research 17 “envru” · 2018-03-13 · february-march 2014, vol.40 no.233 research 17...
TRANSCRIPT
February-March 2014, Vol.40 No.233
17 Research
กองบรรณาธการเทคโนโลยวสด เปนหนงในศาสตรทมความส�าคญตอการพฒนาผลตภณฑของภาคอตสาหกรรม
เปนอยางมาก อดตการพฒนาวสดใหมอาจมองทคณสมบตหรอฟงกชนการใชงานเปนหลก
แตในปจจบน ดวยกระแสรกษสงแวดลอม และความตองการทจะรวมกนปกปองสงแวดลอมของภาคประชาชน
ทเปนผบรโภค ชกน�าใหภาคอตสาหกรรมตองปรบเปลยนกระบวนการผลตและการใชวสดทเปนมตรกบ
สงแวดลอมมากขน
เอมเทค หรอ ศนยเทคโนโลยโลหะและวสดแหงชาต หนงใน 5 เสาหลก ภายใต ส�านกงานพฒนาวทยาศาสตร และเทคโนโลยแหงชาต (สวทช.) กระทรวง
▲
วทยาศาสตรและเทคโนโลย ทไดรบมอบหมายจากรฐบาลใหเปนหนวยงานหลกในการประสานงานและจดท�าแผนยทธศาสตรเทคโนโลยวสดแหงชาต (พ.ศ.2549-2558) เพอเปนแนวทางในการพฒนาเศรษฐกจ และสงคมของประเทศไปส สงคมและเศรษฐกจ ฐานความร วทยาศาสตรและเทคโนโลย และแนวทางในการพฒนาเทคโนโลยวสดของประเทศ โดยมหนวยวจยภายใตการดแลของเอมเทคทงหมด 9 หนวยวจย รวมกวา 38 หองปฏบตการ และหนงในหนวยวจยภายใตรมเงาของเอมเทค
ทมภารกจเฉพาะทางดานการวจยและพฒนาวสดเพอสงแวดลอม คอ Environment Research Unit : ENVRU โดยมหองปฏบตการภายใตการดแลทงสน 4 หองปฏบตการ
ดร.นจรนทร รามญกล อดตรกษาการผ อ�านวยการ
หน วยวจยด านส งแวดล อม
(ปจจบนด�ารงต�าแหนงเปนหวหนาหองปฏบตการวสดส�าหรบผลตภณฑทปราศจากสารอนตราย (HSF)) ใหขอมลเกยวกบหองปฏบตการทง 4 แหงวา หนวยวจยดาน สงแวดลอม หรอ ENVRU เรามบทบาท เปน Solution Provider ในการพฒนาดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยในมตของสง-แวดลอมเพอน�าไปสเศรษฐกจสเขยว และเปนองคกรทพงดานการพฒนาเทคโนโลย สงแวดลอมของประเทศทเปนทยอมรบทงในระดบนานาชาต
LCA Lab ฐานขอมลวสดหลกระดบชาต
ส�าหรบหนวยวจยดานสงแวดลอม ประกอบดวย 4 หองปฏบตการทอยภายใตการดแลประกอบดวย หองปฏบตการการประเมนวฏจกรชวต (Life Cycle Assess-ment Laboratory) หรอ LCA Lab ด�าเนนการวจยและพฒนาโครงสรางพนฐาน และประยกตองคความรดานการประเมนวฏจกรชวต (LCA) และเครองมอดานสงแวดลอม
“ENVRU” ขบเคลอนงานวจยดานวสดเพอสงแวดลอม
ดร.นจรนทร รามญกล อดตรกษาการผอำานวยการหนวยวจยดานสงแวดลอม (ปจจบนดำารงตำาแหนงเปนหวหนาหองปฏบตการวสดสำาหรบผลตภณฑทปราศจากสารอนตราย (HSF))
Research
18
อน ๆ เพอพฒนาศกยภาพดานสงแวดลอมตามมาตรฐานสากลแกอตสาหกรรมและภาคทเกยวของ
การประเมนวฏจกรชวต (Life Cycle Assessment: LCA) เปนเครองมอในการวเคราะหและประเมนผลกระทบดานสง-แวดลอมในเชงปรมาณของผลตภณฑ การบรการ ตลอดจนกระบวนการผลตโดยพจาร-ณาตลอดวฏจกรชวต ครอบคลมตงแตการสกดวตถดบ การผลต การขนสง การใชงาน การใชซ�า การรไซเคล จนถงการก�าจดซากหลงจากหมดอายการใชงานไปแลว เพอหาวธในการปรบปรงผลตภณฑและกระบวน-การผลตใหสงผลกระทบตอสงแวดลอม นอยทสด โดยหองปฏบตการฯ ดงกลาว มโปรแกรมส�าเรจรปดานการประเมนวฏจกรชวตทชวยใหการศกษาวจยดาน LCA อกทงมความรวมมอกบหนวยงานตาง ๆ ทงในและตางประเทศ เพอด�าเนนการวจยและพฒนาองคความร และเผยแพรความรและสรางความตระหนกในการผลต การบรโภค
ทงนหองปฏบตการฯ ไดจดท�าและวางระบบฐานขอมลสงแวดลอมของวสด พนฐานและพลงงานของประเทศ (Thai National Life Cycle Inventory Database) เพอใชเปนขอมลบรรทดฐานของประเทศไทยในการประเมนวฏจกรชวต ปจจบนมการรวบรวมขอมลวสดไวกวา 150 ชนด และเปดใหผประกอบการภาคอตสาหกรรมสามารถน�าขอมลดงกลาวไปใชประโยชนในการพฒนาผลตภณฑไดโดยไมคดคาใชจาย
ซงจะสงผลใหภาคอตสาหกรรมไทยสามารถรกษาและขยายตลาดการสงออกไดในอนาคต ทงยงเปนการเพมขดความสามารถในการผลต การรกษาสงแวดลอม และยงเปนการใชทรพยากรธรรมชาตทมอยอยางจ�ากด ใหเกดประสทธภาพสงสด
การด�าเนนงานของ XCEP เนนการสร างเครอข าย โดยการรวบรวมความเชยวชาญดานตาง ๆ จากหนวยงานทเกยวของเพอใหเกดการบรณาการทกอใหเกดประโยชนสงสด โดยเครอขายในปจจบนประกอบดวย หนวยปฏบ ตการพฒนาตนแบบและกระบวนการผลตทเปนมตรกบสงแวดลอม (MTEC) ศนยวจยโครงสราง พนฐานดานนเวศ (มข.) ศนยสรางสรรคงานออกแบบ (TCDC) เครอขายบรการวศวการ สถาบนไฟฟาฯ มหาวทยาลยนเรศวร เพอร วมกนพฒนาองคความร และขดความสามารถในดานการออกแบบทเปนมตรกบสงแวดลอม (eco design) Carbon Foot-print ฉลากสงแวดลอม การรบรองสมรรถนะดานสงแวดลอมและบรการดานตนเอง เพอยกระดบความพรอมของประเทศในการรองรบมาตรฐาน และกฎระเบยบดานสง-แวดลอมของนานาชาต เผยแพรองคความรและใหค�าปรกษาแกภาคอตสาหกรรมในการผลตและพฒนาผลตภณฑทเปนมตรกบ สงแวดลอม รวมถงการสรางเครอขายการพฒนาผลตภณฑทเปนมตรกบสงแวดลอม
XCEP Lab สรางเครอขายพฒนา
ออกแบบผลตภณฑเพอสงแวดลอม
หองปฏบตการพฒนาผลตภณฑทเปนมตรตอสงแวดลอม (Eco Product Development Laboratory: XCEP) หรอศนยความเปนเลศเพอพฒนาผลตภณฑทเปนมตรตอสงแวดลอม เปนความรวมมอกนระหวางเอมเทคกบกระทรวงอตสาหกรรม เพอสนบสนนภาคอตสาหกรรมใหเกดการพฒนาผลตภณฑทเปนมตรกบสงแวดลอมทเปนไปตามมาตรฐานและกฎระเบยบสากล
February-March 2014, Vol.40 No.233
19 Research
MENV Lab คนชวตของทงเปนของใช
ใหม
หองปฏบตการวสดเพอสงแวดลอม (Materials for Environment Laboratory: MENV) เปนอกหนงปฏบตการทอยภายใตหนวยวจยสงแวดลอมทมภารกจในการวจยและพฒนาองคความร เทคโนโลยและผลตภณฑใหมจากวสดเหลอทงหรอวสดธรรมชาต และขยายเทคโนโลยการผลตจากระดบห องปฏบตการส การผลตระดบอตสาหกรรม โดยเนนกรรมวธการผลตทไมยงยากซบซอน ไมเปนพษตอสงแวดลอม ลดและเลยงการใชสารเคม
นอกจากนยงมการวจยและพฒนาเพอน�าวสดเหลอทงจากภาคการเกษตรและภาคอตสาหกรรมมาแปรสภาพใหอยในรปทสามารถใชประโยชนไดหรอใชเปนวตถดบตงต นในการท�าผลตภณฑทดแทนการใช วตถดบทมาจากธรรมชาต กรณตวอยางผลงานทโดดเดน เชน วสดรพรนส�าหรบการบ�าบดน�า และการยอยสลายทางชวภาพ และส�าหรบการเพาะปลก โดยไดถายทอดเทคโนโลยดงกลาวใหแกบรษทเอกชนเพอผลตและจ�าหนายแลว หนเบา วสดแนวใหมทมสวนผสมของเถาแกลบ เถาถานหน ของเสยจากโรงงานกระดาษ โรงงานอลมเนยม และตะกอนบ�าบดน�า มาผลตเปนหนเบา เพอใชแทนหนธรรมชาตในงานกอสรางทตองการความเบา สามารถรบแรงได หรอใชเปนหนประดบได ทงยงมความปลอดภยตอสงมชวต เปนตน
HFS Lab มงสการพฒนาวสดแนวใหม
ไรสารเคม
หองปฏบตการวสดส�าหรบผลต-ภณฑทปราศจากสารอนตราย (Materials Technology for Hazardous Substances Free Products Laboratory: HSF) เปนหองปฏบตการทจดตงขนเพอพฒนาเทคโนโลยวสดทค�านงถงนเวศมณฑล (ecosphere) ประกอบเขากบสมบตของวสด เปนแนวคดในการพฒนาเทคโนโลยวสด โดยค�านงถงปจจยทางเศรษฐศาสตร สงคม และสงแวด-ลอม ไปพรอม ๆ กบคณภาพของผลตภณฑ ซงถอเปนอนาคตใหมของวสดทจะน�ามาใชงานในอนาคต ทตองค�านงถงผลกระทบตอสงแวดลอมและธรรมชาตเปนหลกในการออกแบบผลตภณฑ
นอกจากนห องปฏบตการฯ ยงมภารกจทส�าคญในการสรางความตระหนกแกผประกอบการไทยใหเกดการตนตวเกยวกบมาตรการรกษาสงแวดลอมของประเทศ คคา และด�าเนนการเพอลดอปสรรค และสนบสนนใหผปะกอบการไทยสามารถปรบตวไดทนกบการเปลยนแปลงของโลก โดยการปรบยทธศาสตรใหม หนมาเรงพฒนา การผลตสนคาทเปนมตรกบสงแวดลอม และใชประโยชนจากกฎกตกาสากลดานสง-แวดลอม เพอสรางโอกาสใหมในตลาด
ตวอยางงานวจยทประสบความส�าเรจของหองปฏบตการแหงน ประกอบดวย โครงการวจยและพฒนาวสดเทอรโม- อเลกทรกจากฟลมบางเพอเปลยนพลงงานความรอนเปนพลงงานไฟฟา โครงการความ
Research
20
ร วมมอระหวาง SOLARTEC, MTEC, NECTEC และ NANOTEC ในการวจยและพฒนาเทคโนโลยการผลตแผงเซลลแสงอาทตย ชนดสารอนทรย โครงการพฒนา วสดออกไซดน�าไฟฟาส�าหรบการใชงาน อเลกโทรด และอเลกโทรไลตในเซลลเชอ-เพลง และการใชงานในอปกรณเซนเซอร ในวสดกลมแลนทานม ซเรยม และเซอรโคเนยมออกไซด โครงการวจยน�ารองเพอพฒนาอปกรณเกบเกยวพลงงานดวยวสดเพยโซ- อเลกทรก ซงเปนจดเรมตนของแนวคดในการใชสมบตเฉพาะของวสด เพอประดษฐอปกรณทสามารถเกบเกยวพลงงานไดเองจากสภาวะสงแวดลอม เปนตน
อนาคต วจยตอบโจทยผผลตและผ ใช
“ปจจบนผบรโภคชาวไทยเรมเหนขอมลมากขนเมอเทยบกบในอดต แตกยงไมไดใชประโยชนจากขอมลดงกลาวในการเลอกซอสนคาหรอเปลยนพฤตกรรมการบรโภคอยางถกตอง” ดร.นจรนทร กลาว พรอมเปดเผยทศทางในการด�าเนนงานในอนาคตทเนนการเขาไปอยตรงกลางระหวางผผลตและผบรโภคใหมากขนวา “ทผานมาเราท�างานเบสออนอยบนการวจยพฒนาและการใหบรการกบภาคอตสาหกรรมเปน
หลก ขณะทฝงผบรโภคเองเรายงกาวไปไมถง ในอนาคตเราจงมแผนทจะโฟกสในกลมผลตภณฑทอยตรงกลางระหวางผผลตและผบรโภค เพอททงสองฝายจะไดเขาใจ และมองไปในทศทางเดยวกน ชวยกนพฒนา เพอสรางผลกระทบเชงบวกตอการพฒนาภายในประเทศ โดยเราจะเรมโฟกสเรองบาน อาคาร โดยเนนทสงแวดลอมภายในบาน วสดอปกรณทใชภายในบาน รวมไปถงวสดส�าหรบสรางบานดวย ซงเรากมองวาบาน คอ จดเรมตนของสงคม หากงานวจยของเรามงตรงไปทบานเรากเชอวาคนจะรและเขาใจเกยวกบการเลอกซอเลอกใชวสดทเปนมตรหรอการสรางบานทเปนมตรกบสงแวดลอมไดมากขน”
ส�าหรบผผลตเอง สงทเปนปญหาอยในปจจบน คอ การขายสนคาสง-แวดลอมเพอการสงออกท�าไดงายกวา
การขายภายในประเทศ เพราะเปน สงทผบรโภคในตางประเทศรองขอ แตส�าหรบในประเทศไทยนนแตก-
ตาง ผบรโภคไมไดรองขอ แตเราตองการจะผลกดนท�าใหเกดขนมา ท�าใหสนคาสงแวดลอมบางชนดมกมราคาแพงกวาสนคาทวไปทมผลตอการตดสนใจ
เลอกซอของผบรโภคดวย
แตอยางไรกตาม สวนตวมองวา หากเปนเรองสงแวดลอม เรองสารพษ เปนเรองของการสรางความยงยน แนนอนแกนในการพฒนาผลตภณฑของแตละบรษทอาจเปนความลบ แตหากเปนเรองสมรรถนะของผลตภณฑ ไมควรเปนความลบ ควรมการเปดเผยขอมล เพอจะไดใชเปนขอมลส�าหรบการพฒนาวสดใหมสมรรถนะในการใชงานทดกวาเดม หรอหาวสดแนวใหมมาทดแทน
“กระแสสนคาสงแวดลอมในวนน ไมใชเรองของความเปน Luxury เหมอนอยางอดตทผานมา แตสนคาสงแวดลอม เปนสงทตองท�าใหเปนปกต อะไรกตามทถกบงคบใหท�ายอมมตนทนเสมอ แตหาก ผประกอบการมองใหลกถงสมรรถนะของตวผลตภณฑเปนอยางไร และจะแกไขปรบปรง เปลยนแปลงใหดขนกวาเดมไดอยางไร หรอดวยวธการใดบาง ซงเรามฐานขอมลตาง ๆ พรอมแลว และเปดใหใชฟร มหองแลปของรฐทพรอมใหบรการอยแลว จงเปนโอกาสของผประกอบอตสาหกรรมทจะฉกฉวย เพอสรางความไดเปรยบใหกบสนคาและผลต-ภณฑของทานเอง เพอขยายเขาสตลาดโลกไดในอนาคต” ดร.นจรนทร กลาวทงทาย