samoqalaqoold.eqe.ge/uploads/grifireba/grifirebulebi_2012/samoqalaqo_ganatleba/... · riso...
TRANSCRIPT
samoqalaqo ganaTleba
10
moswavlis wigni
Tamar bregvaZe, ivane petriaSvili, nino talaxaZe, Tamar qaldani
4
5
Tavi 1: pirovnuli ganviTareba 71.srulwlovaneba–axaliSesaZleblobebidapasuxismgeblobebi 82.droisxazi 103.momavlisdagegmva 124.strategiulimiznebi 145.rogorSevafasoTCveniwarmateba 156.praqtikumi:skolisstrategiuligegmisganxilva 167.TviTSefaseba,gareSefasebadaTviTganviTareba 188.ganaTlebismiRebisSesaZleblobebi 209-10.specializaciadaprofesionalizmi 2411-12. debatebi: adamiani Tavad qmnis sakuTar momavals! 2813.Sromisbazari 2914.praqtikumi:viTamaSoTarCevnebi 3315.ekonomikurisaqmianobisZiriTadisferoebi 3416.SromiTiurTierTobebi 3617.praqtikumi: SromiTixelSekruleba 3718.axalgazrdoba–adamianiTvaWrobis(trefikingis)riskisjgufi 3819.axalgazrdebistrefikingismsxverpladgaxdomisriskfaqtorebi 4120.vindarogorxdebatrefikingismsxverpli 4421-22. kvleva: profesiis dadebiTi da uaryofiTi mxareebi 48
Tavi 2: mdgradi ganviTareba 4923.ganaTlebamdgradiganviTarebisTvis 5024.samoqalaqomonawileoba 5225.dainteresebulimxareebisanalizi 5426.rafaqtorebimoqmedebsmonawileobisxarisxze? 5527.monawileobadamotivacia 5628-29. debatebi: gadawyvetilebis miRebaSi dainteresebuli mxareebi unda CaerTon! 5930.sazogadoebrivigaerTianebebi 6031.TanasworobadasamarTlianoba 6232.socialuridacvadamisigarantiebi 6433-34. debatebi: moqalaqeTa socialuri dacva saxelmwifos valdebulebaa! 6535.efeqturikomunikacia 6636.praqtikumi:aqtiurimosmenisteqnika 7037-38. debatebi: maRal klasebSi mSobelTa krebebis mowyoba saWiro ar aris! 7139.masobriviinformaciissaSualebebi 7240-42. proeqti: jansaRi cxovrebis wesis popularizacia skolaSi 7443.faqtidamosazreba 7544-45. debatebi: socialuri qselebi xels uSlis moswavleebs swavlaSi! 7946.konfliqtisTeoriulisafuZvlebi 8047.praqtikumi:valdebulebebidapasuxismgeblobebiojaxSi 82
sarCevi
6
48-49. debatebi: axalgazrda ojaxi calke unda cxovrobdes! 8350.konkurenciaTuTanamSromloba 8451.konfliqtistipebi 8652-53.problemadamisigadawyvetisgzebi 8854.praqtikumi:sazogadoebriviproblemebimediaSi 9255-56. kvleva: sazogadoebrivi azris kvleva skolaSi 9357-59. proeqti: sazogadoebrivi problemis mogvareba 94
Tavi 3: TviTmmarTveloba da mmarTveloba 9560.saqarTvelossaxelmwifommarTvelobisganviTareba 9661.saxelmwifosZiriTadiniSnebi 9862.saqarTvelosxelisuflebisStoebi 10063.saqarTveloskonstitucia 10264.adgilobriviTviTmmarTveloba 10465.raariskanonidarisTvisarsebobsigi 10566.moqalaqedakanoni 10867.arasrulwlovanTadanaSauli 11168.praqtikumi:CvenviRebTkanons 11369-70. debatebi: Tu kanoni usamarTloa, mainc kanonis mixedviT unda moviqceT! 11471.risTvisarsebobensamarTaldamcaviorganoebidarogormuSaobenisini 11572-73 debatebi: kanonis dacvis saukeTso gza sasjelis simkacrea! 11874.raarispolitika 11975-76.saxelmwifomoxeledasazogadoebrivikontroli 12277.saxelmwifoTatipebi 12678.urTierTobasxvasaxelmwifoebTan 12779.demokratia 12880.arCeviTidemokratia 13081.xelisuflebadademokratia 13282-83. kvleva: arCevanis kriteriumebi 13484.monawileoba 13585.informaciisTavisufleba 13686.gamWvirvalobadasajarooba 13887.demokratiuliskolismodelidamoswavlisuflebebi 14188.adamianisRirseba 14389-90.praqtikumi: sasamarTloprocesisimitacia 14491-93. proeqti: samoqalaqo ganaTleba – swavla swavlebisTvis 147danarTi1:debatebiswarmarTvisinstruqcia 149danarTi2:kvlevisCatarebisinstruqcia 157danarTi3:proeqtismomzadebisinstruqcia 161danarTi4:moswavlis,mSoblisadamaswavleblisZiriTadiuflebebidaTavisuflebebiskolaSi 165danarTi5:amonaridebiJeneviskonvenciidan 167
pirovnuli
ganviTareba
1
p i r o v n u l i g a n v i T a r e b ap i r o v n u l i g a n v i T a r e b a8
1. srulwlovaneba – axali SesaZleblobebi da pasuxismgeblobebi
albaTyvelaCvenganmaicis,romgarkveuliasa-kismiRwevisSemdegadamianisrulwlovanixdeba.ras niSnavs es termini? srulwlovaneba niSnavsimas, rom am asakis adamiani ukve srulad sarge-blobsyvelasamoqalaqouflebiTdayvelasamo-qalaqo valdebulebac ekisreba. saqarTveloSiaseT asakad 18 weli iTvleba. Tumca, realurad,srulwlovanebas ZiriTadi moqalaqeobriviufleba-movaleobani ukavSirdeba, Torem araer-Ti ufleba Tu movaleobaa iseTi, romelic saqa-rTveloSiadamiansgaaCniasrulwlovanebamdedadaiseTic,romelic18wlisasakismiRwevisasarwarmoiSobadaamisTvisufrometiasakiasaWiro.am Temaze dawvrilebiT informacia mocemuliadroissvetSi.
msofliossxvadasxvaqveyanaSigansxvavebuliasrulwlovanebis asaki, Tumca umetesad 18 wlisSesrulebaaaseTadmiCneuli.arsebobssaerTaSo-riso konvencia bavSvTa uflebebis Sesaxeb, rom-lismixedviTac,yoveliadamiani18wlisasakamdeiTvleba bavSvad. ZiriTadad, swored aqedan mom-dinareobs msoflioSi gavrcelebuli praqtikasrulwlovanebisasakad18wlismiCnevisSesaxeb.
TqveniazriT,ragaremoebebiSeiZlebaedossafuZvladadamianissrulwlovnadmiCnevas18wlisasakidan?ratommaincdamaincesasaki?SeZlebisdagvaradmoiZieTinformaciaamsakiTxze.
imsjeleT!
9
dabadeba
memkvidreobisuflebadaadamianiszogadiuflebebi:sicoc-
xlis,janmrTelobisuflebadasxva.SegiZliaTaiRoTpira-
dobismowmobadapasporti.
14 weli
savaldebuloapiradobismowmobisaReba.sisxlissamar-
TliskodeqsiTpasuxsagebTCadenildanaSaulze.SegiZ-
liaTmuSaobaaramavne,msubuqsamuSaoze.
16 weli
gaqvTqorwinebisufleba(mSoblebiswinaswariweri-
lobiTi TanxmobiT an, gansakuTrebul SemTxve-
vaSi–sasamarTlosnebarTviT);SegiZliaTmuSao-
bis dawyeba (maT Soris, sawarmos xelmZRvane-
lad), Tu amis nebas mogcemen mSoblebi an sa-
gangebo samsaxuri – meurveobisa da mzrun-
velobisorgano.
18 weli
xdebiTsrulwlovani,SegiZliaTxmamisceT
arCevnebSi, imuSaoT adgilobrivi TviTm-
marTvelobisorganoSi–sakrebuloSi,me-
riaSi, gamgeobaSi (garda sakrebulos
wevrisa da arCeviTi merisa), TviTon
wyvetT Tqveni moqalaqeobis sakiTxs,
gaqvT qorwinebis sruliufleba.TviTon
gankargavTsakuTarqonebas.mamakacebisa-
TviswarmoiSobasamxedrovaldebuleba.
21 weli
SegiZliaT gaxdeT sakrebulos wevri,
imuSaoT centraluri xelisuflebis or-
ganoebSi.
25 weli
SegiZliaTgaxdeTdeputati.
28 weli
SegiZliaTgaxdeTmosamarTle.
30 weli
SegiZliaTgaxdeTsakonstituciosasa-
marTlosmosamarTle.
35 weli
SegiZliaTgaxdeTprezidenti.
60-65 weli
sapensioasaki(mamakacebisTvis–65,
qalebisTvis–60).
saqarTvelos moqalaqis uflebebi – drois sveti
14-18 weli,saWiroaTqveni
TanxmobamoqalaqeobisSecvlisas.
7-18 weli–SegiZliaT
damoukideblad
gankargoTissaxsrebi
(magaliTad,fuli),
romelicmSoblebmaan
maTiTanxmobiT
sxvebmamogces
`saxarjod~.
internetis an sxva wyaroebis meSveobiT moiZieT informacia sxva qveynebis Sesaxeb: ra asaki iTvleba iq srulwlovanebad da ra ufleba-movaleobebi ukavSirdeba am asaks.
davaleba
sworadmigaCniaTTuaraamaTuimufleba-movaleobiswarmoSobaimasakSi,racmiTiTebuliadroissvetSi?pasuxidaasabuTeT.
imsjeleT!
10 p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a
2. drois xazi
Cvenicxovrebisgzabevrmovlenasadagadawyvetilebasmoicavs.dRevan-deli mdgomareoba mniSvnelovnad aris ganpirobebuli sxvadasxva etapzegakeTebul arCevanze. albert ainStaini ambobda, rom gamocdileba codniswyaroa.CvenigamocdilebakiwarsuliskritikulianalizisSedegadyalib-deba.
adamianebi xSirad miiCneven,rom maT warmatebas an warumateblobasram-denime „sakvanZo“ gadawyvetileba an movlena gansazRvravs, magram mniS-vnelovanicxovrebiseulimiznebismiRwevisaTvisasevemniSvnelovaniamcirenabijebi,romlebsacammiznebismiRwevisgzazevaxorcielebT.
materialurdainteleqtualurresursebTanerTad,adamianiswarmatebasgansazRvravssocialurikapitalic–socialuriqselebidajgufebi,rom-lebsacTavsmivakuTvnebT;adamianebi,romlebTanacvurTierTobT.social-uri kapitali gamocdilebis SeZenaSi, TviTganviTarebasa da miznebis miR-wevaSigvexmareba.
romelmovlenebsadagadawyvetilebebsmiiCnevTmniSvnelovnadcxovrebaSi?romelsocialurjgufebsmiakuTvnebTTavsdaratomarismniSvnelovaniTqvenTvisamjgufebiswevroba?
imsjeleT!
nimuSis mixedviT SeadgineT drois xazi da daitaneT masze Tqveni cxovrebis mniSvnelovani adamianebi, movlenebi da gadawyvetilebebi.
gansazRvreT, movlena Tqvengan damoukidebelia Tu Tqvenzea damokidebuli (Tavisufali nebis gamovlinebaa); ganaTavseT movlenis aRmniSvneli wre cxril-Si, Sesabamis svetSi.
Sesabamisi simboloTi aRniSneT dadebiTi da uaryofiTi movlenebi.
gadaitaneT movlenebis aRmniSvneli simboloebi drois xazze TariRebis mixed-viT. aRniSneT kavSiri movlenebs Soris isrebiT, gaaanalizeT Sedegebi:
ra urTierTkavSiria drois xazze Tqven mier datanil movlenebs Soris? sxvadasxva dros miRebul gadawyvetilebebs Soris? romelia gansakuTrebiT mniSvnelovani movlena?
imisaTvis, rom Tqveni drois xazi gasagebi iyos TanaklaselebisaTvis (Semdeg gakveTilze Tqven moawyobT mis ganxilvas), daurTeT mokle da konkretuli Txzuleba – „Cemi cxovrebis gza“.
davaleba
11
m o v l e n i s t i p i
Tqvengandamoukidebelimovlenebi
Tqvenzedamokidebulimovlenebi
tt
Tqvengan damoukidebeli movlenebi
Tqvenze damokidebuli movlenebi
dabadeba
Camovayalibemusikalurijgufi
musikalurikonkursi
konkursSigamarjveba
axalimegobrebisSeZena anasgacnoba
saswavlebelSiSesvla
klipisCawera
skolaSiSesvla
sacxovrebeliadgilisSecvla
konkursisgamocxadeba
1995 2000 2005 2010 2015 2025
d r o i s x a z i s S e d g e n i s n i m u S i droisesxaziTqvenmaTanatolmaSeadgina.masmusikauyvars.SesaZloa,TqvensxvainteresebidamidrekilebebigaqvTdayvelazemniSvnelovan
movlenaTasiaSisulsxvamovlenebsSeitandiT.am
nimuSismixedviTrveulSiSeadgineTTqvenidroisxazi.
warsuli
1995 da vi ba de 2001 Se ve di sko la Si 2007 Se vic va le sac xov re be li ad gi li 2007 Se vi Zi ne axa li me gob re bi 2008 gavicani ana 2010 Ca mo va ya li be mu si ka lu ri jgu fi 2011 xmis Cam we rma kom pa niam gamoac xa da mu si ka luri kon kursi 2012 Cem ma jguf ma gaimarjva mu si ka lur kon kur sSi
momavali
klipis Cawera musikalur saswavlebelSi Cabareba
Ta ri Ri m o v l e n i s a R w e r a
p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a12
3. momavlis dagegmva
dagegmva Cvenicxovrebis ganuyofeli nawilia. yvelas sakuTari warmod-genaaqvsimisSesaxeb,Turogorundaicxovros,ramiznebsundamiaRwios,an,Tundac, ra saqmeebi aqvs Sesasrulebeli dRis ganmavlobaSi. Cven vgegmavTdRes,Tves,weliwads,ramdenimeweliwads,mTelcxovrebas...ramdenimewliserTiangegmasxSiradstrategiul gegmasuwodeben.
strategiuli dagegmva momavali problemebisa da warmatebebis prog-nozirebis(gaTvlis)kargsaSualebaswarmoadgens.igiarsebuli(A)situaci-idan sasurvel (B) situaciaSi gadasvlisaTvis saukeTeso gzis (C) moZiebasgulisxmobs.
strategiulidagegmvisprocesiramdenimeZiriTadetapsmoicavs.eseta-pebia:
situaciisanalizi; miznebisierarqiisCamoyalibeba; samoqmedogegmisSeqmna; progresisSefasebisgegmisSemuSaveba.
arsebobs individualuri, organizaciuli da saxelmwifo strategiuligegmebi.SevecadoT,gamoviyenoTstrategiulidagegmvismeTodiindividu-alurigegmisCamosayalibebladuaxloesisamiwlisaTvis.
me da garemo – situaciis analizi
strategiulidagegmvasituaciis analiziT iwyeba.situaciisanaliziorZiriTad mimarTulebas moicavs: garemos analizs da sakuTari susti daZlierimxareebisSefasebas.
imisTvis,romwarmatebiTganvaxorcieloTdagegmva,sasurvelia,kargadgavaanalizoT sawyisi, sastarto mdgomareoba – sakuTari gamocdileba,SesaZleblobebi, susti mxareebi, garemoSi arsebuli safrTxeebi da xelis-Semwyobipirobebi.
yvela adamiani unikaluria. maqsimaluri warmatebis misaRwevad, undavicodeTragamogvdiskargad,riTivarTgamorCeulebidaraundagamovas-woroT. sakuTari Tavis obieqturad Sefaseba sakmaod rTulia, Tumca –aucilebeli. Zalian mniSvnelovania vicodeT,ra Zlierida susti mxareebi
13
SeecadeT, SeavsoT SWOT CarCo qvemoT mocemuli nimuSis mixedviT. ganixileT maga liTebi klasSi. cxrilis romeli punqtebis Sevseba iyo rTuli? ratom?
SWOT analizis bolo etapze SegiZliaT moifiqroT, rogor gamoiyenebT Zlier mxareebs garemos SesaZleblobebis realizaciisa Tu safrTxeebis Sem ci re-bisTvis. an piriqiT, SesaZlebelia Tu ara garemos SesaZleblobebis gamoyeneba Tqveni susti mxareebis dasaZlevad.
davaleba
gvaqvs,rom SevZloTnaklis gamosworebadaupi-ratesobebisgamoyeneba.
piradi SesaZleblobebis analizTan erTad,Zalian mniSvnelovania garemos swori Sefasebac.garemos analizi gvexmareba, davadginoT is garefaqtorebi, romlebmac SeiZlebazegavlena moax-dinosCvenssaqmianobasadagegmebze.magaliTad:ra resursebia xelmisawvdomi garemoSi? rasasargeblodasazianotendenciebia?vinSeiZlebaiyosCvenimokavSireanmowinaaRdmegesasurvelimiznebis ganxorcielebis procesSi? garemosSefaseba saSualebas gvaZlevs, ar gamogvrCesCvenTvisxelsayreliSesaZleblobebi,mzadviyoTsafrTxeebTangasamklave-bladdasworadvimoqmedoT.
garemosadasakuTariSesaZleblobebisgaanalizebiserT-erTigavrcelebulimeTodie.w.SWOTanalizia.SWOTinglisurisityvebisabreviaturaadaaseiSifreba:
S Zlierimxareebi(Strengths) W sustimxareebi(Weaknesses) O SesaZleblobebi(Opportunities) T safrTxeebi(Threats)
Zlieri mxareebi
ragamogdiTkargad?raunikaluriresursebigagaCniaT?ramiaCniaTsxvebsTqvensZliermxareebad?
SesaZleblobebi
raSesaZleblobebiixsnebaTqvenTvis?romelitendenciebiaTqvenTvissasargeblo?
susti mxareebi
risigaumjobesebaaSesaZlebeli?romeliresursebisdeficitsganicdiT?ramiaCniaTsxvebsTqvenssisusted?
safrTxeebi
romelitendenciebiaTqvenTvissaziano?rogoriakonkurencia?
14 p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a
4. strategiuli miznebi
mizani aris sasurveli cvlileba, romelsac gvinda mivaRwioT. miznebierTmaneTisganmasStabebiTgansxvavdeba.ariscvlilebebi,romelTamiRwevadrois mokle SualedSia SesaZlebeli (moklevadiani miznebi). zogierTimizanikisaSualovadianiangrZelvadiania.
Tu gvinda mizanmimarTulad vimoqmedoT da sakuTari cxovrebis gegmadavsaxoT,sasurveliamoklevadiani,saSualovadianidagrZelvadianimizne-bierTmaneTsukavSirdebodesdaerTmaneTisgangamomdinareobdes.urTierT-dakavSirebulimiznebikibissafexurebshgavs,romlebsacsasurvelmwverva-lamdemivyavarT.
ganvixiloTmartivimagaliTi:warmoidgineT,romgindaTiyoTwarmatebu-li adamiani (grZelvadiani mizani), rac niSnavs gqondeT sayvarelida sain-teresoprofesia,iyoTjanmrTeli,SeqmnaTbednieriojaxi,gqondeTsaxli,manqana da a.S. (saSualovadiani miznebi), amisTvis uaxloes momavalSi undaizrunoTimaze,rommiiRoTkargiganaTleba,iswavloTucxoena,CaeweroTcurviswreze,daeufloTmanqanistarebasdaa.S.(moklevadianimiznebi).
gegma–esarislogikurinabijebi,romlebsacerTimdgomareobidanmeo-remdemivyavarT;sxvagvarad,erTiSedegidan–meoreSedegamde,sanamsabo-loo mizans ar mivaRwevT. ierarqiulad dawyobil miznebs strategiulCarCosuwodeben.
moifiqreT erTi an ori grZelvadiani mizani da miusadageT saSualovadiani da moklevadiani miznebi, rogorc es nimuSSia mocemuli. SeadgineT strategiuli CarCo. SegiZliaT daamatoT sqemas axali ganStoebebi.
davaleba
saSualovadianimizani1
moklevadianimizani1 moklevadianimizani1 moklevadianimizani1
moklevadianimizani2 moklevadianimizani2 moklevadianimizani2
moklevadianimizani3 moklevadianimizani3 moklevadianimizani3
saSualovadianimizani2 saSualovadianimizani3
tt
t
grZelvadianimizani1
t tt
15
5. rogor SevafasoT Cveni warmateba
Cven verasodes viqnebiT darwmunebulebi, rom gegmas warmatebiT vaxor-cielebT da miznebs vaRwevT, Tu ar gveqneba gegmis ganxorcielebisa damiznebisSesrulebiskontrolisSesaZlebloba. magaliTad,raTadavrwmun-deT,rommarTlacbednieridawarmatebulicxovrebaSeviqmeniT,undavico-deT,rasniSnavsiyobednieri;raariskargiganaTleba;rasniSnavsprofesu-liwarmateba.
miznis miRwevis sazom maCveneblebs indikatorebi ewodeba. indikatorigvexmareba,davrwmundeT,rom mizans vuaxlovdebiTda gzas ar avcdiT. igigviCvenebs, rogor da ramdenadaa (ra xarisxiT) miRweuli gegmiT gaTval-iswinebulicvlilebebi(miznebi).
qvemoTmocemuliasworaddaarasworadSedgeniliindikatorebisnimuSebi:
indikatori unda iyos gazomvadi, miRwevadi(realisturi), miznis Sesabamisi da droSi gansaz-Rvruli.indikatormaundagazomossaboloomdgo-mareobadaarais,TuragakeTdaammdgomareobismisaRwevad.
indikatori unda
pasuxobdes Semdeg
SekiTxvebs:
sworad Sedgenili indikatori gvexmareba:
ukeTdavinaxoTsakuTarigegmislogika; sworadgavanawiloTresursebi; drouladdaefeqturadmovaxdinoT reagirebaSecdomebsadagadacdomebze; SevadaroTsakuTariSedegebisxvebisas.
mizani: swavlis Sedegebis gaumjobeseba
arasworadSedgeniliindikatori:
mekargadviswavli.
sworadSedgeniliindikatori:
momavalisaswavlowlisbolosCeminiSnebissaSualoariTmetikuliaiwevsoripunqtiTwlevandelTanSedarebiT.
ra? –cvladi,elementi,romelicundagaizomos.
ramdeni? –raodenobebSiaRwerilimimdinaresituaciadasituacia,romelsacundamivaRwioT.
rodis? –periodi,gaTvaliswinebulidro:radroSiundaiyosmiRweulidasaxulimizani.
t
tt
SeadgineT indikatorebi Tqven mier dasaxuli strategiuli miznebisaTvis. ganixileT magaliTebi klasSi da SeafaseT gazomvadobis, miRwevadobis, mizan-Tan Sesabamisobisa da droSi gansazRvrulobis kriteriumebis mixedviT.
davaleba
p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a16
6. praqtikumi: skolis strategiuli gegmis ganxilva
moiTxoveT skolis strategiuli gegma da moamzadeT recenzia Semdegi sqemis mixedviT:
situaciis mimoxilvaramdenad sruladaa asaxuli strategiul gegmaSi skolis Zlieri dasustimxareebi,garemoSiarsebuliSesaZleblobebidasafrTxeebi?rasdaamatebdiTskolisSWOT analizs?rogorfiqrobT,SesaZlebeliaTuara garemoSi arsebuli SesaZleblobebis gamoyeneba skolis susti mxa-reebisdasaZlevad?
strategiuli CarCoTqveni azriT, ramdenadrealisturia dasaxuli miznebi? arisTu ara ammiznebs Soris logikur urTierTkavSiri? ramdenad Seesabameba gegmaSiCamoyalibebulimiznebiskolisrealursaWiroebebs?SecvlidiTTuaragegmaSiCamoyalibebulmiznebs?
indikatorebiarisTuaragegmaSiCamoyalibebulikonkretuliindikatorebimiznebismiRwevisSesafaseblad?rogorSeafasebdiTTiToeulindikatorsgazom-vadobis,miRwevadobis,mizanTanSesabamisobisadadroSigansazRvrulo-biskriteriumebismixedviT?
zogadi STabeWdilebazogadad, ramdenad mogewonaT skolis strategiuli gegma? ratom?(CamoayalibeT ramdenime argumenti). rogor warmogidgeniaT sakuTariroliamgegmisSesrulebaSi?
organizaciis strategiuli gegma ara mxolod miznebis dasaxvisa dawarmatebisSefasebisinstrumentia,aramedreklamirebiskargisaSualebac.riTia es organizacia gamorCeuli sxva analogiuri organizaciebisagan?romelZiriTadfaseulobebseyrdnobamisifunqcionireba?raganapirobebsam organizaciis mdgradobas? ras miiCnevs es organizacia sakuTar warma-tebad?
amkiTxvebzepasuxiCamoyalibebuliae.w.misiisganacxadSi,romelicorga-nizaciebis strategiuli ganviTarebis gegmebis mniSvnelovani Semadgenelinawilia.misiisganacxadisamiZiriTadikomponentisaganSedgeba:
xedva aRwers sasurvel idealur mdgomareobas, romlis miRwevacsursorganizaciasmomavalSi,romlisrealizaciisakeniswrafvis;
Rirebulebebis nawiliorganizaciisfunqcionirebissakvanZoprin-cipebsajamebs;
misiakiorganizaciisZiriTaddaniSnulebasasaxavs.
17
am nimuSSi saqarTvelos erT-erTi skolis misiis ganacxadi da strategiu-li miznebia mocemuli.
skolis strategiuli gegmis amonaridi – misiis ganacxadi
xedva Cveni skola swavlaze orientirebuli sazogadoebaa, sadac yvela
iRebs pasuxismgeblobas erTmaneTis warmatebaze. igi Sedgeba pat-rioti,warmatebazeorientirebulidamotivirebulimoswavleebisganda mravalmxrivi codnis mqone, ganaTlebuli maswavleblebisagan,romlebic moswavleebTan erTad aSeneben codnas. Cveni skola sama-galiToarogorcsaqarTvelos,isemsofliosmasStabiT.skolis sazogadoebis yvela wevri (administracia, maswavleblebi,
moswavleebi da mSoblebi) iRebs inteleqtualur da emociur sia-movnebas saswavlo procesisgan. yvela moswavlisadmi aris maRalimoTxovnebidamolodinebi.moswavleebiiZenencodnassakuTaridaarasxvaTagamocdilebissafuZvelze.isiniaRwevenwarmatebebsaramarto swavlaSi, aramed sxva sferoebSic, ara Soreul momavalSi,aramedskolaSiswavlisperiodSi.
Rirebulebebi:Cvengvjera,rom:esarissazogadoebisaTvissasargebloskola.amskolaSiyvelasundadaSeuZliaswavla,yvelasaqvspotenciali.am skolaSi yvelas SeuZlia sakuTari da sxvaTa cxovrebis ukeTe-
sobiskenSecvla.
misia skolismisiaa,daexmarosskolissazogadoebisyvelawevrspiradi
dasazogadoebriviwarmatebismiRwevaSi.ZiriTadistrategiulimimarTulebebi:a)Riaobisprincipisganxorcieleba: ucxoenebisgaZlierebuliswavlebisxelSewyoba;saerTaSoriso
kontaqtebisgaRrmaveba;b)pirovnuliwarmatebismaqsimizacia: moswavleebisindividualuridajgufuriproeqtebiswaxaliseba;
angariSvaldebulebisadaSefasebissqemebisdaxvewa;g)axalicodnisgenerirebisxelSewyoba: kvleviTi proeqtebis ganxorcielebis xelSewyoba; urTierT-
swavlismidgomisganxorcieleba;inovaciebisdanergva.
p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a18
7. TviTSefaseba, gare Sefaseba da TviTganviTareba
adamiani fiqrobs sakuTari qmedebebis Sedegebze, adarebs am SedegebssakuTar miznebs. amgvar Sedarebas TviTSefasebas uwodeben. pirovnebaSeiZlebakmayofiliiyossakuTariTaviTanara,daeTanxmossakuTarTavsanpiriqiT, hqondes `Sinagani brZola“. TviTSefaseba unda iyos swori, magramzogjeradamianigadametebuladafasebssakuTardamsaxurebas,warmatebasada codnas – aqvs gadametebuliTviTSefaseba. gadametebuliTviTSefsebismqoneadamianebiscxovrebarTulia,isinixSiradarian„feTqebadni“,qedma-RalnianpiriqiT,gulCaTxrobilebi,eWvianebidaa.S.xSiradxdebasxvanaira-dac – adamiani gansakuTrebiT mkacria sakuTariTavis mimarT, dabali war-modgenaaqvssakuTarTavze.eswarmoSobssakuTarTavSidaurwmuneblobas,gaubedaobasdaa.S.rogorcgadametebuli,asevedabaliTviTSefaseba,xelsuSlispirovnebisganviTarebas.
specialurxerxebsadameTodebs,romlebsacTviTSefasebisTvisviyenebT,TviTSefasebis instrumentebi ewodeba.SWOTanalizi,romelzecukvegvqon-dasaubari,TviTSefasebiserT-erTiinstrumentia.
sakuTari Tavis Sesaxeb informaciis miRebis kidev erTi gza e.w. gareSefasebaa.TviTganviTarebazeorientirebuliadamianiyovelTviscdilobs,moipovossxvaTagansasargeblorCevebiTavisicodnisadaunarebisgasaum-jobeseblad.
zogadad, TviTSefaseba da gare Sefaseba TviTganviTarebis aucilebelipirobaa.
TviTSefasebisadagareSefasebiserT-erTigavrcelebuliinstrumentiarubrikebi.rubrikaarismkacradgansazRvrulikriteriumebisadamaTigamo-yenebiswesebiserToblioba,romlismixedviTacvaxdenTSefasebas.rogorcwesi, Sefasebis sqemebs, rubrikebs cxrilis forma aqvT. cxrilis pirvelstriqonebSi mocemulia sxvadasxva komponenti, romelTa mixedviTac xdebaSefaseba. svetebSi mocemulia komponentebis aRmwerebi da maTi SesabamisiricxviTimniSvnelobebi.
cxrilSi #saklasoprocesSimoswavleTamonawileobisrubrikebismagali-Tiamocemuli.msgavsirubrikebinebismieriprocesisgareSefasebisaTvisanTviTSefasebisaTvisSeiZlebagamoviyenoT.
19
kriteriumebi qula
4 3 2 1
CarTuloba
moswavleTavisiiniciativiTmonawileobssak-lasoproceseb-Si,svamskiTxvebsdagamoTqvamsazrebsramden-jermegakveTil-isganmavlobaSi.
moswavleproaqtiuladmonawileobssaklasopro-cesebSi,svamskiTxvebsdagamoTqvamsazrebserT-xelgakveTi-lisganmav-lobaSi.
moswavleiSvia-Tadmonawile-obssakuTariiniciativiTsaklasoproce-sebSi,iSviaTadsvamskiTxvebsdagamoTqvamsazrebs.
moswavleara-sodesmonawi-leobsproaqti-uladsaklasoprocesebSi,arasodessvamskiTxvebsdagamoTqvamsazrebs.
3
mosmenis unari
moswavleusmenssxvebssaklasodajgufuridis-kusiebisdros.moswavleaxdenssxvaTaazrebis,ideebisintegri-rebas.
moswavleusmenssxvebssaklasodajgufuridiskusiebisdros.
moswavlearusmenssxvebssaklasodajgufuridis-kusiebisdros.
moswavlearusmenssxvebssaklasodajgufuridis-kusiebisdros.awyvetinebssxvassaubarsanxelsuSlisazrisgamoTqma-Si.
2
qceva
moswavleTiTqmisara-sodesarRvevsklasSiqceviswesebs.
moswavleiSviaTadarRvevsklasSiqceviswesebs.
moswavlexSi-radarRvevsklasSiqceviswesebs.
moswavleTiTqmisyovel-TvisarRvevsklasSiqceviswesebs.
3
momzadebis done
moswavleTiTqmisyovel-TvismzadaagakveTilisTvis,aqvsdavalebadaSesabamisimasa-lebi.
moswavleumetesadmzadaagakveTilis-Tvis,aqvsdavalebadaSesabamisimasalebi.
moswavleiSvi-aTadaamzadgakveTilis-Tvis,aqvsdavalebadaSesabamisimasalebi.
moswavleTiTqmisara-sodesaamzadgakveTilisT-vis,araqvsdavalebadaSesabamisimasalebi.
2
jami 10
warmoidgineT, rom muSaobis dawyebas apirebT TqvenTvis saintereso vakan-tur Tanamdebobaze. sxva sabuTebTan erTad momaval samuSao adgilze Tqveni samotivacio werilic unda waradginoT. samotivacio werili unda Seicavdes Semdeg informacias: ratom dainteresdiT am vakansiiT; romeli mniSvnelovani unar-Cvevebi da Tvisebebi gaqvT am poziciis dasakaveblad; ratom unda agiyva-non am Tanamdebobaze Tqven da ara – sxva.TanaklaselebTan erTad SeimuSaveT saerTo rubrikebi samotivacio werilis Sesafaseblad. sTxoveT Tanaklasels Seafasos Tqveni samotivacio werili am rubrikebis mixedviT.ganixileT Sedegebi klasSi. eTanxmebiT Tu ara Tanaklaselis Sefasebas? ras SecvlidiT Tqvens samotivacio werilSi Sefasebis Sedegebze dayrdnobiT?
situaciuri amocana
p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a20
8. ganaTlebis miRebis SesaZleblobebi
saqarTveloskonstituciisTanaxmad,yvelasaqvsganaTlebismiRebisadamisiformisarCevisufleba(muxli35).sicocxlismanZilzeswavliskoncef-cia gulisxmobs, rom adamians nebismier asakSi SeuZlia ganagrZos swavlaformaluri ganaTlebis sistemaSi (miiRos akademiuri an profesiuli gana-TlebaSesabamissaganmanaTleblodawesebulebebSi),asevemiiRosganaTlebaaraformaluri gziT – daeswros sxvadasxva sawvrTnel programebs, semin-arebs,gaiarosgadamzadebisankvalifikaciisamaRlebiskursebi.
qvemoT mocemuli sqema formaluri ganaTlebis sistemis safexurebs damaTSorisurTierTmimarTebasasaxavs.
zogadiganaTleba sami safexurisagan Sedgeba. es safexurebia:dawyebiTi(I-VI),sabazo(VII-IX)dasaSualo(X-XII).zogadganaTlebassaqarTveloSisru-ladafinansebssaxelmwifo.dawyebiTidasabazoganaTlebasavaldebuloa.sabazoganaTlebissafexurisdasrulebisSemdegpirsSeuZliaairCiospro-fesiuli ganaTlebis an umaRlesi akademiuri ganaTlebis xazi. akademiuriganaTleba ufro intensiur kvleviT komponents gulisxmobs – adamianebi,romlebsac akademiuri ganaTleba aqvT miRebuli, kvlevis gziT SesabamisdargSiaxalcodnasqmnian.profesiuliganaTlebissaSualebiTkiSesaZle-beliasxvadasxvaprofesiuliunar-CvevisaTvisebadagarkveulisferosspe-cialistad Camoyalibeba. magaliTad, Tu manqanaTmSemeblobas gadawyvetT,umaRlesi akademiuri ganaTlebis xazi unda airCioT, xolo Tu zeinklobagsurT–profesiuliganaTlebisxazi.
profesiuliganaTleba xuTisafexurisagan Sedgeba,umaRlesi akademiuriganaTleba–samisafexurisgan.essafexurebia:bakalavriati,magistraturadadoqtorantura.akademiuridaprofesiuliganaTlebisTiToeulisafexurisdasrulebisasgaicemaSesabamisidiplomi.yovelSemdegsafexurzestudentiufro Rrma da safuZvlian codnas iZens Sesabamis dargSi an specialobaSi.sruli umaRlesi ganaTlebis misaRebad (misi yvela safexuris gasavlelad)ufro meti droa saWiro, vidre sruli profesiuli ganaTlebis misaRebad.Tumca pirs SeuZlia, umaRlesi an profesiuli ganaTlebis nebismieri safex-urisdasrulebisSemdegSewyvitosswavladaimuSaosSesabamisispecialobiT.
umaRlesi akademiuri ganaTlebis xazi xelmisawvdomia mxolod srulizogadiganaTlebismqonepirTaTvis.profesiuliganaTlebismiRebakisaba-zosafexurisdasrulebisSemdegacaaSesaZlebeli.
ganaTlebis safexurebs Soris filtris funqcias xSirad gamocdebi asru-lebs.magaliTad,zogadsaganmanaTlebloskolidanumaRlesiganaTlebissafex-urze gadasasvlelad aucilebelia erTiani erovnuli gamocdebis Cabareba.erTianerovnulgamocdebzedaiSvebianpirebi,romlebicflobensrulizoga-diganaTlebisdamadasturebelanmasTangaTanabrebuldokuments.
erTianierovnuligamocdebigulisxmobssavaldebulotestirebaszogadunarebSi, qarTul enasa da literaturaSi da ucxo enaSi. aseve, umaRlesisaganmanaTleblo dawesebuleba awesebs erT gamocdas Semdegi arCeviTisagnebidan:a)literatura;b)maTematika;g)istoria;d)geografia;e)qimia;v)fizika;z)biologia.
akademiuri da profesiuli ganaTleba
21
daakvirdiT saqarTvelos formal-uri ganaTlebis sistemis sqemas. ganaTlebis romeli xazi gvaZlevs Sromis bazarze ufro adre gasv-lis SesaZleblobas – profesiuli Tu akademiuri? SesaZlebelia Tu ara profesiuli ganaTlebis xazi-dan akademiuri ganaTlebis xazze gadanacvleba? dasaxeT skolisSem-dgomi ganaT lebis miRebis Tqveni gza. daasabuTeT Tqveni arCevani.
davaleba
saqarTvelos ganaTlebis sistema
akademiuri ganaTlebis sveti
X-XII
VII-IX
I-VI
profesiuli ganaTlebis sveti
doqtorantura
saSualo ganaTleba
profesiuli ganaTlebis pirveli safexuri
profesiuli ganaTlebis meore safexuri
profesiuli ganaTlebis mesame safexuri
profesiuli ganaTlebis meoTxe safexuri
profesiuli ganaTlebis mexuTe safexuri
sabazo ganaTleba
dawyebiTi ganaTleba
skolamdeli ganaTleba
savaldebulo ganaTleba erTiani erovnuli gamocdebi – zogadi unarebi
wyaro: saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros vebgverdi.
magistratura
same
dic
ino
gan
aTl
eba
sto
mat
ol
og
iur
i g
anaT
leb
a
bakalavriati
Sualeduri kvalifikacia
erTiani erovnuli gamocdebi
saerTosamagistro
gamocda
e.e.g. – z.u.*
e.e.g. – z.u.
e.e.g. – z.u.
22 p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a
TusaSualosafexurisdasrulebisSemdegprofesiuliganaTlebisxazzegadasvlas gadawyvetT, mxolod zogadi unarebis testi unda CaabaroT. amSemTxvevaSi Tqven SeZlebT profesiuli ganaTlebis bolo or safexurzeCaricxvas. aseve, profesiuli ganaTlebis mesame safexuridan ufro maRalsafexurze gadasasvlelad erTiani erovnuli gamocdebis zogadi unarebistestis Cabarebaa saWiro. erTiani erovnuli gamocdebis Cabarebis gziT,aseve,SesaZlebeliaprofesiuliganaTlebisxazidanakademiurxazzegadas-vla. bakalavriatidan magistraturis safexurze gadasasvlelad aucilebe-liasaerTosamagistrogamocdisCabareba.
umaRlesi da profesiuli ganaTlebis dasafinanseblad saxelmwifo,garkveuli wesis mixedviT, studentebze vauCerebs gascems. magaliTad,erTianierovnuligamocdebisSedegebzedayrdnobiTSesaZlebelia30%-iani,50%-iani,70%-ianida100%-ianivauCerismiReba.vauCerisodenobassaqarT-velos mTavroba gansazRvravs. misi gamoyeneba SeiZlebarogorc kerZo, isesaxelmwifo saganmanaTleblo dawesebulebebSi swavlisaTvis. pirs SeuZliagadaabaroserTianierovnuligamocdebisaxelmwifodafinansebismosapove-bladanmisiodenobisgasazrdelad.
boloniis procesi1999welsitaliiserT-erTuZvelessauniversitetoqalaqSi,boloniaSi,
evropis 29 qveynisumaRles ganaTlebaze pasuxismgebelma ministrebma xelimoaweres boloniis deklaracias – amiT saxelmwifoebma gamoxates saerTomzadyofna, monawileoba mieRoT umaRlesi ganaTlebis erTiani evropulisivrcisCamoyalibebisprocesSi,romelsacsxvagvaradboloniis processac uwodeben.
boloniisdeklaracia,upirvelesad,gulisxmobsstudentebismobilobis(Tavisufali moZraobis) xelSewyobas. mobiloba aris studentis ufleba,Tavadgadawyvitos,TuromelsaganmanaTlebloprogramazedadawesebule-baSigaagrZelebsswavlas,rogorcqveynisSigniT,isemisfarglebsgareT.amuflebis uzrunvelyofisaTvis, boloniis procesSi CarTuli qveynebi cdi-lobenumaRlesiganaTlebissistemebissinqronizaciasadaurTierTTavseba-dobisuzrunvelyofas.
saqarTvelo boloniis procesis wevria. umaRles ganaTlebaSi mimdinarereformebisdidinawiliboloniisprocesismoTxovnebswarmoadgens.
umaRlesi saswavleblebis reitingiumaRlesi an profesiulisaswavleblebis SerCevis procesSi potenciuri
studentebi xSirad ecnobian umaRlesi saswavleblebis reitingul siebs,sadacsaganmanaTleblodawesebulebebiancalkeulisaganmanaTleblopro-gramebigarkveulikriteriumebisadafaqtorebismixedviTarisdalagebu-li.amgvarreitingebsxSiradmasobriviinformaciissaSualebebi,mTavrobaanakademiuriwreebiadgenen.
23
moZebneT internetSi universitetebis reitinguli siebi da gansazRvreT, rome-li universitetebi lideroben am siebSi. Ziebis procesSi SegiZliaT gamoiyenoT bmulebi: www.timeshighereducation.co.uk/world-university-rankings;www.webometrics.info
warmoidgineT, rom irCevT saganmanaTleblo dawesebulebas, sadac gsurT swav-lis gagrZeleba. romels airCevT da ratom?am kiTxvaze dasabuTebuli pasuxis CamoyalibebaSi cxrili dagexmarebaT.SeecadeT, SeavsoT igi TandarTuli instruqciisa da nimuSis mixedviT:
CamoTvaleTsaganmanaTleblodawesebulebebisramdenimeSesaZlovarianti; CamoTvaleTramdenimemniSvnelovanikriteriumi(maxasiaTebeli),romelTagaTvaliswinebac gsurT arCevanis gakeTebisas; SegiZliaT, kriteriumebsmianiWoTwonebi(yvelakriteriumisjamuriwona100%-sundaSeadgendes).
CawereTvariantebidakriteriumebicxrilSiise,rogorcnimuSSianaCvene-bi;
SeafaseTvariantebiTiToeulikriteriumismixedviT–mianiWeTTiToeulvariantsqula0-dan(Zaliancudi)3-mde(Zaliankargi)TiToeulmaxasiaTe-belTanmimarTebiT.TukriteriumebiswonebsiyenebT,TiToeuliqulajerkriteriumiswonazeundagaamravloT.
CawereT TiToeuli qula Sesabamis ujraSi variantebis gaswvriv, rogorcnimuSSianaCvenebi;
gamoTvaleT TiToeuli variantis jamuri qula (TiToeul rigSi SekribeTmiRebuliqulebi);
SeadareTvariantebisjamuriqulebi (varianti,romelsacyvelazemaRalijamuriqulaaqvs,saukeTesoa).
kriteriumi130%
kriteriumi225%
kriteriumi315%
kriteriumi430%
sul
varianti1 1X0.30=0.3 3X0.25=0.75 2X0.15=0.3 3X0.30=0.9 2.25
varianti2 1X0.30=0.3 2X0.25=0.5 2X0.15=0.3 3X0.30=0.9 2.6
varianti3 1X0.30=0.3 3X0.25=0.75 1X0.15=0.15 1X0.30=0.3 1.5
SeadareT Tqveni cxrili TanaklaselTa cxrilebs. SeimuSaveT saerTo kriteri-umebis sia saswavleblebis asarCevad. moipoveT damatebiTi informacia TqvenTvis saintereso saswavleblebis Sesaxeb mniSvnelovani kriteriumebis mixedviT.
davaleba
universitetebisreitingulsiebSiSefasebissxvadasxva kriteriumigamoviyeneba, amitom erTi da igive universiteti sxvadasxva reitingSi sxvadasxvaadgilzeSeiZlebaaRmoCndes.reitingulsiebSixSiradmxedvelobaSimiiRebacalkeul universitetebSi an programebSi mimdinare kvleviTi saqmianobisxarisxi, studentebis arCevani, maTi warmatebadademografiuli monacemebi.zogierTireitingiqveynisSigniTarsebuluniversitetebsadarebs.amasTan,arsebobsmsoflioreitingebic.
dReisaTviscnobiliaramdenimemsxviliproeqti,romlebicmiznadisaxavsmsofliosmasStabiTuniversitetebiserTmaneTTanSedarebassaerTokrite-riumebismixedviT.maTSorisaa:e.w.Sanxaisindeqsi,TheTimesHigherEducation–WorldUniversityRankings–didibritaneTi,Webometrics–espaneTiskvleviTifon-disiniciativa.
p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a24
saqmianobisgarkveulsferoSidaxelovnebasangarkveulimimarTulebiTakademiurida profesiuliganaTlebisgaRrmavebasspecializacias uwode-ben.
TanamedrovesamyaroSispecializaciasZaliandidimniSvnelobaeniWeba,radganisxelsuwyobsSromisefeqturadganawilebas,Sromisnayofierebiszrdas,produqtisadaservisisxarisxisgaumjobesebas.
SesabamisdargSieqspertuli,specializebulicodnaZalianmniSvnelova-nia,TumcaspecializaciaarniSnavsviwromimarTulebisfarglebSiCaketvas.axali teqnologiebis ganviTarebasTan erTad, Tanamedrove Sromis bazarimudmivadicvleba, Cndeba axaliprofesiebidadargebi.cvalebadgaremoSiwarmatebuliorientaciisaTvisadamiansundaSeeZlossakuTaricodnismud-mivadgaRrmavebadaganaxleba,zogierTSemTxvevaSikiprofesiulireorien-tacia – saqmianobis axali sferoebis aTviseba da axali mimarTulebiT spe-cializacia.
boloniisprocesSigawevrianebasTanerTadsaqarTvelomsicocxlis man-Zilze swavlisideisxelSewyobisvaldebulebacaiRo.
Tanamedrove umaRlesi akademiuri da profesiuli ganaTlebis sistemaimgvaradaa mowyobili, rom adamians, survilis SemTxvevaSi, ar gauWirdes
9-10. specializacia da profesionalizmi
mimarTulebadargi/
specialobaqvedargi/specializacia
agraruli
mecnierebani
agronomia agroekologia,agroqimia-niadagmcodneoba,agroteqnologia,
agrobioteqnologia,mcenareTaseleqcia-genetika,mcenareTa
dacva,xil-bostneulisadayurZnismoyvanisteqnologia,
samkurnalomcenareebismoyvanisteqnologia,organulisoflis
meurneoba,meabreSumeobisteqnologia
veterinaria diplomirebuliveterinari(erTsafexuriani)
mecxoveleoba mecxoveleobisproduqtebisadanedleulissaqonelmcodneoba,
cxovelTadafrinvelTamoSeneba,cxovelTadafrinvelTakveba,
iqTiologia,mecxoveleobisproduqciiswarmoeba
sasursaTo
teqnologia
kvebisproduqtebisgadamuSavebisadadakonservebis
teqnologia,sasmelebisteqnologia(alkoholiani,ualkoholo),
sursaTisuvnebloba,samaduRrowarmoebisbioteqnologia,
subtropikulikulturebisgadamuSavebisteqnologia
satyeosaqme satyeomeurneoba,satyeoekologia,sanadiremeurneoba,
tyeTmowyoba
25
profesiuli specializacia
meabreSume,mebaRe(dekoraciulimcenareebis),mebostne,mevenaxe,memcenare,meCaie,mexile,
mcenareebisdamamzadebeli(samkurnalo,aromatuli),mcenareTadacvisteqnikosi,
sakvebmwarmoebeli,melioratori(agromelioratori,hidromelioratori),pesticidebisada
agroqimikatebisteqnikosi,sanergemeurneobisspecialisti
veterinarulimomsaxurebisspecialisti
kinologi,zooteqnikosi(mecxeneoba,mecxvareoba,mebocvreoba,mefrinveleobadaa.S),
mefutkre,TevzismomSenebeli,Tevzismrewavi,xelovnuriganayofierebisteqnikosi,inkubaciis
operatori,mecxoveleobisnedleulispirveladidammuSavebeli,cxovelTakvebisoperatori,
bereitori(cxenismomTvinierebeli,mwvrTneli),cxovelebismomvleli
xil-bostneulispirveladigadammuSavebeli,TevzgadammuSavebeli,rZisgadammuSavebeli,
purproduqtebismwarmoebeli,xorcproduqtebisgadammuSavebeli,yvelismwarmoebeli,
mcenareebisgadammuSavebeli,Saqrismwarmoebeli,meRvine,ludisadaualkoholosasmelebis
mwarmoebeli,degustatori(Rvinis,Caisdaa.S.),konditeri,mzareuli,xabazi
metyeve(tyismWreli,taqsatori),tyismcveli,tyisgaSenebisteqnikosi,tyispaTologist-
teqnikosi,monadire
ganaTlebisakademiurdaprofesiulxazebsSorismoZraobadaspecializa-ciisSecvla.
bakalavriatSi (umaRlesiganaTlebispirvelsafexurzeswavlisas) stu-dentsSeuZliaerTdrouladorimimarTulebiTiswavlos–airCiosZiriTadidameorespecialoba.
erovnuli kvalifikaciebis CarCo2010 wels saqarTveloSi erovnuli kvalifikaciebis CarCo damtkicda.
erovnulikvalifikaciebisCarCooficialuridokumentia,romelicaRwersformaluriganaTlebissxvadasxvasafexurze(zogadiganaTleba,profesiu-liganaTleba,umaRlesiganaTlebissamisafexuri)misaRwevZiriTadSedegebs.
amave dokumentSi, 10 ZiriTadi mimarTulebis farglebSi, 100-mde dargi(specialoba)da1000-mdespecializacia(profesiaa)CamoTvlili,romlebicSeiZleba SeiZinoT saqarTveloSi akademiuri da profesiuli ganaTlebisfarglebSi.esCamonaTvalimudmivadivsebaaxaliprofesiebiT.
erovnuli kvalifikaciebis CarCos am amonaridSi mocemulia specialo-bebisadaspecializaciebisCamonaTvalisaqarTveloSierT-erTiperspeqti-ulimimarTulebisaTvis–agrarulimecnierebebisaTvis.
26
profesionalizmi da karieruli ganviTarebabevr kulturaSi termini „profesionali“ gamoiyeneba ganaTlebuli da
kompetenturi(mcodne)adamianissocialuristatusisaRsawerad.profesionali flobs specializebul codnasa da unar-Cvevebs Tavis
dargSi, akmayofilebs profesiuli eTikis standartebs (rogorc Tana-mSromeli, partniori, kolegadasxva), pativiscemiTeqceva klientebs, aqvsmaRalimotivaciadauyvarssakuTarisaqme.
profesionalebisazogadoebasadakolegebSindobiTsargebloben,amitommaTisaqmianobagarkveulmoralurdaeTikurpasuxismgeblobasacgulisx-mobs.
adamianisprofesiulistatusisganviTarebisgzassxvagvaradprofesiulkarierasacuwodeben.sityva„kariera“laTinurad(Cararia)borblianietliTgaWrilgzasniSnavs.
bevriorganizaciaxelsuwyobssakuTariTanamSromlebiskarierulganvi-Tarebas,magramyoveliadamianimaincTavadqmnissakuTarkarieras.
pirovnuli ganviTarebis kuTxiT, karieruli ganviTarebadamokidebuliaadamianis unarze sakuTar samoRvaweo asparezze efeqturad gamoiyenossocialuri, inteleqtualuri da ekonomikuri resursebi, gaiTvaliswinosTavisi fizikuri da fsiqologiuri SesaZleblobebi, sworad moaxdinosreagirebaSemTxveviTfaqtorebze.
CamotvirTeT saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros veb-gverdi-dan kvalifikaciebis erovnuli CarCos dokumenti da specializaciebis Camo-naTvalis sruli varianti (CarCos danarTi #4; www.nea.ge/uploads/files1/charcho.pdf
ipoveT specialobaTa CamonaTvalSi Tqven mier arCeuli profesia. romel mimar-Tulebas miekuTvneba igi? romeli xazis arCevaa saWiro am specializaciis misa-Rebad – akademiuris Tu profesiulis? Tqveni azriT, ra upiratesobebi da SezRudvebi aqvs akademiuri da profesiuli ganaTlebis xazebs?
Tqveni azriT, specialuri codnisa da unar-Cvevebis garda, kidev romel mniS-vnelovan Tvisebebsa da unar-Cvevebs unda flobdes profesionali? gaerTiandiT jgufebSi profesiebis mixedviT da CamoayalibeT Tvisebebisa da zogadi unar-Cvevebis sia Tqveni profesiisaTvis. moaxdineT sakuTari Tavis TviTSefaseba am Tvisebebis mixedviT (romels flobT? romlis ganviTarebas gegmavT momavalSi?).
davaleba
davaleba
moiZieT internetSi warmatebuli adamianebi da amokrifeT saintereso faqtebi maTi biografiidan mozardobis periodSi. warudgineT Tqveni namuSevari Tana-klaselebs. ratom aris mniSvnelovani es faqtebi am adamianebis biografiaSi?
davaleba
27
es sainteresoa
joni depigermanulenazemisigvari„sulels“niSnavs.depi
xSiradxumrobsamTemaze.15wlisasakSijonismSoblebierTmaneTsgaSordnen.sworedamperiodSigaitacaigimusikam.depsdedamaCuqapirveligitara,romelzecmandakvradamoukidebladiswavla.maledepmaCamoayalibamusikalurijgufi„bavSvebi“(ingl.TheKids),romelicfloridisRamisklubebSiukravda.depismeoregatacebaxatvaa.igisakuTarimusikalurijgufispirvelialbomisydisavtoria.
beqa goCitaSvilibeqagoCitaSviliaxalgazrdajaz-
pianistia,romelicamJamadmsoflioserT-erTyvelazeprestiJulmusikalurskolaSi,`jiliardSi~swavlobs.igisaqarTvelosganviTarebisadareformebisfondisstipendiantia,mravaliprestiJulisaerTaSorisomusikalurikonkursislaureati.samiwlisasakSibeqampirveladmoisminakitjareTismusikalurikompozicia,ramacbiZgimiscamisinteress
musikisadmi.oTxiwlisasakSiisukveukravdarTulmusikalurkompoziciebs.rvawlisasakSigermaniaSibeqamklasikurimusikisfestivalzegaimarjva.
2008wlisaprilSiamerikisSeerTebuliStatebissaelCoSibeqasSesrulebaamerikissaxelmwifomdivanma,kondolizaraismamoismina,romelicTavadacprofesionalimusikosia.„beqasaukeTesojaz-pianistia,romelicodesmemomismenia“,–aRniSnakondolizaraisma.amerikissaxelmwifomdivnisadasaqarTveloSiaSS-iselCisdaxmarebiT,beqammanhetenismusikaluriskolisadajiliardisskolisSesarCevkonkursSimiiRomonawileobadaoriveskolaSiCairicxa.
mark cukerbergimarkcukerbergimsoflioSiyvelazeaxalgazrda
miliarderia.kompiuterebmaigijerkidevskolaSigaitaca.marksuyvardakompiuteruliTamaSebisSeqmnadaprogramireba.erT-erTipirveliprograma,romelicmarkmamamamisisTvisSeqmna,Tanamedrovesakomunikacioprogramebis(messanger,skype)winaparia.amprogramissaSualebiTmarkismamasaxlidanofisisTanamSromlebsukavSirdebodadasakuTarstomatologiurklinikasdistanciuradmarTavda.markisTanaklaselebisadakurselebisazriT,igi„kompiuterisWiassulacarhgavda“.cukerbergikargadflobsramdenimeucxoenas,uyvarsklasikuriliteratura.
16wlisasakSikompaniam„Microsoft~cukerbergssamuSaoSesTavaza.markmaesSeTavazebaarmiiRodamuSaobisdawyebasharvardisuniversitetSiswavlaarCia.
p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a
adamiani Tavad qmnis sakuTar momavals!
debatebi11-12
ixelmZRvaneleT
debatebis warmarTvis
instruqciiT:
gv. 148-155
momavlis mimarT damokidebulebas Zalian didigavlenaaqvsimaze,TurogorviqceviTawmyoSi.zogierTiadamianiTvlis,romwarmatebasdawaru-
mateblobas, didwilad, bediswera gansazRvravs.Aarsebobs gansxvavebuli azric – bevri ram piradZalisxmevazea damokidebuli. yvelas cxovrebaSixdebamoulodnelimovlenebi,magrammomavalsaraesmovlenebi,aramedmaTzeCvenireaqciagansazRvravs.imsjeleTmomavlisadmiamorigansxvavebulimid-
gomismarTebulobisSesaxeb.
29
13. Sromis bazari
Sromis bazari
aTvisebuli seqtori auTvisebeli seqtori
dakavebuli samuSao
adgilebi
vakansiebi
dasaqmebulebi umuSevrebi
patara sasauzmis mTeli personali samuSaodan imis gamo daiTxoves, rom sasauzmem quCis meore mxares axladgaxsnil restoranTan konkurencias ver gauZlo.
sasauzmis asakovan mzareulebs, gigas da nodars, restoranSi muSaobis dasaw-yebad kvalifikacia ar hyofniT, arada, TavianTi xelfasiT oriveni sakmaod did ojaxebs arCendnen. gigas invalidi Svili, moxuci mSoblebi da diasaxlisi meuRle hyavs, nodars – studenti Svilebi. umuSevrad darCenilebma daxmarebi-saTvis dasaqmebis saagentoebs miakiTxes, Tan ganacxades, rom maTTvis nebismi-eri samuSao pirobebi misaRebia da dabal xelfaszec daTanxmdebian. saagentoSi TavianTi sakontaqto monacemebi ki datoves, magram darwmunebuli arc erTi ar aris, rom xelaxali dasaqmeba droulad moxdeba.
aRmoCnda, rom Tavisufali samuSao adgilebi jerjerobiT ar aris. amitom gadawyvites, xvalidan sasauzmeebis, patara restornebisa da kafeebis Semovla daiwyon da maT sakuTari Sroma SesTavazon.
ra SeiZleba vuwodoT process, romelic samuSaodan daTxovnis Semdeg gigam da nodarma daiwyes?
grZelvadiani iqneba Tu moklevadiani CamoTvlili pirebis umuSevroba? romel argumentebs eyrdnoba Tqveni mosazreba?
Tqveni dakvirvebiT, rogoria dasaqmebulTa Soris asakovani da axalgazrda specialistebis proporcia?
romel profesiazea meti moTxovna?
situaciuri amocana
ra aris samuSao Zala?
ra aris Sromis bazari?
ra mniSvneloba aqvs mas TiToeuli moqalaqisa da saxelmwifosTvis?
romeli saxis umuSevroba iciT?
gaixsneneT!
30 p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a
process,romlismeSveobiTacadamianebiTavianTigemovnebisadaunarisSesabamissamuSaospouloben,samuSaos Zieba ewodeba.
radgan adamianebi erTmaneTisagan moTxovnebiTa da kvalifikaciiTgansxvavdebian, isini samuSaos survilisa da unaris mixedviT eZeben. yvelasamuSaoadgilimaTTviserTnairadmisaRebiararis.
miuxedavadimisa,romdamsaqmeblebsacdasamuSaosmaZieblebsacgancxade-bebisganTavsebagazeTebSi,internetSi,radiosaTusateleviziomorbenalstriqonzeSeuZliaT,ganTavsebisaTvissaWiroxarjebisgaRebayvelasaTvisxelmisawvdomiararis.amitominformaciasamuSaosmaZieblisadasamuSaosSesaxebSedarebiTnelavrceldeba.
sabazro ekonomikis pirobebSi samuSao adgilebze mwvave konkurenciaa.samuSaos is iRebs, visac mocemul konkretul sferoSi yvelaze maRalikvalifikacia aqvs. maRali profesiuli unaris mqone muSakebze moTxovnayovelTvis arsebobs, Sesabamisad, maTi anazRaurebac maRalia. mewarmeebmaician, rom aseTi muSakebis Sromis nayofiereba maRalia (sxvebze met daxarisxianproduqciasqmnian),amitommaTukeTessamuSaopirobebsuqmnian.
daCqarebuli teqnologiuri progresis gamo, sawarmoebi axleburi damravalgvariunar-CvevebismqonemuSakebsmoiTxoven.xSiradsamuSaoarse-bobs,ufrosiasakisadamianebskidamqiravebelTaTanamedrovemoTxovnebisSesabamisicodnaargaaCniaT:uWirTansaerTodversaubrobenucxoenaze,ar floben kompiuterul programebs, Tanamedrove teqnologiebs. radgancxovrebiswinsvlamaseTisaWiroebamoitana,bevrqveyanaSie.w.`zrdasrul-TaganaTlebisprogramebiT~,ufrosiasakisadamianebsgadamzadebaSi,pro-fesiisSecvlaSi,axaliunarebisganviTarebaSiexmarebian.TuadamiansmuSa-obisdawyebasurs,mansicocxlisbolomdesiaxleebisSeswavlisadaprofe-siulisrulyofismzadyofnaundagamoTqvas.
31
ekonomikuri danakargebi socialuri problemebi
•warmoebulidabazarzegataniliproduqciisraodenobisSemcireba;•sawarmoebismierbiujetSisagadasaxadoSenatanebisSemcireba;•saxelmwifoxarjebiszrdaumuSevarTaSemweobebisgasacemad;•qveynidansamuSaoZalismigracia.
•cxovrebisdonisgauareseba;•Sromisbazarzekonkurenciiszrda;•SromisanazRaurebisSemcireba;•socialuriuTanasworobisgaZliereba;•umuSevarTaSorisstresis,avadmyofobis,narkomaniis,alkoholizmis,danaSauliszrda.•ojaxuridasazogadoebrivikonfliqtebi;•kadrebisdiskvalifikacia;•ojaxebisngreva;•saerTosocialuridaZabuloba.
umuSevrobasseriozuliuaryofiTiSedegebimoaqvsrogorcekonomikuri,isesocialurikuTxiT,rogorcumuSevrebisadamaTiojaxiswevrebisaTvis,isemTelisazogadoebisaTvis.
socialur problemebs ekonomistebma umuSevrobis araekonomikuriSedegebi uwodes. xangrZlivi umuSevroba adamianebSi stress iwvevs. maTinawilisamuSaosSovnisimedskargavsdasamuSaoadgilisZebnaswyvets.isinisamuSao Zalidan gamoTiSulad iTvlebian, Tumca realurad muSaoba surT.rocaadamianisakuTarqveyanaSidasaqmebisimedskargavs,legaluradanara-legaluradcdilobsiseTqveyanaSimoxvdes,sadacdasaqmebaargauWirdeba.dabaliekonomikuriganviTarebisqveynebissamuSaoZalisdidinawiliqveya-nastovebsdasamuSaossxvaqveynebSieZebs.iwyebamasobriviSromiTimigra-cia.sworedamitom,saxelmwifoebisumetesobamosaxleobisekonomikurgaaq-tiurebasadaumuSevrobisdonisSemcirebazezrunavs,rac,Tavismxriv,eko-nomikuri progresis saSualebas iZleva. sxvadasxva samTavrobo programebi,yovelTviuriSemweobissaxiT,umuSevrebsfinansurdaxmarebasuweven,xolodasaqmebisspecialurisaagentoebidroebiTdasaqmebaSiexmarebian.
p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a
es sainteresoa
saqarTveloSiumuSevrobisdonesorixerxiTgamoiTvlian:oficialuradregistrirebuliumuSevrebisraodenobiTdasaojaxomeurneobebisSerCeviTigamokvlevebismonacemebismixedviT.amukanasknelis2010wlismonacemebzedayrdnobiTSeiZlebaiTqvas,romesmaCveneblebiyvelazemaRaliaTbilisSi–30%.Semdegmodisisregionebi,sadacsamrewveloqalaqebia:aWara–18%;SidaqarTli–12.7%;imereTi–11.6%.
32
mecxreklasismasalidangaixseneT,rasgulisxmobskonkurenciadarogoraisaxebaigiadamianisyoveldRiurcxovrebaze? rogorfiqrobT,ramdenadmaRaliakonkurenciaSromisbazarzeTqvenmierarCeulprofesiulsferoSi?rTuliaTumartiviamsferoSidasaqmeba?rastrategiasmimarTavTamsferoSidasaqmebisSansebisgazrdisaTvis?
imsjeleT!
moiZieT internetSi uaxlesi monacemebi saqarTveloSi umuSevrobis donis Sesa xeb. SeadareT isini wina wlebis monacemebs. rogoria tendencia? gansx-vavdeba Tu ara monacemebi sqesis, qalaqisa da soflis macxovreblebis, regionebis mixedviT? riT axsnidiT am gansxvavebebs? informaciis moZiebi-saTvis gamoiyeneT saqarTvelos statistikis erovnuli samsaxuris veb-gver-di: www.geostat.gemoiZieT internetSi saiti www.hr.ge. am saitze yoveldRiurad aTobiT gancxadeba qveyndeba sxvadasxva tipis vakansiaze. SearCieT TqvenTvis sain-tereso profesia da gaecaniT damsaqmeblebis moTxovnebs. gadaixazeT cxri-li rveulSi da SeavseT.
SeadgineT Tqveni CV* Semdegi principis mixedviT:
1. personaluri monacemebi
2. sakontaqto informacia
3. ganaTleba
4. SromiTi gamocdileba, maT Soris moxalised muSaobisa
5. ucxo enebis codna
6. piradi Tvisebebi
1 (laT. Curriculum Vitae) profesiulibiografia
davaleba
kompaniis dasaxeleba
sakontaqto informacia
CV-is miRebis
bolo vada
samuSao ganakveTi
ZiriTadi moTxovnebi
... ... ... ... ...
kandidatTa programebis sademonstracio cxrilis nimuSi
№ kandidati №1 kandidati №2 kandidati №3 kandidati №4
33
14. praqtikumi: viTamaSoT arCevnebi
umuSevroba sazogadoebis mtkivneuli problemaa. mosaxleobis gulismosagebad saarCevno programebSi politikosebi yovelTvis umuSevrobisSemcirebisa da axali samuSao adgilebis garantias iZlevian, arCevnebSigamarjvebisSemdegkidanapirebisSesrulebauWirT.
imisaTvis, rom kargad gaiazroT, romeli sakiTxebis gadaWrasTan da rasaxis sirTuleebTan aris dakavSirebuli umuSevrobis problemis daZleva,viTamaSoT`arCevnebi~.
daiyaviT oTx jgufad. TiToeul jgufs mianiWeT nomeri daF airCieTlideri,romelic`saqarTvelosmTavrobaSi~mosaxvedradibrZolebs.jgu-fisdanarCeni wevrebi masdaexmarebian, moamzados `saqarTveloSiumuSev-robisdaZlevisprograma~,romelsacisklasiswinaSewaradgens.gamarjve-bulikandidatimodelirebul`mTavrobaSi~moxvdeba.umuSevrobisdaZle-vis programa (aranakleb Svidpunqtiani) im Tanmimdevruli RonisZiebebisCamonaTvali unda iyos, romelTa ganxorcielebac, Tqveni azriT, xelsSeuwyobsadamianebisdasaqmebismniSvnelovanzrdas.
gafrTxileba: Tqvens programaSi arunda moxvdes winadadeba – `samuSaoadgilebis Sesaqmnelad gavxsni bevr axal sawarmos.~ `mTavrobis wevrebi~sawarmoebsTviTonvergaxsnian.
prezentaciebsyuradRebiTmousmineT.dasrulebisSemdegyvelaTqvenganiamomrCeveli xdeba. maswavleblis mier darigebul misawebebel furclebzedaawereT Tqveni jgufis nomeri. es furceli Tqvens xmas gamoxatavs. isdafazeimjgufisgrafaSimiakariT,romlisprogramacyvelazemetadmoge-wonaT(ix.cxrilisnimuSi).uflebaargaqvT,sakuTarkandidatsmisceTxma!
Sefaseba: gamarjvebuli iqneba is kandidati,romlis programac metxmasmiiRebs, Sesabamisad, jgufis TiToeuli wevri maswavleblisagan umaRlesSefasebasdaimsaxurebs. umaRles Sefasebas miiRebs is monawilec,romelicargumentirebuladaxsnissakuTararCevans.
rCeva: gaixseneT, dasaqmebis ra realuri perspeqtiva arsebobs TqvensregionSi,romelidargisaRorZinebaaSesaZlebelidamoamzadeTsainteresosaarCevnoprogramebi. moifiqreTefeqturisaarCevnolozungi. gisurvebTwarmatebas!
p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a34
15. ekonomikuri saqmianobis ZiriTadi sferoebi
adamianebi ekonomikuri saqmianobis im sferos irCeven, romelic maT metmogebasmoutans.calkeuliadamianebi,adamianTajgufebi,regionebidaqvey-nebic ki gansazRvrulisaqonlisada momsaxurebis warmoebaSiostatdebian(specializdebian).amassaqonlisadamomsaxurebisiseTiraodenobiTgamoS-vebamosdevs,racTviTmwarmoeblebissaWiroebasaRemateba.aseTSemTxvevebSi,mwarmoeblebizedmetproduqciassxvaadamianebismierwarmoebulsaqonel-sadamomsaxurebazecvlian.saboloodyvelamogebulia.
adamianebinebayoflobiTmxolodmaSincvliansaqonels,rocamonawilemxareebssargeblismiRebisimediaqvT.esmarTebulia,rocavsaubrobTindi-videbisa da organizaciebis vaWrobis Sesaxeb, rogorc erTi qveynis farg-lebSi, aseve sxvadasxva qveynebs Soris. vaWrobis procesSi monawileori anmetimxaregadawyvetilebasmxolodmaSiniRebs,TusargeblismiRebisimediaqvs.rocaerT-erTianorivemovaWrepartniorisagansargebelsaRarelis–gacvlawydeba.
sakuTaridasaxlebismagaliTzeCamoTvaleTadamianisissaqmianobebi,romlebicSemosavlismisaRebadxorcieldeba. romelimaTganiaprioritetuli?ratom?
imsjeleT!
specializaciasadgiliaqvsmaSin,rocasameur-neo erTeulebi (individebi, firmebi, qalaqebi,regionebi da qveynebi) erTgvarovan produqtsawarmoeben.
glexebsisproduqtimohyavT,romlis moyvanaSedarebiTiolia; regionisaTvisdamaxasiaTebelhavasadaniadagSiadviladxarobs;
sxvakulturebTanSedarebiT,mosavalididiraodenobamiiRebadaiafia;
xarisxianimosavlismiRebisgansakuTrebulteqnologiasflobendasxva.
amitomTiToeuliregionispecializdebamxoloderTianramdenimekul-turismoyvanaze.arCeuldargsaviTareben,produqtissasaqonlosaxisgaum-jobesebaze zrunaven, msxvil fermerul meurneobebs qmnian. Tu sxva glexibazarzeSesvlassakuTarezoSimoyvaniliproduqtisgayidviTmoindomebs,specializaciaze orientirebuli fermerebisTvis konkurenciis gawevarogorcfasiT,isexarisxiT,ZaliangauWirdeba.
specializaciis dros adamianebi SezRuduli asortimentis saqonels damomsaxurebas didi raodenobiT awarmoeben. specializacia zrdis Sromisnayofierebas.igixelsuwyobsvaWrobisganviTarebasac,racaZlierebssxva-dasxvaregionisurTierTdamokidebulebas.
sawarmoo resursebi regionebisa da qveynebis mixedviT araTanabradaaganawilebuli.esgansxvavebebialternatiuli Rirebulebebis*gansxvavebas
*alternatiuliRirebuleba–sargebloba,mogebaanRirebulebaimisa,racundadavTmoTsxvaraimisSeZenisanmiRebissanacvlod.yvelaresursis(miwis,fulis,droisdaa.S.)gamoyenebisbevrialterna-tiuligzaarsebobs,amitomTiToeulqmedebas,arCevansadagadawyvetilebasTavisialternatiuliRirebulebaaqvs.
35
iwvevs,risgamocspecializaciadagacvlasasurvelixdeba.TvalsaCinoebisTvismoviyvanoTmagaliTi: yazbegisraionSimecxoveleo-
bis ganviTarebisTvis kargi pirobebia, Tumca misi mosaxleobis raodenobamcirea. quTaisSikimosaxleobisraodenobametia, magramsaxnav-saZovrebisnaklebobaa,anuesraionimrewvelobisganviTarebisTvisufrogamosadegia.amrigad,quTaissyazbegTanSedarebiTmrewvelobaSiabsoluturi upirate-soba** gaaCnia. ra Tqma unda, aucileblobis SemTxvevaSi, quTaisSi naxirismoSenebacSesaZlebeliadayazbegSi–fabrikisamuSavebac,magramquTaisisraionSi mecxoveleobis ganviTarebis alternatiuli Rirebuleba samrewve-lo sawarmoebis didi danakargi iqneboda, xolo yazbegSi qarxnis aSenebisalternatiuli Rirebuleba – samrewvelo produqciis didi raodenobiTdanakargi.
amis gamoa,rom sruliadgansxvavebuli ekonomikis mqone qveynebi erTma-neTTanvaWroben.magaliTad,indonezia,romelicyavas,Saqarsadasasargeb-lowiaRiseulsawarmoebs,iaponiasTanvaWrobs,romelicmanqanebsawarmoe-bs.
saerTaSorisovaWrobisdidiwilimsgavsiekonomikismqoneqveynebzeanuCrdiloeTamerikis,evropisindustriulqveynebsadaiaponiazemodis.qvey-nebs Soris vaWrobis ZiriTadi mizezebis asaxsnelad ufrorTuli koncef-ciaasaWirodamasSedarebiTi upiratesobis Teoria***ewodeba.
**saerTaSorisovaWrobisTeoriaSiqveyanasabsoluturiupiratesobaaqvs,Tuisawarmoebsproduqcias(saqonelsadamomsaxurebas)ufro„efeqtianad“(iafad),vidresxvebi.
***SedarebiTiupiratesoba–ekonomikurikoncefcia,romlisTanaxmad,qveyanamundaawarmoosmxolodissaqonelidamomsaxureba,romelTawarmoebacmisTvisufroefeqtiania,vidresxvasaqonlisadamomsaxu-rebiswarmoeba(saeqsportod).
gadaxedeT istoriisa da geografiis saxelmZRvaneloebs, CaatareT ojaxis wevrebis gamokiTxva da gaarkvieT, romeli ekonomikuri saqmianobebi iyo gavrce-lebuli adre saqarTveloSi. SeadareT dRes gavrcelebul ZiriTad ekonomikur saqmianobas da dafiqrdiT ekonomikuri saqmianobis sferoebis Secvlis mizezeb-ze. dawereT Txzuleba: `ra Seicvala qarTul ekonomikaSi bolo 25 wlis ganmav-lobaSi?~
davaleba
p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a
internetis meSveobiT moiZieT Sromis kodeqsi da moZebneT masSi muxlebi, rom-lebSic saubaria dasaqmebulTa uflebebze. yuradReba gaamaxvileT arasrulw-lovanTa uflebebze da moZiebuli masalis mixedviT dawereT mokle Txzuleba `SromiTi urTierTobebi srulwlovanebamde~.
davaleba
36
16. SromiTi urTierTobebi
SromiTi urTierToba dasaqmebulisa da damsaqmeblis urTierTobas ewo-deba.damsaqmebeliSeiZlebaiyossaxelmwifodawesebuleba,kerZokompaniaanubralodcalkeuli adamiani.racSeexebadasaqmebuls, is mxolodadamianiSeiZleba iyos. SromiTurTierTobebssaqarTveloSicalkeorganulikano-ni–Sromiskodeqsiawesrigebs.misidacvasavaldebuloanebismieridasaqme-bulisadadamsaqmeblisaTvis.Tumca,Sromiskodeqsisgarda,arsebobsaraer-TikanoniTukanonqvemdebareaqti,romelicawesrigebssxvadasxvasferoSimuSaobis sakiTxebs an SromiTi urTierTobis calkeul Temebs. magaliTad,arsebobskanonisajarosamsaxurisSesaxeb,romliTacregulirdebasaxelm-wifosamsaxurebSimuSaobiswesi.asevearsebobs,magaliTad,Sromis,janmrTe-lobisadasocialuridacvisministrisbrZanebadroebiTiSromisuunarobisgamo daxmarebis daniSvnisa da gacemis wesis Sesaxeb da sxva. garda amisa,sxvadasxvakanonSiarisSesulimuxlebi,romlebicuSualodSromiTurTi-erTobebsarexeba,magramamurTierTobasTandakavSirebulzogierTTemasawesrigebs.magaliTad,sagadasaxadokodeqsSiasaxuliaxelfasisgadaxdas-TandakavSirebulizogierTisakiTxi.yvelaessamarTlebriviaqti,raTqmaunda,zogadia.yovelkonkretulSromiTurTierTobaskidamsaqmebelsadadasaqmebuls Soris dadebuli SromiTi xelSekruleba awesrigebs, romelicSesabamiskanonmdeblobasundaSeesabamebodes.
dasaqmebulTainteresebisdac-vis mizniT, SesaZlebelia profe-siuli kavSirebis Seqmna. es ariserTi da imave an msgavsi profe-siebis adamianTa gaerTianebebi,romlebic sxvadasxva RonisZiebasaxorcieleben TavianTi profesi-iT dasaqmebuli xalxisTvisSromiTi xasiaTis problemebis
mosagvareblad. profkavSiris Seqmnis ufleba erT-erTi ZiriTadi uflebaaadamianis socialur-ekonomikur uflebaTa Soris. saqarTveloSic arsebobscalkekanoniprofesiuligaerTianebebisSesaxeb.
amave dros, zogierT saxelmwifo organoSi dasaqmebulTaTvis profkav-Siris Seqmnis uflebis gamoyeneba gansxvavebulad wesrigdeba am organoTamniSvnelobidandaTaviseburebebidangamomdinare.eseniasagadasaxado,saba-Jo,sasamarTlo,prokuratura,aseveTavdacvisadaSinagansaqmeTaorganoebi.
moZebneTsaqarTveloskonstituciaSi(me-2TavSi)SromiTurTierTobebTandakavSirebulimuxlebidagaecaniT. imsjeleTTanaklaselebTanerTad,rogorgesmiTpraqtikuladmaTimniSvnelobadaSinaarsi.
imsjeleT!
praqtikumis mizania iseTi SromiTi xelSekrulebis Sedgena, romelSicSeZlebisdagvaradmaqsimaluradiqnebagaTvaliswinebulirogorcdasaqmebu-lis,isedamsaqmeblisinteresebi.
amisTvissaWiroa,CamoiwerosramdenimeZiriTadiTema,romelicgaTval-iswinebuliundaiyosxelSekrulebaSi.esenia:
risiuflebadavaldebulebaundahqondesdamsaqmebelsdarisi–dasaqme-buls;
raxdeba,rocaromelimemxareromelimevaldebulebasarasrulebs;
rogorundaeqceodnenmxareebierTmaneTs;
rogorundamoagvaronmxareebmaerTmaneTsSoriswarmoSobiligaugebro-bebi.
SesaZloa, Tqveni namuSevari ar iyos zustad iseTi, rogoric SromiTixelSekrulebaaxolmerealurad.magaliTad,vermoifiqroTraimemovlenisgamomxatvelitermini,teqstidaweriliiyosCveulebrividaaraiuridiulieniT,magramesnudagabrkolebT–praqtikumismiznisaTvismTavariaTqveninamuSevrisSinaarsi.
zemoT CamoTvlili sakiTxebis mimarT sxvadasxvanairi damokidebulebaaqvTxolmedasaqmebulebsadadamsaqmeblebs.amitomgaiyaviTorjgufad(anufrometad,moswavleTaraodenobismixedviT).erTmajgufmaTaviwarmoid-ginosdamsaqmebladdamoamzadoszemoTCamoTvlilisakiTxebisxedvadam-saqmeblispoziciidan,xolomeorejgufma,piriqiT–dasaqmebulispozici-idan.
muSaobisdasrulebisSemdegorivejgufmamoaxdineTTqveninamuSevrebisprezentacia.
davalebis meore etapi gulisxmobs erTiani xelSekrulebis gakeTebas.orivemxarem–rogorc`damsaqmeblebma~, ise `dasaqmebulebma~urTierTSe-TanxmebiT SeaerTeT Tqveni namuSevrebi da SeadgineT erTiani SromiTixelSekruleba,romelSicorivemxarisinteresiiqnebagaTvaliswinebuli.
37
17. praqtikumi: SromiTi xelSekruleba
p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a38
adamianiTvaWroba(trefikingi)arisprocesi,romelicsamiZiriTadietapisaganSedgeba:gadabireba,transportirebadaeqspluatacia.
adamianiT vaWroba (trefikingi) xdeba maSin, rodesac:
gvxvdebasamiveetapi(gadabireba,transportireba,eqspluatacia). samiveetapierTmaneTTanarisdakavSirebuli. moqmedebaxorcieldebaerT-erTisaSualebisgamoyenebiTdaeqsplua-taciismisaRwevadsamiveetapierTmaneTsukavSirdeba.
adamianiT vaWroba (trefikingi) aris:
iZulebiTiSroma
seqsualurieqspluatacia
organoebisamokveTa
ymoba
motyuebada/anTaRliToba
muqaraanZalisgamoyeneba
Zalauflebisborotadgamoyeneba
saSualeba
mizani
eqspluatacia
gadabireba transportireba eqpluatacia
18. axalgazrdoba – adamianiT vaWrobis (trefikingis) riskis jgufi
39
adamianisuflebaTasayovelTaodekla-raciis(miRebuliagaerTianebulierebisorganizaciismier1948w.10dekembers)Tanaxmad,adamianiTvaWrobaarisada-mianisuflebebisadaRirsebisSelaxvisZalianmZimeforma.sazogadod,adamianisuflebebiSeiZlebaganisazRvros,rogorcuflebebi,romelTagareSeSeuZlebeliaTavicivilizebulpirovnebadigrZno.esuflebebidaZiriTadiTavisuflebebiadamiansaZlevssrulfasovaniganviTa-rebis,adamianurifaseulobebisadaniWisgamoyenebissaSualebas.
deklaraciis me-3 muxli miuTiTebs,rom`yoveladamiansaqvssicocxlis,TavisuflebisadapiradixelSeuxeblobisufle-ba~.adamianiTvaWroba(trefikingi)safrTxesuqmnisadamianisusafrTxoebasadasicocxles.
deklaraciis me-4 muxli iTvaliswinebs,rom`aravinundaimyo-febodesmonobaSianZalmomreobiTmorCilebismdgomareobaSi.yvelasaxismonobadamonaTvaWrobaakrZalulia~;esmuxli,arsebiTad,krZalavssworedadamianiTvaWrobas,vinaidanbevrsaerTaSorisodokumentSiadamianiTvaWrobaganmartebulia,rogorcmonoba,angaTanabrebuliamonaTvaWrobasTan.
deklaraciis me-5 muxlSi xazgasmulia,rom`aravismimarTarundaiqnasgamoyenebuliwamebaansastiki,araadamianuriTumisiRirsebisdamamcirebelimopyrobadasasjeli~.sazoga-doebaSiarsebobsazriimisSesaxeb,romadamianiTvaWrobis(trefikingis)msxverpli,iqnebaeskaciTuqali,romelicai-ZulesCabmuliyoprostituciaSiansxvaiZulebiTisaxissa-muSaoSi,TavadarisdamnaSave,radganicoda,raeloda.ada-mianiTmovaWreebiadamiansepyrobianrogorcnivTs,saqonelsdamotyuebiT,SantaJiTadaiZulebiTarTmevenmasadamianisZiriTaduflebas–TavadairCiossakuTaricxovrebisgza.
40 p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a
19. axalgazrdebis trefikingis msxverplad gaxdomis riskfaqtorebi
es sainteresoa
miuxedavadimisa,rombevrisaerTaSorisodo-kumentigmobdaadamianiTvaWrobas,amdanaSau-lisganmsazRvreliterminisganmartebapirve-lad2000wlisnoemberSimiiRogaerTianebulierebisorganizaciamtransnacionalurior-ganizebulidanaSauliswinaaRmdegkonvenciisoqmSi`adamianebis,gansakuTrebiTqalebisadabavSvebistrefikingisTavidanacilebis,aRkve-TisadadasjisSesaxeb~.
konvenciasadamisoroqmsxelimoawerasaxelmwifoTaumravlesobam2000wlisdekem-berSigamarTulumaRlesidoniskonferenci-azeitaliaSi,palermoSi.amitomamdokumentssxvagvaradpalermosoqmsacuwodeben,Tavadkonvenciaski–palermoskonvencias.
amdokumentismixedviT,adamianiTvaWroba(trefikingi)SemdegnairadganisazRvra:
a)`adamianiTvaWroba~–eqspluataciismizniTpirovnebisgadabireba,gadayvana,gadamalvaanmiRebadaSinebiTansxvasaxisZaladobiT–gatacebiT,TaRliTobiT,motyuebiT,ZalauflebisanSeqmnilisituaciisborotadgamoyenebiT,anmosyidviT,raTamiRebuliqnespirisaganTanxmobamoeqcessxvapiriskontrolisqveS.eqsplua-taciisforma–iZulebiTimuSaobaanmomsaxureba,monobaanmonurisaxismopyroba,dabeCavebaanorganoebisamokveTa.
b)adamianiTvaWrobisSedegaddazaralebulisTanxmobawinaswardagegmileqsplua-taciaze,romelTasaxeebi`a~punqtSiaCamoyalibebuli,armiiRebamxedvelobaSi,Tukiadgilihqonda`a~punqtSiCamoyalibebulinebismieriZaladobisformas.
g)gadabireba,gadayvana,gadacema,gadamalvaanbavSvismiRebaeqspluataciismizniT,miekuTvnebaadamianiTvaWrobasimSemTxvevaSicki,TukiesqmedebaararisdakavSire-buli`a~punqtiTgansazRvrulzemoqmedebissaxeebTan.
d)`bavSvi~niSnavs18wlamdeasakispirs.
moamzadeT plakati trefikingis Temaze. moifiqreT koncefcia – rogori iqneba am plakatis ZiriTadi sainformacio gzavnili – slogani? rogori iqneba fotos an naxatis ZiriTadi idea?
davaleba
41
19. axalgazrdebis trefikingis msxverplad gaxdomis riskfaqtorebi
aris mosazreba, rom winadadebas sazR-vargareT dasaqmebis Sesaxeb, romelsac nacnobis, megobris an naTesavisagan vi-RebT, SegviZlia vendoT.
TuucxoeTSisamsaxursgTavazobendagarwmuneben,romTviTonanmisinacnobiasrulebdaamsamuSaos,sulacarniSnavsimas,romessandoSemoTavazebaadaTqvensafrTxeardagemuqrebaT.adamianiTvaWro-bis(trefikingis)araerTimsxverpliaRi-arebs,romsamuSaonacnobisaganSeTavaze-buliwinadadebissafuZvelzeairCia.
gaxsovdeT,ucxoeTSisamuSaosSeTavaze-bisas,TumoqalaqesarmoeTxovebadaniS-nulebisqveyniseniscodna,SesabamisiSromiTiunar-CvevebisanmuSaobisga-mocdilebisqona,rogorcwesi,laparakiaaralegalurdasaqmebaze.
axalgazrdebistrefikingismsxverpladgaxdomisriskfaqtorebia: sazRvargareTswavlis,muSaobis,damkvidrebisrealuriSesaZleblobisSesaxebinformaciisnakleboba;
rTuliekonomikuriviTarebadaamasdarTuliumuSevroba;axalgaz-rdebissamuSaogamocdilebisarqona;
winaaRmdegobaaxalgazrdebisaTviswayenebulmoTxovnebsadamaTSesaZ-leblobebsSoris.mediis,reklamebis,filmebissaSualebiTaxalgaz-rdebiecnobiancxovrebissxvadasxvastils.xSiradtelevizorSixedavencxovrebisiseTdones,romelicbevradukeTesia,vidremaTicxovreba;
axalgazrdobanaklebadaainformirebuliimsirTuleebisadasafrTxisSesaxeb,racdakavSirebuliasazRvargareTmuSaobisnebarTvisaRebasadaSromiTixelSekrulebisgareSesamuSaodgamgzavrebasTan.
axalgazrdebSibevrimcdariwarmodgenaarsebobssazRvargareTgamgzav-rebissaSualebebze.ganvixiloTramdenimemaTgani:
amtkiceben, rom sazRvargareT fulis Sovna iolia.
realobasxvagvaria.TusamuSaoaralegaluria,SesaZ-lebelia,moqalaqesgadauxadonnaklebidaaiZulonimu-Saosmeti,vidredahpirdnen,ansaerTodargadauxadon.
gaxsovdeT,romaralegalurmuSaobasTanaxlavsis,romdamsaqmebelicdilobs,racSeiZlebametimogebanaxos.
42 p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a
irwmunebian, rom ucxoeTSi mcire xniT mu Saoba SeiZleba turistuli viziT da muSaobis nebarTvis gareSe.
rogorc wesi, sazRvargareT gamgzav-rebamde aucilebelia,damqiravebelTandadebulisamuSaoxelSekrulebissafuZ-velzedaqiravebulmamiiRosmissaxelzedaniSnulebisqveyanaSigacemulimuSaobisnebarTva.qveyanaSiSesvlaxdebasamuSaoviziT.
gaxsovdeT, turistuli viziTdaniS-nulebisqveyanaSimoqalaqeebsmuSaobisuflebaargaaCniaT.
hgoniaT, rom SromiTi xelSekrulebisa da mu-Saobis nebarTvis gaformebisTvis damsaqmebels sWirdeba moqalaqis pasporti.
sinamdvileSi,damsaqmebelsmoqalaqispasportiarsWirdeba;masmoqalaqispasportisTavisTandatovebisuflebaaraqvs.
gaxsovdeT,mxolodoficialurpirebsaqvTpasportismoTxovnisufleba.TudamsaqmebeliiTxovsTqvenspasports,dautoveTmxolodpasportisasli!
irwmunebian, rom gancxadebiT SeTa va zebuli samuSao yovelTvis legaluria.
rodesacfirma an kerZo piri ma-sobrivi informaciis saSualebebSiRiadakeTebsSeTavazebasdasaqmebisTaobaze,esarniSnavssando,legalursamuSaos.
gaxsovdeT,romgazeTisarfianadyidisadgilsreklamisganTavsebisTvisda,raTqmaunda,aramowmebsreklamisSemkveTebs.gazeTSierTdrouladSeiZlebaganTavsdeswinadadebalegaluri,aralegalurianTundacararsebulisamuSaosSesaxeb.
43
amtkiceben, rom moqalaqes SeuZlia uari Tqvas misTvis Seuferebel samuSaoze.
adamiani,romelsacSuamavlisandamsaq-meblisvaliaqvsandarCapasportisgareSe,anmaszexorcieldebasxvadasxvasaxiszewola,umweomdgomareobaSivardebadaioladsamar-Tavixdeba.
gaxsovdeT,aseTmdgomareobaSimyofiadami-aniadviladveRaranebebsTavsarasasurvelsamuSaos.
adamianiT movaWreebi axalgazrdebis gadasabireblad sxvadasxva meTods mimarTaven. Tqveni azriT, qvemoT mocemuli gadabirebis saSualebebidan romels iyeneben isini xSirad, iSviaTad an arasodes? gadaixazeT cxrili rveulSi da SeavseT.
gadabirebis saSualeba xSirad/iSviaTad/arasodes
gazeTSigamoqveynebuli
gancxadeba
CatiinternetSi
gacnobisinternetportali
nacnobebisadamegobrebisrCeva
nacnobebi/megobrebi,romlebic
muSaobdnensazRvargareT
axalinacnobi,romelic
sazRvargareTsamuSaoadgilis
povnaSidaxmarebasgpirdeba
oficialuriinformacia
samuSaosadaswavlisSeTavazebis
Sesaxebsxvadasxvauwyebis
vebgverdze
davaleba
p i r o v n u l i g a n v i T a r e b ap r o f e s i u l i g a n v i T r e b a44
organizebuldanaSaulSiCarTu-li kriminaluri jgufebis mieradamianiTvaWrobisgziTmiRebu-liSemosavlisSedarebaSeiZlebamxolodnarkotikebiTadaiaraRiTvaWrobiTmiRebulmogebasTandasxvadasxva wyaroTi, weliwadSi 8miliarddolaramdeaRwevs.
rogorcukve iciT, adamianiTvaWrobis(trefikingis)ganmartebisTanaxmad,danaSaulispirvelifazaagadabireba, romelsac Semdgomtransportireba,gadacema,miRebadabolos–eqspluataciamosdevs.
ZalianfarToaimadamianebiswre,vincadamianiTvaWrobisgziTmogebasiRebs.amjaWvispirvelrgolsgadambi-rebeliwarmoadgens.potenciurimsxverplismoZiebazogjerxdebagazeTebSi,internetSianinformaciissxvasaSualebebSisazRvargareTmuSaobisanswav-lisSesaxebganTavsebuligancxadebebismeSveobiT.sakomunikacioteqnolo-giebisganviTarebamxelmisawvdomigaxadaammizniTinternetresursebisgamoy-enebac.
saqarTveloSi adamianiT vaWrobis (trefikingis) SemTxvevebis analizma gviCvena, rom, umravles SemTxvevaSi, msxverplis gadabireba moxda nac-nobebisa da naTesavebis mier. es gadabirebis gansakuTrebiT daundobeli xerxia, radgan nacnobs xSirad TvaldaxuWuli endobi.
gadabirebagadabirebaiTvaliswinebspirovnebebisSerCevasadamianiTvaWrobi-
saTvis(trefikingisaTvis).pirssTavazobensamuSaos,karganazRaurebas,
swavlas,zogjerfiqtiurqorwinebasdasxva.procesi,romlisSedegad
pirixdebamsxverpli,sxvadasxvaSemTxvevaSisxvadasxvanairia,Tumca,
undaaRiniSnos,romarsebobsgadabirebisoTxiZiriTadimeTodi:
motaceba–adamianimihyavTZalisgamoyenebiT,misinebissawinaaRm-
degod;
ZaliT gadabireba–pirisTanxmobismisaRwevadmiswinaaRmdegiyene-
benZalasanmuqaras;
gadabireba sruli motyuebiT–pirmasaerTodaraferiicisrealuri
mdgomareobisSesaxeb;
gadabireba nawilobrivi motyuebiT–adamianmaicis,romsaeWvo
samuSaossTavazoben,magramveracnobierebsrealursafrTxesda
eqspluataciisxarisxs.
20. vin da rogor xdeba trefikingis msxverpli
45
potenciurmsxverplssTavazobenmuSaobasSinamosamsaxured,damlageblad,ZiZad,moxuc-Tamomvlelad,mocekvaved,modelad,mimtanad,soflismeurneobaSianmSeneblobazedaa.S.gadambirebelipotenciurmsxveplsiolsamu-Saos,karganazRaurebas,ucxoqveynisnaxvasdasainteresocxovrebashpirdeba.umetesSemTx-vevaSi,msxverplsarmoeTxovebakvalifikaciisdamadasturebelidokumentidasamuSaogamoc-dileba,arcucxoeniscodna.
rogorcwesi,gadambirebelimsxverplsarw-munebs,rommasSeuZliaumaldatovossamu-Saoadgili,Tupirobebiardaakmayofilebs.xSiriaSemoTavazebasamgzavrodokumente-bis, vizebis, bileTebis, xelSekrulebebisswrafaddaSeuferxebladgaformebis,zog-jerkimgzavrobasTandakavSirebuliyvelaxarjis `uangarod~dafarvisTaobaze,racsaboloodmsxverplsedebavalad.
gadabirebaSeiZlebamoxdesrogorcjgufis,asevecalkeulipiris–magaliTad,mocekvaveTajgufisanmSenebelTabrigadisSegrovebiTannacnobis(megobris,annaTesavisacki)meSveobiTYanSemTxveviTi(magaliTad,gazeTSigancxadebis)gziT.
adamianiTmovaWreebiadamianTagadasabirebladsxvadasxvaxerxsmimar-Tavendacdiloben,moipovonTavianTimsxverplisndoba.SeuZlebeliagada-birebisyvelameTodisCamoTvla,radganracufroizrdebasazogadoebisinformirebulobaadamianiTvaWrobisSesaxeb,miTufroixvewebadamnaSaveTameTodebi.
`cocxalisaqonlis~xelSiCasagdebadadamianiTmovaWreebiukanaraferzeixeven,itacebenmsxverplsZalisgamoyenebiTanZalisgamoyenebismuqariT,SantaJiT,motyuebiT,sakuTarimdgomareobisborotadgamoyenebiTanadamia-nisumweomdgomareobiTsargebloben.
gadabirebis meTodebi
46
damsaqmebelTaumravlesobakontraqtisdadebasSemogTavazebT.saguldagulodgaecaniTkontraqtsdamxolodamisSemdegmoawereTxeli.TugaurkvevladmogeCvenaTkontraqtisromelimepunqti,gaaca-niTigiiurists,arasamTavroboorganizaciasanpirs,romelsacendo-biT.
arendoTpotenciurdamsaqmebels,romelicucxoeTSigasamgzavre-bladturistulivizismiRebaSidaxmarebasdagpirdebaT.
gadambirebeli yovelTvis araa TqvenTvis ucnobi piri.isSesaZloaiyosTqveninaTesavi,mezobeli,nacnobianmegobari.
Tu Suamavali piri an kompania ucxoeTSi gamgzavrebis dagegmvaSi gexmarebaT: gaarkvieTucxoeTSiTqvenssacxovrebelTanyvelazeaxlomdebareTqveni
qveynissaelCosansakonsulosmisamarTidatelefonisnomeri; winaswargaarkvieTimadgilissaxelwodeba,misamarTidatelefonisno-
meri,sadacapirebTgaCerebas.SeZlebisdagvarad,daukavSirdiTTqvensmomavaldamsaqmebelstelefoniTanfostiT,raTagadaamowmoTsamuSaoadgilisnamdviloba,asevedaazusteTTqvenixelfasisadasacxovrebelipirobebissakiTxic;
momavalidamsaqmeblisankompaniissandoobisxarisxisdazustebismizniT,gamgzavrebamdedaukavSirdiTSesabamissamsaxurebs.
dasaqmebisTaobazelegaluridaaralegaluriwinadadebebi,upirvelesyovlisa,gansxvavdebaTavisiSinaarsiT.aralegaluriwinadadebebixSiradSedgenilianaCqarevaddaararismkafiodCamoyalibebuli.aseTSemTxvevaSi,adamiansdafiqrebisdrocarrCeba.gardaamisa,yvelaaucilebelimoqmede-baswrafaddazedmetiformalobisgareSexorcieldeba.arada,legaluridasaqmebaiTxovssakmaodbevrdrosdaaucilebelidokumentaciisufroguldasmiTmomzadebasadagaformebas.
daimaxsovreT!
47
axalgazrdebixSiradmonawileobengacvliTprogramebSi,racmaTprofe-siulganviTarebasadaucxoenisdauflebasuwyobsxels.magaliTad,ZiZebisprogramaaxalgazrdebisTvissazRvargareTgamgzavrebiserT-erTiyvelazepopularulixerxia.aseTprogramebspropagandasxSiradskolebsadauni-versitetebSiuweven.
rogorcwesi,gacvliTiprogramebiSesabamisinebarTviTxorcieldeba,magramxSiradaseTprogramebsaxorcielebenromelimesaerTaSorisoprogra-missafarqveS.axalgazrdulgacvliTprogramaSiCarTvamderekomendebuliasandodaamomwuraviinformaciismiReba.
rogor unda moiqceT?
TaviSeikaveTucnobisaTvisTqvenSesaxebinformaciis,maTSoris,saxelis,saxlis,skolismisamarTisantelefonisnomrisadaeleqtronulifostismisamarTismiwodebisgan;
TugacnobisinternetportalSidamegobrebulucnobebTanpirispirSex-vedrasgadawyvetT,umjobesia,SexvedrazemozrdilebTanerTadwaxvideT;
gadaumowmebladnudaujerebTdapirebasdaSemoTavazebassazRvargareTswavlisadadasaqmebisTaobaze.
internetiT sargeblobis wesebis dacva uzrunvelyofs Tqvensave usafrTxoebas!
waikiTxeT, daimaxsovreT da urCieT sxvasac:dResinternetiinformaciismiRebissaukeTesowyaroa,
magraminternetisarasworadsargeblobisasSesaZloabavS-vebsseriozulisafrTxeSeeqmnaT.sxvadasxvatipisdamna-SaveebiinternetssakuTarizraxvebisgansaxorcielebladiyeneben.damnaSaveebiSediansaymawvilointernetforumebze,ecnobianbavSvebsdakeTilganwyobismopovebissakuTari,kar-gadSemuSavebulixerxebiTioladiTanxmebenmaTSexvedraze,SemdegkiaxerxebenmaTdayoliebasamaTuimSeTavazebaze.dafiqsirebuliaadamianiTvaWrobismsxverplTainternetismeSveobiTgadabirebisSemTxvevebi.