرتدا

راثؤرتى: كاروان موحةمةد

Page 27: rega magazin 55

ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةم )2012(26

ثةراويزخستني كاديرانء ئةندامانيان بةتايبةتي حيزبة ئةو ناوةندي ئةنجومةني راثؤرتي دوا ئةوةي يةكيتي سةركردايةتي ئةندامةكةي بكةين، قسة ذمارة بة »ئةطةر كردةوة روون ئةوا ئةو ذمارانة خراونةتة بةر دةستي حكومةت، بةريوةبةرة راويذكارو لةرووي بةداخةوة كة

طشتيةكان يةكيتي زولمي ليكراوة«.ه���ةروةه���ا ل���ةب���ارةي دةس��ةآلت��ي دهؤك هةوليرو لةسنوري دامةرزاندنيشةوة وتي »ئةو دياردانة زؤرن كة باس لةدامةزراندني هةوليرو لةسنوري دةكةن يةكيتي كاديراني لةسنوري كخراويك ري جار زؤر كة دهؤك، دةربهينيت، مؤلةت بيةويت ئةطةر هةولير بةآلم دةكةن، دروست بؤ زؤري تةطةرةي ئةطةر ريكخراوةكة هي ثارتي بيت ئاسانكاري دياردةيةوة بةو ئيمة بةلي دةكريت، بؤ

دةنالينين«.ئةنجومةني وتةبيذي ديكةوة لةرويةكي جؤرة ئةو لةسليماني ثارتي سةركردايةتي

دابةشكردنة بة ئيستيحقاق دةزانيتء راي واية »ئايا يةكيتي لة هةوليرو دهؤك ضةند دةنطي ضةند طةرميان سليمانيء لة ثارتيش هيناوةو ريذةي هةردووال بيطومان هيناوة؟ دةنطي

دةنطةكانمان كةمة«.»ئةو وتيشي عةلي عةبدولوةهاب شتيكي دامةزراندن لة ئيستا سيستةمةي بةآلم تيداية، كوري كةمء بيطومان باشة، غةدرمان يةكيتي ئيمةو راستة دةبيت، ضاك لةناوضةكاني ئيمة كردووة، يةكتر لةكاديراني لةسليمانيء ئةوانيش بادينان، هةوليرو شةري ئاسةواري ماوة كاتي كة طةرميان،

براكوذيء دوورة ثةريزي هةبووة«. وتيشي »قؤرخكردني دةسةآلتء هاوكات برينانة ئةو دةوي��ت كاتي طةرايي ناوضة ضاكسازي داوة بةلينمان بةآلم ببيت، ساريذ ئةو بيروراي ثيوانةي بة ب��ةآلم بكةين، عوسمان نةرمين كةضي ثارتي، ئةندامةي واية »لة ثيي يةكيتي ئةندامي سةركردايةتي

يةكيتي، بكريتة ثارتي بةريوةبةريكي دهؤك كيشةكاني لة جطة نية، ئاسان كاريكي ناكات، قبول هاوآلتيش هةريم حكومةتي لةهةراليةنيك ثيشمةرطة كؤمةليك ثاشان ئةومنيةكان دةزطا قؤرخكردني دام��ةزراوةو سنورةكةوة، حيزبيكي لةاليةن لةسنوريكدا ض بؤ ئةمنية دةزطا ئةو نازانريت ديسانةوة

اليةنيك كاربكات؟«ثارتي بةرثرسةكةي ئةوةشدا لةطةأل ستراتيذيةكان بابةتة لةسةر »ئيمة دةليت كةسانيك بةآلم كؤكين، يةكيتي لةطةأل شتيك زاناية ياخود بي، بةزانين لةوي ليرةو دةليت ئةوة بؤضووني خؤيةتيء بةراي يةكيتي نازانين، جطة لةمام جةاللء وتةبيذي مةكتةبي

سياسي حيسابي بؤ ناكةين«.كةس »لةبادينان لةوةشكرد باسيشي خانةقين تا موسلةوة لة نية، ئيمةوة لةسةروو نارةزايةتي لةبارةي سفرة«، ئؤثؤزسيؤن بةداخوازيةكانيان ثارتيشةوة كاديراني زؤر زؤر »ئ��ةوةي وتي عةلي عةبدلوهاب طؤران بة دةنط بكةويتةوة دوور لةثارتي نادات، ضونكة ئيمة لةسالي )1964( ئةزمونمان لةطةل نةوشيروان مستةفا هةية، دةزانين ئةوة لةيةكتر يةكيتي طؤرانء هةرضةندة كيية، سةرضاوةبوون لةيةك ثيشتر بةآلم جياوازن،

كاريطةريان لةسةر يةكتر هةية«.دةربارةي ئةو جؤرة مامةلة حيزبيانةي نيوان بةسةر دابةشبووني هةروةها يةكيتي، ثارتيء ئةندامي عوسمان نةرمين ئيدارةييدا، دوو سةركردايةتي يةكيتى لةدريذةي ليدوانةكةيدا كيشة بةسةر نةمانتوانيوة »ئيمة وتي ريطا بؤ حيزبيةكانماندا زالبين، راستة ئاسان نية، بةآلم

مةحاليش نية«.هةروةها ئةوةي بة دةرديكي كوشندة ناوبرد ، كة لةسةر ئةساسي حيزبايةتي ثارتيء يةكيتي تايبةتةكانيشدا لةثلة دابمةزرينن، خةلك دةكةن، دامةزراندن دةستكاري حيزبةكان ئةطةرنا بطؤريت شيوازةكةي دةبيت ئةوةش

هةر شتيك بكريت سودي نية.ئةندامي ل��ي��دوان��ةك��ةي��دا لةكؤتايي كردةوة لةوة جةختي يةكيتي سةركردايةتي ئةساسي لةسةر دام��ةزران��دن »دةب��ي��ت حيزبيء نةك بيت، سيظي ليهاتووييء بنةمالةيي، وة لةسةر ئاستي ثلة تايبةتةكانيش

يةكيتي ريذةكةي زؤر كةمترة«.

نةرمني عومسان: ئيمة نةمانتوانيوة

بةسةر كيشة حيزبيةكامناندا زالبني

عةبدولوةهاب عةلي:لةبادينان

كةس لةسةروو ئيمةوة نية

Page 28: rega magazin 55

27 ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةمي )2012(

ريطا: خويندنةوةي بةريزتان بؤ دؤخي سياسي ئيستاي عيراق، تاضةند ئةوة راستة كةوا عيراق بؤ

حوكميكي تاكرةوانة هةنطاو دةنيت؟هةنديك هةرضةندة باسيرة: د.س��االر بةعسةوة، دواي عيراقي لة رويداوة طؤرانكاري لةطةل ئةوةشدا دؤخي ئيستاي عيراق لةاليةني هةر كؤمةاليةتيةوة مةزهةبيء ملمالنيي رابوردوة عيراقي واقيعي رةنطدانةوةي هيشتا ثر دؤخيكي هةربؤية نوي، عيراقيكي نةك بةسةر بالي ناديار ضارةنوسيكي تةماويء عيراقدا لة ديموكراسيةت كيشاوة. عيراقدا ئامادةي عيراق ثيكهاتةكاني كلتور، نةبؤتة ثيكةوة ذيانيان هيشتا قورس دةبينن، سيستةمي نيةتي اليةنةكان نيةو ئارةزومةندانة فيدرالي مةزهةبيء دةمارطيري نية، كردنيان ثراكتيزة تائيفيء ثيكهاتةي عةرةبيء ناسيؤناليزمي دةستيوةرداني كوردستانيشةوةو بة بنةمالة عيراقي ئةمانة هةموو دةرةكيةكان، هيزة دةولةتيكي عيراق بردوة، ديكتاتؤريةت بةرةو دةستكردي ثينةوثةرؤيةو بةم شيوةيةي ئيستةي

نةبيتة سيستةميكي ديموكراتيء ئةقالني ئةطةر ئةوا تةنيا ضارةنووسي لةيةكتر ترازاندنة.

جومطة زؤرب��ةي كردني كؤنترؤل ريطا: سةرةكيةكاني دةسةالت لةاليةن نوري ماليكي سةرؤك وةزيرانء كوتلةكةيةوة مةترسي بؤ سةر ئايندةي عيراق دروست ناكات؟ ئةطةر مةترسي

دروست ئةكات ديارترين ئةو مةترسيانة ضين؟مةترسيانة ئةو لةديارتريني باسيرة: د.ساالر ديموكراسي، دروستبووني لة دةبيت طرتن ريطا ض ئازادي و ديموكراسي بووني بي والتيش بروانةبون نةبوونء دةمينيتةوة. بؤ واتايةكي ضارةسةري بة نةبوونة بروا واتا ثرةنسيث بةم مافي بة عيراق، لة فرةنةتةوةييش ئاشتيانةي ضووني ثيش بةرةو و طةشةكردن بة فيدرالي، والت. هةموو ئةمانة ناكؤكي مةزهةبيء سياسيء دةكري جةنط شةرو ليدةكةويتةوةو نةتةوةيي

ئةنجامةكاني بن.بةعسةوة رذيمي روخاني دواي لة ريطا: بةبةردةوامي كيشةو ئالؤزي لةنيوان شيعةو سونةدا لةو سود توانيويةتي كورد واية ثيت هةبووة، توانيويةتي نةبيت يان هيض كيشانة وةربطريت؟ بياليةنانة مامةلة بكات؟ ئةطةر بياليةن نةبوبيت نةتةوةيي دةسكةوتيكي هيض كورد اليةنطيري

هةبووة؟نيوان شيعةو ئالؤزي باسيرة: كيشةو د.ساالر كة هةية خؤي ميذووي ثيش عيراق لة سونة بةردةوامة. بةعسيش رذيمي روخاني ثيش دياردةيةك كة بؤتة هؤي ناسةقامطيري دةولةتي عيراق كة هةميشة باش يان خراث رةنطدانةوةي هةبووة لةسةر كورديش. بةهؤي ئةوةي كة كورد لةطةل خؤيداو نيوان لة نية مةزهةبي كيشةي بكةويتة بيشيةوي ئةطةر هةربؤية عةرةبيشدا، بي مةرجء بي بةالم اليةنةوة دوو ئةم نيوان دةستكةوت نةبيت ئةوة واقيعي ذياني سياسةتة. نةك بن نةتةوةيي بةرذةوةنديةكان ب��ةالم تاكء سوودي بؤ اليةنة يةك نةك تاكرةوي، هةتا كورد بةالم بيت. دةسةالتدارةكان بنةمالة ئيستة نةيتوانيوة سوود لةم ناكؤكيء ملمالنييانة شيعةي و ماليكي اليةني تالةباني وةربطريت، طرتووة، بارزانيش اليةني عيراقيةو توركياو خةتي دةولةتي جودا دوو دوو اليةنة وةك ئةم سونة، بةخؤي كة هةريميكدا نيو لة دةكةن مامةلة دةليت خاوةني يةك حكومةتء يةك ثةرلةمانة. بةريزتان هةنطاوةكان شكستي بةراي ريطا: نوري لة متمانة ليسةندنةوةى لة نةهيناوة لة ديار بةاليةنيكي بوو كورد بؤضي ماليكي؟

ديداري: كيوان كةالري

د.ساالر باسرية:هؤكارى شةخسى لة ثشت داواكةى بارزانيةوةبوو بؤ

ليسةندنةوةى متمانة لةماليكى

Page 29: rega magazin 55

ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةم )2012(28

ليسةندنةوةي متمانة لة ماليكي؟ كورد لةو ياريية سياسيية شكستي بةنسيب نةبووة؟

د.ساالر باسيرة: ئةوة طةلي كورد نةبوو داواي ليسةندنةوةي متمانة لة نوري ماليكيء هةرةشةي كشانةوة لة حكومةتةكةي كرد، بةلكو ئةوة يةك اليةنانة بارزاني بوو، بةالم هؤكارةكاني سياسيء لةسةر بوو، شةخسي بةلكو نةبوو نةتةوةيي دةكرا وابواية ئةطةر بوو، ثارة نةوتء كيشةي ناوضة و 140 ماددةي لةسةر كوردي اليةني دابراوةكان ثيشتر هةرةشةي كشانةوةي بكرداية سةركةوتو بارزاني ماليكي، حكومةتةكةي لة لة نوري ماليكي، ليسةندنةوةي متمانة لة نةبوو بهينيتة كوردةكانيشي هاوثةيمانة دةيويست سةركةوتو بةالم مةبةستة، ئةم بؤ سةرخةت

نةبوو.بةرةو ماليكي نوري دةوتريت زؤرجار ريطا: تاكرةوي و ديكتاتؤري هةنطاو دةنيت ئةم قسةية ئةيليت ئةطةر ماليكي زؤر جار سةرؤكي هةريم سةرؤكي كوردو بنيت هةنطاو ديكتاتؤريةت بؤ هةريم بةشيك نين لةو تاكرةوي و ديكتاتؤريةتة؟ لةبةر ئةوةي ئةوان ماليكيان كردةوة بةسةرؤك

وةزيران ؟كةمتر ثرسيارةكة ليرةدا باسيرة: د.ساالر لةوةداية ماليكي ديكتاتؤررة يان نا، بةلكو ئةوةية دوذمندا ويناي بةشوين لةاليةكةوة بارزاني كة دةطةريت بؤ مةبةستي شاردنةوةي ديكتاتؤريةتي خؤي لة هةريمةكةدا، هةروةها بؤ سةرقال كردني خةلكيي بة شويني ترةوة. دوو كةس يةكتري بة

ديكتاتؤر تؤمةتبار دةكةن و مةنتقيشي تيداية.يةك كوردستانيةكان كوتلة ئةطةر ريطا: هؤكاريك نابيتة نةبن دةنط يةك هةلويستء بؤ الوازبوني ثيطةي كورد لةرووي ثةرلةمانييةوة كوردستانيةكانةوة كوتلة لةاليةن جار زؤر ؟ بزوتنةوةي خواستةكاني داواك��اريء دذايةتي داواكاريةكانيشيان زؤرجار وة دةكريت، طؤران دةرواتة ضيوارضيوةي بةرذةوةندية نةتةوةييةكان

هؤكاري ئةم دذايةتية بؤضي دةطةريتةوة؟كورديةكاني سياسية كوتلة باسيرة: د.ساالر نيو ئةحزابةكاني لة بريتين بةغدا نيو ثةرلةماني دةسةالتء ئةحزابي كة كوردستان، هةريمي و ملمالني ئ��ةو ت��ي��دان، ئؤثؤزيسيؤنيشي لةنيوانياندا ئاستي هةريم ناكؤكيانةي كة لةسةر ئاستي لةسةر هةية خؤي رةنطدانةوةي هةن بةالم هةروةك بةغدا، لة ئيتحاديش ثةرلةماني وةك طرنطة بةغداش ئاستي لةسةر هةريم، لة رةهةندي دياردانةي ئةو هةموو ثرةنسيث

نيوان لة بيت تةوافوق بة هةية نيشتيمانييان ثةيوةندي كة لةوانة ئؤثؤزيسيؤندا، دةسةالتء هةية، نيشتيمانييةوة نةتةوةييء بةئاسايشي لةم هةريمة ريزية يةك ئةم كة تر هةن شتي دروستبووني مةسةلةي نمونة بؤ ئةدات، تيك ضونكة هةريم، ئاسايشةكةي ئةنجومةني نةتةوةييء ئاسايشي ئةنجومةنيكي رةهةندي تةوافوقي بة دةبواية نية، ديار ثيوة نيشتيماني هةمان بواية، ئؤثؤزيسيؤن دةس��ةالتء نيوان كةواتة دةستوريشة، بودجةو بابةتةكاني بؤ شت كوردستان هةريمي ئةطةر دةكريت ضؤن بؤ يان ، بيت لةمةترسيدا دةسةالتةوة لةديدي يان خؤي دةسةالت خودي بةرذةوةنديةكاني دةسةالت نيو كراوي دياري اليةنيكي ئةطةر ئاراستةيةكي كيشةكة يان مةترسيةوة، بكةونة شةخسيي هةبيت ئةوا دةبيت كوتوثر هةموومان رةهةندة ئةو بؤ بةالم يةكطرتوبين، و يةك مةبةستي دةس��ةالت كة تر نيشتيمانيانةي ئةوة وةك نةكريت، يةكريزي داواي نةبيت يان بيت ئؤثؤزيسيؤن ئيتر حيزبيك واي��ة يان دةسةالت بة بطات ئةوةي بؤ دةسةالت طةلةكةي لة داوا بمينيتةوة دةسةالت لةسةر بؤ حيساب دواتر بةالم هةليبذيريت، بكات نةكات، طةلةكةي بةرذةوةنديةكاني داواكاريء مةبةستيكي بؤ ليبكات يةكريزي داواي بةالم دياريكراو، ئةوا منيش سبةيني ثشتطيريت ناكةم ئؤثؤزسيؤن بةغدا لة ئةطةر داواكاريةكةتدا، لة نةخرييتة ليدةكات ريطريت دةسةالت ببينيت ئةوا هةلبذاردنةكانةوة باالي كؤميسيؤني نيو ئةويش ثيت دةليت منيش ثشتطيريت ناكةم لة

سياسةتةكاني تؤدا. ريطا: لةمةسةلةي كةركوكدا كورد توانيويةتي بةكاربهينيت؟ بؤ حةكيمانةي سياسةتيكي كورد سةركردايةتي سياسيانةي هةلويستي بةرامبةر كةركوك ضؤن هةلدةسةنطينيت؟ كاري نيية جدي زؤر كورد بؤضي ئةكريت؟ بؤ جدي سةر بؤ دابراوةكان ناوضة طةرانةوةي لةسةر بؤ توانيويةتي كورد ئايا كوردستان. هةريمي رازي هاوالتياني كة بكات كاريك ناوضانة ئةو هةريمي سةر بؤ ناوضةكةيان بةطةرانةوةي بن

كوردستان؟دةسةالتي نابينم واي من باسيرة: د.ساالر دؤسيةي لةسةر ك��اري حةكيمانة ك��وردي هةريمي لة ه��ةروةك كردبيت. كةركوك حيزبيء ضاوي بة كةركوكيش لة كوردستان لةطةلدا مامةلةي ئيدارةيي دوو هةلويستي بة

نةبيني دةرفةتةكان لة سوودي كورد كراوة، سةبارةت بة كةركوك، نةيتواني ببيتة مؤديليكي باش بؤ ثيكهاتةكاني كةركوك، لةسةر حيسابي دةستكةوتي نةوت و ثارة بؤ دةسةالت كةركوك ثشتطوي خرا، كورد بةو هةموو دةسةالتة زؤرةي ناوضة كةيسي بؤ نةيتواني هةيةتي بةغدا لة ثيشةوة. بضيتة كةركوكيشةوة بة دابراوةكان سياسةتي بةغدا واي كردوة كة كورد ئةو ناوضانة بكةن. كوردستان هةريمي لة روو جيبهيلنء كلتورو زماني كوردي دةضةوسينريتةوة، كورد لةو كةلتوريء جينؤسايدكردني دوضاري ناوضانةدا

كؤمةاليةتيء ئابوري و نةتةوةيي بؤتةوة.كيشة بؤ طونجاو ض��ارةس��ةري ري��ط��ا:

سياسيةكاني ئيستاي عيراق ضية؟دة لةسةر كارم خؤم من باسيرة: د.ساالر بة عيراق، ئايندةي بؤ كردوة سياسي مؤديلي مؤديل دوو بةالم كوردستانيشةوة، هةريمي بريتين كة دةكات دياري عيراق رؤذي دوا فيدرالي سيستةميكي دةبيتة عيراق يان لةوةي بةلجيكا مؤديلةكةي نمونة بؤ راستةقينة )ئةنجومةني فيدراليةوة ئةنجومةنيكي بةبووني دةترازيتء لةيةكتر عيراق يان هةريمةكان(، بةالم كوردي، عةرةبيء دةولةتي دوو دةبيتة كوردستانيش باشوري عيراقء بمانةويت ئةطةر فيدراليزم ثراكتيزةكردني ئةوا ديكتاتؤر نةبيتة سيستةمي بة دذ مؤديلة ئةم ضونكة ثيويستة، تييدا سةقامطيري ديموكراسيةتء سةنتراليزمةو

باشتر دروست دةبيت.سةركردايةتي ئةوةية ثرسيارم دوا ريطا: سياسي كورد لةكيشةكاندا بؤضي قةد ناطةريتةوة بؤ ثرسكردن بةميللةتء هةر خؤيان بريار ئةدةن بةهؤي دؤرا تييدا كورد كيشةكةش ئةطةر هةموومان دةبيت كةسيكةوة ضةند سياسةتي بؤ لةنةطةرانةوة مةبةست بدةين؟ باجةكةي

ميللةت ضيية؟واتاي طةل بؤ نةطةرانةوة باسيرة: ساالر د. بروانة دةستوري بة ديموكراسيةت، نةبوونة بروا تيثةرينراو ناشةرعي شيوةيةكي بة هةريم دةنطي طةل بةواتا نةكراوة، لةسةر راثرسيشي ناكريت دةستورةكة هةربؤية ن��ةداوة لةسةر دةستوريكي شةرعي بيت، طةل كة دةنطي دابة تؤ تؤش دةبيت حيساب بؤ داواكاريء دةنطةكاني دةسةلمينيت، ديكتاتؤريةت نةكردني بكةيت، ديكتاتؤريةتةدا بةم ئيستا كوردستان هةريمي

طوزةر دةكات.

Page 30: rega magazin 55

29 ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةمي )2012(

ليثرس��ينةوة؟ ي��ان ميوانداري��ي

ئةوة كورد نةبوو داواي البردني ماليكي دةكرد، بةلكو بارزاني بوو

ثةرلةمان تةنها توانيويةتيبةيةكيك لةئةركةكاني هةستيت

ئةويش ياسا دةركردنة

29 ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةمي )2012(

Page 31: rega magazin 55

ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةم )2012(30

لةئيستادا دةنطؤى ئةوة هةية كةثةرلةمانى وةزيريكى هةفتانة لةبةرنامةيداية كوردستان بكاتة بانط كوردستان هةريمى حكومةتى لةطةل ليثرسينةوةى ثةرلةمانء ناوهؤلى لةاليةن هةنطاوة ئ��ةم ب��ةآلم بكريت، دةبينريت، بةجياواز دةسةآلتةوة ئؤثؤزسيؤنء ضةند ليدوانى راثؤرتةدا لةم ريطا طؤظارى جياوازةكان فراكسيؤنة لة ثةرلةمانتاريكى تةوةرةى ثرسيارى سةرةتاش وةرطرتووةء ثةرلةماني ئةندامي حسين، بةفراو ئاراستةى حيزبي سؤسيالست فراكسيؤني لة كوردستان لةمةر ليدوانيكيدا لة كوردستان ديموكراتي ميوانداري بؤ ثةرلةمان هةنطاوةي ئةو بؤ هةريم حكومةتي وةزيرةكاني كردني كوردستان »ثةرلةماني وتي ريطا طؤظاري كوردستانةو خةلكي متمانةي باوةرو جيطاي وةرطرتووة، متمانةي ئيرادةو لةويشةوة هةر دةيان قوربانيداني خوينء خةباتء بةرهةمي رزطاري شؤرشطيريء بزووتنةوةي سالةي كارةكاني هةولء ناكريت بؤية كوردستانة، راكة زةرةبين بة بطرينء ناديدة ثةرلةمان هاتني مانادا. بي شتي دواي بة بيت راكة هةنطاويكي كارو ثةرلةمان بؤ وةزيرةكانيش ريطايةوة لةم ئيجابيداو بةئاراستةي باشة ثةرلةمانتارانء بؤ ئةبيت زياتر رووني بةرضاو وةزارةتةكانء كارةكاني دةربارةي هاوالتيان طرفتء ئاستةنطء هةولء كارو بةرنامةيان بؤ كة هةرضةندة كوردستان، خةلكي خزمةتى لة بنرايةو جؤريك دةبوو زووتر ئةم هةنطاوة درةنطي ثيوة ديارة. هةروةها هةق واية هيض سلةمينةوةيةك يان دوورة ثةريزيةك نةبيت لةسةر بةكارهيناني دةستةواذةي بانطهيشت كردن لة بري ميوانداريكردن، كة شتيك نية لة ثةيرةوي ناوخؤي ثةرلةمان ثيى بووتريت كارةكاني ئةركء لة يةكيك ميوانداري. ثةرلةمان دةضيتة ضوارضيوةي بة دواداضوونء جيبةجي دةسةالتي لة ليثرسينةوة ثرسيارو كردن، بؤية ئةركةكاني ثةرلةمان ضوارضيوةي

ثيناسةي ميوانداري لة خؤناطريت«.سؤسياليست فراكسيؤنى ئةندامةى ئةو وتيشى ل��ةوب��ارةوة قسةكانيدا ل��ةدري��ذةى سةرنجم ثةرلةمان ئةنداميكي وةك »من

وةزيرة ئامادةبووني شيوازي ئاليةتء لةسةر بةريزةكان هةية لة ثةرلةمان دا، بة ثيي ئةو بةرنامةيةي كة دانراوة رؤذيك لة هةفتةيةك مةبةستةو ئةم بؤ كراوة نيشان دةست دا هةرئةنداميك بة ثيي ريذةي فراكسيؤنةكةي ذمارةيةكي دياري كراو ثرسيار ئاراستةدةكات، ماوةي هةم كةمة ثرسيار ذمارةي هةم كة بؤ بيت دةبيت خولةكيك ثرسيار كردن كة هةر ثرسياريكء ثينج خولةك بؤ وةآلم دانةوة، ئةمةش جؤريك لة ناريكيء دذ يةكي لةطةل ئةندامي ئةكات، دروست ناوخؤدا ثةيرةوي ثةرلةمان بؤي هةية ثرسياري زارةكي بكات دياري خولةك دة بةلكو خولةكيك نةك كيفايةت بةوةش ئةطةر ثةيرةودا، لة كراوة نةبوو ئةوا ئةتوانيت ثرسياري نووسراو ئاراستة بؤ ماوةكة كةمي وادةكات ئةمةش بكات، جؤريك نووسراو ثرسياري وةالمي ثرسيارو دانيشتنء بةريوةضووني بة ثةلةثروزي لة دي بة وةآلمةكان ثرسيارو دةرةنجامةكاني بكريت، بةآلم ئةطةر هاتوو وةزيرة بةريزةكان طرفتي ك��ارو ئيشء بةرنامةو ب��ارةي لة بؤ ثيستيان بة ثر وةآلمي وةزارةتةكانيانةوة ثرسياري ثةرلةمانتاران هةبوو بة ثيضةوانةوة نةك بي متمانةي بةلكو ثةلةمانء حوكمةت

زياترو زياتر متمانةدار دةبن .ثةرلةمانى ئةندامى عوسمان، خةليل لةمةر كوردستانى لةليستى كوردستان حكومةتء وةزيرةكانى بانطهيشتكردنى ئيرادةى ثةرلةمان بؤ ليثرسينةوة لةليدوانيكيدا ميوانداري يان »بانطهيشت وتى ريطا بؤ بةثيي حكومةت وةزي��رةك��ان��ي كردني ثةرلةمان سةرؤكايةتي كة بووة بةرنامةيةك ثرسيارانةي ئةو وةالمدانةوةي بؤ دايرشتووة ئاراستةي ثةرلةمانةوة ئةنداماني لةاليةن كة ن��ةدراوةت��ةوة، وةالم ك��راوةو وةزي��رةك��ان ثةرلةمان ئةنداماني دراوةتةوةو وةالم ياخود يان نةهاتووة، وةالمةكة بة قةناعةتيان روونكردنةوةي زياتريان ثيويستة، ئةم شيوازة الي زؤري نيطةرانيةكي بانطهيشتكردنةش كة بةوةي كرد دروست ثةرلةمان ئةنداماني ثةرلةمان سةرؤكايةتي بةرنامةكةي بةثيي ئةو ثرسيارةكانء تةرخانكراوي ذم��ارةي كرابوو تةرخان ثرسياركردن بؤ كة كاتةش ئةو بانطهيشتكردنء لة جؤرة ئةم بوو. كةم بةريوةضووني ضؤنيتي بؤ كة ميكانيزمةش

لةو ب��ةدةرة كرابوو تةرخان دانيشتنةكة ثةرلةماني ناوخؤي لةثةيرةوي كة شيوازةي كوردستاندا دياري كراوة، ضونكة لة ماددةكاني ريوشويني كارثيكراودا ثةيرةوي )60-70(ي ئاراستةكردني ثرسيارو ضؤنيتي وةالمدانةوةي بةجؤريك ريكخراوة وةزيرةكانةوة لةاليةن ثرسياريكي ثةرلةمان ئةنداميكي كاتيك كة وةزير دةكات، وةزيريك ئاراستةي نوسراو بةالم بداتةوة، ثرسيارةكة وةالمي دةبيت يان نةدايةوة ثرسيارةكةي وةالمي ئةطةر ئةندامةكةي بةالي نةبوو موقنيع وةالمةكة ثةرلةمان بانطهيشتي وةزير ئةوا ثةرلةمانةوة ليدةكريتةوة، ثرسياري هةمان دةكريتء نةبووة وةالم��ةك��ةي ئةمجارةش ئةطةر ئةوا ثةرلةمان ئةنداماني قةناعةتي جيطةي بة طويرةي ماددةي )70( ي ثةيرةوي ناوخؤ ئةنداماني لةسةر سيي بةدةنطي دوو دةشيت

ثةرلةمان متمانةي ليبسةنريتةوة.ليستى س��ةرؤك��ى سليمان، ه��اذة لةبارةى كؤمةآليةتى عةدالةتى ضاكسازىء لةنيوان حكومةت وةزيرةكانى بانطهيشتى ليثرسينةوةى ئيرادةى كردنء ميواندارى »ئةو وتى ريطا بؤ لةليدوانيكيدا ثةرلةماندا هةيةتىء ث��ةرةم��ان كة دةس��ةآلت��ان��ةى ناو لةخالةكانى يةكيك ثةرلةمانيشة ئةركى ثةيروى ناوخؤى ثةرلةمان ئةوةية كة دةبيت دةزطاكانى دامء بةسةر ضاوديربيت ثةرلةمان ثةرلةمان هةنطاوانةى ئةو حكومةتةوة، ضاوديريك وةك كة ئ��ةوةى بؤ بينيت ببينيت كردنةوة جيبةجي دةسةآلتى بةسةر وةزيرة بانطهيشتكردنى لةريطةى كة ئةوةية بؤئةوةى ثةرلةمانى كوردستان بؤ بةريزةكانة كارةكانى ئيشء هةموو ثةرلةمان ئةندامانى سروشتى بيت. روون لةال وةزارةتةكانيان لةهاتنى دووجؤر ناوخؤ ثةيرةوى بةثيى وةزيرى ئةوةية يةكيكيان هةية، وةزيرةكان بةريز ديت لةسةر ئيشء كارى وةزارةتةكةى باس وة ئامادةدةبيت، ثةرلةمان لة خؤى لةئيشء كارى وةزارةتةكةى دةكات، ئةوكاتة هةية ئةوةيان مافى ثةرلةمان ئةندامانى هةربابةتيك لةسةر ليبكةن كةثرسيارى نية، روون ياخود بؤتةثرسيار لةاليةن كة ليثرسينةوةية وةك كة ئةوةية تر يةكيكى ئةو ليثرسينةوةية كاتيك كة ثةرلةمان ياخود بابةتيكةوة لةمةر كة ثةرلةمان ئةنداميكى

راثؤرتى:ئةنوةرحةمةغةريب

Page 32: rega magazin 55

31 ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةمي )2012(

بةلطةى كة ياخود بووة الدروست ثرسيارى لةبةردةست هةبوو كة لةوةزارةتيك طةندةلى وةزارةتيش تةبيعى هةية، كةموكورى هةية، وةزيرة كة وةزارةتةكان لة يةكةم كةسى ئةوانداية لةئةستؤى بةرثرسياريتى ئةوكاتة ثةرلةمان كة هةية ئ��ةوةى مافى بؤية طشتى بةشيوةكى ثةرلةمان ئةندامى ياخود ليثرسينةوةى وة وةزيربكات، بانطهيشتى كة ثرسانةى ئةو لةسةر بكات لةطةلدا ئةندامانى لةاليةن ئاشكرانين روونء هةنطاوةى ئةو ئيستاكة ئةوةى ثةرلةمان، لةراستيدا ناويةتى خولةدا لةم ثةرلةمان كة كة دةكات بةوة ثيويست باشة، هةنطاويكى هةموو ئاطادارى ثةرلةمان ئةندامانى هةموو ئاطادارى بن، حكومةت كارةكانى ئيشء بن،الى وةزارةتةكان هةموو كارى ئيشء كة بيت روون ثةرلةمان ئةندامانى هةموو بؤئةوةى ناوة هةنطاويكيان ض وةزارةتةكان لةسةر ياخود كاربكةن كابينةيةدا كةلةم كراوة كةتةرخان ئةومينحةيةى بوجة بابةتى كردووةء لةسةر كاريان ضؤن وةزارةتةكة بؤ سةرفكراوة، بةآلم لةهةمانكاتدا لةراستيدا من لةسةرؤكايةتى رةخنةيةكم هةبوو وةك خؤم سنورداركردنى ئةوةية ئةويش ثةرلةمان كة ثةرلةمان، ناو ليذنةكانى بؤ ثرسيارةكان ثةرلةمان كورسيةكانى بةثيى لةراستيدا ليستى بؤنمونة: سنورداركراوة، ثرسيارةكان هةشت زؤرينةية، كةليستى كوردستانى ثرسيارى ضوار طؤران ثيدراوةو ثرسيارى كورسيةك ئيمة تاديتةخوارةوة، وة ثيدراوة، يان دوو كورسيمان هةية تةنها مافى ئةوةمان لةراستيدا كة بكةين، ثرسيار يةك هةية بكريت ثةرلةمان لةئةندامانى ريطرى نابيت ثرسياربكات، بتوانيت كةضؤن بةوشيوةية، كةموكوريةكانى كيشةكانء ضونكة دةكات ثيويست ئةوةندةزؤرن وةزارةتةكان بيت، روون ثةرلةمان ئةندامانى كةلةالى كوردستانين، خةلكى نوينةرى ئيمة ضونكة كة دةكات بةئيمةوة ثةيوةندى خةلكيش دةلين، ثيمان كةهةيةء كةموكوريانةى ئةو بؤية من ثيمواية يةك ثرسيار زؤر زؤر كةمة ريطةبدريت زياتر دةبواية سنورداركراوة، كة ضةند بتوانن كة ثةرلةمان بةئةندامانى كات كة ئيستاش وةك بكةن، ثرسياريك بؤ دياريكراوة خولةك يةك دياريكراوةء

ثرسياريك ضةند دةتوانرا كة ثرسياركردن، لةوة بيكات، هةبيت ثةرلةمان ئةندامى بؤ ئةوة من بةراستى بؤية نةبيت، مافى زياتر ئةندامانى لة دةزانم ريطرى لة بةجؤريك ثرسيارةكان ئاراستةى ضؤن كة ثةرلةمان هةنطاويكى ئةمة لةهةمانكاتدا بةآلم بكةن، كةوةزيرةكان كاتةى لةو هيوادارين باشةء دينة ثةرلةمان بتوانين وةآلمى ثرسيارةكنمان بتوانين ئيمةش بؤئةوةى وةربطرينةوة، لييان هاوآلتيان كة كةموكورتيانةى كيشةو ئةو دةيطةيةننةالى ئيمة بؤضارةسةركردن وةزيرة

بةريزةكان وةآلمى دروستمان بدةنةوة«.ل��ةوةآلم��ى ئ��ةو ث��رس��ي��ارةش��دا كة ثرسياركردنى ك��اتء س��ن��وردارك��ردن��ى سةرؤكايةتى ثاساوى بؤخؤى ثةرلةمانتاران ثةرلةمان نية بؤئةوةى لةوةزيرةكان نةكةونة ذيربارى ليثرسينةوةوة، هاذة سليمان لةوةآلمدا كةثرسياربكةنء ثةرلةمانتارانة »مافى وتى ضاودير وةك كةثةرلةمان رؤل��ةى ئةو جيبةجيكردن دةسةآلتى ضاوديرى دةتوانيت لةوةى دةبيت كاريطةرتر رؤلةى ئةو بكات كةثرسياربكات، ئيستا ئةو هةنطاوةى كةنراوة نمونة بؤ دي��ت، ب��ةدواوة ترى هةنطاوى بكريت تةحديد ئةوة توانرا لةئيستادا ئةطةر هةبيت باشيشى دةرةنجامى ئةطةر لةوانةية بةدوادابيت، جديترى هةنطاوى دةتوانريت سةرؤكى هةنطاوةى لةو دةستخؤشى ئيمة ثةرلةمان دةكةين كةبانطهيشتى وةزيرةكانى

كردووة بؤثةرلةمان«.ثةرلةمانى ئةندامى تؤفيق، ثيشةوا لةسةر طؤرانيش فراكسيؤنى لة كوردستان لةاليةن وةزيرةكان ميوانداريكردنةى ئةو وتى دواو ريطا طؤظارى بؤ ثةرلةمانةوة دامةزراوةيةكى وةك كوردستان »ثةرلةمانى تةمةنى بةدريذايى كوردستان لة فةرمى تةنها )2012- 1992( سالى لة وات��ة جيبةجى ئةركةكانى لة يةكيك توانيويةتى دةركردنى ئةويش لةكوردستان، بكات لةضاوديرى بةآلم بةطشتى، بووة ياساكان لة ليثرسينةوة حكومةتء كارةكانى كردنى حكومةت وةزيرةكانى حكومةتء، سةروةكى بونمونة هةستيت خؤى بةرؤلى نةيتوانيوة تائيستاثةرلةمان نةيتوانيوة سةرؤكى حكومةت بانطهيشتى حكومةت وةزيرةكانى يان ليثرسينةوةو ثرسيارو بؤ بكات ثةرلةمان

محاسبةكردنيان لةسةر طةندةلىء ناعةدالةتىء كؤمةليك وآلتء سامانى بةهةدةردانى بةذيانى كةثةيوةنديان طرنك ترى بابةتى طرنطى ئةركيكى كةئةمة هاوآلتيانةوةية

ثةرلةمانى كوردستانة.كاتيك سةرؤكايةتى ثةرلةمانى كوردستان ثةرلةمانى ناو فراكسيؤنةكانى ئاطادارى بةبي لةثةيرةوى بةدةر ثةرمانتارانء كوردستانء بةرنامةيةك كوردستان ثةرلةمانى ناوخؤى وةزيرةكانى ميوانداريكردنى بؤ دادةنيت كارةكانى وةزيرةكانء ئةوةى بؤ حكومةت وةزارةتةكةيان بخةنةروو بؤثةرلةمانتاران، كة ئةمةش تةواو ثيضةوانةى ئةركى ثةرلةمانةو

سةرقالكردنى بةريكردنء بؤكات هةوليكة سةرقالكردنى بيسودو بةكاريى ثةرلةمان ثيبطات. سوديان ئةوةى بةبي هاوآلتيان حكومةت وزيرةكانى ميوانداريكردنةى ئةم لةاليةن ثةرلةمانةوة ريك وةك ئةوة وايةكة خستنةرووى بؤ بيت هؤليك ثةرلةمان دةبيت وةزارةت���ةك���انء ضاالكيةكانى زؤر بؤ هةمويان( ريزم )لةطةل ثةرلةمانتاران تا وةزيرةكان لة طويبطرن دابنيشنء بةئاقلى لةمةسةلةكان هيض ئةوةى بةبي دةبن تةواو بةثةرلةمانء طالتةكردنة ئةمة بؤية بطؤريت. بة بةرامبةر بيريزية ثةرلةمانىء ك��ارى

هاوالتيان« .

ثةرلةمانتاريك:ئةم ميواندارى كردنةى

وزيرةكانى حكومةت لةاليةن ثةرلةمانةوة ريك وةك ئةوة وايةكة ثةرلةمان هؤليك بيت بؤخستنةرووى ضاالكيةكانى وةزارةتةكان

Page 33: rega magazin 55

ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةم )2012(32

بثرسين بةريزتان لة دةمانةويت ريطا: بيرؤكةي نؤرواي كوث لةكويوةو ضؤن سةري

هةلدا ؟ثرسيارةكةت بؤ سةبارةت بلباس: قةيس بةهؤي ئةوةي كة هةموو ذيانم بة وةرزشء بة تايبةت تؤثي ثي تةرخان كردووة و هةروةها ساالنة داوة هةولم بووم كةسيك بةردةوام مانطي كةلة بكةم ثالةوانيتيية ئةم سةيري ثي دةكاتء حةوتي هةموو ساليك دةست ديت كؤتايي هةشت مانطي لةسةرةتاي ئامادة ببم و ضاوم بريوةتة ياريزانة طةنجةكاني

كورد.ضؤنةو ثالةوانيتيية ئةم ميذووي ريطا:

ئامانجي ضي ية؟ قةيس بلباس: ئةم ثالةوانيتي ية لةسالي 1972 بؤ يةكةم جار بةريوةضوو، تاك ئيستاش بي دابران بةردةوامة، واتة 40 سال تةمةنييةتي، ئامانجيشمان تةنها ئةوةية كة منداالنء ميرد هةروةها والتةكةمانء الوان��ي منداالنء ئةم دةيانةويت شيوة بةهةمان نةرويجيش ضينء تويذة ثيبطهينن، هةموو ئةم والتانةش خؤيان ئامادة دةكةن بؤ ئةم ثالةوانيتيية كةلةو بيست خوار تةمةني دةطاتة تا تةمةنانةوة

سالي .ريطا: والتاني تر وةك هةلبذاردةي الوان

بةشدار دةبن ؟)نؤرواي ثالةواني نةخير بلباس: قةيس نةرويجةو ناوخؤي يانةكاني بؤ تةنها كوث( يانةي نموونة بؤ دةرةوةش��ن يانةكاني يانةكةي الواني ئازادة بةرازيلي )كارانظا(ي يانةكاني والتانةش لةم ضؤن وةك بنيريت يان سال ثانزة منداالني ئازادة )هؤلؤرينطا(

لة بنيريت، سالي نؤزدة يان سال شانزة والتي ئيمةش يانةكانمان ئازادن بؤ نموونة بيت تر يانةيةكي هةر يان هةولير يانةي بؤ كورو وة بنيرن، يانةكةيان دةتوانن الواني لة بتوانن كة ياساية هةمان كضةكانيش والتاكةي خؤيانةوة بين بؤ ئيرة بةشداري لةم

ثالةوانيتيية بكةن .بةشدار والت هةلبذاردةي لةناو ئيمة »ئةم دةليت كورد وةك بةراستي دةبين، ميللةتيكين ئيمة دةكيشيت« زؤر ئاو هةويرة لي زولممان بةردةواميش كراوةو لي زولم دةكريت، لةبةرئةوةي كةس ئامادة نيية ئاالي دلنيام بؤية ببينيت، بةرزي بة ووالتةكةمان ئةطةر ئيمةش وةك نةتةوة سةير بكريين بؤ ناهينينء هةلبذاردن بضوكة ثالةونيتيية ئةم

يانةكان خؤيان ياري زانةكانيان دةنيرن .لةم بوو كةي كورد بةشداربووني ريطا:

ثالةوانيتييةدا؟ هةموو ثيش بةراستي بلباس: قةيس دةبيت ميذووييةو ثرسياريكي ئةوة شتيك بيستوومة من بدريتةوة. وةالم ويذدانةوة بة دةتوانم بليم ثانزة بؤ بيست سال بةر لة ئةمرؤ ليرة طةرم خوين كوردي كؤمةليك دةلين بةشدار بوونء ئةوةش تا ضةند راستة نازانم.

ريطا: ئةوةي ئيمة ئاطاداربين بةريزتان بؤ يةكةم جار بةشدار بوون لة ثالةونيتي نؤرواي

كوث ؟بة 2009 سالي لة بةلي بلباس: قةيس يانةكةمانء كارطيري دةستةي هاوكاري بةتةنها دا ضةند دلسؤزيكي تريش هةولمان بة نةرويج هةموو لة كؤبكةينةوة كورد بةراستي دةوروب��ةري، ئؤسلؤو لة تايبةتي ميذووي بةالم بوو، زةحمةت زؤر كاريكي بةتايبةت وة نةرويج لة دةرخست كوردي توانيمان كة بوون بةشدار طةنجانةي ئةو

بةناوي كوردو والتة ثيرؤزةكةي كوردستانةوة بةشداري ئةم ثالةوانيتيية بكةين.ريطا ئيوة ئامانجتان ضى بوو؟

بةرز كوردستان ئاالي بلباس: قةيس ليرةدا من ئ��ةوةي بةراستي ك��راي��ةوة، بةهاوكاري ياريزانةكان نيشاني جيهانم دا، بة ثيوة شانازي ذيانم رؤذي دوا تا شانازييةوة دةكةم، سةرةتا لة طروثي خؤمان سي ياريزان بووينء بةرامبةر ياري دوو لة كرد ياريمان لة يارييةكيش كة ضوينة طروثي 32،64 تيث بوو كة طروثةكةي خؤمان سةركةوتين ضوينة لة توانيمان سةركةوتين لةويش كة ،32يانةي )سارت( ببةينةوة )3*0( دواي هيالك تاكو بوو كة لةتواناماندا ئةوةندة بوونيكي زؤر دةورةي 16 برؤين بؤية ئيمة دؤراندمان بؤية لة ئاالكةش نيسبةت بة خولةكة هاتينة دةرةوة، نةخير ئيمة بةناوي )كوردستان فؤتبول طروث( نةرويج ثيي تؤثي يةكيتي بووين، بةشدار بؤية دةذين ئيمة ئاالي لةذير ئيوة ووتيان ناتوانن ئاالكةتان بةرز بكةنةوة ليرة وةك هةر

يانةيةكي تري ئةم والتة ئيوةش بةشدارن.هةلبذاردةي هاتني بيرؤكةيةي ئةم ريطا:

الواني كوردستان ضؤن سةري هةلدا؟ثرسياريكي ئةمة بةراستي بلباس: قةيس زؤر طرنطة ئةطةر ريطام بدةن بة راستطؤييء ئةو دواي بكةم، باسي وي��ذدان��ةوة بة توانيم بؤ يةكةم جار خةونة طةورةيةي كة لةناو بكةم ثالةوانيتيية ئةم بةشداري لي واي باشةكةشمان ئةنجامة كوردستانء دووبارة 2010 سالي ببمء ب��ةردةوام كردم بةشدار بووم، بةالم لةبةر ئةوةي هيض حيزبء هاوكارييان دةرةوة ريكخراويكي ن��اوةوةو بةالم بةداخةوة، بةشداربم نةمتواني نةكردم 2011 ثةيوةندييةكي تؤكمةو دروست لةنيوان بة كوردستان نةرويجء ثيي تؤثي يةكيتي

قةيس بلباس:لة ئؤسلؤ بة مةال بةختيارم وت تؤ

وةرزشةوان نيت، تكاية سياسةت بكةو كورسييةكةي وةرزش جيبهيلة

ديدارى: هةريز خالد

Page 34: rega magazin 55

33 ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةمي )2012(

كةناوي خؤم دلسؤزي ياريزانيكي هاوكاري داو جديمان هةولي ئاكريية خةلكي هاوارو نةرويجمان تا كرد تةرخان زؤرمان كاتي رازي كرد لة كوردستانةوة هةلبذاردةي الوان ثالةوانيتييةدا،ثةيو لةم بةشداريكردن بؤ بين

يةكيتي لةطةل بوو باش زؤر ةندييةكانمان سةرؤكي بةتايبةتي كوردستان ثيي تؤثي كانةبيء سةفين كاك ثي تؤثي يةكيتي كارةكان كوردستان لة حسين سةالم كاك باش هاتن، وة ليرةش هةموو شتيكمان تةواو قةناعةتي نةرويج ثيي تؤثي يةكيتي كردو بؤ رؤيشتين بوو تةواو كارةكان كة كرد ثي بةداخةوة كات دواين لة نةرويجء سةفارةتي ناوي لةسةر كيشةيان شوظينيةكان عةرةبة نابيت ووتيشيان و كرد دروست كوردستان ئةوةي كةس 33 واتة خةلكة هةموو ئةو بةناوي ئوردنةوة لة هاتبوو ثيك شاندةكة لة ئةوة نةرويج بؤ بكةن طةشت كوردستانةوة ئةو 2011 سالي دا بةلينم دام ئازاري زؤر نةرويج والتي لةطةل باشانةمان ثةيوةنديية بةو ثةيوةنديم تر جاريكي بكرينةوة دووبارة )مارية(ية ناوي بةريزةوة كردةوة كة ئافرةتة لة يةكيتي تؤثي ثيي نةرويج بةرثرسي لةريي ئينتةرنيتةوة كارةكاني بؤ ئاسان كراو طةيشتمة هاتة كورديش هةزاران منء خةوني ئيرةو دي كة ئاالي كوردستان لة نؤرواي كوث بةرز

راطيرا بؤ يةكةمجار لة نةرويج .ريطا: كة هاتن ئةم ضاالكي ية بوو بة ناوي

كةساني تر؟ثيرةميردي راستة بةلي بلباس: قةيس شاعير دةليت لةكاتي جةنطدا كةس دةنطي ناية كة دوذمن شكا زؤر كةس ئازاية بةراستي خويندنء خؤممء كاري من كاتانةي ئةو دواي دةهيشتء جي مندالةكام خيزانء نةدةهات دةنطي كةس دةكةوتم كارة ئةو كةسي دةيان دي هاتة خةونةكة كاتيكيش نا وةرزشيء ماستاوضي ثةيدا بوون بةداخةوة.

ريطا : ثةشيمان نيت لةوةي كردووتة؟ثةشيمان هةرطيز نةخير، بلباس: قةيس نابمةوة لةو ساتةي هاتووم ضوومة فرؤكةخانة هاوكاريان مةشقةكان لة هةموو ثيشوازي بؤ بووم لة طشت يارييةكاندا دةوريكي باالم هةبوو ثالةوانيتيكةش لة هاندةر كؤكردنةوةي لة ضوار يانةي دةستةي وةك دةرةوة ضوينة لة كرد بانطهيشت هةموويانمان كورد ضراي

باشترين ريستؤرانتي ئؤسلؤ دواي ئةوةش وةك ريزيكي تايبةت يارييةكي دؤستانةمان ئةنجام دا بةناوي كوردةكاني ئيرة لةطةل هةلبذاردةي الواني والتةكةمان، وة لةدوايين ساتةكانيشيان لة بضوك تا طةورةيانمان لة باوةش طرد، وة كردن لي حافيزةمان خوا طةرانةوةشيان لة دة ثةشيمان ضؤن نيشتيمان طةرانةوةي بؤ بمةوة مادام توانيم دلي طةنجان خؤش بكةم ذياني لة منة سةرمايةي طةورةترين ئةوة

وةرزشيمداو لة بيري نةتةوةيشمدا.ريطا: ثيت واية كةساني شياو وةرزشى لة

جيطةي شياوي خؤيانن؟نةمزاني ب��ةراس��ت��ي بلباس: قةيس بةالم والت، ناوخؤي يان ئيرةية مةبةست خؤي كاتي بةداخةوة نخير دةليم ثيت من ووت بةختيارم مةال بةريز بة ئؤسلؤ لة ليرة نيية تؤ كارةي ئةو و نيت وةرزش��ةوان تؤ تكاية سياسةت بكة و كورسييةكةي وةرزش جي بهيلة بؤ وةرزشوانيك تا بتوانيت خزمةتي كة ئةوانةي زؤرن ليرة ، بكات وةرزش نوينةري بة كات بيان كوردي حكزمةتي بةداخةوة بةالم نةرويج لة كورد ثؤلؤمثي برايةكيان كردؤتة نوينةري ئؤلؤمثي لة ةرويج نة و وةرزشةوانة نة و دةيناسيت كةس نة ئارةزووي وةرزشيشي هةية بةداخةوة من ريزم ببةم ناوةكةي نامةويت بةريزة هةية ئةو بؤ ئامادةم من هةبيت وةالميكي داهاتوودا لة

بةبةلطةوة هةموو شتةكاني لةسةر باس بكةم بةراي نيية ئةو ئةستؤي لة تاوانةكةش وة كورديية حكومةتي ئةستؤي لة تاوانةكة من دةبيت بيت ويذدان بة كوردي حكومةتي ثرس بة خةلكةكةي ئيرة بكات و كةسيكي شياو هةلبذيريت بؤ ئةوةي ببيت بة نوينةري ئؤلؤمثي كوردستان ضونكة لة منيش دلسؤزتر زؤرن ليرة مةبةستم خؤم نيية بؤ ئةوةي بة

هةلة لة من نةطةن .ريطا : لة كؤتاييدا ئيمة هيض ثرسياريكمان نةما كاك قةيس ئةطةر جةناب شتيك ماوة

بيلييت ؟سوثاسي بةراستي من : بلباس قةيس التانة وينانةي ئةو هيوادارم و دةكةم ئيوة هةر بتوانن قسةكانم لةطةل بةلطة وةكو ئةوةي بؤ دابنين خؤيان شويني لة يةكةو سالة سالةهاي ئةوةي واقيعةتي لة خةلك كردووة بةشداريمان ئيمة 2009 سالي لة ئةو تا وة كةنةوة بالو شتةكان بةلطةوة بة كاتةش كة من خوا حافيز بونم ليييان كردووة تا بزانن كة منيكي وةرزشةوان بة خوين بة بكةم كار ئامادةم هةمووشيوةيةك بة طيان ثيش بةرةو والتةكةم لة ئةوةي وةرزش بؤ سوثاسي دةكةم سوثاستان دووبارة بروات طؤڤارةكةشتان دةكةم و سوثاسي خوينةراني ئةم طؤڤارةش دةكةم هةر بذين و سةركةوتوو

بن .

Page 35: rega magazin 55

ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةم )2012(34

ئةو بةهؤى راب���ردوودا سالى لةماوةى ناوةراست رؤذهةالتى لة كة طؤرانكاريانةى كؤمةليك كة بةشيوةيةك روي��ان��داوة هاتء كؤتاييان بنةمالةيي دةسةالتى لةدةست كةوتنء ليوارى لة هةنديكيتريان ئةو بوونةتةوة، نزيك دةس��ةالت ضوونى مةترسى بووتة كة بةشيوةيةك شةثؤلة لة بنةمالةى حوكمرانى دةسةالتى بؤ عةرةبىء بةهارى ثيش ئةطةر كوردستان، هةريمى ناوضةكة ووالتانى شؤرشةكانى كوردستان بةشيوةك لةاليةن دوو بنةمالةوة سياديةكانء ثؤستة هةموو دةبراو بةريوة ئيداريةكان سةربازىء ئةمنىء ثؤستة ئةوا ثيوةبووبيت بنةمالةى دوو مؤركى

عةرةبى ووالتانى شؤرشةكانى ل��ةدواى بةشيوةيةك كوردستان نيشتمانى يةكيتى شيوازة لةو كرد ثاشةكشةى شيوةكان لة كوردستان لةهةريمى يةو حوكمراني زؤريك دةستبةردارى شكلى بةشيوةيةكى بؤ بوو كوردستان هةريمى ثؤستةكانى لة بةم يةكيتى كوردستان، ديموكراتى ثارتى نارةزاى دةنطى ميدياو ضاوى توانى كارةى خةلكى كوردستانء ناوةندة رؤذنامةوانيةكانى دةرةوةش لةسةرخؤى البةريت بةشيوةيةك حوكمرانى سيستمى لة ية بةشدارني كة

بنةمالةتى لة هةريمى كوردستاندا.كوردستان ديموكراتى ثارتى ب��ةالم نيشتمانى يةكيتى ث��ي��ض��ةوان��ةى ب��ة بةبةرضاوييةوة ئةوةى لةطةل كوردستانةوة سيستمى كة ناوضةكة دةسةالتانةى ئةو

يةك بنةمالةيية سةرؤكايةتىء حوكمرانيان لة دواى يةك دةكةونء كؤتاييان ثي ديت، كرد زياترى ثيداطرى بوو سور زياتر بةالم بنةمالةى هةيمةنةى كة ئةوةى لةسةر بةلكو زةرد هةريمى لة تةنها نةك بارزانى زةردو هةريمى بةسةر هةيمةنةية ئةو بسةثينيت، كوردستاندا هةريمى تةواوى كة بوو بةشيوةيةك ثارتى ثيداطريةى ئةم ئيستا سةيرى هةريمى كوردستان بكةيت بة تاكة لةاليةن دةردةكةويت كة بؤت روونى بنةمالةيةكةوة بةريوةدةبريت، ئةم هةنطاوةى يةكيتى كة كرد واى بةرزانى ثارتىء بنةمالةى دةسةالتى كوردستانء نيشتمانى تالةبانى رزطار كرد لة بةرثرسياريةتى حوكمى دةرةوةى ناووةو لةبةرضاوى و بنةمالةيي هةريمى كوردستان دوور خستةوة كة ئيستا هةموو رةخنةكانء هةموو بةرثرسياريةتيةكى خراثى سيستمى سياسيء ئيدارى رووبةرووى

بنةمالةى بةرزانى دةكريتةوة.

ئايا ريكةوتننامةى ستراتيذى نيوان يةكيتىء ثارتى هةلدةوةشيتةوة؟

يةكيتى كوردستانء ديموكراتى ثارتى 2007دا سالى لة كوردستان نيشتمانى ريكةوتنى بة كة كرد مؤر ريكةوتنيكان ستراتيذى ريكةوتنى ناوبرا، ستراتيذى تةمووزى لة كة ثارتى يةكيتىء نيوان كة ريكةوتنة ئةم تةموزى 2013 بؤ 2007ريكةوتنى ئةوةندةى ثيوانةيةك بةهةموو ثاراستنى بؤ بووة بارزانى تالةبانىء نيوان هةريمى بةسةر بنةمالةكانيان هةيمةنةى دوو نيوان ريكةوتنى ئةوةندة كوردستانةوة تالةبانىء ضونكة نةبووة، سياسى حيزبى ريكةوتنة ئةم كة هةولياندا زؤر بارزانى هةر نةك بةالم خوارةوة، بؤ بكةنةوة شؤر كالتر رؤذ دواى لة رؤذ بةلكو نةيانتوانى دةبيتةوة بةشيوةيةك كة ئيستا تةنها خودى قسةلةسةر ماوون خؤيان بارزانى تالةبانىء ريكةوتننامةية ئةم هةلوةشاندنةوةى

ئؤثؤزسيؤنء يةكيتى دةتوانن كؤتايي بةحوكمى بنةمالةيى بهينن لة كوردستانئا: ناسح عةبدولرةحيم

Page 36: rega magazin 55

35 ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةمي )2012(

ئؤثؤزسيؤنء يةكيتى دةتوانن كؤتايي بةحوكمى بنةمالةيى بهينن لة كوردستاندوو ئةم جةماوةرى تيكرا ضونكة بكةن، هةردوو سةركردايةتى لة زؤريك حيزبةو حيزبةكة بة ئاشكرا كار بؤ هةلوةشاندنةوةى ثارتىء نيوان ستراتيذى ريكةوتننامةى

يةكيتى دةكةن.

لة ئةطةرى هةلوةشاندنةوةى ريكةوتننامةى ستراتيذى هاوكيشةى سياسي هةريم ضؤن

دةبيت؟ثاش نزيك بوونةوةى يةكيتى نيشتمانى هةولى طؤرانء بزووتنةوةى كوردستانء ثرسة لة ئ��ةوةى بؤ ريكخستنيان خؤ ثرؤذة طةرانةوةى ثرسى نيشتمانيةكانء بؤ كوردستان هةريمى دةستورى ياساى ثةرلةمانى كوردستان ء دووبارة خويندنةوةى ئيستا بكريت، دةستكارى بكريـتء بؤ

هةريمى كوردستان دابةشى سي بةرة بووة.كوردستان ديموكراتى ثارتى بةرةى طةرانةوةى لةطةل شيوةيةك بةهيض كة زووترين لة باشة ثيى يةء ني دةستوردا بخريتة طةرانةوةى بيدةستكارىء بة كاتدا بدريتء لةسةر دةنطى ريفراندؤمةوةو ئةوةى بؤ ك��ردووة كارى بةبةردةواميش دةستور كة بكات ثي قةناعةت هيزةكانيتر بخريتة ريفراندمةوة، هةرضى بةرةى يةكيتى هةية طؤرانيش بزووتنةوةى نيشتمانىء بؤ دةستور طةرانةوةى لةسةر ريكةوتوون بكريتةوة دةستكارى جاريكيتر ثةرلةمانء لة حوكمرانى سيستمى كة بةشيوةيةك كة ثةرلةمانى بة بكريت سةرؤكايةتيةوة ديموكراتى ثارتى لةالى سورة هيلى ئةمة

كوردستان.بةرةى لةنيوانةدا ماوةتةوة كة ئةوةى يةكطرتووى بةتايبةتى ئيسالميةكانة ئيسالمىء كؤمةلى ئيسالمى كة دوو هيزنء خاوةن جةماورةى ئاستى لةسةر ئيستا هاوكيشةى دةتوانن تايبةتنء ثيطةى بةاليةكدا بةريةدا دوو ئةو لةنيوان سياسى ئةو اليةنة ئةوا بضنة هةر اليةكيان بخةن

براوةن.

لة ثرسى دةستورى هةريمدا ئيسالميةكان خالى يةكالكةرةوةن.

هةريمى هةلبذاردنى يةكةمين لةدواى هةريمى 1992 لةسالى كوردستاندا سةوزو جةمسةرى دوو بةسةر كوردستان زةرد دابةش بوو، لةدواى هةلبذاردنى سييةم بةرةى دابةشى كورستان هةريمى لةسالى كة بوو دةس��ةالت ب��ةرةى ئؤثؤزسيؤنء ئةمجارةيان ثارتىء يةكيتى ثيكةوة لةبةرةى ئيسالمىء كؤمةلى دةسةالتء يةكطرتووى لةبةرةى ط��ؤران بزووتنةوةى ئيسالمىء طؤرانكارىء دواهةمين لة ئؤثؤسيؤن، عيراقء طؤرةثانى سةر ثيشهاتةكانى نيوان ملمالنييةكانى كيشةو كوردستانء دابةشكارى كرد بةغدا جؤريكيترى هةريمء طؤرةثانى سةر سياسيةكانى هيزة نيوان لة ضؤن ه��ةروةك بةشيوةية كوردستان يةكيتىء ثارتى خستة دوو بةرةى دذ بةيةك بةهةمان شيوةش هيزة ئؤثؤزسيؤنةكانى دوو لةت كرد. ئيستا ئةطةر سةيرى بةرةى هيزة طؤرانء بزووتنةوةى بكةيت سياسيةكان يةكيتى نيشتمانى كوردستان لةبةرةيةكدانء كوردستان، ديموكراتى ثارتى لةبةرامبةردا ئيسالمى كؤمةلى ئيسالمىء يةكطرتووى

ثيكةوة لةبةرةيةكدان.راطةياندنء ئاستى لةسةر ئةطةرضى ثرؤذةى ثيشوترى ئؤثؤزسيؤن بؤ دةسةالت يةكيكة ثةرلةمان بؤ دةستور طةرانةوةى طؤرانكاريةكانى دواى بةالم مةرجةكان، لة لةسةركار دؤسيةى عيراقء دوايية ئةم واتة ئيسالميةكان، هيزة ماليكى البدرنى ئيسالمى كؤمةلى ئيسالمىء يةكطرتووى ثارتى لة نةكراو ض��اوةروان بةشيوةيةكى لة بوونةتةوة نزيك كوردستان ديموكراتى دوور طؤران بزوتنةوةى نيشتمانىء يةكيتى

كةوتوونةتةوة.

Page 37: rega magazin 55

ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةم )2012(36

ئايا ئةم جارةش ئيسالميةكان ثارتى رزطار دةكةن؟

يةكطرتووى ثةرلةماندا دووةمى لةخولى لةسةرةتادا ئيسالمى كؤمةلى ئيسالمىء نةبوون، دةستورةكةدا ياساى ثرؤذة لةطةل لةطةل كؤبوونةوةيةكيان ث��اش ب��ةالم لةسةر دةربرى رةزامةنديان بةرزانى مةسعود ثرؤذة ئةم واتة ثةرلةماندا، لة ياساكة ثرؤذة دةستورةى ئيستا كة طةورةترين كيشمةكيشى نيوان هيزة سياسيةكانى هةريمى كوردستانى ئةندامانى دةنطى بة ثةرلةماندا لة لةسةرة كؤمةلى ئيسالمىء يةكطرتووى ثةرلةمانى كة ئةوةية ثرسيارةكة تيثةرينراوة، ئيسالمى ئايا ثارتى ديموكراتى كوردستان ئامادة نابيت كارتى مةسةلة ئاينيةكان بؤ بةرذةوةندى خؤى بةكار بهينيتء يةكطرتوو و كؤمةلى ئيسالمى ئةوةيان بةلينى راكيشيتء خؤيدا بةالى ثيبدات كة ثارتى نةرمي دةنوينيت لةبةرامبةر ضةند هةريم دةستورى ئاينيةكانى مةسةلة سازشيك بؤ ئيسالميةكان دةكات بةمةرجيك هيشتنةوةى مةسةلةى لة ئيسالميةكان هاو ثارتى لةطةل سةرؤكايةتى سيستمى هةلويست بن بةشيوةيةكة سيستمى حوكمرانى

يةكيتى بةمشيوةية بؤ ثةرلةمانى نةطؤردريت لة طؤران بزووتنةوةى كوردستانء نيشتمانى دةستورى ياساى ثرؤذة كردنى دةستكارى

هةريمى كوردستان ثاشطةز بكاتةوة.

طةرانةوةى دةستور لة خولى ئيستاى ثةرلةماندا

كوردستاندا ثةرلةمانى ئيستاى خولى لة كة كؤى 111كورسى ثةرةلةمانى كوردستان 30 خاوةنى كورستان ديموكراتى ثارتى حيزبى كورسيةكةى ئةطةر كورسييةو زةحمةتكيشانء كورسيةكةى شيوعىء ئيسالميش بزووتنةوةى كورسيةكةى دوو كورسيةكةى 11 ه��ةر بيتء لةطةليدا تيكرا ئةوا ثالى بضنة كةمةنةتةوةييةكانيش ثةرلةمانيان كورسى 45 ثيكةوة هةموو لة بكةن ريطرى ناتوانن كة بةدةستةوةية

طةرانةوةى دةستور بؤ ثةرلةمانى كوردستان. 29 خاوةنى يةكيتى كة ئيستاشدا لة خاوةنى ئؤثؤزسيؤنيش ثةرلةمانةو كورسى 33 كورسيية، حيزبى سؤشيالستى كوردستان خاوةنى 2 كورسى ثةرلةمانة كة ئةم هيزةش نزيكة، كوردستانةوة نيشتمانى يةكيتى لة

ية كورسي يةك خاوةنى ئايندةش حيزبى ئةويش ئيستا ئؤثؤزسيؤنةو لةطةل طةرانةوةى

دةستورداية بؤ ثةرلةمانى كوردستان. لة ئةطةرى ئةوةى يةكيتىء ئؤثؤزسيؤنء دةبنة بكةن ئيتفاق ثيكةوة هيزانة ئةو ئيستادا لة ثةرلةمان، كورسى 65 خاوةنى دةستورى ثرؤذة ئاسانى بة زؤر دةتوانن كة هةريمى كوردستان بطةريننةوة بؤ ثةرلةمانى كوردستانء جاريكيتر خويندنةوةى بؤ بكريتء دايريذنةوة بةشيوةيةك سيستمى حوكمرانى لة هةريمى كوردستان لة سةرؤكايةتيةوة بطؤرن بؤ ثةرلةمانى. بةم ثييةش بةرةى طةرانةوةى دةستور بؤ ثةرلةمان دةبنة زؤرينةيةكى رةها كة دةتوانن دةستور بةشيوةيةك داريذنةوة كة

دةيانةوةيت. تا دةتوانين )1(دا ذم��ارة لةخشتةي خولةى لةم دةستور ضارةنووسى رادةيةك بؤ دةطريتةوة كة بكةين دي��ارى ئيستادا ثةرلةمانء جاريكيتر خويندنةوةى بؤ دةكريت يان نا؟ ئةو بةرةيةى كة ثيى باشة دةستورى كوردستان ثةرلةمانى بؤ بطةري�تةوة هةريم كورسي 65 خاوةنى ئيستادا ثةرلةمانى لة ية، هةرضى ئةو بةرةيةشى ثيى باش ني ية

خشتةي ذمارة )1(

Page 38: rega magazin 55

37 ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةمي )2012(

دةستورى هةريم بطةريتةوة بؤ ثةرلةمانء بة كوردستان هةريمى دةستور لة رازى بةرةى ثةرلةماننء كورسى 35 خاوةنى دةبريت ناو هةرضى كةمة نةتةوايةتيةكانن كة خاوةنى 11 رادةيةك تا جيطيرى بة ثةرلةمانن كورسي دوو ئةم لةنيوان نابيت كاريطةريةكيان هيض كاريطةريان ئةوةدا لةحالةتى تةنها بةرةيةدا دةبيت كة ئيسالميةكان برؤنةوة ثال بةرةى ثارتىء ئةوكات لةطةل ثارتى دةتوانن ريطرى ثةرلةمانى بؤ دةستور طةرانةوةى لة بكةن

كوردستان.

ضارةنووسى دةستور لة خولى داهاتوودا. سياسيةكانى هيزة جةماوةرى ثيطةى دواهةمين ل��ة ك��وردس��ت��ان ه��ةري��م��ى هةلبذاردن ئةنجامةكانى هةلبذاردندا،بةثيى سةربةخؤى ب���االى كؤميسيؤنى ك��ة هةريمى لة رايطةياند، هةلبذاردنةكان هينا، دةنطى )671965( ثارتى كوردستاندا: هينا ، دةنطى )425,793( ط��ؤران ليستى دةنط،يةكطرتوى )397,974( يةكيتى دةنط، )214,218( كوردستان ئيسالمى دةنطى )144,996( ئيسالمى كؤمةلى هيناو 7481 ئيسالمى بزوتنةوةى هيناو دةنطء 4342 كوردستان زةحمةتكيشانى دةنطء 3463 سةربةخؤ زةحمةتكيشانى دةنطء 10620 سؤسيالست حيزبى حيزبى حيزبى شيوعى 12847 دةنطى بةدةست هينا . بة ثةرلةمانى كوردستان ئةطةر كورسيةكانى ثيى هةلبذاردنى 7ى3ى2010 كة دواهةمين دةتوانين كوردستان هةريمى لة هةلبذاردنة دةنطى ريذةى وةك داهاتوو هةلبذاردنى تا كوردستان هةريمى سياسيةكانى ثارتة بةمشيوةية ئةنجامةكةشى بروانين ليى داهاتوودا هةلبذاردنى لة ئةطةرضى دةبيت، طؤرانكارى جةوهةرى لةو ريذانادا روودةدات بةشيوةيةكى رووداوى 17 شوبات بةتايبةتى هيزةكانى لةسةر دةبيت كاريطةرى سلبى ديموكراتى ثارتى بةتايبةتى دةس��ةالت هةيمةنةى زالبوونى هةروةها كوردستان، رووبةروو كوردستانء ساحةى لةسةر ثارتى كردنةوةى تةواوى كيشةو طرفتةكانى خةلك لةداوى قةيران بوونى ثارتىء بة بةرامبةر

قةيران كة ثارتى ديموكراتى كوردستانى ثي تاونبار دةكريت ئةمانةو ضةندين هؤكارى تر ئاستى دابةزينى لةسةر دةبيت كاريطةريان

جةماوةرىء دةنطةكانى حيزبى دةسةالت،

لةئةطةرى ئةوةى يةكيتى بيتة ثال ئؤثؤزسيؤن؟

بةثيى ئامارى دةنطى اليةنة سياسيةكانى هةلبذاردن دواهةمين لة كوردستان درا ئةنجام كوردستان هةريمى لة كة نيشتمانى يةكيتى ل����ة7ى3ى2010دا هةريمى ثاريزطاكةى هةرسي لة كوردستان توانى دهؤك هةوليرو سليمانى، كوردستان هةشت مليؤنء يةك 1،893،658 كؤى لة سةدو شةش ه��ةزارو سي ن��ةوةدو سةدو 397،929 دةنطدةر هةزار هةشت ثةنجاو نؤسةدو هةزارو حةوت نةوةدو سةدو سي كة بهينيت، بةدةست دةنط نؤ بيستء ريذةى دةنطةكانى دةكاتة %21ى دةنطةكان بةرضاوة وةها ريذةيةكى ريذةيةش ئةم هةريمى سياسى هاوكيشةى دةتوانيت كة كوردستان بطؤريت بةشيوةيةك ئؤثؤزسيؤنء

دةنطةكانى %60ى ريذةى ثيكةوة يةكيتى هةريمى كوردستان لةطةليانداية

ئايا ثارتى ئامادةية دةسةالت بة جيبهيليتء ئؤثؤزسيؤنبوون قبول بكات؟

سورة كوردستان ديموكراتى ثارتى لة حوكمرانى سيستمى كة ئةوةى لةسةر نةك بيت سةرؤكايةتى كوردستان هةريمى لةسةر كارى بةبةردةواميش ثةرلةمانى ناضار ثةرلةمانى ئيستاش تا كردووة ئةمة كردووة كة ضةندين ياسا دةربكات كة هةموو بؤئةوةى بيت ريخؤشكارى خزمةتكردنء سيستمى سةرؤكايةتى لةهةريمى كوردستان قسة جيطةى ئيستا ئةوةى بضةسثينيت، لةسةر كردنة كة ئةوةية ئايا ثارتى ديموكراتى كة دةك��ات قبولي كوردستان كوردستان كوردستان لةهةريمى حوكمرانى سيستمى سيستمى بؤ بطؤردريت سةرؤكايةتيةوة لة بنةمالةى ثارتىء ضارةنووسى ثةرلةمانى؟ دةبيت؟ ضى طؤرانكاريةدا لةم بارزانى كاردانةوةكانى ثارتى لةبةرامبةر ئةم هةولةى بزووتنةوةى كوردستانء نيشتمانى يةكيتى

طؤران ضى دةبيت؟.

Page 39: rega magazin 55

ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةم )2012(38

هؤكاري توش بوون بة كؤليرا ضية؟دةبيتة كة كؤليرا(ية، )ظيبريؤ بةكترياي

هؤي هةوكردني ريخؤلةكان.ئةم باكتيراية لة سالي 1854دا لة اليةن سالي كة دؤزراي��ةوة، ثاجيني(يةوة )فليثؤ كوخ(ةوة )رؤبيرت اليةن لة دوبارة 1883تةكيد كرايةوة كة ئةوة بةكترياي نةخؤشي بةكترياي ئةوة ثيش ساليك كة كؤليراية،

نةخؤشي سيلي دؤزيبوةوة.سك ناو دةضيتة كؤليرا بةكترياي دةبيتة كة خواردن لةطةل ريخؤلةوة، و هؤي توش بوون بة سكضوون و رشانةوة، ئةمةش دةبيتة هؤي لةدةست داني ئاويكي

زؤر و وشكبوونةوةي جةستةي مرؤظ.بة هةلدةواسيت خؤي باكتيرياية ئةم ديواري ريخؤلةدا و دةبيتة هؤي سكضونيك كة زؤر جياوازة لة سكضوني ئاسايي، بةوةي

بة بوون توش رؤذي يةكةم لةماوةي كة نةخؤشيةكة كةسي توش بوو بري 15-10 واي ئةمةش كة دةدات لةدةست ئاو ليتر كردووة كة كؤليرا بة نةخؤشيةكي ترسناك

بناسريت.نةطةيةنريتة كات زوترين بة ئةطةر دانةنريت بؤ ضارةسةري وة نةخؤشخانة زؤرة، كةسةكة مردني ئةطةري ئ��ةوا نةخؤشية ئ��ةم بؤ ضارةسةريش تةنها كة ئاوةية زؤرة برة ئةو قةرةبووكردنةوةي هةروها توشبوو، كةسي دةدات لةدةستي لةطةل كة شةكرةي و خ��وي ب��رة ئةو قةرةبوو دةبيت دةدريت لةدةست ئاوةكةدا نةخؤشاخانة لة دةبيت ئةمةش بكريتةوة، بكريتة ئاو راستةوخؤ كة بةوةي بكريت

نةخؤشةكةوة لةريطاي دةماري خوينةوة.بؤ كةسيكةوة لة نةخؤشية ئةم ئايا

كةسيكي كة دةطوازريتةوة؟لةوةالمدا دةليين بةلي، ئةويش لة ضةند

ريطايةكةوةية ئةوانيش:كةسي رانةطرتني خاوين ثاكو -1ياخود خواردةمةني دةستليداني بة هةلطر، دةرةوة هاتنة ل��ةدواي خواردنةوة ئاوي

لةسةرئاو بةبي ئةوةي دةستي بشوات.لةريطاي كة باكتيريا طواستنةوةي -2هةواوة، ياخود ثيسايي و رشانةوةي كةسي ضونكة دةطمةنة، زؤر ئةمة كة بوو توش ناو بضيتة يةكةمجار دةبيتة باكتيرياكة بتوانيت تا بكات ئامادة خؤي خواردنةوة

خؤي بطونجينيت لة جةستةي مرؤظدا.نيشانةكاني نةخؤشي كؤليرا ضين؟

ناو جةستةو خؤطونجاندن لةكاتي ضونة دةركةوتني تا باكتيرياكة طةشةكردني و دةخايةنيت، رؤذ دوو ماوةي نيشانة يةكةم

كة لة هةنديك حالةتدا دةطاتة ثينج رؤذ.كةسيكةوة لة نيشانةكان جار هةنديك لةوانةية كة دةطؤريت، ديكة كةسيكي بؤ الي هةنديك كةس هةنديك نيشاي كةم دةربكةويت بةالم توشي سكضونيكي يةكجار زؤر ببيت، ياخود لةوانةية هيض نيشانةيةكي نةخؤشيةكةشي لي دةرنةكةويت هةرضةندة

هةلطري باكتيرياكةش بيت.ديارترين نيشانةكاني:

زؤر يةكجار ئيشةيةكي بةسك - دةست ثيدةكات.

- بةرزبونةوةي ثلةي طةرما.ضةند م���اوةي ك��ة ض��ون س��ك - كةم وردة وردة دةخايةنيت، كاتذميريك

دةبيتةوة. - رشانةوة

ثيي نةخؤشية ئةم كةوا ضية هؤكار دةوتريت نةخؤشيةكي ترسناك؟

كة ئ��اوةي زؤرة برة ئةو بةهؤكاري و ضون سك لةريطاي دةدريت لةدةست نةكريتةوة قةرةبو ئةطةر كة رشانةوةوة، دةبيتة ضونكة مةترسيةوة، دةكةويتة ذيان بوني طرذ ثيست، بونةوةي وشك هؤي بةهؤكاري بون طر دةنط ماسولكةكان،

ك����ؤل����ي���������راباران ئاريايي

Page 40: rega magazin 55

39 ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةمي )2012(

بورانةوةي قورط، ماسولكةكاني بوني طرذ نايةكسانيةي بارة ئةو بةهؤي نةخؤشةكة، كة لة نيوان خانةكادا دروست دةبيت بةهؤي لةدةست داني ئاوي زؤر وة مانةوةي خوي لةخانةكاندا، كة هةنديك جار ئةم حالةتانة بة بوون توش هؤي دةبيتة دا مندال لة

بورانةوة )طةشكة(، ياخود وةستاني دل.ئةطةر كةسيك توشي ئةم نةخؤشية بوو دواي لة رودةدات ضي ياخود بكات؟ ضي

توش بوو؟رؤذيك ضةند لةدواي كةسةكة زؤرجار بؤ ضارةسةري ئةطةر دةبيتةوة، ضاك بكريت، لة والتاني جيهاني سييةم دا ريذةي مردن بة نةخؤشي كؤليرا %60، ئةو كةسانةي توش دةبن ئةطةر بةزوترين كات ثةيوةندي بؤ ضارةسةريان و بكةن نةخؤشخانةوة بة

بكريت ضاك دةبنةوة.لة بثاريزين خؤمان كة بكةين ضي

توشبوون؟بة دةستةكان، راطرتني خاوين و ثاك سةرئاو هةموو لةدواي شؤردنيان جوان

رؤشتنيك، ثيويستة بة سابون بشؤردرين.خواردنو راطرتني خ��اوي��ن و ث��اك خواردنةوة ئ��اوي ثيويستة خ��واردن��ةوة، بكولينريت ياخود لة هةر ريطايةكي ديكةوة ثاكبكريتةوة، ضونكة ئةم باكتيرياية لة ثلةي خواردنةوةي دةضيت، لةناو بةرزدا طةرماي ضا و قاوةي طةرم، خواردنةوةي ئاوي طازدار، ساردكردنةوة، بؤ سةهؤل بةكارنةهيناني لة سةهؤلةكة كةوا نةبوي تةئكيد ئةطةر

ئاويكي ثاك دروستكراوة.باش ياخود بخوريت طةرم خواردني

طةرم بكريتةوة ثيش خواردن.ضةند م���اوةي ب��ؤ خ���واردن نابيت دابنريت، ذوردا هةواي لة كاتذميريك ضةندين كة هةية ئةوةي ئةطةري ضونكة باكتيرياي ديطة دروست بكات و ببيتة هؤي

توش بوون بة نةخؤشي ديكة. ثاك خواردنةوة، ثيش شير كوالندني باشتر كة ميوة، و س��ةوزة ك��ردن��ةوةي ياخود ثيستةكةي ميوةيةك هةموو واية بخوريت، ئةنجا بكريتةوة لي تويكلةكةي

ياخود ميوةي نةطةيو نةخوريت.

كال، ماسي خواردني لة دورطرتن خؤ ياخود هةر خواردنيكي دةرياي بةكالي.

سةر كةلة خواردنانةي ئةو نةخواردني عةرةبانةكان دةفرؤشرين، ياخود ئةو ضيشت

خانانةي كة ثاك و خاوين نين.بة ئةنجامداني ئةم كارانة نةك ئةطةري ئةطةري دةكاتةوة، كؤليرا كةم بة توشبون كةم ديكة نةخؤشي ضةندين بة توشبوون توش باكتيرياوة لةريطاي كة دةكاتةوة

دةبن.كة كةسانةي ئةو ثيشدا لة كوتان: دةكوتران دذي ئةم نةخؤشية، تةنها ريذةي كةمدةكردةوة، توشبووني ئةطةري 50%لةئةطةري دةتثاريزيت 100% ئيستا بةالم

توشبوون بة نةخؤشي كؤليرا.كةسي ضارةسةري ضؤن ثزيشك ئايا

توشبوو دةكةن؟بؤ بكريت ت��ةواو ثشكنيني دةبيت دلنيا تا نةخؤشةكة رشانةوةي و ثيساي تا كؤليراية، باكتيرياي هؤكارةكةي بن

ضارةسةري تةواوي بؤ بكريت.كةسي توشبو ضؤن ضارةسةر دةكريت؟زؤربةي جار دةبيت لة نةخؤشخانة بيت.

ئايا بيجطة لة ضارسةر لة ريطاي تيكردني ئاوةوة دةرمانيكي ديكة هةية بؤ ضارةسةر؟

لة وةالمدا دةليين، بؤ كورت كردنةوةي لة طرتن ريطة و نةخؤشيةكة م��اوةي

ئةنتي دةتوانريت باكتيرياكة تةشةنةكردني )دؤكسي نمونة بؤ بةكاربهينريت بايؤتيك

doxycyklin )سيكلينبؤ دةكةن سةفةر كة كةسانةي ئةو كؤليرا نةخؤشي توشي لةوي و جيطايةك

دةبن ضي بكةن باشة؟ئةطةر نيشانةكاني نةخؤشيةكة دةركةوت بة زوترين كات سةرداني ثزيش باشترواية بكةن، ياخود ئةطةر نيشانةكاني زؤر قورس نةبوون ئةوا خؤي دةتوانيت ئةو برة ئاوةي بةم بكاتةوة قةرةبوي داوة دةستي لة

شيوةيةي خوارةوة.ئةم طيراوةية بطريتةوةو بيخواتةوة:

1 ليتر ئاوي كولينراو2 كةوضكي خواردن شةكر

1/2 )نيو( كةوضك خوي)كة سيويك ياخود ليمؤيةك، ئاوي بكةيت ئامادةي لةمالةوة خؤت ئةطةر

باشترة(.هؤي دةبيتة بخواتةوة طيراوةية ئةم لةدةستي ئاوةي برة ئةو قةرةبوكردنةوةي

دةدات.ئةندازةي بة طيراوةية ئةم دةبيت ريذةي نابيت بيت، سوير ضاو فرميكي هؤي دةبيتة ضونكة بيت، زياد خويكةي

زياتر لةدةستداني ئاو.

Page 41: rega magazin 55

ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةم )2012(40

ك�����ى دةب���ي���ت���ة خ����اوةن����ى ث������رؤذةى ك��������ارى ه����اوب����ةش����ى ئ���ي���س���الم���ى؟

ئيسالمييةكانى اليةنة ماوةيةكة هاوبةشء ك��ارى لة باس كوردستان كة دةك��ةن ثرؤذةيةك طةآللةكردنى هةريمة ئةم ئيسالمييةكانى هةموو وةآلمدةرةوةى كارةكةش لةخؤبطريت، لةئاستى هةستيارةو قؤناغة ئ��ةم بيت، ناوضةكةدا طؤرانكاريانةى ئةو دروستبوونى ئةم قةناعةتةش الى رةوتء دةرهاويشتةى ئيسالمييةكان ريكخراوة سةرهةلدانى ثاش نوييةى بارودؤخة ئةو ثيشةوةى بةهاتنة كة عةرةبيية بةهارى ناوى رةوشةكة دواج��ار ئيسالمييةكان

بةهارى ئيسالمى بةسةردا دابرا.بةديل وةك ئيستا كة ئيسالمييةكان ئيسالميدا جيهانى وآلتانى لةزؤربةى ئيخوانييةكة بةدةربرينة ثيشء هاتوونةتة ناكريت تةمكين، قؤناغى طةيشتوونةتة هةر بةميكانيزمة حزبيية كؤنةكة ثيشوازى لةم ئالوطؤرة ضارةنووسسازة بكةنء ئةوةى بدةنء لةدةستى ثيش هاتووةتة بؤيان

نةزانن ضؤن مامةلةى لةطةلدا بكةن.ئيسالمى لةطؤرةثانى ئةمرؤ ئةوةى ريكخراوةييدا كارى لةرووى كوردستاندا ئيسالمىء )يةكطرتووى هةلسووراوة

كؤمةلى ئيسالمىء بزووتنةوةى ئيسالمى(ية، ئةمةش ناكاتة هةموو ئيسالمييةكانء رابوونى لةتةواوى طؤرةثانةكةو طوزارشت بةلكو ناكات، كوردستان ئيسالمى لةو جطة طؤرةثانة ئةم ناو هةلسوراوانى سى اليةنة دةيان كةسايةتى كاراو خةلكى و ديارو بانطخوازى ئيسالمىء ئةكاديمى تايبةتمةندى طروثى دامةزراوةو دةزطاو ضاالكى دةع��وةو ث���ةروةردةو ب��وارى كلتوورىء ئيعالمي لةطؤرةثانةكةدا بوونيان هةيةو هةنديكيان بةرهةمء كاريطةرييان لةهةندى دةوروبةرةكانيانةوة بةسةر ئيسالمييةكةش ثيش سى حيزبة رووةوة

كةوتووة.ئيسالمييةكانى ث��رؤذةي��ةى ئ��ةو ئةو دةبيت دةطريت لةخؤ كوردستان رةض��او تيدا س���ةرةوةى حةقيقةتةى كؤكردنةوةى بؤ هةولةكان كرابيتء لةضوارضيوةى ئيسالمييةكان توانا اليةنء كةسء هيض هاوبةشدا كارى بوونيان نةكريتء لةياد تيادا كؤمةليكى بةداخةوة نةكريت، تةماشا بةكةم لةكارى باس شيوةية بةو برا هةنديك كةخؤى دةك��ات ئيسالمى هاوبةشى ئةوانةى دةبيت ثرؤذةكةيةو ئةندازيارى هاوبةشى يةدا ئيسالمي طردبوونةوة لةم ئةو تيدابيت مةرجانةيان ئةو دةكةن هاوبةشة ثرؤذة لةم بةشدارى دايدةنيتء ئيسالمييةدا رةزامةندى ئةوى لةسةربيت، موخاتةبةو ناتةندروستةى نةفةسة ئةم هاوبةشى ك��ارى لةسةر قسةكردن ئيسالمى لةاليةن ئةو برايانةوة طوزارشت لةكيبرو غرورو خؤبةزلزانىء رةتكردنةوةى ئةوانيترى ئيسالمى دةكاتء تا ئيستا جطة لةزيان سوودمان لةم جؤرة خؤهةلكيشانة

ناشةرعيانة وةرنةطرتووة.ئيسالمى حالةتى دةيانةويت ئةوانةى لةكوردستاندا بةرةو ثيشةوة برواتء كارو دةبيت يةكبخريت، ئيسالمى بانطةوازى دةروونىء طرى دةستبةردارى يةكةمجار لةطةل ببن خؤيان ناكؤكييةكانى لةهاتنةثيشةوةيان مةبةست براكانيانداو كارةكان كؤكردنةوةى و يةكخستن بؤ نمايشكردنى هاوبةشدا ثرؤذةيةكى لةناو بةلكو نةبيت، خؤيان طةورةيى شكؤو شكؤى ئيسالمء وةحدةتى كارى ئيسالمى

لةبةرضاو طيرابيت.كةسايةتيية اليةنء هةلسورانى كارو كاراكتةرة خ��ودى ئيسالمييةكانء لةهةلةو بةدةرنين هةلسوراوةكانيش لةئامانجةكانى يةكيك دةبيت ناتةواوىء ئيسالمييةكان هاوبةشةى هةولة ئةم كةموكورتيانة ناتةواوىء ئةو ضارةسةرى كارة هاوبةشةى بازنة ئةو لةناو بيتء

نوييةكانياندا ببنة تةواوكةرى يةكتر.بطرين لةبةرضاو راستييةش ئةو كةئةوةى خاوةنى ئةم ثرؤذة ئيسالمييةى بريتيية ئيسالمييةكانة هاوبةشى كارى خواستى ئيسالمييةكانء لةهةموو لةميذينةى طشت موسلمانانيشة، بؤية باش نيية لةهةنطاوى يةكةمةوة اليةك منةت براكانى بؤ ئةوانيتردا بكاتء مةرج بةسةر دةدات هاوبةش مؤركى ئةوةى دابنيت، لةم شيوةية بةشدارى بة ثرؤذة ئيسالمي كةسايةتيية رةوتء الي��ةنء هةموو ئيسالمييةكانى كوردستانة، ئةطةر اليةنء بةشيك بكرينة دةرةوة، ئةو كات ثرؤذةكة تر طةرانةوةيةكى هاوبةشء كارى نابيتة مالجيايىء دةستثيكى خالى بؤ دةبيت

ثةرتةوازةيى طؤرةثانة ئيسالمييةكة.

كاميل مةحمود

ذمارة )55(..)5(ي تشريني يةكةمي )2012(40