ʶҺѹÇÔ¨ÑÂáÅоѲ¹ÒÍÒ¤ÒÃÈÃÕ¾ÔºÙÅ ÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂÃÒªÀѯ¾ÔºÙÅʧ¤ÃÒÁ (ʋǹ·ÐàÅá¡ŒÇ)

ÁËÒÇÔ·ÒÅÑÂÃÒªÀѯ¾ÔºÙÅʧ¤ÃÒÁ

â·ÃÈѾ·�/â·ÃÊÒà 055-267038

http//research.psru.ac.th/~rdi/ , E-mail : rdi@live.psru.ac.th

ʶҺѹÇÔ¨ÑÂáÅоѲ¹ÒÍÒ¤ÒÃÈÃÕ¾ÔºÙÅ ÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂÃÒªÀѯ¾ÔºÙÅʧ¤ÃÒÁ (ʋǹ·ÐàÅá¡ŒÇ)

ÁËÒÇÔ·ÒÅÑÂÃÒªÀѯ¾ÔºÙÅʧ¤ÃÒÁ

â·ÃÈѾ·�/â·ÃÊÒà 055-267038

http//research.psru.ac.th/~rdi/ , E-mail : rdi@live.psru.ac.th

ʶҺѹÇÔ¨ÑÂáÅоѲ¹Ò ʶҺѹÇÔ¨ÑÂáÅоѲ¹Ò Research and Development Institute of PibulsongkramRajabhat University

»‚·Õè 4 ©ºÑº·Õè 1 Á¡ÃÒ¤Á-àÁÉÒ¹ 2557

ʶҺѹÇÔ¨ÑÂáÅоѲ¹Ò ÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂÃÒªÀѯ¾ÔºÙÅʧ¤ÃÒÁÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂÃÒªÀѯ¾ÔºÙÅʧ¤ÃÒÁ

¨ØÅÊÒÃ

จาก....ทองถน

“ผลตภณฑนำตาลสดพรอมดม”

สงเคราะหความรจากผลงานวจย

การผลตไอศกรมโยเกรตจากกะทการประเมนผลกระทบของโครงการ

บรการวชาการสสงคม

มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม

ปงบประมาณ 2555 – 2556

...งานวจยสชมชน

โครงการบรการวชาการ : การจดการขยะชมชน

บรเวณลำนำเขก................................................

...ขาวสารความเคลอนไหวเกรดความร

โครงการอบรมหลกสตร

“แนวคด รปธรรม

และเครองมอการทำงานวจยเชงปฏบตการท

เนนการมสวนรวมของชมชน”

successsuccess

RESEARCHRESEARCHบอกกลาวเลาเรอง...ความสำเรจการ

เขารวมจดงานมหกรรมวจยสภมภาค ครงท

2 (Regional Research Expo 2014)

สวนภมภาคมหาวทยาลยเชยงใหม

2 จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557

ฉบบนขอเรมตนดวย คอลมนบอกกลาวเลาเรอง“ความส�าเรจการเขารวมจดงานมหกรรมวจยสภมภาค

ครงท 2 (Regional Research Expo 2014) สวนภมภาคมหาวทยาลยเชยงใหม” ภมปญญาทองถน

“ผลตภณฑน�าตาลสดพรอมดม” องคความรจาก “การผลตไอศกรมโยเกรตจากกะทและบทสงเคราะหเพอ

การเรยนร จากการประเมนผลกระทบของโครงการบรการวชาการสสงคม มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม

ปงบประมาณ 2555 – 2556” งานวจยสชมชน “โครงการบรการวชาการ : การจดการขยะชมชนบรเวณ

ล�าน�าเขก” เกรดความร “โครงการอบรมหลกสตร “แนวคด รปธรรม และเครองมอการท�างานวจยเชง

ปฏบตการทเนนการมสวนรวมของชมชน”และตามดวยขาวสารความเคลอนไหว

ทปรกษา

ผชวยศาสตราจารยดร.คงศกดศรแกว

บรรณาธการ

อาจารยดร.ชนกานตคมนก

กองบรรณาธการ

วาทเรออากาศตรดร.บญชาส�ารวยรน

อาจารยดร.อนเจรญวงษระยบ

อาจารยดร.มลนภาศลาอาสน

นางสาวปยวดนอยน�าใส

คณะผจดท�า

นาวสาวปยวดนอยน�าใส

จดพมพและเผยแพรโดย

สถาบนวจยและพฒนา

มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม

โทรศพท 055-267038

โทรสาร 055-267038

E-mail :rdi@live.psru.ac.th

Website :http://research.psru.ac.th/~rdi/

บทบรรณาธการ

3จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557

วตถประสงค จลสารสถาบนวจยและพฒนา

เปนจลสารราย4เดอนตอฉบบจดท�าขน

โดยมวตถประสงคเพอเผยแพรขาวสาร

กจกรรมตางๆของสถาบนวจยและพฒนา

ตลอดจนความรจากผลงานวจยและงาน

วชาการสชมชนของบคลากรมหาวทยาลย

ราชภฏพบลสงคราม สถาบนวจยและ

พฒนายนดเปนสอกลางในการเผยแพร

ผลงานวจย ผลงานวชาการและเกรด

ความรตางๆของชาวพบลสงครามทกทาน

สารบญ

บอกกลาวเลาเรอง หนา

ความส�าเรจการเขารวมจดงานมหกรรมวจยสภมภาค

ครงท2(RegionalResearchExpo2014)

สวนภมภาคมหาวทยาลยเชยงใหม........................... 4

จากทองถน

ผลตภณฑน�าตาลสดพรอมดม...................... 5

สงเคราะหความรจากผลงานวจย

การผลตไอศกรมโยเกรตจากกะท................ 8

จากการประเมนผลกระทบของโครงการบรการ

วชาการสสงคมมหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม

ปงบประมาณ2555-2556............................ 9

งานวจยสชมชน

โครงการบรการวชาการ:การจดการขยะชมชน

บรเวณล�าน�าเขก............................................. 10

เกลดความร

โครงการอบรมหลกสตร“แนวคดรปธรรม

และเครองมอการท�างานวจยเชงปฏบตการ

ทเนนการมสวนรวมของชมชน”และตามดวย

ขาวสารความเคลอนไหว................................ 12

ขาวสารความเคลอนไหว 27

4 จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557

บอกกลาวเลาเรอง

ความส�าเรจการเขารวมจดงานมหกรรมวจยสภมภาค ครงท 2 (Regional Research Expo 2014) สวนภมภาคมหาวทยาลยเชยงใหม

ดวยส�านกคณะกรรมการวจยแหงชาต ไดเตรยมการจด

งานการน�าเสนอผลงานวจยระดบชาต (Thailand Research

Expo) ขนเปนประจ�าในทกๆป เพอใหเกดความพรอมและสราง

รวมมอของเครอขายระบบวจยในภาคเหนอสการใชประโยชนใน

เวทระดบภมภาค ส�านกคณะกรรมการวจยแหงชาตจงจดงาน

“มหกรรมวจยสภมภาค ครงท 2” (Regional Research Expo

2014) ประจ�าป 2557 ณ หอประชมมหาวทยาลยเชยงใหม

จงหวดเชยงใหม ระหวางวนท 12-14 มนาคม 2557 โดยม

วตถประสงคเพอเปนเวทแสดงผลงานวจยและกจกรรมทมคณภาพ

ในเวทระดบชาตของเครอขายระบบวจยภาคเหนอ ซงประกอบ

ดวยหนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน องคกรอสระ รวมถงหนวย

งานสนบสนนทวจย ตลอดจนการแสดงผลงานตามภารกจของ

ส�านกคณะกรรมการวจยแหงชาต ซงผลงานวจยและกจกรรม

การวจยตางๆ ไดเผยแพรสผใชประโยชนจากงานวจยและผ

เกยวของ รวมทงเปนการกระตนใหนกวจยในเครอขายระบบ

วจยในภาคเหนอ และหนวยงาน/องคกรทเกยวของ ไดน�าผล

งานวจยทมคณภาพไปสการใชประโยชนไดหลากหลายมากยง

ขน มหาวทยาลยราชภฏพบลสงครามซงเปนหนงในสถาบน

อดมศกษาในเขตภาคเหนอตอนลางทมความโดดเดนในงานสง

เสรมและสบสานงานตามแนวพระราชด�าร จงไดรบมอบหมาย

จากทประชมคณะกรรมการอ�านวยการการเตรยมจดงานมหกรรม

วจยสภมภาค ประจ�าป 2557 ใหจดนทรรศการผลงานวจยและ

การบรรยายพเศษในหวขอเรอง “การประยกตใชเศรษฐกจพอ

เพยง” ไดรบเกยรตจากทานผทรงคณวฒ ดร.สเมธ ตนตเวชกล

เปนวทยากรบรรยายพเศษ ในสวนการเสวนาวชาการไดรบ

เกยรตจาก ศ.ดร.อานนท บณยะรตเวช, ดร.พศษฐ วรอไร,

ดร.ววฒน ศลยก�าธร, และดร.สาคร สรอยสงวาลย ผด�าเนน

รายการ โดยม ดร.บญชา ส�ารวยรน เปนผด�าเนนรายการ

แสดงผลงานวจยในรปแบบการจดนทรรศการแบบโปสเตอร

มผลงานวจยทเขารวมในการจดนทรรศการ 7 ผลงาน

1. โครงการเผยแพรสบสานงานโครงการตามแนว

พระราชด�ารมหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม โดย สถาบนวจย

และพฒนา

2. การศกษาเนอดนปนบานแสงดาวและเคลอบเพอ

ผลตเครองปนดนเผาวดตาปะขาวหาย โดย ผศ.สนท ปนสกล

3. การประเมนผลกระทบของโครงการตามแนวพระราชด�าร

มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม โดย ดร.นคม นาคอาย

4. การคดแยกจ�าแนกและการผลตหวเชอจลนทรยเพอ

ใชในการยอมสคราม โดย ดร.สราวฒ สทธกล

5. เกษตรทฤษฎใหมสวถชวตทพอเพยง โดย

ผศ.อรพณ เสละคร

6. การบรหารจดการการขบเคลอนปรชญาเศรษฐกจพอ

เพยงในชดโครงการวจยชมชนตามแนวพระราชด�ารเศรษฐกจพอ

เพยงและโครงการวจยอนของมหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม

โดยดร.ถาวร พงษพานช

7. The Development of Young Local Tour

Guides on Tai Phuan’s Culture and Tourist

Attractions in SisatchanalaiDistrict, Sukhothai

Province โดย ผศ.ดร.สกล เกดผล งานมหกรรมวจยส

ภมภาค ครงท 2 (Regional Research Expo 2014)

สวนภมภาคมหาวทยาลยเชยงใหม มคณาจารยและเจาหนาท

เขารวมกจกรรมทงหมด 8 ทาน (1. ดร.สาคร สรอยสงวาลย

(2. ดร.ชนกานต คมนก (3. ดร.มลนภา ศลาอาสน (4. ผศ.อรพน เสละคร

(5. ผศ.ดร.นคม นาคอาย (6. ผศ.ดร.สกล เกดผล (7. นางสาวจราพร ตงใจ

(8. นางสาวปยวด นอยน�าใส

5จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557

จาก…ทองถน

ผลตภณฑน�ำตำลสดพรอมดมผานไปอ�าเภอวดโบสถ จงหวดพษณโลก พบตนตาลอยเปนจ�านวนมากซงตนตาลนเปนตนไมประเภทหนงทชาวอ�าเภอ

วดโบสถนยมเพาะปลกกนมากมาตงแตเดม โดยปลกตนตาลไวในพนทบรเวณหวไรปลายนา เพออาศยรมเงาและบรโภค อกทง

ใชเปนจดแสดงอาณาเขตทดน พนททมการปลกตนตาลกนมากจะอยทต�าบลทอแท วดโบสถ และทางาม รวมแลวมตนตาลโดย

ประมาณ 12,000 ตน ซงสวนใหญตนตาลจะมอายประมาณ 40 – 70 ป ส�าหรบพนทปลกใหมเพมเตมมบางเพยงเลกนอย

ประชาชนในพนทไดน�าเอาสวนตาง ๆ ของตนตาลมาใชประโยชนกนมาก

ดวยเหตทต�าบลทอแทมการปลกตนตาลมากนเอง เกษตรกรในหมท 3 หมบานเหลาขวญ จ�านวน ประมาณ 60

ครอบครว จงไดท�าการผลตน�าตาลสดเปนอาชพเสรมเพมรายไดของครอบครวรองจากอาชพหลก การท�านา โดยน�าตาลสดท

ผลตไดมพอคา แมคามารบซอถงบาน น�าไปบรรจขวดจ�าหนายบรเวณขางทาง ถนนสายพษณโลก-เดนชย ซงเปนปญหาทเกด

ขนตามมา ไดแก ปญหาดานคณภาพของน�าตาลสดไมสะอาด ปญหาเกยวกบสงเจอปนและปญหาอายการเกบรกษาไวไดไมนาน

จากปญหาการผลตน�าตาลสดดงกลาวขางตน ส�านกงานเกษตรอ�าเภอวดโบสถจงไดน�ามาพจารณาแกไขโดยการสงเสรม

ใหด�าเนนการจดตงกลมแมบานเกษตรกรขวญใจพฒนาขน มสมาชกเรมจดตง 23 คน เพอใหสมาชกกลมไดรบความรดานการ

แปรรปถนอมอาหารในรปแบบตางๆ จากตาล โดยขนแรกไดน�าน�าตาลสดมากรองและตม บรรจขวดแมโขงโดยตองมการลวก

ขวดในน�าเดอด คว�าใหแหงบรรจน�าตาลสด น�าไปตมอกครงประมาณ 30 นาท ยกลงปดดวยฝาพลาสตกสขาว ทงไวใหเยน

ปดฉลากจ�าหนายในราคาขวดละ 10 บาท เกบไดประมาณ 1 อาทตย ทงนเนองจากการทดลองท�ากรรมวธการน เพราะยง

ขาดวสดอปกรณการผลตทไดมาตรฐาน ไมสะดวกในการพกพา และใชเปนของฝากจงไมเปนทนยมของผบรโภค ตลาดยงไม

ยอมรบการขนสงกล�าบากแตกงาย

ดงนน เพอพฒนาผลตภณฑและบรรจภณฑสนคาแปรรปจากน�าตาลของกลมแมบานเกษตรกรขวญใจพฒนา

ทางส�านกงานเกษตรจงหวดพษณโลกจงไดเสนอขอโครงการพฒนาจงหวด งบประมาณสนบสนนสวนภมภาคและทองถน จดซอ

วสดอปกรณการผลต เปนเตาแกสพรอมถงแกส ถงนงฆาเชอโรค เครองอดฝาจบมลคา 76,800 บาท มอบใหกลมแมบานน�ามา

ใชแปรรปน�าตาลสด ส�านกงานเกษตรอ�าเภอวดโบสถ ไดฝกอบรมใหความรโดยการน�าขวดโซดาวนเวยทใชแลวน�ามาลางและฆา

เชอโรค บรรจน�าตาลสด ปดผนกดวยฝาจบ ผานกระบวนการระบบพลาสเจอรไรส เกบไวไดนานประมาณ 1 ป มการบรรจ

กลองกระดาษชนดหหวเปนของฝาก และไดพฒนาสงเสรมรปแบบสนคาทแปรรปจากตาลชนดอนๆ เชน น�าตาลโตนด น�าตาล

กะท ฯลฯ ใหมการบรรจหบหอทด หลากหลายรปแบบมากยงขน จากการพฒนาดงกลาว ท�าใหไดผลตภณฑ สนคาของกลม

แมบาน เปนทตองการของตลาดมากยงขน ทงนการด�าเนนกจกรรมไดรบการสนบสนนอยางตอเนองจากหนวยงานตางๆ ดงน

ในป พ.ศ. 2539 กรมสงเสรมการเกษตร อนมตโครงการแปรรปผลผลตเกษตรเชงธรกจ จดซอวสดอปกรณมลคา

120,000 บาท และเงนทนหมนเวยน จ�านวน 130,000 บาท (เปนเงนยมปลอดดอกเบย ระยะการยม 4 ป เรมสงเงนคน

ป 2540 – 2543 ปจจบนกลมแมบานไดคนเงนทงหมดใหแกกรมสงเสรมการเกษตรเรยบรอยแลว)

ในป พ.ศ. 2540 ไดรบงบประมาณโครงการพฒนาจงหวดจากสมาชกสภาผแทนราษฎรเขต 2 ท�าการจดสรางโรงเรอน

และเครองนงแสนตนเลส มลคา 373,000 บาท

ในป พ.ศ. 2541 ไดรบงบประมาณจากสขาภบาลวดโบสถ (เทศบาลต�าบลวดโบสถในปจจบน) สรางถงเกบน�าฝนแบบ

ฝ.33 มลคา 65,000 บาท

6 จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557

ในป พ.ศ. 2542 ไดรบงบประมาณสนบสนนตามแผนยทธศาสตรรวมเศรษฐกจชมชนพงตนเองระดบจงหวด จากโครงการ

ภายใตมาตรการเพมการใชจายภาครฐเพอกระตนเศรษฐกจ จ�านวน 2,007,600 บาท คอ

1. กอสรางถนนทางเขา ยาว 300 เมตร จ�านวน 1 แหง

2. ตอเตมปรบปรงอาคารโรงงานผลตน�าตาลสด ขนาดกวาง 3X10 เมตร

3. กอสรางสขาหองน�า จ�านวน 1 หลง

4. กอสรางอาคารตมน�าตาลสด กวาง 6X15 เมตร จ�านวน 2 หลง

ในป พ.ศ. 2543 ส�านกงานสาธารณสขจงหวดพษณโลก ไดตรวจโรงงานผลตทไดมาตรฐานและกลมแมบานฯ ไดสงตว

อยางผลตภณฑน�าตาลสดบรรจขวดพรอมดมและน�ามะขามพรอมดม ท�าการตรวจวเคราะหทศนยวทยาศาสตรการแพทย เขต 9

ผลปรากฎวา ไดผานเกณฑมาตรฐานการรบรอง ไมพบเชอโรคและสงปนเปอน ซงกลมแมบานไดผลตน�าตาลสดพรอมดม

ดวยกรรมวธทไดมาตรฐานในระบบการฆาเชอโรคเสตอรรไรส จงไดรบอนญาตใหใชฉลากอาหารจากส�านกงานคณะกรรมการ

อาหารและยาตามประกาศกระทรวงสาธารณสข (อย.) เรองเครองดมในภาชนะบรรจทปดสนท ทง 2 ผลตภณฑ เมอวนท

22 มถนายน 2543 ท�าใหยอดการจ�าหนายเพมมากขนกวาทกป

ปจจบนผลตภณฑของกลมแมบานเกษตรกรขวญใจพฒนาทมการผลตขนและจ�าหนายในทองตลาด ไดแก

1. น�าตาลสดพรอมดม

2. น�าผลไมในน�าตาลสดพรอมดม เชน น�ากระเจยบ น�ามะขาม น�ามะยม น�าตะไคร น�าเกกฮวยน�าใบเตย

ลกตาลลอยแกวในน�าตาลสด (ตามฤดกาล)

3. น�าตาลโตนด

4. น�าตาลกะท

5. น�าตาลชงกาแฟ

7จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557

ผลตภณฑน�าตาลสดพรอมดมไดรบการวเคราะหองคประกอบของธาตอาหารโดยคณะอสาหกรรมเกษตร มหาวทยาลยนเรศวร

ดงรายงานผลดงน

ความชน AOAC 80.65%

โปรตน 2.39%

ไขมน 0.08%

เถา 0.17%

เยอไม 0.17%

คารโบไฮเดรต DifferenceMetthod 10.54%

ส�าหรบราคาจ�าหนาย ขายสง และขายปลก ณ โรงงานผลตน�าตาลสดของกลมแมบานเกษตรกรขวญใจพฒนามดงน

1. น�าตาลสดพรอมดมและน�าผลไมราคาขวดละ 12 บาท ขายปลกขวดละ 20 บาท บรรจกลอง 6 ขวด

ราคากลองละ 85 บาท

2. น�าตาลโตนด ราคาแพคละ 30 บาท

นางประโลม ทองดอนค�า ประธานกลมกลาวถงผลตอบแทนทไดรบจากการด�าเนนงานของกลมคอเพมรายไดใหสมาชก

จากอาชพหลกคอการท�านา โดยไมตองออกไปรบจางแรงงานนอกสถานท แตมรายไดตอเนองสม�าเสมอ เพราะมงานท�าเกอบ

ตลอดทงปนอกจากนนสมาชกยงไดรบเงนปนผลก�าไรสทธประจ�าปทกปและมผลกระทบในเชงสรางสรรคคอสรางความรกความ

สามคคใหเกดขนในหมคณะ กอใหเกดความรวมมอชวยเหลอเกอกล อกทงยงท�าใหอ�าเภอวดโบสถมชอเสยงเปนทรจกวาเปน

แหลงทมตนตาลมากทสดในภาคเหนอและมผลตภณฑน�าตาลสดทมคณภาพ กลนหอมรสหวานทสด หากสนใจเทคโนโลยการผลต

น�าตาลสดหรอสงซอผลตภณฑน�าตาลสดสามารถตดตอไดทท�าการกลมเลขท 124 หม 3 ต.ทอแท อ.วดโบสถ จ.พษณโลก

หรอโทร. 087-2115404 ไดทกวน

8 จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557

โดย เวปไซตภมปญญาทองถน จ.พษณโลกhttps://sites.google.com/site/wisdom1305/phlitphanth-natal-sd-phrxm-dum

การผลตไอศกรมโยเกรตจากกะท

ผชวยศาสตราจารย ดร.ปยวรรณ ศภวทตพฒนา

คณะเทคโนโลยการเกษตรและอาหาร มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม

การพฒนาการผลตไอศกรมโยเกรตจากกะท มแนวคดมาจากการทกะทเปนวตถดบทอยคกบประเทศไทยมาเปนเวลานาน

ปจจบนมผประกอบการผลตไอศกรมจากกะทจ�าหนายเปนการคา และมนกวจยบางทานศกษาการผลตโยเกรตจากกะท แต

งานวจยทางดานไอศกรมโยเกรตจากกะทยงไมปรากฏ ผลตภณฑไอศกรมโยเกรตจากกะทนบไดวาเปนผลตภณฑทมประโยชน

ตอสขภาพมาก เนองจากกะทซงเปนวตถดบหลกมกรดลอรกเปนองคประกอบในไขมน รางกายสามารถเปลยนกรดลอรกเปน

พลงงานไดอยางรวดเรวจงไมเกดการสะสมไขมนในรางกายและหลอดเลอด ไอศกรมโยเกรตจากกะทมคอเลสเตอรอลต�ากวา

ไอศกรมจากน�านมสด นอกจากนไอศกรมโยเกรตจากกะท ยงมจลนทรยโยเกรตซงชวยท�าลายจลนทรยกอโรคในรางกาย ชวย

ยอยสารอาหารท�าใหรางกายสามารถน�าไปใชไดอยางรวดเรวและยอยน�าตาลแลกโตสในนมใหกลายเปนกรดและเกดรสเปรยวใน

โยเกรต จงเปนผลตภณฑทเหมาะส�าหรบผทแพน�าตาลแลกโตส

การผลตไอศกรมโยเกรตจากกะทผลตโดยการน�ากะทผสมน�าในอตราสวนกะทตอน�า 1:3 เตมนมผงขาดมนเนย โซเดยม

เคซเนต เนย น�าตาลและแคปปา-คารราจแนนรอยละ 14 1 2.5 10 และ 0.15 ตามล�าดบ ใชจลนทรยโยเกรตรอยละ 4

ในการผลตโยเกรตจากกะท จากนนน�าโยเกรตจากกะทมาปนดวยเครองปนไอศกรมไดเปนไอศกรมโยเกรตจากกะททมจลนทรย

โยเกรตมากกวา 107 CFU/g ตลอดระยะเวลาการเกบรกษานาน 6 เดอน ทอณหภม -18 องศาเซลเซยส

จากผลงานวจยดงกลาวไดรบความสนใจจากบคคลหลายกลมกอใหเกดการน�าผลงานวจยไปใชประโยชนหลากหลายรปแบบ

ไดแก การตพมพผลงานวจยในวารสารนานาชาต คอ International Food Research Journal การบรการวชาการ เรอง

การผลตไอศกรมโยเกรตจากกะท นสตจฬาลงกรณมหาวทยาลย หลกสตรบรหารธรกจมหาบณฑต น�าขอมลงานวจยไปท�า

แผนธรกจ ผประกอบการม ความประสงคขอรบการถายทอดเทคโนโลยเพอน�าไปตอยอดในเชงธรกจ นกวจยจาก

ส�านกงานกองทน สนบสนนการวจยน�าผลงานวจยไปตอยอดท�าโครงการวจยศกษาความเปน

ไปไดในการ ลงทนไอศกรมโยเกรตกะท

สงเคราะหความรจากผลงานวจย

9จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557

การประเมนผลกระทบของโครงการบรการวชาการสสงคม

มหาวทยาลยราชภฏพบลสงครามปงบประมาณ2555–2556

ผชวยศาสตราจารย ดร.นคม นาคอาย

คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม

จากการทบทวนวรรณกรรมเกยวกบการประเมนผลกระทบ ตวบงชผลกระทบ และตวบงชการประกนคณภาพทเกยวของ

กบผลกระทบเมอน�ามาเชอมโยงกบ ผลการวเคราะหสารสนเทศจากการบรการวชาการสสงคมในสวนทเกยวของกบผลกระทบทคาด

หวงและเปนประโยชนจากการบรการวชาการสสงคม ซงไดรบงบประมาณสนบสนนผานสถาบนวจยและพฒนา ชวงปงบประมาณ

2555 – 2556 จะสามารถก�าหนดมตของผลกระทบได 5 มต 11 ตวบงชส�าคญ (key performance Indicators) ดงน

มตผลกระทบทางสงคม ม 6 ตวบงช ประกอบดวย 1) ความสามารถในการประยกตใชความรของผรบบรการใน

การพฒนา 2) เครอขายความรวมมอ / เครอขายขยายผล 3) แหลงเรยนร / ฐานขอมลความรทเปนประโยชน 4) ประโยชน

และคณคาตอคนในสถาบน หรอตอผใหบรการวชาการ 5) การน�าผลการบรการวชาการมาปรบปรงกระบวนการบรการวชาการ

6) การไดรบรางวล / ไดรบการยกยองของผใหบรการวชาการ

มตผลกระทบทางเศรษฐกจ ม 2 ตวบงช ประกอบดวย 1) คณภาพของผลตภณฑ หรอผลงานของผรบบรการวชาการ

2) มลคาทางเศรษฐกจทเกดกบบคคล กลมคน และชมชน

มตผลกระทบทางวฒนธรรม ม 1 ตวบงช คอ

การพฒนาบนพนฐานอตลกษณของกลมผรบบรการ

มตผลกระทบทางสงแวดลอม ม 1 ตวบงช คอ สภาพ

แวดลอมทดของชมชน / หนวยงาน / พนททไดรบการบรการวชาการ

มตผลกระทบทางสขภาพ ม 1 ตวบงช คอ สขภาพ

ของผรบบรการ

นอกจากนน ผวจยไดคนพบธรรมชาตของผลกระทบบาง

ประการทนาสนใจ 3 ประเดน ประกอบดวย

1. ความชดเจนของผลการด�าเนนงานตามโครงการทสามารถเชอมโยงกบการวเคราะหผลกระทบ เกดขนในโครงการ

บรการวชาการทมความตอเนอง มากกวาโครงการบรการวชาการทด�าเนนการในระยะสน

2. กลมโครงการตามแนวพระราชด�าร สามารถน�าผลการด�าเนนโครงการมาวเคราะหเชอมโยงไดครอบคลมมตของ

ผลกระทบ ตวบงชผลกระทบ และตวบงชการประกนคณภาพ มากกวา กลมโครงการบรการวชาการสสงคม และกลมโครงการ

พฒนาครและบคลากรทางการศกษา

3. มตผลกระทบทางสงคม มจ�านวนตวบงชมากทสด เมอเทยบกบมตอนๆ

ผลการศกษาขางตน น�ามาสการสรางเครองมอวดผลกระทบ เพอประเมนผลกระทบทเกดขนจากการบรการวชาการส

สงคมกบขอมลเชงประจกษ ทงผลกระทบทคาดหวง เปนประโยชน และไมเปนประโยชน ในพนทจรงตอไป

10 จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557

โครงการบรการวชาการ “การจดการขยะชมชนบรเวณล�าน�าเขก”ดร.สขสมาน สงโยคะ และคณะ

คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม

งานวจยสชมชน

ปจจบนปญหาจากการเพมขนของปรมาณขยะหลาย

แหงของประเทศไทยก�าลงเขาขนวกฤต ซงหนงในนนคอบรเวณ

แหลงทองเทยวส�าคญ เสนทางหลวงสายเอเซยหมายเลข 12

เปนเสนทางคมนาคมส�าคญทเชอมระหวางภาคเหนอและภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทยซงรฐบาลวางแผนใหเปน

หนงในเสนทางยทธศาสตรสายเศรษฐกจตะวนออก-ตะวนตก

(East-West Economic Corridor) ทเชอมระหวางเมอง

เมาะล�าเลง ประเทศพมา และเมองดานง ประเทศเวยดนาม

เสนทางหลวงแผนดนนตงแตเขตอ�าเภอวงทอง จงหวดพษณโลก

จนถงรอยตอระหวางอ�าเภอหลมสก จงหวดเพชรบรณ จดวา

เปนเสนทางสเขยวของพนทจงหวดพษณโลก เนองจากถนน

จะวงขนานไปกบล�าน�าเขก ตลอดสองขางทางจงอดมไปดวย

ปาไม พชพรรณนานาชนด สงผลใหนกทองเทยวทนยมการ

ทองเทยวเชงนเวศนสนใจแวะเวยนมาทองเทยวและพกผอน

ตามสถานทพกตาง ๆ เปนจ�านวนมาก ผลพวงการบรโภคของ

ประชาชนในพนทและนกทองเทยวท�าใหแนวโนมปรมาณขยะใน

พนทล�าน�าเขกเพมมากขนและเกนขดความสามารถขององคกร

ปกครองสวนทองถนทจะก�าจดใหหมดไปไดหากไมมการจดการ

ทด การแกปญหาสามารถท�าไดหลากหลายวธการหนงในวธการ

นนคอการลดปรมาณขยะดวยการใหผทงขยะคดแยกขยะกอน

ทง ขยะสวนหนงทคดแยกจะเปนขยะมมลคาสามารถน�าไป

reuse หรอ recycle ได ขยะสวนหนงอาจน�าไปท�าเปนปย

หมกเพอใชในการเกษตรกรรมซงเปนอาชพหลกของประชาชน

ในพนทน จงคงเหลอสวนทจะทงนอยลงการคดแยกขยะจ�าเปน

ตองใหประชาชนผทงขยะยอมรบวธการคดแยกและยอมปฏบต

ตาม นนคอการสงเสรมใหประชาชนมสวนรวมในการคดแยก

ขยะกอนทง ซงเปนแนวทางการด�าเนนการบรการวชาการท

มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม โดยสาขาวชาวทยาศาสตร

สงแวดลอม คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย ไดเขาไปมสวน

รวมกบชมรมรกษน�าเขกโดยใชกลไกทางการศกษาบรณาการกบ

การจดการเรยนการสอนของสาขาวชาฯ ในรายวชาการควบคม

มลพษสงแวดลอม และรายวชาการจดการทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม ผลกดนใหนกเรยนและครในโรงเรยนบรเวณล�า

น�าเขกเปนผมสวนรวมในการคดแยกขยะภายใตโครงการธนาคาร

ขยะในโรงเรยน ดวยการใหนกเรยนคดแยกขยะจากบานและ

น�าเอาขยะมมลคา เชน กระดาษ ขวดแกว ขวดพลาสตกมา

ฝากทธนาคารขยะของโรงเรยนเพอรวบรวมขายขยะมมลคาบาง

ประเภทครกจะสอนใหน�ามาแปลงใชใหมโดยใชวธการงาย ๆ

โดยมงหวงใหเกดการขยายผลการคดแยกขยะไปสชมชนตอไป

ซงตลอด 3 ป ของการด�าเนนการโดยใชงบประมาณสนบสนน

จากภาครฐและเอกชนหลายหนวยงาน อาท ส�านกงานกองทน

สนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) โครงการปนโอกาสวาด

อนาคต โดยมลนธเอสซจ กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม

และงบประมาณสนบสนนจากมหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม

ผานทางสถาบนวจยและพฒนา กอใหเกดธนาคารขยะในพนท

ล�าน�าเขกกวา 10 แหง โดยองคความรทน�าไปถายทอดและ

บรการวชาการสวนหนงไดมากจากการบรณาการจากงานวจย

เรอง แผนการบรหารจดการขยะทเหมาะสมของชมชนกรณ

ศกษา : เทศบาลต�าบลในเมอง อ�าเภอพชย จงหวดอตรดตถ

และการน�ารองการจดการขยะชมชนกรณศกษา : เทศบาล

ต�าบลในเมอง อ�าเภอพชย จงหวดอตรดตถ (ปท 2) ซงเปน

งานวจยทอาจารยในสาขาวชาวทยาศาสตรสงแวดลอม ไดรบ

การสนบสนนจากส�านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาตประจ�า

ป 2553-2555

11จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557

บทเรยนทไดจากการเรยนรในการบรการวชาการการจดการขยะชมชนบรเวณล�าน�าเขก

ภายหลงการใหบรการวชาการฯ โดยบรณาการกบการ

เรยนการสอนในรายวชาการควบคมมลพษสงแวดลอม และ

รายวชาการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สง

ผลใหนกศกษาสาขาวชาวทยาศาสตรสงแวดลอมทลงทะเบยน

เรยนในวชาดงกลาวรอยละ 100 มความรความเขาใจดานการ

จดการขยะในครวเรอนเพมขน นอกจากนการน�านกศกษาเขา

มาเปนกลไกขบเคลอนการท�างานยงสงผลใหนกศกษาทเรยนฝก

กระบวนการคด วางแผนท�างานรวมกนเปนทม ลงมอปฏบต

และแกไขปญหาดวยตนเอง อกทงยงสรางจตสาธารณะใหกบ

นกศกษากลมดงกลาว

ในดานของการจดการขยะในพนท โครงการบรการ

วชาการดงกลาวสามารถสงเสรมใหเกดธนาคารขยะในพนทล�า

น�าเขกกวา 10 แหงการด�าเนนโครงการธนาคารขยะของบาง

โรงเรยนสามารถประสบความส�าเรจไดด ในขณะทหลายแหง

ไมประสบความส�าเรจ ซงความส�าเรจของธนาคารในโรงเรยน

สวนใหญทเกดขนเกดจากความใสใจของผบรหารหรอคณครท

ปรกษาในแตละโรงเรยนเปนหลก รวมถงความเขมแขงและรบ

ผดชอบของคณะกรรมการด�าเนนโครงการธนาคารขยะซงเปนทม

นกเรยนทคดเลอกตวแทนมาด�าเนนในแตละโรงเรยน อยางไร

กตามเสยงสะทอนจากหนวยงานในพนท ทงภาคประชาชน

และเอกชน อาท ชมรมรกษล�าน�าเขกซงเปนภาครวมในการ

ท�างาน ไดสะทอนภาพรวมของการด�าเนนโครงการวาชวยลด

ระดบความรนแรงของปญหาเกยวกบจดการขยะในพนทล�าน�า

เขกไดในระดบหนง โดยพบวามปรมาณขยะในล�าน�าเขกลดลง

และประชาชนในพนทเรมตระหนกถงความส�าคญของการจดการ

ล�าน�าและของเสยทเกดขนในพนท

-----------------------------------------

12 จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557

โครงการอบรมหลกสตร

“แนวคด รปธรรม และเครองมอการท�างานวจยเชงปฏบตการทเนนการมสวนรวมของชมชน”

เกรดความร

มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม โดยหนาทในการเรยนรและเสรมสรางความเขมแขงของผน�าชมชน ผน�าศาสนาและ

นกการเมองทองถนใหมจตส�านกประชาธปไตย คณธรรม จรยธรรม และความสามารถในการบรหารงานพฒนาชมชนและ

ทองถนเพอประโยชนของสวนรวม เสรมสรางความเขมแขงของวชาชพคร ผลตและพฒนาครและบคลากรทางการศกษาใหม

คณภาพและมาตรฐานทเหมาะสมกบการเปนวชาชพชนสง ศกษาและแสวงหาแนวทางพฒนาเทคโนโลยพนบานและเทคโนโลย

สมยใหมใหเหมาะสมกบการด�ารงชวตและการประกอบอาชพของคนในทองถน รวมถงการแสวงหาแนวทาง เพอสงเสรมใหเกด

การจดการ การบ�ารงรกษา และการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางสมดลและยงยน ศกษา วจย สง

เสรมและสบสานโครงการอนเนองมาจากแนวพรราชด�ารในการปฏบตภารกจของมหาวทยาลยเพอการพฒนาทองถน

งานวจยของมหาวทยาลยราชภฏพบลสงครามสวนใหญมกเปนงานวจยเชงเดยว ซงเปนงานวจยพนฐานและมงานวจย

ประยกตในศาสตรสาขาของตนเอง ยงไมมงานวจยในลกษณะของการมสวนรวมของชมชนทองถนหรอผประกอบการ หรอผ

ใชประโยชนรวมเปนภาคเครอขายในการท�าวจยมากนก ในการท�างานระหวางมหาวทยาลย นกวจย และชมชนทองถนใหม

ประสทธภาพนนจ�าเปนตองอาศยทกษะในการท�างานรวมกน โดยเฉพาะหนวยงานบรหารจดการงานวจยตองเปนแกนกลางหลก

ในการผลกดนความรวมมอระหวางนกวจยและชมชนดงกลาว และทกษะการท�างานในชมชนทองถนจงเปนทกษะส�าคญทบคลากร

นกวจยของมหาวทยาลยตองไดรบการพฒนาอยางเรงดวน ดงนน สถาบนวจยและพฒนา โดยความรวมมอกบมลนธเพอทองถน

ซงมประสบการณในการจดอบรมหลกสตรดงกลาวมาเปนระยะเวลานาน จงรวมมอกนจดท�าโครงการอบรมหลกสตร “แนวคด

รปธรรม และเครองมอการท�างานวจยเชงปฏบตการทเนนการมสวนรวมของชมชน” ระยะเวลาการอบรม 3 วน ตงแตวนท

4 - 6 มนาคม 2557 ณ ชมชนบานรองกลา อ.นครไทย จ.พษณโลก และ อบต.บานยาง อ.วดโบสถ จ.พษณโลก ขนโดยม

วตถประสงค เพอใหผเขารวมกจกรรม นกวจย และคณาจารยไดเรยนรแนวคดและรปธรรมของการท�างานวจยเชงปฏบตการท

เนนการมสวนรวมของชมชน และไดมทกษะ และเครองมอในการศกษาชมชนอยางมสวนรวม สามารถตงค�าถาม การออกแบบ

กระบวนการ และการใชเครองมอสรางการมสวนรวม การจดกระบวนการเรยนรรวมกบชมชน ทสอดคลองกบกลยทธของ

มหาวทยาลยและตอบสนองตอความตองการของพนท และสอดคลองกบสถานการณภายนอกทเปลยนแปลงไป

ผลจากการด�าเนนโครงการอบรมหลกสตร “แนวคด รปธรรม และเครองมอการท�างานวจยเชงปฏบตการทเนนการม

สวนรวมของชมชน” ในครงน จะท�าใหคณาจารยทเขารวมการอบรมมความรความเขาใจ และทกษะในการท�างานวจยเชงปฏบต

อยางมสวนรวมกบชมชนเพมขน มหาวทยาลยมความเขมแขงทางวชาการ มกระบวนการในการพฒนาบคลากรและนกศกษารวม

ทงชมชนทองถนใหมการพฒนาอยางยงยนตามหลกปรชญาของมหาวทยาลย อนจะเปนพลงขบเคลอนและยกระดบการวจยของ

มหาวทยาลย เพอประโยชนตอชมชนทองถน สงคมและประเทศชาตตอไป

การอบรมเชงปฏบตการในครงน ไดรบความอนเคราะหจากทาน ศ.ดร.ปยะวต บญหลง ผทรงคณวฒและทมวทยากร

จากมลนธสถาบนวจยและพฒนาเพอทองถน ทมความรความเชยวชาญและประสบการณในการท�างานวจยเชงปฏบตการทเนน

การมสวนรวมของชมชนใหเกยรตมาเปนวทยากร ใหความรและเสรมทกษะใหแกผเขารบการอบรม ซงเปนนกวจย บคลากร

ของมหาวทยาลยราชภฏพบลสงครามรวมถงคณาจารยทสนใจ รวมจ�านวนทงสนกวา 50 คน

จากการเขารวมกจกรรมในครงน สามารถเกดการเรยนรและทกษะในการศกษาชมชนอยางมสวนรวมและน�ามาใชในการ

วจยเชงพนทและทองถน ไดอยางเปนรปธรรมมากยงขน และผเขารวมอบรมเกดองคความรจากการอบรมหลกสตรฯ ดงน

13จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557

การศกษาชมชนอยางมสวนรวม

หมายถง ชองทางและวธการทจะชวยใหชมชนสามารถเหนคณคาของการแลกเปลยนความคดประสบการณ การวเคราะห

ภาวะชวตของชมชน การวางแผน และด�าเนนการโดยชมชนเองใน

กระบวนการศกษาชมชนอยางมสวนรวม คนนอก นกวจย นกพฒนา หรอนกวชาการจะมบทบาทชวย

แนะวธเทคนคตาง ๆ เพอใหการวเคราะหชมชนเปนไปอยางรวดเรว ไมเครยดและมสวนรวม

หลกการศกษาชมชนอยางมสวนรวม

1. การเรยนรจากชาวบาน เรายดหลกการเรยนรจากชาวบานโดยตรง ถอวาชาวบานเปนคร โดย เรยนรเกยวกบสภาพ

ทางกายภาพ ชวภาพ เศรษฐกจและลงคม

2. การเรยนรอยางรวดเรวและกาวหนา คนหาความจรงอยางจรงจง โดยค�านงถงความยดหยนของ วธการ การใช

โอกาสใหเปนประโยชน การท�าตวอยาง เพอใหเกดการเรยนร การถามซา การ ตรวจสอบ ความถกตอง ทงนไมยดรปแบบ

และวธการทตายตว แตปรบตวใหเขากบ กระบวนการเรยนรทก�าลงด�าเนนอย

3. การลดความผดพลาดทอาจเกดจากการเรยนร ทยดสมมตฐานของตวเองเปนเกณฑ

4. เรามกจะมสมมตฐานของเราตอการเรยนรหนง ๆ ในหมบาน ซงเปนตนเหตใหเกดการเรยนรท ผดพลาดไตตงนน

เราจงควรยดหลกการฟงใหมาก พดแตนอย ไม,รบรอนแตเรยนรอยางชดเจน และตามสบาย ไม,ยดเอาตวเองเปนส�าคญและ

การสงการประการส�าคญคอหาโอกาสพดคยกบ คนยากจนและสตรเพอเรยนรปญหาและความจ�าเปนเรงดวนของเขา

5. การจดความสมดล เราควรจดความสมดลระหวางค�าใชจายกบประโยชนทไตรบจากการเรยนร ขอมลทเปนจรง กลาว

คอควรรวาเรองใดไมคมค�าตอการเรยนร เรองใดไมตองการความแมนย�า มากหรออกนยหนงเราไมท�าอะไรเกนความจ�าเปน หรอ

ประมาณการอยางถกตองดกวาท�าอยาง แมนย�าแตผด

6. การตรวจสอบความถกตอง ตรวจสอบความถกตองโดยใชสงตาง ๆ ประกอบกนเชน วธการหาขอมล ประเภทของ

ขอมล ผวจย สาขาวชา เปนตน ซงอาจใชถง 3 อยาง เพอตรวจสอบความ ถกตอง

7. ความหลากหลาย เรายดหลกการแสวงหาความแตกตางมากกวาการใชค�าเฉลย โดยเจาะจงหา ตวอยางทมความ

หลากหลายแทนการสมตวอยาง

8. จดหาสงอ�านวยความสะดวก และกระตนใหชาวบานท�าการศกษาคนควาเอง วเคราะหเอง และ เสนอผลการศกษา

เอง การกระท�าตงกลาวเปนกระบวนการทชาวบานไตเรยนรเรองราวท

ท�าการศกษาและมความรสกเปนเจาของสงทเขาคนพบ เราอาจจะมความจ�าเปนในระยะ เรมแรกของกระบวนการเรยนร

หลงจากนนเราจะถอยไปอยขางหลงหรอเลยงไปทอน โดยไมม การสมภาษณหรอขดจงหวะในขณะทชาวบานก�าลงด�าเนนการ

ศกษา โดยสรป อาจกลาวไตวา เราจะเปลยนบทบาทจากผวจยหรอผคนหาขอเทจจรงเปนผอ�านวยความสะดวก

9. ความตนตวและความรบผดชอบตอการตรวจสอบขอบกพรอง เราเปนผอ�านวยความสะดวกจะ ตรวจสอบพฤตกรรม

ของตวเองตลอดเวลาและมความพยายามทจะท�าใหดขน โดยกระกอบดวย 2 สวน คอ ประการแรก นอมรบวจารณญาณท

ดทสดของตนเองหรอผรวมงาน มากกวา กฎเกณฑตายตวในคมอ

10. การเรยนรจากกนและกน มการแลกเปลยนขอมลและแนวคดระหวางชาวบานดวยกนเอง ระหวางชาวบานและ

บคคลภายนอก นอกจากนควรมการแลกเปลยนระหวางหนวยงานในเรอง การอบรม พนทสนามและประสบการณ

14 จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557

ในการศกษาชมชนอยางมสวนรวม ผศกษาสามารถและเกบรวบรวมขอมลตามความตองการไดหลายประเดน การเกบ

ขอมล บางครงกขนอยกบตวผศกษาเองวาตองการศกษาขอมลดานไหนเพอ จดประสงคของกจกรรมใด ในทนจะขอแจกแจง

ประเดนการศกษาขอมลดานตาง ๆ ทสามารถหาไดจากวธการนแตพอสงเขป ดงน

ประเดนหลก ประเดนรอง

- ทตง อาณาเขตทส�าคญในชมชน

ลกษณะทางกายภาพ - สภาพการตงบานเรอน บรเวณไรนา นา สวน บอนา

-ทรพยากรธรรมชาตและระบบนเวศ เชนแหลงนา ตนไม ฯลฯ

- โครงสรางอายประชากร

- ผม/ไมมสญชาตไทย

- จ�านวนครวเรอน

ประชากร - อตราการเกด การตาย ในรอบปทผานมา

- ประชากรวยแรงงาน วยทารก วยเรยน

- การยายถน

- สตรวยเจรญพนธ ฯลฯ

- การใชประโยชนทดน

- การจดการลมน�า ปาไม

- อาชพ

- การถอครองพนทการเกษตร

เศรษฐกจ - ฤดการผลต, ปฏทนการเกษตร

- ชนดของพชทปลกในแตละพนท

- ผลผลต รายได

- หนสน

- ชนดและจานวนของสตวเลยง

ฯลฯ

- ทรพยากรทางการศกษาทมในชมชน

- ความรพนฐานของประชากร

- ความตองการทางการศกษา

การศกษา จ�านวนผร/ไมรหนงสอ

- จ�านวนนกเรยนทส�าเรจการศกษาระดบตาง ๆ

- จ�านวนผเขารวมกจกรรมการศกษานอกโรงเรยนประเภทตาง ๆ

- ผน�าและบทบาทของผน�า

- การรวมกลม การแบงกลม

ระบบเครอญาต

- ความเชอ ศาสนา

- ภมปญญาของชาวบานหรอบคคลทมบทบาทพเศษ เชน หมอผ คนทรง

ชางฝมอ ผร ผอาวโสในชมชน ฯลฯ

- จ�านวนผตดยาเสพตดชนดตาง ๆ

- การใหภมคมกนโรค

- การคมก�าเนด

คณภาพชวต - แหลงน�าเพอการอปโภคบรโภค

- ครวเรอนทมสวมถกสขลกษณะใช

- ผเสยงตอการตดเชอเอดส, ผตดเชอเอดส ผปวยเอดส

- ความเจบปวยตาง ๆ และบคลากรทางการรกษาพยาบาล

15จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557

ขนตอน/วธการ

วธการนสามารถใชอปกรณหลาย ๆ อยางในการด�าเนนการศกษาขนอยกบสถานทและกลมเปาหมายทตองการศกษาเกบ

ขอมล ถาสถานทอยหางไกลการคมนาคมมาก ๆ หรอการคมนาคมไมสะดวก การน�าเอาอปกรณเขาไปจดกจกรรมคงเปนเรอง

ยงยากพอสมควร เปนกลมทมปญหาเรองการสอสารทางภาษา อาจเปนชนกลมนอยทใชภาษาคนละภาษากบผเกบขอมล หรอ

ชาวบานทขาดทกษะในการเขยน เปนตน ดงนนการใชอปกรณจงจ�าเปนตองเลอกใชใหเหมาะสมกบขอมลทตองการ สถานท และ

กลมเปาหมายทเราตองการศกษาเกบขอมลนน ๆ ดวย อยางไรกตามใครขอเสนอแนะวสดทจ�าเปนตองใชในกจกรรมดงตอไปน

1) วสดในการเขยน เชน กระดาษโปสเตอรหรอกระดาษอนทใชแทนกนได สเคม ปากกา ดนสอ

2) วสดจากธรรมชาต เชนกงไม ใบไมกอนดนกอนหนขนาดตาง ๆ เมลดพชชนดตาง ๆทม อยในทองถน เชน

เมลดขาวโพด เมลดถว ฯลฯ

3) ในกรณทไมสามารถจะหาวสดในขอ 1 อาจจะใชลานดนหรอลานซเมนตแทนและใชไมขดไฟหรอถานเขยนแทน

กได

ขนตอนทวไปในการศกษาชมชนอยางมสวนรวม

การท�ากจกรรมประกอบดวยขนตอนดงตอไปน

1) การก�าหนดประเดนทตองการจะศกษา ผท�าการศกษาจะตองก�าหนดประเดนปญหาท ตองการจะศกษาไวกอน

การท�ากจกรรม เพอเปนแนวทางในการตงค�าถามขณะท�ากจกรรมกบกลมเปาหมาย

2) ขนลงมอปฏบตกจกรรม ในขนตอนนตองมการสรางความคนเคยกบกลมเปาหมายกอน โดยวธการแนะน�าตว

หรอวธการอน ๆ ตามความเหมาะสม แลวจงเชญชวนใหเขารวมกจกรรม

3) เรมสนทนาถงลกษณะการตงบานเรอน ชกชวนใหท�าแผนทหมบานอยางงาย ๆ ลงในกระดาษทเตรยมไว

ตอจากนนผเกบขอมลจะปอนค�าถามตามทก�าหนดไวใหกลมเปาหมาย ใชแผนทและอปกรณทเตรยมไวเปนสอใน

การใหขอมล เชน ถาตองการทราบจ�านวนของผยายถนของแตละครอบครวกก�าหนดใหผรวมกจกรรมน�ากอนหน 1

กอนแทนคน 1 คนไป วางไวทแผนทบานทมผยายถน กจะไดขอมลของผยายถนตามทตองการ หรอถาตองการ

ทราบจ�านวนผทอานออกเขยนไดกขอใหชาวบานเอาเมลดพช 1 เมลด หรอใบไม 1 ใบ ใสไวแทน เปนตน

4) การจดบนทกขอมล ขอมลทไดจากการท�ากจกรรมควรไดรบการจดบนทกไวทนท มฉะนน จะเกดสญหาย

เพราะในกระบวนการท�ากจกรรมจะมการเคลอนไหวของขอมลอยตลอดเวลา

5) การตรวจสอบขอมล การตรวจสอบขอมลสามารถท�าไดทนทในขณะทท�ากจกรรมด�าเนนอย เพราะในกระบวนการ

ของวธการน ผใหขอมลจะแสดงความคดเหนตอขอมลทเพอนในกลมใหอยตลอดเวลา ในกรณทความคดเหนตอ

ขอมลของผใหไมตรงกน จงถอวาการตรวจสอบ ขอมลเปนการตรวจสอบโดยกลมผใหขอมลเอง

6) ประเดนทจะศกษาจะเรมจากประเดนทเปนรปธรรม เชน แผนททตงของแตละครวเรอน จ�านวนสมาชก ฯลฯ

แลวคอย ๆ เปลยนเปนประเดนทเปนนามธรรมขนเรอย ๆ เชน ระบบ เครอญาตความสมพนธในชมชน เปนตน

7) พยายามสงเสรมใหชาวบานทมารวมกจกรรมไดอภปราย ถกเถยง หรอปรบปรงขอมลอยเรอย ๆ เพอเปนการ

ตรวจสอบขอมลวธหนงไปดวย

8) วธการนจะไดผลดยงขน ถากจกรรมดงกลาวสามารถน�าไปสการอภปราย เพอหาแนวทาง แกปญหา และลงมอ

ท�าจรง ๆ เพอแกปญหาของชมชน

9) พยายามหลกเลยงการใชตวหนงสอหรอตวเลขตลอดเวลาทใชเทคนคน และถาเปนไปได ควรพยายามหลกเลยง

การใชปากกาหรอสเมจกเพอเขยน แตพยายามใชวสดทหาไดใน ทองถน เชน กอนหน กอนกรวด เมลดพช

เปนดน

16 จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557

วธการ/เครองมอตางๆของการศกษาชมชนอยางมสวนรวม

1. เครองมอ/ วธการทวไป

1.1 ศกษาขอมลทตยภม

1.2 การสงเกตโดยตรง / มสวนรวม (ขณะศกษา, รวมกจกรรม)

1.3 การสมภาษณกงโครงสราง เชน การสนทนากลม สมภาษณกลม สมภาษณผใหขอมลส�าคญ รายบคคล

2. เครองมอ/ วธการศกษาชมชนอยางมสวนรวมเฉพาะ

2.1การท�าแผนทแบบตางๆ

2.1.1ภาพตดขวาง

ภาพตดขวางเปนเครองมอทใชในการแลกเปลยนพดคยเกยวกบการใชประโยชนทดน โดยเฉพาะรปแบบการใชทดนใน

แตละระดบความสงของพนท ซงสามารถท�าขอมลยอนหลงดวยภาพตดขวางหลายอนเปรยบเทยบกน ใหเหนถงความเปลยนแปลง

ของรปแบบการใชทดน และการใชประโยชน จากปาของชมชน

วธการในการท�าภาพตดขวาง

1) ทมงานควรมความรเบองดนเกยวกบขอบเขตพนทของชมชน และชมชนใกลเคยง โดย การหาขอมลทตยภม

ทตงของชมชนมาเปนขอมลพนฐาน รวมกบการสอบถามพดคย

2) การเลอกจดตดขวาง พจารณาจากรปแบบของลมน�า จากยอดเขาสล�าหวย ควรเลอก บรเวณหรอจดท

ผานชมชน ทมความกวางมากทสด เพอจะไดจดท�าขอมลการใชทดน ใหครบถวนมากทสด

3) เรมท�าภาพตดขวางจากจดทต�าทสดคอล�าหวย ตอดวยทราบรมล�าหวย ทดอน ทราบ เชงเขา ไหลเขา และ

สนเขา

4) ลงขอมลการใชทดนเปนรปภาพ เชน ทนา ชมชน ไรขาว ไรงา ไรขาวโพด สวนมะมวง พนทปา

5) แลกเปลยนพดคยท�าขอมล ทไดจากภาพตดขวาง ปรบภาพจากขอมลทไดใหสมบรณ ขน

2.1.2แผนทรอบในและรอบนอก

แผนทรอบใน และแผนทรอบนอก เปนแผนทพนฐาน ทงายแกการจดท�ารวมกบชมชน เปนเครองมอทส�าคญในการสราง

ความคยเคยกบคนในชมชน เพราะในกระบวนการจดท�านน จะตองพดคยสอสารกบคนในชมชนเปนหลก ผานการเดนดสถาน

ทตาง ๆ รวมกน จงสามารถเขาถงบานทเราสนใจไต นอกจากนยงสามารถสรางความมนใจใหกบชมชน เพราะจะเปนผลงมอ

ท�าแผนทดวยตนเอง โดยม "เรา" เปนกองเชยร คอยตงค�าถาม คอยแนะน�าการท�าแผนท และทส�าคญคอขอมลตาง ๆ ทจะ

น�ามาท�าแผนทนน ชมชนจะรมากกวาเรา (หรอชมชนเทานนทรเราไมรเลย) ชมชนจะรสกวาเขากมความรเหมอนกน คนนอก

อยางเราชางไมรอะไรเลย ท�าใหเกดความมนใจในการน�าเสนอเรองราวอน ๆ ของตน

ประเดนขอมลทจะน�ามาลงในแผนท จะเปนเรองอะไรบาง กแลวแตเราจะก�าหนด ในแผนทรอบในสวนใหญจะเปน ท

ตงบานเรอน วด โบสถ โรงเรยน สถานอนามย ประปาของหมบาน สสาน สถานทประกอบพธกรรม เปนตน แผนทรอบ

นอก จะเปน แมน�า ล�าธาร ปาไมการปลกพช พนทเลยงสตวเขตอนรกษพนธปลา ปาสมนไพร เปนตน

วตถประสงค

1) เพอเปนเครองมอในการสรางความสมพนธความคนเคย และความมนใจกบคนในชมชน

2) เพอสรางการมสวนรวมของคนหลากหลายกลมในชมชน ทกฐานะ อาชพ เพศ วย เนองจากตองน�าเสนอขอมล

ทหลากหลาย และลงมอท�าแผนทดวยตนเอง

3) เพอใหมขอมลทเปนรปธรรมทงภายในชมชน บรเวณรอบนอกชมชน เปนฐานในการพดคยหาขอมลในเชงลกตอไป

4) เพอใชเปนสอในการศกษาเผยแพรอยางกระชบและครอบคลม จนเหนภาพรวมของ ชมชนได

17จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557

ประเดนขอมลทใชประกอบในการท�าแผนทรอบใน

1) ทตงของครวเรอน (ทกครวเรอนในชมชน)

2) บานของบคคลส�าคญในหมบาน (บานผน�า ผรดานตางๆ หวหนากลม ฯลฯ)

3) ทตงโครงสรางพนฐานของชมชน เชน ถนน ประปาหมบาน สะพาน ฯลฯ

4) พนททางสงคม เชน ลานวฒนธรรม ปาชา ททาพธกรรมตางๆ เปนดน

ประเดนขอมลทใชประกอบในการท�าแผนทรอบนอก

1) ขอบเขตของหมบาน

2) ขอบเขตทรพยากร ดน นา ปา สตวปา สมนไพร

3) ขอบเขตการจดการทรพยากรของชมชน (การใชทดนปลกพช เลยวสตวฯลฯ)

4) ทตงโครงสรางพนฐานของชมชน

5) ทอยอาศยของชมชนโดยรวมของชมชน

วธการในการท�าแผนทรอบใน

1) ทมงานควรมความรเบองตนเกยวกบขอบเขตพนทของชมชน และรปรางของทตงหมบาน

โดยการหาขอมลทตยภมทตงของชมชนมาเปนขอมลพนฐาน รวมกบการสอบถามพดคย

2) ออกแบบขอบเขตของแผนทรอบใน ใหมขนาดพอเหมาะกบกระดาษทใชท�าแผนท

3) สอบถามถงขอมลจดส�าคญของพนท โดยเฉพาะจดทเปนกงกลางบานเพอเรมท�าแผนทจากจดนโดยการชกชวน

ใหชาวบานเรมลงรายละเอยดจากจดส�าคญของชมชน เชน ถนน ล�าเหมอง วด โรงเรยน บานผ!หญ บาน

ผน�าธรรมชาต บานผร แลวจงเพมเตมรายละเอยดเกยวกบความสมพนธตานตางๆ ตามตองการ เชน

สมาชกกลมออมทรพย กลมผใชน�า ฯลฯ

4) แลกเปลยนพดคยจากการท�าขอมลแผนทรอบใน เพมเตมรายละเอยดจากขอมลทไตให สมบรณขน

วธการในการท�าแผนทรอบนอก

1) ทมงานควรมความรเบองตนเกยวกบขอบเขตพนทของชมชน และชมชนใกลเคยง โดยการหาขอมลทตยภม

ทตงของชมชนมาเปนขอมลพนฐาน รวมกบการสอบถามพดคย

2) ออกแบบขอบเขตของแผนทรอบนอก ใหมขนาดพอเหมาะกบกระดาษทใชท�าแผนท

3) สอบถามถงขอมลจดส�าคญของพนท เพอชกชวนใหชาวบานเรมลงรายละเอยดจาก จดส�าคญของพนทชมชนกอน

เชน ล�าหวย ถนน พนทปา ทตงชมชน แลวจงไปลง รายละเอยดเกยวกบการใชทดน เชน แปลงนา ไร

งา สวนผก ฯลฯ

4) ลงขอมลการใชทดนเปนรปภาพ เชน ทนา ชมชน ไรขาว ไรงา ไรขาวโพด สวนมะมวง พนทปา ใน

รายละเอยด

5) แลกเปลยนพดคยจากการท�าขอมลแผนทรอบนอก เพมเตมรายละเอยดจากขอมลทไตให สมบรณขน

2.2การสรางแผนภมความสมพนธ

2.2.1 วเคราะหผเกยวของ (Stake Holder Analysis)เปนเครองมอทท�าใหทราบถง ผเกยวของกบงานนมขอบเขต

และสมพนธกบใครบาง เกดความชดเจนเกยวกบกลมเปาหมายหลก- รอง และกลมพนธมตรทตองประสานงาน ทรพยากร

บคคลทจะมาสนบสนนโครงการ เชน มใคร เกยวของกบโครงการบาง มบทบาทตอโครงการอยางไร มใครสนบสนนบาง เพอ

มาชวยกนคด และ ชวยกนท�างาน อกทงยงท�าใหทราบวาท�างานกบใคร (กลมเปาหมายคอใคร) ใครเปนคนด�าเนน โครงการ

ตอ (ทราบความยงยน/ตอเนองของโครงการ)

18 จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557

วธการด�าเนนการ

1) แบงผเขารวมเปนกลมยอย ใหแตละกลมวเคราะหจากโครงการของตนเองวามใครบางจะ

เปนผทเขามาเกยวของกบโครงการนนๆ โดยการใชสญลกษณสแทนกลมตางๆ ดงน

2) การวเคราะหกลมผเกยวของ ก�าหนดสญลกษณส แทนกลมผเกยวของ เชน

สแดง หมายถง ผทเขามารวม / ใครทเราเนน (กลมเปาหมายหลก, เปาหมายรอง) สด�า หมายถง ผทรวมสนบสนน

กจกรรม / งานโครงการ / พนธมตร / แนวรวม สเขยว หมายถง ผทจะชวยด�าเนนงานตอไปในกรณทโครงการ

สนสดในแตละกลมหลงทง 3 กลม มกลมยอยๆ อะไรบาง หรอสามารถทจะระบเปนตวบคคลใหชดเจนไปเลย

กไดในบางกรณทบคคลนนมผลส�าคญตอการด�าเนนงานมาก

การวเคราะหความส�าคญ ใชขนาดของวงกลม ก�าหนด วงกลมขนาดใหญแทน ความส�าคญมาก วงกลมท

เลกลงแทนความส�าคญทกดลงมาตามล�าตบ

การวเคราะหความสมพนธ ใช ระยะหาง แทนความใกลชดโครงการ แสดง ความสมพนธทใกลชดมาก

หรอหางออกไป ระตบของการเขามามสวนรวม

3) ระดมความเหนจากผเขารวม วาในการท�างานเรองนนๆ มผทเกยวของในลกษณะใด (สตางๆ) มความส�าคญ

มากนอยเพยงใด (ขนาดของวงกลม) มความสมพนธใกลชดกบเรอง นนๆ อยางไร(ระยะหางใกล-ไกล)

ผเกยวของนเปนสวนส�าคญในการจดวางบทบาทของผเกยวของทชดเจนขน และเครองมอนเหมาะ ส�าหรบ

การท�างานในรปแบบของ "เครอขาย" เพราะมผเกยวของมากหลายระดบและคนมาจากหลายพนทจงตองท�าความ

ชดเจนในเรองนรวมกนกอน

2.2.2 แผนผงเครอญาต เปนอกเครองมอทชวยใหชมชนไดถายทอดขอมลความสมพนธ เพอประโยชนตอการสราง

การมสวนรวมในการปฏบตงานรวมกน

วธการในการท�าแผนผงเครอญาต

1) ทมงานควรมความรเบองดนเกยวกบประชากรในชมชนวามตระกลส�าคญกตระกล และแตละตระกล มสมาชก

ในตระกลมากนอยเพยงใด โดยหาขอมลทตยภมทตงของ ชมชนมาเปนขอมลพนฐาน รวมกบการสอบถามพดคย

2) เลอกตระกลทมสมาชกมความสมพนธเชอมโยงกบตระกลอนมาเปนจดเรมตนในการท�าขอมลผงเครอญาต

3) ใชสญลกษณแทนเพศหญง(สามเหลยม) และชาย(วงกลม) เครองหมายแทน ความสมพนธ เชน +

คอ แตงงานกน ล�าดบบน คอ พอแม ล�าดบลาง คอ ลก และ หากเสยชวตแลวใหขดเสนพาดไว

4) แลกเปลยนพดคยจากการท�าขอมลแผนผงเครอญาต เพมเตมรายละเอยดจากขอมล ทไดใหสมบรณขน

2.2.3 แผนผงองคกรชมชน เปนเครองมอทชวยในการระดมขอมลกลมองคกรตางๆ ทม

อย ในชมชน และเปนเครองมอในการวเคราะหความสมพนธของกลมตางๆ ทมกนและกน

และความสมพนธทมผลตอศกยภาพของชมชน

วธการท�าแผนผงองคกรชมชน

ทมงานควรมความรเบองตนเกยวกบกลมของชมชน วามกลมส�าคญกกลม และแตละกลม มสมาชกในกลมมาก

นอยเพยงใดโดยหาขอมลทตยภมทตงของชมชนมาเปนขอมลพนฐานรวมกบการสอบถามพดคยเลอกตวแทนกลมเปาหมายระดบ

ตวแทนกลมทมความหลากหลายมแลกเปลยนเรยนรรวมกนในการท�าขอมลผงองคกรชมชนแลกเปลยนพดคยจากการท�าขอมล

แผนผงองคกรชมชน เพมเตมรายละเอยดจากขอมลทไดใหสมบรณขน

19จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557

2.3เสนทางประวตศาสตรชมชน(TimeLine)

เปนเครองมอในการชกชวนแลกเปลยนพดคยเกยวความเปนมาของชมชน โดยยอนกลบไปใหไตมากทสดเพอส�ารวจด

เหตการณทเกดขนในชมชนในทกๆ ดาน และสามารถใหเกดการวเคราะหขอมลเพอทบทวนความเปนมาของเรองราวตางๆ ใน

ชมชน ทงดานเศรษฐกจ การเมอง สงคม สงแวดลอม วฒนธรรม และทบทวนประสบการณการ ปรบตวของชมชนแตละ

ยคสมย ซงนอกจากจะเปนการสรางสมพนธทดกบชมชนแลว ยงชวยใหสามารถ ท�าความเขาใจกบทมาทไปของปรากฏการณ

ตางๆ ทเกดขนชมชน การเขาใจมตทางประวตศาสตรจะท�า ใหทงชาวบานและผทใชเครองมอน มองเหนวา อะไรเปนสาระ

ส�าคญทควรใสใจ อะไรเปนทนของชมชน ทสามารถน�ามาใชในปจจบน อะไรเปนสงทไมอาจแกไขได

การแบงยคสมยอาจจะพจารณาจากประวตศาสตรของประเทศ หรอประวตศาสตรของชมชน หรอเรองราวทชมชนให

ความส�าคญ ซงอาจไมจ�าเปนทจะตองเปนเหตการณเดยวกนกบประวตศาสตรของชาต การทตองใชเสนทางประวตศาสตรชมชน

ในการพดคยเพราะเปนการก�ากบประเดนของการ พดคยใหอยในประเดนนน ๆ

ค�าถามส�าคญในการศกษาเสนทางประวตศาสตรของชมชน ประกอบดวย 3 สวนคอ 1) อะไรคอ เหตการณส�าคญท

เกดขน 2) เหตการณนนๆ ไดสงผลกระทบตอคนในชมชนอยางไร 3) ชมชนมการปรบตวอยางไร

วธการท�าเสนทางประวตศาสตร

1) ลากเสนสมมต กลางกระดาน หรอกระดาษ

2) สอบถามถงเหตการณส�าคญทเกดขนในชมชนในแตละชวงเวลาจากผเขารวม แลวมผ บนทกเหตการณตางๆ

ตามล�าดบเวลาบนเสนสมมต

3) สอบถามรายละเอยดตามล�าดบวา แตละเหตการณ สงผลกระทบตอแตละคนอยางไรสงผลกระทบตอชมชน

อยางไร และแตละคนมการปรบตวอยางไรในชวงเวลานนๆ หรอ ชมชนมการปรบตวอยางไรในชวงเวลานนๆ

และบนทกขอมลไวตามชวงเวลาในขอ 2)

4) สรปพฒนาการของชมชนในชวงเวลาตางๆ รวมกน ชใหเหนการเปลยนแปลง และศกยภาพในการปรบตว

ของชมชน หากมเวลาสามารถเชอมโยงขอมลทสงผลกระทบตอ กนในแตละชวงเวลา

หากเปนไปไดในการศกษาเสนทางประวตศาสตรของชมชน นอกจากการพดคยกบผเฒาผแก ในชมชนแลวอาจศกษา

ขอมลไดจากสมดบนทก หรอเอกสารอางองตางๆ ทมอยในชมชน รวมทงการสรางโอกาสใหมเดกเยาวชนไดรวมเรยนรจาก

ผเฒาผแกไปพรอมๆ กนดวย

หมายเหต : ขอควรระวง

เนนการเกบขอมลโดยการสมภาษณ โดยไมใชเครองมอเสนทางประวตศาสตรก�ากบการพดคย ท�าใหชาวบานไมเหนเรอง

ราวทตอเนอง ไมเกดการล�าดบความคด ไมเกดการทบทวนตนเอง

2.4การท�าตารางจดล�าดบ (matrix ranking) หรอใหคะแนน (scoring) เปนเครองมอท จะชวยล�าดบความส�าคญ

จากประเดนทไดจากระดมสมองและตองการหาประเดนหรอสงทกลมเปาหมาย ใหความส�าคญหรอเรงดวน เพอสะทอนความ

เหนโดยรวมของกลมเปาหมายวาใหความส�าคญกบเรอง หรอประเดนใดเปนพเศษ

วธการท�าตารางจดล�าดบหรอใหคะแนน

1) ตดสนใจเลอกวาจะจดล�าดบหรอใหคะแนนเรองอะไร เชน ตนไม ตนไมทเปนอาหาร ไมดอก ไมประดบ

ประเภทเชอเพลง ผลไม

2) คนหาผใหขอมลหลก คนเดยวหรอมากกวา ทมความรในเรองนและมความเตมใจทจะ พดคยอภปราย

3) พดคยกบผเขารวมกจกรรม และรวมกนตดสนใจวาจะจดล�าดบหรอใหคะแนนของสงใด

4) ส�าหรบแตละรายการ ถามวาของสงนนดอยางไร อะไรอก แลวมอะไรอกและของนนเลว อยางไร

อะไรอก และอะไรอก

20 จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557

5) เขยนเกณฑเหลานนใหครบถวนโดยพยายามเปลยนจากสงทเปนดานลบใหเปนดานบวก

6) ขอใหผรวมกจกรรมจดล�าดบหรอใหคะแนนแตละรายการ โดยก�าหนดให 1=ดทสด 2=ดรอง ลงไป

หรอใหคะแนนแตละรายการจากคะแนนเตม 10 หรอ 5 หรอ 3

7) ถามค�าถามอน ๆ เพมเตม เชนเกณฑขอใดส�าคญทสด

- ถาจ�าเปนตองเลอกเพยงขอเดยว คณจะเลอกขอใด

- คณมแตละรายการเปนจ�านวนเทาไร และตองการจะมเทาไร

หมายเหต : ขอควรระวง

- อยาใชเกณฑของตวคณเอง นอกจากจะแยกจากเกณฑของผรวมกจกรรมอยาง ชดเจน

- อยาบรรยายใหการอบรม แตจงฟงและเรยนร

ค�าแนะน�า

- พยายามซกถามเจาะลกถงเกณฑอน ๆ

- ตดตามเพมเตมในประเดนทสนใจ

- ลองพยายามท�ากจกรรมนกบคนกลมอน

- คดคนหาวธการใหมๆ ในการท�ากจกรรมและปลอยใหผรวมกจกรรมคดคนหาวธของพวกเขาเอง

2.5ท�าปฏทนแบบตางๆ

ปฏทนอาหารจากปา ปฏทนอาหารจากน�า ปฏทนผกพนบาน ปฏทนการเพาะปลก ปฏทนประเพณวฒนธรรม ฯลฯ

ปฏทนแบบตางๆ ใชเปนเครองมอระดมขอมลเพอวางแผนการผลตหรอวางแผนการ ทางานในชวงเวลา เชน การผลต พช

อาหารจากปา พชอาหารจากน�า ประเพณในชมชน

วธการ

1) ทมงานน�าขอมลการสอบถามพดคย จากภาพตดขวาง แผนทรอบนอก แผนทองคกร ชมชน แผนทรอบ

ใน หรอโองชวต มาออกแบบตารางปฏทนหรอวงกลมปฏทนใหม รายละเอยดในการเตมขอมล

2) เลอกตวแทนกลมเปาหมายระตบตวแทนกลม ทมความหลากหลาย มแลกเปลยน เรยนรรวมกน ใน

การท�าขอมลปฏทนแบบตาง ๆ

3) แลกเปลยนพดคยจากการท�าขอมล เพมเตมรายละเอยดจากขอมลทไดใหสมบรณขน

2.6โองชวต

โองชวตเปนเครองมอในการสรางการมสวนรวมในการท�าขอมลเกยวกบแหลงทมา ของรายได และรายจายของชมชน

วธการ

1) เลอกตวแทนกลมเปาหมายทมความหลากหลาย มแลกเปลยนเรยนรรวมกนในการท�าขอมลโองชวต โดย

• เตรยมสอ ภาพโองบนกระดาษบรฟ

• ระดมขอมลจากผเขารวม เรอง รายได-รายจาย โดยแบงเปน รายไดภาค การเกษตร และรายไดนอก

ภาคการเกษตร, รายจายนอกภาคเกษตร และ รายจายในภาคการเกษตร

• น�าขอมลทไดมาน�าเสนอในสอทเตรยมไว โดยแบงเปน 4 สวน คอ สวนบน ประกอบดวยรายไดภาค

การเกษตร และรายไดนอกภาคการเกษตรทไหลเขาปากโอง) โดยใชขนาดของเสนแทนความมาก-นอย

ของรายไดทไหลเขา สวนดานลางคอ รรวทเปนรายจายนอกภาคเกษตร และรายจายในภาคการเกษตร

โดยใหขนาดของรรวแทนความมาก-นอยของรายจายทไหลออกจากโอง

21จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557

2) แลกเปลยนพดคยจากการท�าขอมล เพมเตมรายละเอยดจากขอมลทไดใหสมบรณขน รวมกนจดล�าดบรายได-ราย

จายโดยการใหสมาชกในกลมตดสตกเกอร(ใชสตกเกอร 2 ส คนละ 2 ชน)

3) น�าขอมลทไดมาน�าเสนอในตารางโดยเรยงล�าดบจากมาก-นอย เพอเปนฐานขอมล ระดมแนวทางแกไข

หมายเหต หากเปนไปไดทมงานควรเตรยมขอมลทตยภมดานเศรษฐกจของชมชน เปนแนวค�าถามชวนคย

2.7การเดนส�ารวจ (transect walks) เปนเครองมอในการส�ารวจทรพยากรของชมชนจาก พนทจรง สามารถสราง

การมสวนรวมและถายทอดความร ภมปญญาทสงสมมาจากรนหนง สคนรนใหมไดเปนอยางด

วธการ

1) คนหาคนในทองถนทมความรความสามารถและความเตมใจทจะเดนและชวยเหลอ

2) พดคยอภปรายกบพวกเขาเกยวกบเรองตางๆ ทตองการศกษาส�ารวจ เชน ดนตนไม พชผล ฯลฯ และ

ก�าหนดเสนทางเดนอยางคราวๆ (การท�าแผนทอยางมสวน รวมสามารถชวยในเรองนได)

3) มอบหมายงานในทมงาน

4) เดนส�ารวจ โดยพยายามใหครอบคลมสภาพทแตกตางกนหลายสภาพ

5) สงเกต ซกถาม ฟง (อยาบรรยายใหการอบรม)

6) ถามถงปญหาและโอกาสตางๆ อภปราย

7) สงเกตถงความแตกตาง การเปลยนแปลง บรเวณ (Zone) ตางๆ

หมายเหต : ขอควรระวง

- อยาเรงรด

- อยาบรรยายใหการอบรม

ค�าแนะน�า

- ใหความสนใจในกจกรรม

- สงสยใฝร

- คดคนหาวธใหม ๆ ในการท�ากจกรรม และปลอยใหผรวมกจกรรมคดคนหาวธของพวกเขาเอง

กระบวนการจดเวทในชมชนภายใน1วน(เชา-บาย)

1. ชแจงวตถประสงคของเวทและ แนะน�าตว

2. แบงกลมยอย เพอทบทวนสถานการณของชมชนในดานตางๆ หรอตามประเดนการท�างาน

- รจกระบบการผลตภายในชมชน เชน การเพาะปลก การเลยงสตว

- รจกระบบทรพยากรของชมชน เชน ฐานทรพยากร ดน น�า ปา

- ชมชนรจกตนเอง เชน ประวตศาสตรชมชน วฒนธรรม ภมปญญาทองถน ผน�า-กลมองคกร

ภายในชมชน การบรโภคของชมชน ความสมพนธภายในชมชน ความสมพนธกบภายนอกชมชน

3. สรปภาพรวมและเตมเตมขอมลจากกลมยอย

4. ชมชนและหนวยงานทเกยวของรวมกบสงเคราะหขอมล เพอก�าหนดเปนแผนความตองการ

22 จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557

แนวทางการวเคราะหในกลมยอย

ระบบการผลต

เพอทราบสถานการณการผลตในชมชน ซงจะน�าไปสการสนบสนนดานการผลตพชและสตวของ ชมชนไดอยางถกจด

เนอหาในการวเคราะห

• แนวคด และรปแบบในการผลต เชน เกษตรพนธะสญญา, เกษตรเพอการบรโภค, เกษตรอนทรย,

เกษตรผสมผสาน ฯลฯ

• เปาหมายในการผลต เชน เพอบรโภค เพอขาย

• ประเภท ชนด พช สตวทผลตภายในชมชน

• การใชปจจยการผลต เชน เมลดพนธ ปย ยา แหลงน�า แรงงาน

• การจดการผลผลต เชน ท�าพนธ บรโภค แบงปน ขาย

• กลมอาชพ ผรทเกยวของในการผลตพชและสตว

• การสนบสนนจากหนวยงานดานการผลตพชและสตว

• ผลกระทบทเกดขนจากการผลต

เครองมอทใช

• การศกษาเอกสารมอสองทเกยวของ เชน สถตการปลกพชและเลยงสตวของชมชน ความ เหมาะสมของ

การปลกพช เลยงสตวโดยดจากขอมลสภาพพนท สภาพดน สภาพนา, การจดการผลผลต, ปญหา-ศกยภาพ

ของชมชน

• การสงเกตการณ

• การสนทนากบกลมเปาหมาย, การสมภาษณแบบเจาะลก

• แบบสอบถาม

• การระดมความคด โดยการใชแผนทรอบใน-รอบใน การใชบตรค�า ปฏทนการผลต

ตวอยางแนวค�าถาม

• มการปลกพชอะไรบาง ระบบการปลกพชเปนอยางไร (ท�าไร ท�านา ท�าสวน ฯลฯ)

• พชแตละชนดใชพนทเทาไร ครวเรอนทปลกพชแตละ,ชนด

• ชนดของพนธพช และการจดการพนธพช

• ใชปจจยการผลตอะไรบาง ปจจยการผลตมาจากไหน

• รปแบบการจดการผลผลตเปนอยางไร เชน รายครวเรอน, รวมกลม

• ปรมาณพชทปลกเพยงพอตอการบรโภคหรอไม, รายไดจากการขายเปนอยางไร,ตนทนการผลตเปนอยางไร

• มหนวยงานเขามาสนบสนนหรอไมอยางไร

• มผร ภมปญญาในการปลกพชหรอไม อยางไร เชน ความรเรองการคดเลอกเมลดพนธ ความรเรอง

การขยายพนธการดแลรกษา ฯลฯ

• ปญหาทพบในการเพาะปลกเปนอยางไร มความพยายามแกปญหาอยางไร

ส�าหรบ การเลยงสตวกใชค�าถามในแนวเดยวกน ทงนอาจตองพจารณาถงบรบทชมชนเปนหลก เชน ชาตพนธ สภาพ

ทตงของชมชน วถชวตวฒนธรรมทเปนลกษณะเฉพาะของแตละชมชน

บทบาทของวทยากรประจ�ากลม สรปขอมลทส�าคญ ทงดานสภาพปญหา และศกยภาพของชมชนทสามารถน�ามาพฒนา

ระบบการผลต โดยควรเนนระบบการผลตทใชศกยภาพของชมชนเปนหลก

23จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557

ระบบทรพยากร

เพอทราบสถานการณดานดน น�า ปา ของชมชน ทงตานการมอย การจดการ และผลกระทบ ซง จะน�าไปสการ

จดการอยางรคณคาโดยชมชน

เนอหาในการวเคราะห

• สภาพดนและพนทท�ากนเปนอยางไร เชน ความอดมสมบรณของผนดน การจดการโดยชมชน สภาพปญหา

และการแกไขปญหาทผานมา

• สภาพน�าและการจดการเปนอยางไร เชน แหลงน�าในชมชน การใชประโยชน การดแลโดย ชมชน

สภาพปญหาและการแกไขปญหาทผานมา

• สภาพปาและการจดการเปนอยางไร เชน ประเภทของปา การใชประโยชน และการจดการโดย ชมชน

สภาพปญหาและการแกไขปญหาทผานมา

• แหลงอาหารในธรรมชาต

• ผรหรอกลมจดการ ภมปญญาในการจดการดนน�าปา

• หนวยงานทสนบสนน

• การเปลยนแปลง (เชงปรมาณ/คณคา) และผลกระทบทเกดขน

เครองมอทใช

• การศกษาเอกสารมอสองทเกยวของ เชน แผนทแสดงสภาพของพนท, ความสง-ชน, ความอดมสมบรณ

การจดการของชมชน, ปญหา-ศกยภาพของชมชน

• การสงเกตการณ, การส�ารวจ (ถามเวลา)

• การสนทนากบกลมเปาหมาย, การสมภาษณแบบเจาะลก

• การระดมความคด โดยการใชแผนทรอบนอก ปฏทนอาหารจากปา (พช สตว สมนไพร)

ตวอยางแนวค�าถาม

• สภาพดน/พนทท�ากนของชมชนมลกษณะเปนอยางไร มการใชประโยชนในแตละทอยางไร

• ระยะเวลาในการใชประโยชนจากทดน

• แหลงน�าส�าคญของชมชนมกแหง และมการใชประโยชนจากแตละทอยางไร

• วธการน�าน�าจากแหลงน�ามาใชประโยชนท�าอยางไร มการจดการรวมกนของชมชนอยางไร

• ปรมาณน�าเพยงพอตอการใชหรอไม อยางไร

• สภาพของปาของชมชนเปนอยางไร มการเปลยนแปลงอยางไรบางตงแตอดตถงปจจบน

• รปแบบการจดการปาของชมชนเปนอยางไร

• มการใชประโยชนจากปาอยางไรบาง

• ปญหาหรอผลกระทบจากการใชทดน น�าจากแหลงน�า หรอปาอยางไร และมการแกปญหา อยางไร

• ชมชนมความเชอ ภมปญญา พธกรรมทเกยวกบการใชทดน แหลงน�า ปา หรอไมอยางไร

• ในรอบปมการหาอาหาร-ยาจากธรรมชาต (พช สตวบก สตวน�า สตวปก สตวเลอยคลาน สมนไพร)

อยางไรบาง

• สถานการณของอาหารทหาไดจากธรรมชาตเปนอยางไรบาง

• ชมชนมเปาหมายและวธการในการดแลรกษาทรพยากรธรรมชาตในชนชนอยางไรบาง

หมายเหต ในการตงถามควรค�านงถงบรบทของชมชนเปนหลก วาเปนชาตพนธทตงของชมชนมปา หรอตงอยใกลเมอง

24 จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557

ชมชนรจกตนเอง

เพอทราบวถชวต ระบบเศรษฐกจของชมชน ศกยภาพ ทนเดมในการจดการชมชน และน�าไปส การรบรและเขาใจ

ผลกระทบทเกดขนกบตนเองและชมชน

เนอหาทวเคราะห

ประวตศาสตรชมชน วฒนธรรม ภมปญญาทองถน ผน�า-กลมองคกรภายในชมชน การบรโภค ของชมชน ความสมพนธ

ภายในชมชน ความสมพนธกบภายนอกชมชน สถานการณความเปลยนแปลง ทเกดขนชมชน ปญหาและการแกไขปญหา

เครองมอทใช

• การศกษาเอกสารมอสองทเกยวของเชนขอมลประชากรชาตพนธศาสนาการศกษาการปกครอง แผนชมชน

ขอมลรานคาในชมชน ขอมลรายไดรายจาย ตนทนการผลตดานตางๆ

• การสงเกตการณการส�ารวจ(ถามเวลา)

• การสนทนากบกลมเปาหมาย,การสมภาษณแบบเจาะลก

• การระดมความคดโดยการใชแผนทรอบในปฏทนประเพณวฒนธรรมผงองคกรชมชนผงเครอญาต ท�าเนยบ

ผร โองชวต

ตวอยางแนวค�าถาม

• ชมชนมประเพณวฒนธรรมภมปญญาในดานใดบางประเพณวฒนธรรมภมปญญานนๆจด เพออะไร

จดเมอใด มใครเกยวของบาง

• ประเพณ วฒนธรรมภมปญญาในเรองนนๆ มสถานภาพอยางไร (คงอย สญหาย ก�าลงรอฟน) ผรในแตละ

ดานคอใคร

• ชมชนมวธการสบทอดประเพณ วฒนธรรม ภมปญญาอยางไรบาง

• ชมชนมกลมองคกรอะไรบาง แตละกลมด�าเนนกจการดานใด มสมาชกเปนใคร มโครงสรางการท�างาน

อยางไร มการบรหารจดการอยางไร มเงนทน หรอแหลงสนบสนนจากทใดบาง

• ชมชนมระบบการบรโภคอยางไร เชน อะไรตองซอ อะไรทสามารถจดหาไดเอง

• ชมชนมรายไต รายจายในเรองใดบาง รายได รายจายในเรองใดสงสด เพราะอะไร

• ชมชนจะสามารถลดรายจาย หรอเพมรายไดในสวนใด ดวยวธการใด

• หากตองการเพมรายไดหรอลดรายจายตองการการสนบสนนอะไร อยางไร

การท�ากจกรรมในกลมยอย มความส�าคญมากเพราะจะท�าใหบคคลภายนอกเหนศกยภาพของ ชมชน ไดรวาใครรใน

เรองใด มากนอยเพยงใด เหนผทจะสานงานตอ และหากกระบวนการดกจะเปนการสรางสมพนธกบชมชนไดระดบหนง อก

ทงชมชนไดมโอกาสทบทวนขอมล ความรของชมชนรวมกน ท�าใหตระหนกถงปญหา และมองเหนศกยภาพทนเดมในเรองทได

รวมกนใหขอมล ตรวจสอบและวเคราะห ซงจะเปนฐานส�าคญทจะท�าใหเกดการก�าหนดแผนกจกรรมทสอดคลองกบสภาพปญหา

และบรบทของพนท

บทบาทของวทยากรควรเนนเรองดๆ ทมในชมชน เพอใหชมชนตระหนกถงคณคาของความร ของชมชน และความ

ส�าคญของการพงพาตนเอง การจดการชมชนบนฐานการมสวนรวมของสมาชก

เรยบเรยงโดย นางสาวปยวด นอยน�าใส

เกบตกบรรยากาศงานแผนดนสมเดจพระนเรศวรมหาราช กาชาดพษณโลก ป 2557

25จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557

โดยมลนธสถาบนวจยเพอทองถนไดสรปสงทไดเรยนรจากการอบรมการวเคราะหชมชนอยางมสวนรวม วนท 4 - 6

มนาคม 2557 ณ ชมชนบานรองกลา อ.นครไทย จ.พษณโลกและ อบต.บานยาง อ.วดโบสถ จ.พษณโลก เพอเนนแนวทาง

ในการด�าเนนงานการวจยเพอพฒนาทองถนตอไปดงน

การสงเคราะหขอมลภาพรวมสการจดท�าแผนชมชน

สงทไดเรยนรจากการอบรมฯ

1. ความเขาใจตองานวจยเพอทองถน

- ท�าใหรจกวาในมหาวทยาลยราชภฎมงานวจยลกษณะนดวย

- ไดรจกงานวจยเพอทองถน

2. เครองมอการท�างาน

- ไดเรยนรเครองมอในการท�าวจยแบบมสวนรวมซงเปนสงทไมเคยไดเรยนรมากอนในแวดวงวชาการหรอ

การปฏบตงานทผานมา

- ไดเรยนรกระบวนการท�างานกบชมชน

- ไดเรยนรการสรางความสมพนธกบชาวบาน

- ไดเรยนรหลกการการใชเครองมอในการพฒนา หาโจทย และการหาขอมลในการท�าวจยโดยตองค�านง

ถงบรบทของชมชนนนๆ

3. ประสบการณ

- ไดประสบการณในการท�างานกบชมชน

- ไดประสบการณท�างานกบอาจารยทานอนๆ

- ท�าใหไดไดเขาใจสภาพบรบทชมชนทแทจรง

4. การแลกเปลยน

- ไดเพอนใหม เกดสมพนธภาพทดภายในองคกร

- ไดเหนศกยภาพของผเขารวมอบรม

- ไดแลกเปลยนความรความสามารถจากการท�างานกลม

5. อนๆ

- ไดเรยนรการจดกระบวนการอบรมของทมวทยากร

- ไดเรยนรวาชมชนมศกยภาพในตนเอง คนนอกตองเปดโอกาสหรอหาชองทางการเรยนรแบบมสวนรวม

26 จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557

กบชมชนใหได

- ไดโจทยวจย/งานบรการวชาการ ในการลงพนทของมหาวทยาลย

- ไดแรงบนดาลใจในการท�างานเพอรบใชชมชน

- ไดทบทวนความรเดมของตนเอง

- ไดฝกการเปนผน�า

- บางพนทอาจยงไมมความชดเจน

ขอเสนอแนะ

1. อยากใหมการจดอบรมอยางตอเนอง

2. ควรมเอกสารประกอบการอบรม

3. ควรมการถอดบทเรยนชมชนทประสบผลส�าเรจอยางละเอยด โดยเฉพาะวธการตงแตขนตอนแรก

จนถงสดทาย และการน�าเสนอออกมาในรปแบบของงานวจย

4. ทมวทยากร

- ควรใหความชดเจนตอการใชเครองมอ หรอเพมกรณศกษาวาเครองมอแตละแบบเหมาะกบงานอะไร

- หากตองการความคดเหนสวนตวของผเขารวม วทยากรไมควรใชค�าพดชน�าหรอโนมเอยงตามวทยากร

- ควรจดกจกรรมสรางสมพนธภาพระหวางผเขารวมซงมาจากตางคณะ หรอสอดแทรกในชวงการศกษาด

งานในบรรยากาศทเปนกนเอง

- ในการแบงกลม ควรใหคละกน ไมควรใหผเขารวมทมาจากคณะเดยวกนอยดวยกน

- อยาเกรงใจทจะ Comment อยากใหวทยากร Reflect ตรงไปตรงมา

5. การบรหารจดการ

- ควรก�าหนดเงอนไขใหผเขารวมอยจนครบทกกระบวนการ

- ควรเลอกสถานทอบรม ทผเขารวมไมสามารถกลบบานได เพอใหทกคนไดอยในจนจบกระบวนการ

- การเดนทางยากล�าบาก

6. ระยะเวลา

- ในแตละกจกรรม ควรจดใหมเวลาเหมาะสมส�าหรบกระบวนการคด(บางกจกรรมนานเกนไป บางกจกรรม

มความซ�าซอน)

- ควรเลอกจดการอบรมในชวงเวลาทอาจารยสะดวก (ชวงทจดเปนชวงทมการสอบ อาจารยหลายทาน

ตองคมสอบ)

27จลสารสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม ปท 4 ฉบบท 1 มกราคม - เมษายน 2557

เกบตกบรรยากาศงานแผนดนสมเดจพระนเรศวรมหาราชกาชาดพษณโลกป2557

ผานพนไปดวยดส�าหรบการจดนทรรศการในงานแผนดนสมเดจพระนเรศวรมหาราช กาชาดพษณโลก ประจ�าป 2557 โดยในปนธมของการจด

นทรรศการจะเนนในเรองของโครงการพระราชด�าร อาท นทรรศการเกษตรทฤษฎใหมขนตน, โครงการปองกนการเสอมโทรมและการพงทลายของหนาดน

โดยการปลกหญาแฝก, โครงการสายใยรกแหงครอบครว, โครงการอนรกษพนธไมหายาก, โครงการผลตแกสชวภาพภาคครวเรอน, โครงการผลตน�ามนไบโอ

ดเซล เปนตน รวมถงการสาธตกจกรรมของแตโครงการฯ เชน การสาธตการท�าถงแกสชวภาพ, การสาธตการท�าน�ามนไบโอดเซล, การสาธตการอบพนธไม

แหง, การสาธตการท�าดอกไมจากผาใยบว,การสาธตการจกสารจากผตภณฑหญาแฝก เปนตน ซงทางสถาบนวจยและพฒนาตองขอขอบคณทกๆ คณะ/หนวย

งานภายในมหาวทยาลยฯ ทไดใหความรวมมอในการจดงานในครงน

สวจ.น�าทมนกวจยเขารวมน�าเสนอผลงานวจยในการประชมใหญโครงการสงเสรมการวจยในอดมศกษา ครงท 2 (HERP Congress ll)

เมอวนท 22 – 24 มค. ทผานมา มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม น�าโดย ดร.สาคร สรอยสงวาล รองอธการบดฝายบรหาร, ดร.ชนกานต คม

นก ผอ�านวยการสถาบนวจยฯ พรอมดวยนกวจยและผบรหารสถาบนวจยฯไดเขารวมน�าเสนอผลงานวจยในการประชมใหญโครงการสงเสรมการวจยในอดมศกษา

ครงท 2 (HERP Congress ll) ณ โรงแรมมราเคล แกรนด คอนเวนชน กรงเทพฯ ซงทางมหาวทยาลยฯ ไดน�าเสนอผลงานวจยของนกวจยทง 3 ทาน

ประกอบดวย ดร.พสษฐ พลประเสรฐ : เรอง การศกษาทางชวภาพและนเวศวทยาของแมลงปนใยฯ, ดร.พรดรล จลกลป : เรอง การใชประโยชนของถว

เหลองหมกจากภมปญญาทองถนฯ, ดร.ชตมา เลศลกษม : เรอง การศกษาภมปญญาทองถนในการท�าแปงแหวนาฯ ในครงนดวย

สวจ.ระดมความคดเหนจากองคกรปกครองสวนทองถนและหนวยงานภาครฐเพอส�ารวจความตองการในการก�าหนดแนวทางพฒนาและบรการ

วชาการ…..เมอวนท 11 ก.พ. 57 ทผาน ดร.ชนการต คมนก ผอ�านวยการสถาบนวจยและพฒนา ไดกลาวรายงานถงวตถประสงคของการจดโครงการสมมนาฯ

โดยงานนไดรบเกยรตจาก ดร.สาคร สรอยสงวาล รองอธการบดฝายบรหาร เปนประธาน ส�าหรบโครงการสมมนาดงกลาว ทางสถาบนวจยและพฒนา ได

ด�าเนนการประสานความรวมมอกบหนวยงานทองถน/หนวยงานภาครฐในเขตพนทพษณโลก-สโขทยและโรงเรยนต�ารวจตระเวนชายแดนเพอเขารวมแสดงความ

คดเหนสะทอนถงปญหาทแทจรงรวมทงส�ารวจความตองการของแหลงชมชนตางๆ เพอสามารถใชศกยภาพทางวชาการของมหาวทยาลยฯ แกไขปญหาไดอยาง

ตรงจดและเปนการบรณาการและใหบรการวชาการอยางครบวงจรและเกดประโยชนสงสดแกทกฝาย นอกจากนยงไดรบเกยรตจาก ผศ.สพจน พฤกษะวน

รองประธานสถาบนพฒนาสแยกอนโดจน มาเปนวทยากร บรรยายเรอง “ความตองการของผรบบรการเปนอยางไร”

สวจ.ลงพนท ร.ร.ตชด.บานลาดเรอ เพอจดกจกรรม “Science Camp” ประจ�าปการศกษา 2556....เมอวนท 22 ก.พ. 57 ทผานมา น�า

โดย ดร.อน เจรญวงศระยบ รองผอ�านวยการสถาบนวจยฯ ฝายบรการวชาการ พรอมดวย ผศ.ชญานษฐ ศศวมล, ดร.กาญจนา ธนนพคณ, คณจตรา มค�า

และนองๆ นกศกษาจาก มรพส. ไดลงพนทจดกจกรรมใหความรกบนกเรยนโรงเรยนต�ารวจตระเวนชายแดน ทง 4 โรงเรยน ประกอบดวย ร.ร.ตชด.บานลาด

เรอ,บานรกไทย,บานนชเทยนและอาทรอทศ โดยกจกรรม Science Camp มกจกรรมฐานการเรยนรทงหมด 6 ฐาน ประกอบดวย ฐานท 1 กงหนไฟฟาสถต,

ฐานท 2 รมชชพหรรษา, ฐานท 3 ขวดหรรษาเปาลกโปรง, ฐานท 4 เครองรอนมหศจรรย, ฐานท 5 หอคอยหลากส และฐานท 6 ทอรนาโดในขวด

ซงกจกรรมทง 6 ฐานนกจะมนกศกษาจากมหาวทยาลยฯ คอยใหความรกบนอง ๆ นกเรยน ตชด. ทง 4 โรงเรยนประจ�าแตละฐานการเรยนร บรรยากาศ

เปนไปอยางสนกสนาน กถอไดวาเปนการลงพนทใหบรการวชาการและยงเปนการบรณาการกบการเรยนการสอนของนกศกษาภายในมหาวทยาลยฯ อกดวย

นอกจากน ดร.อน เจรญวงศระยบ รองผอ�านวยการสถาบนวจยฯ ฝายบรการวชาการ ยงไดน�าทมคณาจารยไปศกษาดงานทสวนพฤกษศาสตร

และเยยมชมโรงเรยนต�ารวจตระเวนชายแดนในพนท อ.ชาตตระการ จ.พษณโลก

สวจ.เขารวมประชมกบ สวทช.ภาคเหนอ ท จ.เชยงใหม

เมอวนท 28 กพ. 57 ทผานมา ดร.มลนภาศลาอาสน รองผอ�านวยการสถาบนวจยฯ ไดน�านกวจยจาก มรพส. เขารวมประชม

“ชวยกนคด รวมกนท�า น�าวทยาศาสตรและเทคโนโลยสทองถน” ซงจดโดย สวทช.ภาคเหนอ ณ ศนยประชมนานาชาต โรงแรมเชยงใหมแกรนดวว

จ.เชยงใหม โดยภายในงานมการจดกจกรรมดานการมอบรางวล, กจกรรมดานการเสวนา และกจกรรมการจดแสดงนทรรศการ พรอมกบมการบรรยายพเศษ

ในหวขอ “บทบาทของ สวทช. ในการเชอมโยงกบพนธมตร น�าวทยาศาสตรและเทคโนโลยสการพฒนาและสรางสงคมวทยาศาสตรทองถน” โดย ดร.ณรงค

ศรเลศวรกล รองผอ�านวยการส�านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต

ขาวสารความเคลอนไหว

ʶҺѹÇÔ¨ÑÂáÅоѲ¹ÒÍÒ¤ÒÃÈÃÕ¾ÔºÙÅ ÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂÃÒªÀѯ¾ÔºÙÅʧ¤ÃÒÁ (ʋǹ·ÐàÅá¡ŒÇ)

ÁËÒÇÔ·ÒÅÑÂÃÒªÀѯ¾ÔºÙÅʧ¤ÃÒÁ

â·ÃÈѾ·�/â·ÃÊÒà 055-267038

http//research.psru.ac.th/~rdi/ , E-mail : rdi@live.psru.ac.th

ʶҺѹÇÔ¨ÑÂáÅоѲ¹ÒÍÒ¤ÒÃÈÃÕ¾ÔºÙÅ ÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂÃÒªÀѯ¾ÔºÙÅʧ¤ÃÒÁ (ʋǹ·ÐàÅá¡ŒÇ)

ÁËÒÇÔ·ÒÅÑÂÃÒªÀѯ¾ÔºÙÅʧ¤ÃÒÁ

â·ÃÈѾ·�/â·ÃÊÒà 055-267038

http//research.psru.ac.th/~rdi/ , E-mail : rdi@live.psru.ac.th

ʶҺѹÇÔ¨ÑÂáÅоѲ¹Ò ʶҺѹÇÔ¨ÑÂáÅоѲ¹Ò Research and Development Institute of PibulsongkramRajabhat University

»‚·Õè 4 ©ºÑº·Õè 1 Á¡ÃÒ¤Á-àÁÉÒ¹ 2557

ʶҺѹÇÔ¨ÑÂáÅоѲ¹Ò ÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂÃÒªÀѯ¾ÔºÙÅʧ¤ÃÒÁÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂÃÒªÀѯ¾ÔºÙÅʧ¤ÃÒÁ

¨ØÅÊÒÃ

จาก....ทองถน

“ผลตภณฑนำตาลสดพรอมดม”

สงเคราะหความรจากผลงานวจย

การผลตไอศกรมโยเกรตจากกะทการประเมนผลกระทบของโครงการ

บรการวชาการสสงคม

มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม

ปงบประมาณ 2555 – 2556

...งานวจยสชมชน

โครงการบรการวชาการ : การจดการขยะชมชน

บรเวณลำนำเขก................................................

...ขาวสารความเคลอนไหวเกรดความร

โครงการอบรมหลกสตร

“แนวคด รปธรรม

และเครองมอการทำงานวจยเชงปฏบตการท

เนนการมสวนรวมของชมชน”

successsuccess

RESEARCHRESEARCHบอกกลาวเลาเรอง...ความสำเรจการ

เขารวมจดงานมหกรรมวจยสภมภาค ครงท

2 (Regional Research Expo 2014)

สวนภมภาคมหาวทยาลยเชยงใหม