roskin, michael g.libertedownload.com/ornek/siyaset_bilimi_os.pdf · roskin, michael g. cord,...

Roskin, Michael G.Cord, Robert L.Medeiros, James A.Jones, Walter S.

Siyaset Bilimi: Bir GirişPolitical Science: An Introduction (12th ed.)

Çeviren: Atilla Yayla

Adres Yayınları® / 351. Baskı: Ekim 2013

ISBN13: 978-975-250-035-8

© 2012, Adres Yayınları®© 2012, 2010, 2008, 2006, Pearson Education, Inc.

Bu kitap ilk olarak İngilizcede, Pearson Education, Inc. tarafından, Political Science: An Introduction ismiyle yayınlanmıştır. Türkçe çeviri ve baskısı eserin 12. edisyonu üzerinden Pearson’n izniyle yapılmıştır.

Yayına Hazırlayan: Selçuk DurgutTashih: Bican ŞahinSayfa Düzeni: Liberte YayınlarıKapak Tasarımı: Muhsin Doğan Montaj: Merkez ReproBaskı: Tarcan Matbaası Adres: Zübeyde Hanım Mah. Samyeli Sok. No: 15, İskitler, Ankara Telefon: (312) 384 34 35-36 | Faks: (312) 384 34 37 | Sertifika No: 25744

Adres: GMK Bulvarı No: 108/16, 06570 Maltepe, AnkaraTelefon: (312) 230 87 03 | Faks: (312) 230 80 03 E-mail: [email protected] | Web: www.liberte.com.trSertifika No: 16438

Adres Yayınları® Liberte Yayın Grubu’nun tescilli bir markasıdır.

liberteyayıngrubu

Kısım ı sIYAsETIN TEmELLERI

1. sIYAsET VE sIYAsET BILImI 17

A. EN ÖNDE GELEN BILIM. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..181. Tarih . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 192. Beşerî Coğrafya . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 203. İktisat .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 204. Sosyoloji .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..215. Antropoloji . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..216. Psikoloji . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..21

B. SIYASAL IKTIDAR . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 221. Biyolojik İzah .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 222. Psikolojik İzah .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 233. Kültürel İzah .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 234. Rasyonel İzah .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 265. İrrasyonel İzah . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 266. Bir Bileşim Olarak İktidar . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .27

C. SIYASET BIR BILIM MIDIR?. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 291. Açıkça Görme Mücadelesi .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 29

a. Muhakeme Edilmiş (Reasoned) .. . ..31b. Dengeli . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..31c. Kanıtla Desteklenmiş .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..31d. Teorik . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 32

2. Siyaset Bilimi Ne İşe Yarar?. . .. . .. . .. . .. . .. . 33

2. TEORILER 37

A. KLÂSIK TEORILER .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 391. Sözleşmeciler . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 412. Marksist Teoriler .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 42

a. Ekonomi . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 42b. Sosyal Sınıf .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 43c. Tarih . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 43

3. Kurumsal Teoriler . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 44

B. ÇAĞDAŞ TEORILER .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .451. Davranışsalcılık .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .452. Sistem Teorisi .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 463. Modernleşme Teorisi . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 504. Rasyonel-Tercih Teorisi .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 515. Yeni Kurumsalcılık .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 53

3. sIYAsAL IDEOLOJILER 57

A. IDEOLOJI NEDIR? . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .57

B. ANA IDEOLOJILER.. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 581. Klâsik Liberalizm .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 582. Klâsik Muhafazakârlık .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 603. Modern Liberalizm . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 624. Modern Muhafazakârlık . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 635. Marksist Sosyalizm . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 636. Sosyal Demokrasi .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 647. Komünizm .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 65

a. Emperyalizm. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 65b. Organizasyon . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 66

İÇİNDEKİLER

c. Maoizm ve Titoizm . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .678. Milliyetçilik . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .67

a. Bölgesel Milliyetçilik .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 699. Faşizm . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 69

C. GÜNÜMÜZDE IDEOLOJI . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 711. Komünizmin Çöküşü .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 712. Neo-Muhafazakârlık .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 713. Liberteryanizm. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .724. Feminizm . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .725. Çevrecilik . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .73

D. IDEOLOJI BITTI MI? .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .75

4. DEVLETLER 79

A. KURUMSALLAŞMIŞ IKTIDAR . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .79

B. ÜNITER VEYA FEDERAL SISTEMLER .. . 831. Üniter Sistemler . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 83

a. Britanya’da Yetki Devri .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 83b. Fransa’da Adem-i Merkeziyetçilik . .84c. İspanya’da Otonomi.. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 84d. Üniter Sistemlerin Artıları

ve Eksileri . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 852. Federal Sistemler. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 85

a. Federal Sistemlerin Artıları ve Eksileri . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 86

b. Eski-Sovyet Federalizmi.. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .87c. Eski-Yugoslavya Federalizmi . .. . .. . .. . 88d. Kanada Federalizmi .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 89

C. SEÇIM SISTEMLERI .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 891. Dar-Bölge. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 89

a. Dar Bölge Seçim Bölgelerinin Avantajları .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 90

b. Dar Bölgelerin Dezavantajları .. . .. . .. . 902. Nisbî Temsil . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..91

a. Nisbî Temsilin Avantajları .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..91b. Nisbî Temsilin Dezavantajları . .. . .. . .. . 92

D. DEVLETLER VE EKONOMI .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 93

5. HAKLAR 99

A. MODERN DÜNYADA ANAYASALAR .. . ..1001. Ülkenin En Yüksek Kanunu . .. . .. . .. . .. . .. . .. .101

a. Anayasa Hukukunun Genel Mahiyeti . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 102

b. Anayasalar ve Anayasal Devlet ..1032. Anayasanın Amacı .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 104

a. Millî İdeallerin İfadesi. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 104b. Devlet Yapısını Somutlaştırır . . .. . .. . .. 105c. Devletin Meşruluğunu

Tesis Eder. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 1053. Anayasalar Hakları Teminat Altına

Alabilir mi? . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 106a. Sivil Özgürlükler ve Sivil Haklar.. . .. 106b. Azınlık Grupları ve

Sivil Özgürlükler .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 107

B. ABD ANAYASASI’NIN ADAPTE EDILEBILIRLIĞI . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 1071. Silâh Sâhibi Olma Hakkı . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 1072. ABD’de İfade Özgürlüğü . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 1093. İfade Hürriyeti ve İsyana Teşvik . . .. . .. . .111

a. 20. Yüzyıl’da Çıkarılmış İsyana Teşvik Kanunları . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .111

b. Teröristler için Haklar mı?.. . .. . .. . .. . .. . .. .113

6. REJImLER 117

A. TEMSILÎ DEMOKRASI . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .118a. Hükümetin Popüler Hesap

Verebilirliği .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 120b. Siyasal Rekabet.. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .121c. İktidarın Değişmesi . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .121d. Belirsiz Seçim Sonuçları.. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 122e. Popüler Temsil .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 122f. Çoğunluk Kararı . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 123g. Muhalif Olma ve

İtaat Etmeme Hakkı.. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 124h. Siyasal Eşitlik . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 124i. Halka Danışma .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 124j. Hür Basın. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 125

B. PRATIKTE DEMOKRASI: ELITIZM MI YOKSA PLÜRALIZM MI? . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 125

C. TOTALITERYANIZM . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 1291. Totaliteryanizm Nedir? .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 129

a. Her Şeyi Kuşatan Bir İdeoloji . .. . .. . .. 129b. Tek Parti . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .131c. Organize Terör .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .131d. İletişim Araçlarında Tekel .. . .. . .. . .. . .. . .. 132e. Silâhlarda Tekel. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 132f. Kontrollü Ekonomi . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 132

2. Sağ Kanat Totaliteryanizm . .. . .. . .. . .. . .. . .. 132

D. OTORITERYANIZM .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 1331. Otoriteryanizm ve Gelişmekte Olan

Ülkeler . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 134

E. OTORITERYEN REJIMLERIN DEMOKRATIKLEŞMESI . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 135

Kısım ıı sIYAsAL TAVıRLAR

7. sIYAsAL KÜLTÜR 143

A. SIYASAL KÜLTÜR NEDIR? .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 1431. Siyasal Kültür ve Kamuoyu . .. . .. . .. . .. . .. . .. 1442. Amerika’da Katılım . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 146

B. POLITIK KÜLTÜRÜN ÇÜRÜMESI . .. . .. . .. . .. 147

C. SIYASAL ALT-KÜLTÜRLER . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 1501. Elit ve Kitle Alt-Kültürleri . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 1502. Azınlık Alt-Kültürleri . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 152

D. SIYASAL SOSYALLEŞME .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 1561. Sosyalleşmenin Aracıları .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 156

a. Aile . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 156b. Okul . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 157c. Akran Grupları (Peer Groups) .. . .. . .. 158d. Kitlesel Medya .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 158

e. Devlet (The Government) . . .. . .. . .. . .. . .. 159

8. KAmUOYU 163

A. KAMUOYUNUN ŞEKILLENMESI .. . .. . .. . .. . .. 1651. Sosyal Sınıf .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 1652. Eğitim .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 1663. Bölge . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 1674. Din . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 1685. Yaş .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 1696. Toplumsal Cinsiyet (Gender) .. . .. . .. . .. . .. 1697. Etnik Grup .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 171

B. KAMUOYU ANKETLERI . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 1711. Araştırma (Polling) Teknikleri .. . .. . .. . .. . .. 172

a. Örneklemi Seçmek . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 172b. Örnekleme Ulaşmak . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 172c. Soruları Sormak.. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 173

2. Anketler Ne Kadar Güvenilirdir? . .. . .. 174

C. AMERIKALILARIN FIKIRLERI. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 1751. Başkanın Performansı Hakkında

Görüşler . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 1752. Liberaller ve Muhafazakârlar.. . .. . .. . .. . .. 1763. Kim Dikkat Eder? . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 177

D. ANKET YAPMAK ÂDIL MIDIR? .. . .. . .. . .. . .. . .. 1791. ABD Anketler Tarafından mı

Yönetilmelidir? . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 179

Kısım ııı sIYAsAL KARŞıLıKLı ETKILEŞIm

9. sIYAsAL ILETIŞIm 185

A. SIYASETTE ILETIŞIM .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 1861. Modern Kitlesel Medya . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 187

a. Gazeteler.. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 187

b. Radyo. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..188c. Haber Servisleri .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 189

B. DEV: TELEVIZYON. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .1911. Televizyon Haberleri . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .1912. Televizyon ve Siyaset . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 193

a. Televizyon Tarafından Aday Gösterilme . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 193

b. Televizyon ve Apati . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 1943. Televizyon Sâhipliği ve Kontrol . .. . .. . .. 195

C. YETERSIZ HIZMET MI ALMAKTAYIZ? 1961. Ne Yapılabilir? . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 198

D. HASIMLAR: MEDYA VE HÜKÜMET . . .. . .. 199

10. mENFAAT GRUPLARı 205

A. MENFAAT GRUBU NEDIR? . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 2061. Kim Menfaat Gruplarına

Mensuptur? . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 2062. Menfaat Grupları ve Hükümet.. . .. . .. . 2083. Bir Menfaat Grubu Olarak

Bürokratlar . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 209

B. ETKILI MENFAAT GRUPLARI .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..2101. Siyasal Kültür . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..2102. Büyük Paranın Yükselmesi . .. . .. . .. . .. . .. . ..2103. Tek-Konu Gruplarının Yükselişi . .. . .. . .. 2134. Büyüklük ve Üyelik . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 2145. Erişim (Access). . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 2146. Menfaat Gruplarının Stratejileri .. . .. . .. 215

a. Kanun Yapıcılara Yaklaşma . .. . .. . .. . .. 215b. İdareye Yaklaşma . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 216c. Yargıya Yaklaşmak.. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 216d. Halka Müracaat .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 217e. Gösteriler.. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 217f. Şiddet İçeren Protesto . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 219

C. MENFAAT GRUPLARI: BIR DEĞERLENDIRME . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 2191. Siyasayı Çarpıtmak .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 2202. Siyasal İktidarı Hareket

Edemeyecek Hâle Getirme . .. . .. . .. . .. . .. . .. 221

11. PARTILER 225

A. PARTILERIN FONKSIYONLARI. .. . .. . .. . .. . .. . .2251. Halk ile Hükümet Arasında Bir Köprü.. .

2262. Menfaatlerin Birleştirilmesi .. . .. . .. . .. . .. . .2263. Siyasal Sistem ile Bütünleştirme . . .2264. Siyasal Sosyalizasyon.. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..2275. Oyların Mobilizasyonu .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..2276. Hükümetin Organizasyonu .. . .. . .. . .. . .. . ..227

B. DEMOKRASILERDE PARTILER .. . .. . .. . .. . .. . .2291. Merkezîleşme . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .2292. Devlet Politikasını Oluşturma . .. . .. . .. . 2303. Hükümete Parti Katılımı . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 2314. Partinin Masraflarını Karşılamak .. . .. 231

C. SIYASAL PARTILERI SINIFLANDIRMAK. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .232

D. PARTI SISTEMLERI . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .2341. Parti Sistemlerini Sınıflandırmak . .. . .235

a. Tek-Parti Sistemleri. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 236b. Hâkim-Parti Sistemleri .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..237c. İki-Parti Sistemleri. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..237d. Çok-Parti Sistemleri.. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 238e. İki-Artı Parti Sistemleri .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 238f. Akışkan Parti Sistemleri . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 239

2. Parti Sistemi ve Seçim Sistemi .. . .. . 2393. Partiler Zayıflıyor mu? .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .240

12. sEÇImLER 245

A. INSANLAR NIÇIN OY VERIR? .. . .. . .. . .. . .. . .. . .245

B. KIM OY VERIR? . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .2461. Gelir ve Eğitim .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .2462. Irk .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .2483. Yaş . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .248

4. Toplumsal Cinsiyet . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .2495. İkâmet Yeri .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 250

C. KIM NASIL OY VERIR? .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 2501. Parti Kimliği .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 2502. Sınıflar ve Oy Verme Davranışı . .. . .. . .. 2513. Bölgesel Oy Verme .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .2524. Dinî Bloklar .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .2525. Yaş Grupları . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .2536. Cinsiyet Açığı . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .2537. Evlilik Açığı . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .2538. Irk .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .2539. Kentsel Oy Verme .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .255

D. SEÇMEN YENIDEN HIZALANMASI .. . .. . .2561. Yeni Bir Yeniden Hizalanma mı? . . .. . .256

E. SEÇIMLERI NE KAZANIR? . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .2591. Geriye Dönük Oy Verme . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 2602. Seçmen Grupları Üzerinde Aday

Stratejileri .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 260

Kısım ıV sIYAsAL KURUmLAR

13. YAsAmA ORGANLARı 267

A. BAŞKANLIK SISTEMLERI VE PARLAMENTER SISTEMLER . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 2681. Kuvvetler Ayrılığı ve

Kuvvetler Birliği .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .2702. Parlamenter Sistemlerin

Avantajları . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..273

B. YASAMA ORGANLARI NE YAPAR? . . .. . ..2751. Komite Sistemi . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..2752. Yasama Organlarına

Daha Yakından Bir Bakış .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..276a. Kanun Yapma. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..277b. Seçim Bölgesi İşi .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..278

c. Hükümetin Denetlenmesi ve Eleştirilmesi .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..278

d. Eğitim. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..279e. Temsil . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 280

C. YASAMA ORGANLARININ GERILEMESI . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 2801. Yapısal Dezavantajlar . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 2802. Uzmanlık Yokluğu .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..2813. Psikolojik Dezavantajlar . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..2814. Vazifesi Başında Olmama

Problemi .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 2825. Devir (Turnover) Eksikliği.. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 2836. Parlamentoların Dilemması .. . .. . .. . .. . .. . 284

14. YÜRÜTmE VE BÜROKRAsI 287

A. BAŞKANLAR VE BAŞBAKANLAR . .. . .. . 2881. Britanya’da “Hükümet Kurmak” .. . .. . 2882. Almanya’da “Yapıcı Güvensizlik” .. . 2893. Fransa’da “Kohabitasyon”. . .. . .. . .. . .. . .. . 2904. Başbakanların

“Başkanlıklaştırılması” .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 2915. Yürütmenin Görev Süreleri . .. . .. . .. . .. . .. . .292

B. YÜRÜTÜCÜ LIDERLIK . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .294

C. KABINELER. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .2951. Bir Kabinede Kim Hizmet Görür? .. . 298

D. AŞIRI BEKLENTI TEHLIKESI.. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 299

E. BÜROKRASILER.. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 300

F. BÜROKRASILERI KARŞILAŞTIRMAK . ..3011. Amerika Birleşik Devletleri .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..3012. Komünist Ülkeler . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..3013. Fransa . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 3034. Almanya .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 3035. Britanya . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 304

G. BÜROKRASI DERDI. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 304

15. YARGı 309

A. HUKUK DALLARI .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 3091. Ceza Hukuku (Criminal Law) .. . .. . .. . .. . ..3102. Medenî Hukuk (Civil Law) .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..3103. Anayasa Hukuku . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..3104. İdare Hukuku . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .3115. Uluslararası Hukuk. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .311

B. MAHKEMELER, YARGIÇLIK MEVKII VE BARO . . .. . .. . .. . .. . .. . .. 3121. ABD Mahkeme Sistemi. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 312

a. Ulusal Mahkeme Yapısı . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..313b. Federe Devlet Mahkemesi

Sistemi. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..3132. Yargıçlar .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 314

a. Federal Yargıçlar . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 314b. Federe Yargıçlar/Eyâlet Yargıçları/

Federe Devlet Yargıçları .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..316

C. MAHKEMELERI KARŞILAŞTIRMAK. .. . ..3161. Anglo-Amerikan Hasımlık ve

Suçlama (İtham) Usûlü .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..3162. İngiliz Mahkeme Sistemi .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 317

a. Yargıçların Seçilmesi ve Görev Süresi. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 317

b. Hukukçunun Rolü . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 3173. Avrupa Mahkeme Sistemi.. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 317

a. Avrupa Soruşturma Süreci . . .. . .. . .. . ..318b. Hukukçunun Rolü . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..318

D. MAHKEMELERIN ROLÜ .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..3181. ABD Yüksek Mahkemesi. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 3202. Yüksek Mahkeme’nin Siyasal Rolü 3213. Yargıçların Görüşleri . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .3224. Mahkemenin Siyasî Etkisi .. . .. . .. . .. . .. . .. . 323

a. Sivil Haklar . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 323b. Ceza Yargılaması Usûlü .. . .. . .. . .. . .. . .. . .324c. Seçim Bölgelerinin Yeniden

Düzenlenmesi. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .324d. Warren Sonrası Mahkemeler . .. . .. . .325

E. ILÂVE OKUMALAR .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 328

Kısım V sIYAsAL sIsTEmLERIN YAPTıKLARı

16. POLITIK EKONOmI 333

A. DEVLET VE EKONOMI. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 3341. Enflasyon . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 3362. Vergi Artışı . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 3363. Ödemeler Dengesi . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 3364. Altın Standardı . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 3365. Ücret-Fiyat Dondurma . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .3376. Petrol Şokları . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .3377. Stagflasyon.. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 3388. Fâiz Oranları .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 3389. Vergi İndirimi . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 33810. Bütçe Açıkları . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 33911. Ticaret Açıkları .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 33912. Borç . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 34013. Eşitsizlik . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 34114. Balonlar .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 341

B. KIM NEYE HAK SÂHIBIDIR? .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .3441. Refah Yardımlarının Mâliyetler .. . .. . .. . .345

a. Yiyecek Pulları .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .345b. Refah Hizmeteri Reformu . .. . .. . .. . .. . ..347c. Sağlık Sistemi Reformu. .. . .. . .. . .. . .. . .. . 348

C. DEVLET NE KADAR BÜYÜK OLMALI? .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .349

17. sIYAsAL ŞIDDET 353

A. SISTEM ÇÖKÜŞÜ . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .3531. Bir Semptom Olarak Şiddet .. . .. . .. . .. . .. . .3542. Şiddet Tipleri . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .355

a. İlkel/Primordial (Kökenleri Eskiye Dayanan) .. . .. . .. . .355

b. Ayrılıkçı . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 358c. Devrimci . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 358d. Darbeler . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 358e. Sorunlar . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 360

3. Şiddetin Bir Sebebi Olarak Değişim 361

B. DEVRIMLER .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 3621. Entelektüeller ve Devrim . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .3642. Devrimin Safhaları . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .364

a. Eski Rejim Çürür . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .364b. Devrimin İlk Safhası.. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .365c. Başlangıçta, Ilımlılar Devralır . . .. . .. . .365d. Aşırılar Devralır . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .365e. Bir “Thermidor” Terör Dönemini

Sona Erdirir .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .365

C. DEVRIMDEN SONRA . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 366

18. ULUsLARARAsı ILIŞKILER 375

A. GÜÇ VE MILLÎ ÇIKAR.. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .376

B. BARIŞI KORUMA. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 3801. Dünya Devleti . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 3802. Kolektif Güvenlik .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..3813. Fonksiyonalizm (İşlevselcilik) . .. . .. . .. . 3824. Üçüncü-Taraf Yardımı .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 3825. Diplomasi .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 3836. Barışı Koruma .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 383

C. EGEMENLIĞIN ÖTESINDE? . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 3841. Birleşmiş Milletler . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 3852. Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü

(NATO) . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 386

D. ABD DIŞ POLITIKASI: MÜDÂHIL OLMAK YA DA OLMAMAK?.. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 388

E. ABD DIŞ POLITIKASININ SALINIMLARI.. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 3881. Tehlikeli Bir Dünyada ABD .. . .. . .. . .. . .. . .. . 390

DIZIN 395

ANAHTAR KAVRAmLAR

Anket Yapmanın Kısa Bir Tarihçesi . . .. . .. . .. . .. . .. 175“Bir Olguya Asla Kızma” .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 22Bir Oyun Olarak Siyaset .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 55Bürokratik Kural-Yapımı .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .304Bürokratik Siyaset. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 307Dahl’ın “Etki Terimleri” . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..136Değişen Pozisyonlar.. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 263Demokrasiler Niçin Başarısız Olur? . .. . .. . .. . .. . .138Demokratik Barış .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .383Devlet Başkanına Karşı Hükümet Şefi .. . .. . 272Devlet Menfaat Gruplarını Nasıl Yaratır? 209Ekonominin Önemi .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .388Elit Medya . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 191Emperyal Başkanlık? . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 295Etkin, Zayıf ve Başarısız Devletler . .. . .. . .. . .. . .. . .. .82Fakirlik Nedir? .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 347Fakirlik ve İdeoloji .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 348Haberin Çerçevelenmesi . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..199Hak Nedir? .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 110İdeolojileri Tasnif Etmek .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .63“İki Devir Testi” .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..124İki-Meclisli mi, Yoksa Tek-meclisli mi? . .. . .. . .274İktidara Karşı Koyma . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .210Kamuoyu Nedir ve Ne Değildir? .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..166“Kayda Değer” Bir Parti Nedir? .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .238Klâsik Kanaât Eğrileri .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 172Kongre’nin Aşırı Harcamaları. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 284Kültür ve Gelişme.. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 157Medya'da tekelleşme eğilimi . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .190Medya ve Savaş . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .203Medya ve Watergate . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .202Menfaat Grupları Siyasal Partilerden Nasıl

Farklılaşır? .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .208Meşruluk, Egemenlik ve Otorite. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 26Millî Çıkar Tipleri .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 379

�

Modeller: Gerçeği Basitleştirmek . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..51Niçin Savaş? .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .380Ortak Hukuka Karşı Yazılı hukuk . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..316Partizan Kutuplaşma. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .260Seçmenleri İhmâl Eden Partiler . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 232Sivil Toplum . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 147Siyaset Biliminin Alt Dalları . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .30Siyasete Karşı Siyaset Bilimi . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 34Tahsisat Siyaseti . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 279Terörizm .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 358Total Kontrolün İması ve Gerçeği .. . .. . .. . .. . .. . .. . .133Vietnam’da Devrimci Siyasal Savaş .. . .. . .. . .. . 365Web: En Yeni Medya Aracı? . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..194Yükselen Beklentiler .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 362

NAsıL YAPıLıR?

Alıntıları Kullanmak. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 151Bir Bölümü İncelemek . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .30Bir Çapraz Tablo Yapmak .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 228Bir Düşünceyi Geliştirmek . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 359Bir Serpme Grafik Yapmak.. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 326Değişkenleri Tanımak ve Kullanmak .. . .. . .. . .. . .. 175Değişkenleri Tanımlamak .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..196Eğilimleri Ele Almak . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 249Grafikler Hazırlamak . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 296Haritalar Yapmak .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 342Kaynakları Kullanmak . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 95“Onlar”dan Kaçınma . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 385Referansları Listelemek .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 112Sıkıca Yazmak . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .130Tablolar Yaratmak . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .218Tez İfadeleri Geliştirmek .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 47Tezinizi Desteklemek . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .69Zamansal Bir Çalışma Yapmak . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 279

KARŞıLAŞTıRmA

ABD İşçi Sendikaları Ne Kadar Güçlü? .. . .. . ..215ABD Seçim Sistemi Kusurlu mudur? . .. . .. . .. . 254ABD Vergileri Ne Kadar Yüksek? .. . .. . .. . .. . .. . .. .340Anayasaları Değiştirmenin Tehlikeleri.. . .. . .. . .. 101Çin Birlik İnşa Ediyor . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 157Çok-Parti Sistemleri Daha Neşelidir .. . .. . .. . .. . 237Dindar Amerika . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..149Fransız Anti-Plüralizmi .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 211Fransız ve Alman Varyasyonları .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 92Irak’ta Demokrasi? .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 137İran’ın Devrimci Döngüsü .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 366İslâmcılık: Eski unsurlarla Yeni Bir İdeoloji.. . .74İsrail’in Doğrudan Doğruya Seçilen

Başbakanları .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .289Japonya: Bürokratlar Komutada . .. . .. . .. . .. . .. . .. .303Kanada’nın Yeni Anayasası . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .103Konfederasyonların Sallantılı Hayatları .. . .. . .. . 87Otoriteryanizm Rusya’ya Geri Döndü .. . .. . .. . 292Québec: “Maitres Chez Nous” . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..154Rusya’da Hukuk .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..319Şiddete Dayanan Devrimlere Karşı Kadife

Devrimler . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .368

KLÂsIK EsERLER

ABD Sistemi Nereden Kaynaklandı? . .. . .. . .. . ..271Almond’un Üç Halkı. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..178Amerikan Paranoyası .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 295Aristoteles’in Altı Devlet Tipi . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .81Downs’ın Oy Verme Teorisi.. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .247Duverger’nin Üç Parti Tipi . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 234Hukukun Kökleri .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. 311İdeolojilerin Orijinleri .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . 59Kavramlar ve İlkeler. .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .31

�

�

�

Kennan’ın Dinozor Benzetmesi . . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .389Kircheimer’ın “Herkesi Yakala” Partisi . . .. . .. . 235Kitle İletişiminin İki Adımlı Akımı .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .186Klıngberg’ün Münavebe Teorisi. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .388Lasswell’in İktidarın Psikolojisi Kavramı . .. . ..291Marbury’e Karşı Madıson .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..321Olson’ın Menfaat Grupları Teorisi .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..221Otoriteryen Kişilik .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..156Sâdece Avrupalılar Değil . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .40SartorI’nin Parti Rekabeti Tipleri.. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..241Savaş Üzerine Thukidides . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .390Sivik (Yurttaşlık) Kültür.. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. . ..146Weber’in Bürokrasiler Tanımları . .. . .. . .. . .. . .. . .. . .. .300

KISIM ISİYASETİN TEMELLERİ

1. BÖLÜM: SİYASET VE SİYASET BİLİMİ Siyaseti doğa bilimci bir tarzda, bir bilim adamının bakterileri incelemesi gibi, gerçeklere (olgula-ra) kızmadan fakat şeylerin niçin ve nasıl olduğunu anlamaya çalışarak inceleriz. Siyaset bilimi, diğer bütün sosyal bilim dallarından yararlanmasına rağmen, iktidar –A, B’ye A’nın istediği şeyi nasıl yaptırtır– üzerinde odaklanır.

2. BÖLÜM: TEORİLERSiyasal teoriler – hangi sorular sorulmalı ve hangi sorular ilk olarak sorulmalı- siyaset bilimi-nin kurucusu Aristoteles’in klâsik teorilerinden Hobbes, Locke, Rousseau’ya, Marx’a ve kurumsal teoriye kadar uzanır. Çağdaş –yani İkinci Dünya Savaşı’ndan sonraki– teoriler davranışsalcılığı, sistem yaklaşımını, modernleşmeyi, rasyonel-tercihi ve yeni kurumsalcılığı kapsar. Bir teori kadar pratik hiçbir şeyin olmadığını öğreniriz.

3. BÖLÜM: SİYASAL İDEOLOJİLERKökleri çoğu zaman siyasal teorilerde bulunan ideolojiler toplumu geliştirme plânlarıdır. Adam Smith’in klâsik liberalizmi ile Edmund Burke’ün klâsik muhafazakârlığı ve bunların modern versi-yonları hâlâ yaşamaktadır. Marx hem sosyal demokrasiye hem de, Lenin aracılığıyla, komünizme öncülük etti. Zaman zaman faşizme dönen milliyetçilik en güçlü ideolojidir. Yeni ideolojiler şunları da kapsamaktadır: Liberteryanizm, Feminizm, Çevrecilik ve –hâlihazırda bir problem– İslâmcılık. İdeolojileri inceliyoruz; onlara iman etmiyoruz.

4. BÖLÜM: DEVLETLERHer devlet etkin değildir; birçok devlet zayıftır ve bazıları başarısız olmuş devletlerdir. Aristote-les’in devletler arasında yaptığı meşru ve yozlaşmış devletler ayrımı hâlâ faydalıdır. Temel ku-rumsal tercihler bir devleti ayakta tutabileceği gibi çökertebilir de. Devletlerin mülkî örgütlenmesi –üniter sisteme karşı federal sistem– ve seçim sistemleri –tek-üyeli çoğunluk sistemine karşı nisbî temsil sistemi- bu tür temel tercihlerdir. Devletin ekonomiye müdahale etme derecesi refa-ha veya durgunluğa işaret edebilir.

5. BÖLÜM: HAKLARİnsan haklarıyla ilgili kurumsallaşmış belgeler devletin temel yapısını resmîleştirirler, devletin gü-cünü (yetkilerini) sınırlandırır ve sivil hakları tanımlar. Yargısal denetim (review) –siyasal yönetişim (governance) işine ABD’nin büyük katkısı – yıllar içinde isyana teşvik kanunlarını sınırladı ve ifade ve basın özgürlüğünü genişletti.

6. BÖLÜM: REJİMLERDemokrasi karmaşık bir siyasî sistemdir ve hesap verebilirliği, rekabeti ve iktidarın değişmesini kapsamaktadır. En iyi demokrasilerde dahi elitlerin büyük tesir gücü vardır fakat elitler her zaman çoğulcu girdiler sağlamazlar. Totaliteryanizm bir 20. Yüzyıl hastalığıdır ve büyük ölçüde yeryüzün-den silinmiştir; fakat hâlâ birçok otoriteryen devlet vardır. Demokrasi otomatik değildir ve Rusya ve Irak gibi hazırlıksız ülkelerde başarısız olabilir.

Başkan Barack Obama New Hampshire’da genel bir toplantıda konuşurken, 2010.

17

BİRİNCİ BÖLÜM

SİYASET VE SİYASET BİLİMİ

Büyük bir sağlık sistemi reformu, dev şirketlerin kurtarılması ve kallavî büt-

çe açıkları ABD’de politikaya ilgiyi canlandırdı. Öğrenciler ve birkaç yıl öncesine kadar siyasetten uzaklaşmış olan vatandaşlar siyasetle tekrar ilgi-leniyor. ABD’de seçimlere katılma oranı, yeniden canlanan seçmenlerle, başkanlık seçimlerindeki düşük yüz-de 50’nin birkaç puan üstüne çıktı. Si-yaset bilimciler için siyasete ilgideki yükselme sevindiricidir; fakat birçok siyaset bilimci yine de Amerikalıların (ve birçok diğer milletin) depolitize olmakta olduğundan endişe etmektedir. Siyasete ilgi niçin yıllarca geriledi? Bunun sebebi siyasetçilere ve onların partizan avantajlar için yürüttükleri dâimî, anlamsız mücadeleye duyulan nefret midir? Bu bir çaresizlik duygusu, bireysel vatandaşların önemli olmadığı hissi midir? Bir ülkenin başkentinin, kısaca, politikacılar dâhil her şeyi satın alan zengin ve güçlü menfaat gruplarının oyun sahası olduğu algısı mıdır? Yoksa, nispeten iyi zamanlarda insanların doğal olarak başka meselelere dönmesi bir sıhhat işareti midir? Eğer ekonomik durum kötü değilse ve dünya problemleri do-kunmuyorsa, niçin politikayla ilgilenilsin? Kötü ekonomi ve uzun bir savaş siyasete ilgiyi canlandırır.

Bu kitabın tezi siyasetin önemli olduğudur. Siz siyasetle ilgilenmez ve siyasete katıl-mazsanız, diğerleri ilgilenir ve katılır ve sizin hayatınızı idare edecek kuralları etkiler. Si-yasetle ilgilenen ve siyasete katılanlar bizi bir yabancı toprakta harbe mi sürükleyecek? Bu harpte kim savaşmak zorunda kalacak? Sen. Belli vatandaşları ve şirketleri kayırmak için vergi kanunlarını mı değiştirecekler? Diğerlerinin ödemekten kaçındığı vergileri kim ödeyecek? Sen. Mâliyetleri öngörülenin çok ötesine taşacak devlet harcama prog-

1. Siyaset niçin gözden düştü? Siyaset şimdi yine gözde midir?2. “Bir olguya asla kızmamak” ne demektir?3. Aristoteles siyaseti niçin “bilimlerin efendisi” olarak adlandır-

dı?4. Machiavelli siyaset bilimine hangi katkıyı yaptı?5. Meşruluk, egemenlik ve otorite nasıl birbirinden farklı fakat

benzerdir?6. Irak devleti şimdi meşru mudur? Bunu nasıl söyleyebilirsiniz?7. Siyaset genel olarak biyolojik, psikolojik, kültürel, rasyonel

veya irrasyonel midir?8. Siyaset kadar karışık ve kirli olan bir şey nasıl bilim olabilir?

Üzerinde Durulacak Sorular �

18 BİRİNCİ BÖLÜM

ramları mı geliştirecekler? Öyleyse bu mâliyetleri kim üstlenecek? Sen. Bu kitabın vazi-felerinden biri sizi, kendinizi kollayabilecek ve başkalarının sizi istismar etmesini (kul-lanmasını) önleyebilmenizi sağlayabilecek ölçüde, siyasete ve siyasetin nasıl işlediğine dâir farkındalık yaratmaktadır. Bilgisizler manipüle edilir.

Birçok kimse politikayı nahoş bulur ve belki de bunda haklıdırlar. Siyaset özünde ahlâksız veya, her halükârda, ahlâkla ilgisiz olabilir. Gücün kötüye kullanımı, nüfuz pazarlama ve açık yozlaşma (yolsuzluk) siyasetin en önemli özellikleridir. Fakat ince-lediğiniz şeyi sevmeniz gerekmez. Biyologlar bir hastalığa sebep olan bakterileri bir mikroskop altında incelerler. Bakterileri “sevmezler”; ama onun nasıl büyüdüğüyle, verdiği tahribatı nasıl yarattığıyla ve onun nasıl yok edilebileceğiyle ilgilenirler. Bak-teriye kızıp mikroskopun merceğini bir çekiçle kırmazlar. Biyologlar önce tabiat güç-lerini anlarlar ve sonra onlarla insanlığın varlık şartlarını iyileştirmek için çalışırlar. Siyaset bilimciler aynı şeyi siyasetle yapmaya gayret ederler.

EN ÖNDE GELEN BİLİMDisiplinin kurucusu olan Aristoteles siyaseti “bilimlerin efendisi” olarak adlandır-dı. Bununla neredeyse her şeyin bir siyasal bağlamda vuku bulduğunu, yani polisin (Yunan şehir-devleti) kararlarının diğer çoğu şeyi yönettiğini kastetti. Yale Üniversi-tesi hocalarından Harold Lasswell’in (1902-1978) sözleriyle, siyaset “kimin ne elde ettiğinin” incelenmesidir. Fakat bazıları, buna, serbest piyasa ekonomisine sâhip ülkelerde kimin ne elde edeceğini ekonomik sistemin belirlediğini söyleyerek itiraz

BP petrol kuyusundan Meksika Körfezi’ne

dökülen petrol 2010 yılında açık

denizlerdeki sondaj konusunda büyük bir

siyasi tartışma başlattı. ABD’nin petrol ihtiyacı

çevresel kaygılardan daha mı ağır basmalı?

Disiplin: Genellikle bir akademik bölüm veya dal

tarafından temsil edilen bir çalışma alanı.

19SİYASET VE SİYASET BİLİMİ

eder. Doğru, fakat hiç devlet müdahalesinin olmadığı tamamen serbest bir piyasa ekonomisine sâhip olmalı mıyız? Sallantıdaki bankaları kurtarma yolunda bir karar bu hususta ateşli ihtilâfları tetikler. Pek az kimse bankerleri sever, fakat kimi iktisat-çılar ekonominin çökmesini önlemek için bunun yapılmasının şart olduğunu söyler.

Kasırga gibi tamamen doğal bir felâketin yaşandığını düşünün. Hendeklerin inşa edilip edilmeyeceğine ve edilecekse nerede edileceğine, kurbanlara yardım edilip edilmeyeceğine ve edilecekse kime edileceğine karar verecek olan siyasî sistemdir. Felâket doğaldır, fakat onun topluma etkisi büyük ölçüde siyaset tarafından kontrol edilir. Bilimden, mikroskopla mikropları gözleyen bakteriyologlarımızdan ne haber? Bu (iş) politik değil. Fakat, bilim insanlarının eğitimine ve araştırma enstitülerine kim kaynak sağlar? Bunu özel bağışlar (ki bu bağışları yapanlar vergi muafiyeti ka-zanır) yapabilir, fakat devlet büyük bir rol oynar. ABD hükümeti AIDS araştırma-larının önceliği hak ettiğine karar verince, diğer programlara tahsis edilen kaynaklar azaldı. Bakteriler ve virüsler doğal olabilir, fakat onların incelenmesi çoğu zaman ga-yet siyasîdir. Bu durumda siyaset eşcinselleri göğüs kanseriyle ilgili kadınlarla karşı karşıya getirdi. Kim ne elde eder: AIDS’e çare bulmayı finanse etmek mi yoksa göğüs kanserine bir çare bulmayı finanse etmek mi? Tercih siyasîdir.

Hemen hemen her şey siyasî olduğundan, siyaseti incelemek neredeyse her şeyi incelemek demektir. Bazı öğrenciler “disiplinler-arası ana dallar” seçerler. Siyasal bi-lim bütün diğer bilim dallarından yararlanan ve onlarla (bir ölçüde - ç.n.) çakışan bir bilimdir. Bazı zamanlarda tarih, beşerî coğrafya, ekonomi, sosyoloji, antropoloji ve psikolojinin nerede bittiğini ve siyaset biliminin nerede başladığını söylemek zordur. Siyaset biliminin nerede diğer sosyal bilimlerle bağlantılı olduğu aşağıda kısaca an-latılmaktadır.

TarihTarih siyaset bilimciler için gerekli verinin ana kaynaklarındandır. Üçüncü Fransız Cumhuriyeti’ni (1871-1940), ABD’de Franklin Roosevelt yönetiminde (1933-1949) başkanın gücünün artmasını ve hatta Soğuk Savaş (1946-1989) kadar yakın bir şeyi incelediğimizde, tarih çalışıyoruzdur. Fakat tarihçiler ve siyaset bilimciler farklı şeyleri ararlar ve veriyi farklı şekilde tahlil ederler. Genellikle, tarihçiler, bir olayı, konuyla ilgili belgeleri, arşivleri ve hâtıraları kullanarak detaylı biçimde inceler. Bir husus üzerinde yoğunlaşan kallavî verileri vardır, fakat genelleme yapmaya isteksizdirler. Diğer taraf-tan, siyaset bilimciler, genellemeler arayarak çalışmaya başlarlar. Tarihçilerin bulguları-nı alabilir ve onları kıyaslayıp karşılaştırabilirler. Bir tarihçi Weimar Almanyası (1919-1933) üzerine ayrıntılı bir çalışma yapabilir; bir siyaset bilimci hangi benzerliklerin ve farklılıkların bulunabileceğini görmek için aynı dönemin Fransa, İtalya ve Rusyası’yla ilgili çalışmaları da onun yanına koyabilir. Şüphesiz, bazı tarihçiler karşılaştırmalı çalış-malar yapabilirler; o zaman bu tarihçiler de facto siyaset bilimci olurlar.


Beşerî CoğrafyaBeşerî coğrafya (fizikî coğrafyadan farklı bir dal olarak), siyaseti çoğu kimsenin idrak ettiğinden daha fazla etkiliyor olmasına rağmen, son zamanlarda siyaset bilimciler tara-fından ihmâl edildi. İnsan davranışının coğrafî (bölgesel) unsurları –sınırlar, bölgeler, etnik alanlar, ticaret akışı ve gücün merkezîleşmesi– büyük politik sonuçlara sâhiptir. Bazı Québeclilerin ayrılmak istediği Kanada’nın oturmamış federalizmi gibi Afganis-tan, Irak, Hindistan ve Türkiye’deki çatışmalar büyük ölçüde coğrafî problemlerdir. Fransız siyaset bilimci André Siegfried (1875-1959) bölgesel politik değişkenleri izah etmekte haritaları –bugünkü seçimlerle ilgili çalışmaların bir tekniği– kullanmakta us-talaştı. ABD başkanlık seçimlerindeki “kırmızı” ve “mavi” federe devletler siyasal coğ-rafyanın önemini göstermektedir.

İktisatBazı iktisatçılar iddia eder ki, iktisat siyasetin mevzusudur (Siyaset bilimciler tersini iddia etmeye meyillidir). Doğru, birçok tartışma ekonomiktir. Lasswell’in sorduğu üzere, “Kim ne elde eder?” Yeterli ekonomik gelişme demokrasinin temeli olabilir; fakir ülkelerin çok azı demokratiktir. Gerileyen bir ekonomi, Almanya’nın Weimar Cumhuriyeti’nin ve yakın zamanlarda Rusya’nın kaderi olduğu gibi, demokrasiyi felâkete uğratabilir. Hangi politikalar ekonomik gelişmeyi teşvik eder? Devlet ne büyüklükte bir role sâhip olmalıdır? Avrupa Birliği parası avro Avrupa’yı daha fazla

“BIR OLGUYA ASLA KIZMA”

Bütün ciddî incelemelerin temel noktası sağduyulu olmaktır fakat bu nokta çoğu zaman, üniversiteler-de dahi, ihmâl edilir. Bu kavrayış şeylerin kapris yü-zünden veya kazaen vuku bulmadığını fakat gerekli (good) ve yeterli sebep yüzünden vukua geldiğini söyleyen Alman filozof Hegel’in gayet karmaşık dü-şüncesine kadar gider: “Reel olan her şey rasyonel-dir.” Bu şu demektir: Hiçbir şey bütünüyle tesadüfî değildir ve akla başvurursak şeylerin niçin olduğunu anlarız. Siyaseti “naturalistik” tarzda incelemekte-yiz, gördüğümüz şeye kızmıyoruz fakat onun nasıl var olma durumuna geldiğini anlamaya çalışıyoruz.

Örneğin, bir iş adamından para almış olan bir po-litikacı işittik. Siyasal bilimciler olarak öfkemizi bir tarafa iteriz ve şu türden sorular sorarız: Bu ülke-

deki politikacıların çoğu para alıyor mu? Para alma eski bir gelenek midir ve bu ülkenin kültürü bunu kabûl ediyor mu? İnsanlar da politikacıların para almasını bekler mi? Kampanya harcamaları ne ka-dar büyüktür? Politikacılar para almaksızın iktidara gelmek için yarışabilir mi? Kısaca, hukuk ötesi para mübadelelerinin siyasal sistemin parçası olup ol-madığını görürüz. Eğer öyleyseler, bir bireysel poli-tikacıya kızmak anlamsızdır. Eğer bunu sevmezsek, o zaman, sistemi, bu şekilde para almayı önlemek için nasıl reforma tâbi tutabileceğimizi düşünürüz. Ve reformlar işe yaramayabilir. Japonya ülkenin ge-leneksel “para siyaseti”nin kökünü kurutmak için seçim kanunlarını reforma tâbi tuttu, fakat çok az şey değişti. Bakteriler gibi, siyasette de bazı şeylerin kendi hayatları vardır.

Anahtar Kavramlar


birleştiriyor mu ayrıştırıyor mu? İktisatçılar politika problemleriyle meşgûl olmaya başlayınca “politik iktisatçı” olurlar. Nispeten yeni bir siyaset bilimi okulu olan “ras-yonel-tercih teorisi” (rational-choice theory) insanların kendi öz-çıkarlarının peşinde koştuğunu söyleyen ekonomik perspektifi paylaşır.

SosyolojiSosyoloji ve siyaset bilimi çakışır. Sosyolog Seymour Martin Lipset (1922-2006) bir siyaset bilimci olarak da aynı derecede meşhurdu. Demokrasiyle zenginlik seviyesi arasındaki bağlantıyı gösteren kişiler arasında ilklerdendi. Bir sonraki bölümde ele alacağımız üzere, siyaset bilimi geleneksel olarak siyaset hakkında “kimin ne düşün-düğünü” görmek için topluma bakarak işe başlar. Siyasal görüşlerin sosyal sınıflar, bölgeler, dinler, toplumsal cinsiyetler ve yaş grupları arasında nasıl değiştiğini gös-termede sosyoloji politik-kültüre, kamu-oyuna ve seçim çalışmalarına ampirik bir temel sağlar.

AntropolojiGenel olarak yazı öncesi toplumlar üzerinde odaklanmış olan antropolojinin siyaset bilimiyle pek az ilgisi varmış gibi görünebilir. Fakat antropolojinin tasviri ve içten bakış teknikleri siyaset bilimciler tarafından önemli ölçüde adapte edildi. Siyasal kültür alt sahası antropolojinin bir alt dalı olarak görülebilir. Günümüzde hâlâ şâhit olduğumuz Japon itaat/hürmet kalıpları bin yıldan fazla bir süre önce oluşturuldu. Mevcut bazı sistemler hâlâ geleneksel olarak etkili aileler veya klanlar tarafından idare edilmekte-dir. Orta Asya’yı Persler döneminde yöneten emir aileleri Rus Çarlar ve Komünistler döneminde de orayı yönetti ve şimdi yeni bağımsız devletler döneminde de yönetiyor. Afrika’da oy verme ve şiddet kabile çizgileri boyunca ortaya çıkar.

PsikolojiPsikoloji, siyaset biliminin hangi kişiliklerin politikaya cezbedildiğini, insanların ni-çin ve hangi şartlar altında otorite figürlerine itaat ettiğini ve insanların nasıl milliyet, grup ve oy verme bağlılıkları oluşturduğunu anlamasına büyük katkıda bulunur. Hit-ler, Stalin ve Mao Zedong’la ilgili çalışmalar genellikle psikolojik teorilere dayanır. Psikologlar metodolojide özellikle iyidirler; şeyleri objektif şekilde inceleme me-todları geliştirirler ve bize boşluk taşıyan iddialardan şüphe etmeyi öğretirler. “Ön-yargısız” bir tavırla sorular sormak ve belirli faktörleri “kontrol etmek” psikolojinin yardımıyla gelişen tekniklerdir.

Metodoloji: Sorunları objektif bir şekilde inceleme teknikleri.


SİYASAL İKTİDARSiyaset bilimi diğer sosyal bilimlerin bulgularını kullanır, fakat bir özellik –iktidar üzerinde odaklanması– onu öbür sosyal bilimlerden ayırır : A, B’ye, A’nın istediği-ni yaptırtır. (Aristoteles’ten sonra) ikinci kurucu babamız, siyasette gücün rolünü vurgulayan Floransalı Rönesans Dönemi filozofu Niccolò Machiavelli’ydi. Şimdiye kadar bahsedilen bütün faktörleri ve yaklaşımları ele alabilirsiniz, fakat eğer onların hepsini –çok geniş bir konu olan– iktidarı incelemek için kullanmıyorsanız muhte-melen siyaset bilimi yapmıyorsunuzdur.

Bazı insanlar siyasal iktidar kavramını sevmezler. Siyasal iktidar zor, eşitsizlik ve bazen vahşîlik kokar. Kimi yazar-çizerler, iktidarsız yönetim, kendilerini sevgi ve payla-şımla regüle eden kardeş insanlar grubu hayâl ederek “güç politikasını” kınar. Bu temelde tesis edilmiş topluluklar uzun ömürlü olmazlar, veya, eğer yaşarlarsa, bunu ancak, kendi-lerini, iktidar gibi görünen (iktidara benzeyen) itaat kalıpları tarafından takviye edilmiş geleneksel liderler ve tâkipçileri yapılarına dönüştürürlerse yapabilirler. Siyasal iktidar insanî duruma içkin görünmektedir. Fakat neden bazı insanlar başkaları üzerinde siyasal güce sâhiptir? Siyasal gücün kesin bir izahı yoktur. Siyasal gücün varlığıyla ilgili olarak biyolojik, psikolojik, kültürel, rasyonel ve irrasyonel açıklamalar ileri sürüldü.

Biyolojik İzahAristoteles şunu ilk ve muhtemelen en etkili şekilde ifade eden kişiydi: “İnsan tabiatı icabı bir siyasal hayvandır.” (Aristoteles’in kelimeleri ya “siyasal hayvan” veya “sosyal canlı” hayvan tercüme edilebilecek olan ‘zoon politikon’ idi. Yunanlılar polisin top-lumla aynı olduğu şehir devletlerde yaşadılar). Aristoteles insanlar filler veya geyik-ler gibi toplu hâlde yaşarlar demek istedi. İnsanlar, biyolojik olarak, ayakta ve hayatta kalmak için birbirlerine muhtaçtır.

Bunların kendilerini liderler ve tâkipçiler saflarında sıraya koymaları da doğaldır, bütün hayvan grupları gibi. Aristoteles’ten ilham alarak, bir modern biyolojik izah şunu söyleyebilir: Bir siyasal sistem kurmak ve liderlerine itaat etmek, sonraki nesillere genlerle geçen, insan tabiatında içkin insan davranışıdır. Bazı düşünürler, beşerî siyase-tin, diğer memelilerin kurduğu aynı “hâkimiyet hiyerarşileri”ni sergilediğini ileri sürer. Politikacılar “alfa erkekler” olmaya meyillidirler –veya öyle olduklarını düşünürler.

Biyolojik yaklaşımın avantajı basitliğidir, fakat bu yaklaşım bir dizi soruya yol açar. İnsanların tabiatı icabı siyasal olduğunu kabûl edersek politik grupların par-çalanması ve insanların otoriteye itaatsizlik etmesi nasıl açıklanabilir? Belki teoriyi tâdil etmeliyiz. İnsanlar gayri mükemmel şekilde siyasî (veya sosyal) hayvanlardır. İnsanlar çoğu zaman gruplar oluşturur ve otoriteye itaat eder, fakat, bazen, belirli şartlar altında, böyle yapmazlar. Bu, hangi şartlar politik grupların oluşumunu teşvik eder veya zorlaştırır sorusunu gündeme getirir.

Siyasal Iktidar: Bir kimsenin bir başka kimseye istediğini

yaptırtma yeteneği.


Psikolojik İzahSiyasetin ve itaatin psikolojik açıklamaları biyolojik teorilerle sıkı sıkıya birleşiktir. Her ikisi de politik grupların oluşumunda geçen asırlarca süren evrimden çıkan ih-tiyaçları ortaya koyarlar. Psikologlar görüşlerini ampirik araştırmayla rafine hâle ge-tirdi. Bu araştırmalardan biri meşhur Milgram araştırmasıdır, bu deneyde hiçbir kastı olmayan özneler, bir profesörden, bir kurbana gittikçe artan dozlarda elektrik şokları vermeleri tâlimâtı aldı. Bir sandalyeye bağlı olan “kurban” gerçekte ıstırap çekiyor-muş gibi yapan bir aktördü. Öznelerin çoğu sâdece profesörün –beyaz laboratuvar önlüğü içinde bir otorite figürü– onlara öyle yapmalarını söylediği için, potansiyel olarak ölümcül dozlarda elektriği verişi idare etmeyi istemekteydi. Öznelerin ekserisi kurbanı incitmekten nefret etti, fakat davranışlarını şu şekilde rasyonalize etti: Onlar yalnızca emirleri tâkip ediyorlardı ve kurbana verilen herhangi bir zarardan, gerçek-ten, profesör sorumluydu. Denekler davranışlarını bir otorite figürüne teslim ettiler.

Psikolojik çalışmalar aynı zamanda göstermektedir ki çoğu insan doğal olarak konformisttir. Bir grubun üyelerinin çoğu olayları grubun bakış açısından görür. Psi-kolog Irving Janis birçok dış politika hatalarının bir “grup düşüncesi” atmosferinde, bir liderlik timinin kendisine her şeyin iyi olduğunu ve mevcut politikanın işe yara-dığını söylediği bir ortamda vuku bulduğunu gördü. Gruplar kendilerine, meselâ, Japonların 1941’de Pearl Harbor’a saldıracağını veya Kübalı sürgünlerin 1961 Küba Domuzlar Körfezi çıkarmasının başarısız olacağını söyleyen şüphecileri görmezden gelirler. Otoriteye ve grup düşüncesine itaat insanların gruplara ve grupların norm-larına uymak için kökü derinlerde -muhtemelen insan tabiatında- ihtiyaçlara sâhip olduğunu varsayar. Belki de insan toplumunu mümkün kılan budur, fakat bu aynı zamanda Nazi Holokostu ve son katliamlar gibi dehşetleri mümkün hâle getirir.

Kültürel İzahİnsan davranışlarının ne kadarı, biyolojik olarak miras kalanlara zıt olarak, öğrenil-miş davranıştır. 20. Asır’ın büyük bölümü boyunca kültür teorisyenleri –davranışın öğrenildiğine inananlar– hâkim oldu. Antropologlar insan davranışlarındaki bütün farkların kültürel olduğu sonucuna vardı. İşbirliğine dayalı ve barışçı toplumların ço-cuklarını bu şekilde yetiştirdiğini ileri sürdü. Siyasal topluluklar aileler, okullar, dinî kurumlar ve kitlesel medya tarafından nakledilen kültürel değerler temelinde oluştu-rulur ve bir arada tutulur. Siyaset bilimi ilginç bir alt disiplin geliştirdi: Siyasal kültür. Siyasal kültür araştırmacıları bir ülkenin politik kültürünün birçok uzun-dönemli faktör tarafından oluşturulduğunu buldu: Din, çocuk yetiştirme, toprak mülkiyeti ve ekonomik gelişme.

Kültür teorisyenleri, İran Şahı Batılı değerleri ve hayat tarzlarını sevmeyen bir Müslüman toplumu modernize etmeye teşebbüs ettiğinde olduğu gibi, siyasal sis-


MEŞRULUK, EGEMENLIK VE OTORITE

Birbirleriyle bağlantılı bu üç kavram –meşruluk, egemenlik ve otorite– siyaset biliminin temelidir. Meşruluk orijinal olarak meşru (rightful) kral veya kraliçenin “meşru” doğum yüzünden tahtta (iktidar-da) olduğu anlamına geldi. Ortaçağlar’dan beri terim sâdece “yasal yönetme hakkı” anlamına gelmeyi değil, “yönetme psikolojik hakkı”nı da kapsayacak şekilde genişledi. Meşruluk şimdi –bazı ülkelerde kuvvetli bazı ülkelerde zayıf olacak şekilde– insan-ların kafasındaki devletin yönetiminin haklı olduğu yolundaki bir kavrayışa işaret eder. ABD’de meşruluk hayli yüksektir. Devleti sevmeyen ABD’liler bile genel olarak devlete itaat eder. Vergi bile öderiz. Hızlı bir meşruluk testi şudur: Kaç polis var? İsveç ve Nor-veç’te olduğu gibi az sayıdaki polis az zor gerektiği-ni, meşruluğun yüksek olduğunu gösterir.

Meşruluğun zayıf olduğu yerde çok az insan ver-gilerini ödeme ve kanunlara uyma mecburiyetinde olduğunu hisseder, zira devletin kendisi kirli ve sah-tekâr görülür. Sonunda, 2000’de Sırbistan’da oldu-ğu gibi, kitlevî ayaklanma patlayabilir. Sırbistan’da vatandaşlar Slobodan Miloseviç’in kriminal kötü yönetimine karşı çıktı; polis jopları ve seçim hilele-ri onu seçimle iktidardan düşürülmekten korumadı. 2003-2004 Irak Hükümet Konseyi bütün Iraklı grup-ları temsil eden gayet iyi eğitimli Iraklılardan müte-şekkildi, fakat meşruiyeti çok azdı, çünkü Amerikalı işgâlciler tarafından tesis edilmişti. Tartışılabilir de olsa, Konsey Irak’ın o zamana kadar gördüğü en iyi hükümetti, fakat pek az kimse onu takdir etti.

Bir devlet birkaç şekilde meşruluk kazanır: En te-melde devlet güvenlik sağlamalıdır, böylece insanlar kendini hayli emniyette hisseder. Birçok Iraklı şikâ-yet etti ki, Saddam her ne kadar kötü olsa da, onun

yönetimi sırasında sokakta yürüyebilirlerdi. Hob-bes’un keşfettiği üzere (bkz. 2. Bölüm), hiç güvenlik yoksa hiç meşruiyet yoktur. Güvenlikle bağlantılı bir şey, “hukukun hâkimiyeti”dir. Hukukun hâkimiyeti-ni sağlayan rejimler meşruluk kazanır. Vatandaşlar genellikle uzun süredir tesis edili olan devlete saygı duyarlar. ABD Anayasası’nın ikiyüz yıldan yaşlı ol-ması Amerikan devletine büyük meşruluk kazan-dırmaktadır. Diğer taraftan, yeni devletler zayıf bir meşruiyete sâhiptir; onların vatandaşları bu devlet-lere ya çok az saygı duyar ya da hiç duymaz.

Bir devlet iyi yöneterek de meşruluk kazanır. İn-sanların ailelerini besleyebilecekleri şekilde ekono-mik büyüme ve istihdam sağlaması meşruluk inşa eder. İkinci Dünya Savaşı’ndaki mâğlubiyetin ar-kasından 1949’da kurulan Batı Alman devleti baş-langıçta çok az meşruiyete sâhipti, fakat sağlam ekonomi politikalarıyla aklı başında liderlik Bonn hükümetine tedricen meşruiyet kazandırdı. Öte yan-dan, Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra kurulan Al-man Weimar Cumhuriyeti meşruluğunun altını oyan ve Hitler’in iktidara gelmesinin yolunu açan bir dizi iktisadî ve siyasî felâketle karşılaştı.

Devletin yapısı onun meşruiyetine katkıda bulu-nur. Eğer insanlar âdil şekilde temsil edildiklerini ve idarecilerinin seçilmesinde bir söz haklarının oldu-ğunu hissederlerse daha muhtemelen itaat ederler. Son olarak, devletler meşruluklarını millî semboller yoluyla takviye ederler. Bayrak, tarihî âbideler, mil-liyetçi törenler ve tekrarlanan nutuklar halkı devlet-lerinin meşru olduğuna ve ona itaat edilmesi gerek-tiğine ikna etmeyi hedefler. 1975’te asırlardır süren monarşiyi sona erdirmiş olmalarına rağmen 2002’de Laos Komünist rejimi 650 yıl önce Laos monarşisini

Anahtar Kavramlar

tem kültürel sistemle bağlarını kaybettiğinde problem doğacağını düşünür. İranlılar 1979’da Şahı devirdi ve geleneksel İranlılar tarafından tercih edilen değerleri seslen-diren bir klâsik dinî liderin dönüşünü kutladı. Kültürel teoriler ABD siyasetine de uygulanabilir. Cumhuriyetçiler genellikle Amerikan kültürüne iyice yerleşmiş olan din, aile ve kendine yeterlik gibi değerleri seslendirerek seçimleri kazanırlar. Birçok düşünür ekonomik ve politik gelişmenin kültüre çok dayandığına inanır.

Meşruluk: Devlet idaresinin meşru olduğu ve devlete itaat edilmesi

gerektiği yolundaki kitlevi his

Egemenlik: Bir millî devletin kendi çöplüğünde patron olması, bu ülkedeki

hukuktaki son söz.


Siyasal hayata kültürel yaklaşım içinde biraz iyimserlik barındırır. Eğer tüm insan davranışları öğrenilmişse, kötü davranış eğitimle ortadan kaldırılabilir ve toplum ge-liştirilebilir. Bu görüşe göre genç insanları toleranslı, işbirlikçi ve âdil olacak şekilde eğitmek bir toplumun kültürünü tedricen daha iyi hâle getirecektir. Mamafih, kültü-rü değiştirmek, Irak’ın Amerikalı işgâlcilerinin keşfettiği gibi, yavaş ve zordur.

Kültür siyasal davranışa çok katkıda bulunur, fakat teorinin bazı zorlukları vardır.

kurmuş olan kralın bronz heykeli önünde diz çöktü. Komünistler, kendilerini, çoğu Laoslunun anlayacağı bir meşruluk sembolü olan eski krallara bağlayarak, yıpranmakta olan meşruiyetlerini desteğe kavuştur-maya uğraşıyordu. Mamafih, meşruiyet çöktüğü za-man, millî sembollerin manipülasyonu boş bir şaka gibi görünebilir. Filipinler diktatörü Marcos’un dev bir heykeli bir alay nesnesi ve onun rejiminde neyin yanlış olduğunun bir sembolü oldu. Semboller kendi başına meşruluk yaratmaz.

Egemenlik (sovereignty - Eski Fransızca “yönet-mek” (to rule over) kelimesinden türemiştir) orijinal olarak bir monarkın krallığı üzerindeki iktidarı anla-mına geldi. Sonra terim ülkenin arazisi üzerinde millî kontrol, birinin kendi mülkü üzerinde patron olma-sı anlamına gelecek şekilde genişledi. Ülkeler ege-menliklerini korurlar. Yabancı işgâli caydırmak için ordular beslerler; sınırlarını pasaportlar ve vizelerle kontrol ederler ve teröristleri avlarlar. Egemenlikle ilgili ihtilâflar en kötü ihtilâflar arasındadır: Filistin, Çeçenistan ve Irak bunun örnekleridir.

Egemenlik bazen bir hukukî mefhumdur. Irak 2004’te nominal egemenliğini tekrar kazandı, fakat hâlâ ABD tesiri altındaydı. Egemenlik ve meşruiyet birbirine bağlıdır. Meselâ, Lübnanlı Müslümanlar Hıris-tiyanların hâkimiyeti altındaki hükümeti gayri meşru saydı. 1975’te bir düzine politik-dinî milis grubu ara-sında iç çatışma patladı. Suriye 1976’dan 2005’e ka-dar Doğu Lübnan’ı işgâl etti ve İsrail güney Lübnan’ı 1982’den 2000’e kadar işgâl altında tuttu. Lübnan ger-çekte egemenliğini kaybetti, ki bu egemenliği şimdi tekrar kazanıyor. Lübnan on yıllarca ne kendi arazisini kontrol edebildi ne de yabancı işgâlcileri defedebildi. Bir meşruluk kaybı bir egemenlik kaybının yolunu açtı.

Otorite liderlerin diğer insanları kendilerine itaat ettirme psikolojik kabiliyetidir. Otorite meşru iktidar gücüne dayalı bir itaat hissine dayanır. Bir gemi yol-cusu kaptana, sürücü trafik polisine, öğrenci hoca-sına itaat eder. Fakat otoriteye bütün insanlar itaat etmezler. Bazı gemi yolcuları itaatsizdir, bazı sürü-cüler hız tutkunudur ve bazı öğrenciler okumaları istenen şeyleri okumayı ihmâl ederler. Yine de, çoğu insan genellikle meşru otorite olarak algıladığı şeye itaat eder.

Bir miktar otorite iktidarla (office) gelir, fakat oto-ritenin aynı zamanda geliştirilmesi gerekir. Bir Ame-rikan başkanı sırf başkan olduğu için geniş otorite elde eder. Gerald Ford seçilmiş başkan veya başkan yardımcısı olmadığı hâlde saygı ve itaat gördü. Tem-silciler Meclisi’nin azınlık lideri olarak, Ford, Spiro T. Agnew istifa ettiği zaman başkan yardımcısı ve Ri-chard Nixon istifa ettiği zaman başkan oldu. 1972’de Watergate Skandalı’na karışmış olan Nixon öyle bir yürütme otoritesi erozyonu yaşadı ki, etkili bir şe-kilde yönetemez hâle geldi. Bir başkan resmî emir-le (decree) yönetemez, Kongre’nin, mahkemelerin, bürokrasinin ve önemli menfaat gruplarının gönül-lü rızasını kazanması gerekir. Bu rızayı kaybedince, Nixon’ın başkan olarak gücü azaldı.

Kısaca, meşruiyet bir devlet için saygı, egemen-lik bir ülke için saygı ve otorite bir lider için saygı demektir. Bunların hiçbiri otomatik değildir; hepsinin kazanılması gerekir. Birini bulduğunuz yerde öbürle-rini de bulursunuz. Birinin erozyona uğradığı yerde öbürleri de erozyona uğrar.

Anahtar Kavramlar

Otorite: Siyasî liderlerin hakimiyet kurma ve yetki kullanma yetisi.

Kültür: Kalıtımsal olana zıt olarak öğrenilen insan davranışı.

Endonezya 2009 genel seçiminde demokratik istikrar sağlama mücadelesi veriyor. Okuma yazma bilmeyen seçmenler için yarışan 38 partiden çoğu sembol olarak meyveleri kullanıyor.

37

İKİNCİ BÖLÜM

TEORİLER

Siyaset bilimiyle yeni ta-nışan birçok öğrenci niye te-orilerle uğraşıldığını merak

eder. Niçin sâdece olguları toplayıp onların kendilerini tutarlı bir bü-tün hâlinde yapılandırmalarına izin vermeyelim? Çünkü, olgular bunu yapmayacaklardır. Organize edici bir prensip olmaksızın olguları toplamak bir anlamsız gerçekler koleksiyonuna yol verir, ki bu Kant tarafından dile getirilmiş bir husustur(bkz. “Kav-ramlar ve İlkeler”, sayfa 31). Ke-sindir ki, teoriler çok karmaşık ve soyut hâle gelebilir ve gerçek dünya-dan sapabilir, fakat en azından bir miktar teorik perspektife sâhip olmaksızın han-gi soruların sorulacağını dahi bilmeyiz. Hiçbir teoriniz olmadığını söyleseniz bile, muhtemelen, bazı ifade edilmeyen teorileriniz vardır. Sorduğunuz türden sorular ve ilk sorduklarınız muhtemelen teorileştirmenin başlangıcıdır.

Meselâ, bu kitabın yapısını ele alın. Siyaset biliminde on yıllardır gayet yaygın si-yasal analizin münasip başlama noktası toplumdur görüşünü benimsedik. Siyasetin toplumdan neşet ettiğini varsayıyoruz. İnsanların değerleri, tavırları ve kanaâtleriyle işe başlıyoruz ve bunların devleti nasıl etkilediğine bakıyoruz. Öncü bir sosyoloğun kitabının alt başlığı Siyasetin Sosyal Temelleri idi. Toplumla başlarsınız ve onun toplu-mu nasıl etkilediğini görürsünüz.

Fakat bu güverteyi kalabalıklaştırabilir. Eğer toplumun siyasetin temeli olduğunu ve kanaâtlerin mühim olgular olduğunu kabûl ederseniz değerler ve kanaâtler üze-rinde çok ve devletin tarih, yapı ve politikaları üzerine nispeten az bilgi toplayacak-sınızdır. Her şey vatandaşların değerlerine ve fikirlerine nispetle ikincil kalacaktır. Ve gerçekten siyaset bilimi neredeyse sosyolojiyle özdeşleştirildiği ve birçok siyaset

1. Siyaset bilimini kim kurdu?2. Machiavelli, Konfüçyüs, Kautilya ve İbn-i Hâldun’un ortak

özelliği neydi?3. Hobbes, Locke ve Rousseau arasındaki fark nedir?4. Marx’ın teorisinin özü nedir?5. ”Pozitivizm” nedir ve sosyal bilimlerin çoğunu nasıl etkiler?6. Easton’ın siyasal sistem teorisi nedir?7. Modernleşme teorisi Marx’tan nasıl yararlandı?8. Rasyonel-tercih teorisi nedir?9. Ödeviniz niçin “ispatlanabilir” bir teze sâhip olmalı?


38 İKİNCİ BÖLÜM

bilimcinin anket çalışmaları yaptığı bir dönemden geçti. Bu davranışsalcı dalganın bir parçasıydı; bu dönemde saha araştırması “bilimsel” olmanın yegâne yolu olarak görüldü, çünkü ölçülebilir veri üretmekteydi.

Çoğu ders kitabı siyasetin bir “süzme” modelini sundu. Çoğu çalışmadaki ilk ana blok toplumla alâkalıydı ve siyasal görüşlerin nasıl dağıldığı, menfaat gruplarının nasıl oluştuğu, kimlerin hangi siyasî partileri desteklediği ve insanların kime-nasıl oy verdi-ği gibi konuları kapsadı. Bu, piramidin temeliydi, tabanıydı. İkinci ana blok genellikle devlet kurumlarıydı. Onların altta yatan sosyal temelin bir yansıması olduğu varsayıldı. Yasama ve yürütme organları kamuoyuna, menfaat gruplarına ve siyasal partilere cevap vermekteydi. Siyaset incelemesi Şekil 2.1’deki gibi göründü.

Fakat sâdece sosyal temel terimini kullanmak varsayar ki toplum siyaset incele-mesinin temelinde yatan unsurdur. Öbür türlü olabilir mi? “Süzme” yerine bir kah-ve yapma metaforunu kullanırsak, siyaset “aşağı damlayan” (drip down) olabilir mi? Sağlık reformu toplumdan yukarı mı süzüldü yoksa hükümet bürokratlarından aşa-ğı mı damladı? (Muhtemelen her ikisinden biraz). Toplumu genel olarak on yıllar içinde oluşan siyasal kurumların ve kararların sonucu olarak sunan Toplumun Siyasal Temelleri (The Political Bases Of Society) adlı bir kitap tahayyül edilebilir. Belki de siyaset topluma önderlik eder, ki bu durumda modelimiz Şekil 2.2’deki gibi görünür.

Hükümet

Siyaset

Toplumsal Taban

Tavır Kültür Çıkar

Şekil 2.1 Sosyal temel ve politik

üst yapıyla piramit

Siyaset ve Hükümet

SiyasalarKararlar

Toplum

Kurumlar

Şekil 2.2 Sosyal temeli oluştu-

ran siyasal kurumlarla piramit

39TEORİLER

Hangi modelin daha doğru olduğunu nasıl ispatlayabilirsiniz? Akışın aynı anda iki yönlü olması ve her iki modelin de kısmen doğru olması mümkündür (ve gayet muhtemeldir). O zaman, neden bir modeli diğerine üstün tutalım? İyi bir sebep yok; bu kısaca siyasal çalışmalarda mevcut modadır, ki bu moda İkinci Dünya Savaşı’ndan önce siyaset bilimine egemen olan kurumlar üzerindeki vurguya bir reaksiyon olarak başladı. Görünüşte basit olan hangi konuların incelenmesi gerektiği meselesi önemli sorulara yol açar. Teoriden kaçınamazsınız. Buradaki çok kısa özetlememizle sizin siyasal teorilere iştahınızı biraz teşvik edebiliriz. Daha fazla teori çalışmayı düşünün; hiçbir şeyin teori kadar pratik olmadığını göreceksiniz.

KLÂSİK TEORİLERBazıları Platon’un siyaset bilimini kurduğunu söyler. Platon’un Devlet’i (Πολιτεία) diğer şeyler arasında, ideal bir polis’i tasvir etti, fakat onun akıl yürütmesi büyük öl-çüde spekülatifti ve Platon’un ideal sistemi modern faşizme veya komünizme benze-me noktasına vardı. Diğer taraftan, Platon’un öğrencisi Aristoteles ilk ampirist siyaset bilimciydi. Önceki bölümde bahsedildiği üzere, Aristoteles siyaseti “en önde gelen” bilim olarak gördü ve öğrencilerini düzinelerle Yunan şehrinden bilgi toplamaya gön-derdi. Bu veriyle büyük eseri Politika’yı (Πολιτικά) yapılandırdı. Hem Plato hem de Aristoteles Atina’nın çökmekte olduğunu düşündüler; bunun niçin olduğunu anla-maya ve bundan nasıl kaçınılabileceğini söylemeye teşebbüs ettiler. Böylece hâlâ siya-set biliminin kalbinde yatan bir gelenek başladı: İyi, istikrarlı bir siyasal sistem arayışı. Aristoteles politik olarak ‘en iyi’ olan şeyi, Politika’dan alınan aşağıdaki pasajda olduğu gibi tanımlamakta utangaç değildi:

En iyi siyasal toplum orta sınıf vatandaşlar tarafından oluşturulur, ve… orta sınıfın geniş olduğu… vatandaşların mâkûl ve yeterli mülkiyet sâhibi olduğu devletler muhtemelen daha iyi idare edileceklerdir; çünkü bazıla-rının çok şeye sâhip olduğu diğerlerinin hiçbir şeye sâhip olmadığı yerde bir aşırı demokrasi veya bir saf oligarşi doğabilir, yahut her bir aşırıdan bir tiranlık gelişebilir… Demokrasiler oligarşilerden daha güvenli ve daha kalıcıdırlar, çünkü daha kalabalık ve hükümette daha büyük bir payı olan bir orta sınıfa sâhiptirler, çünkü orta sınıf hiç olmadığında ve fakirlerin sayısı fazla olduğunda sıkıntılar doğar ve devlet çok geçmeden çöker.

Politika’nın M.Ö. 4. Yüzyıl’da yazılmış olmasına rağmen Aristoteles bugün demok-rasinin niçin başarılı veya başarısız olduğunu tasvir ediyor olabilir. Çok şey orta sınıfın hacmine bağlıdır, ki bu nokta modern araştırmalar tarafından doğrulanmıştır. Çin ve Irak demokrasiyi ayakta tutacak kadar güçlü orta sınıfa sâhip midir? Antik Çağ hâlâ meseleyle ilgili olabilir. Aristoteles hem tasvirî hem normatifti: En arzuya şayan si-yasal kurumları önermek için kendisinin ve öğrencilerinin topladığı olguları kullandı. Siyaset bilimciler o günden beri aynısını yapıyor, hem tasvir ediyor hem öneriyor.

Tasvirî: Ne olduğunu izah eden.

Normatif: Ne olması gerektiğini izah eden.

Çoğu Avrupa Ortaçağ ve Rönesans düşünürü devleti ve politikayı incelemek için dinî bir yaklaşım benimsedi. Onlar neredeyse katı şekilde normatiftiler, “olmalı”yı veya “olması gereken”i arıyorlardı, “olan”, reel-dünya durumuyla genellikle gayet ilgi-sizdiler. Dinî, hukukî ve felsefî değerlerden haberdar, hangi devlet sisteminin insanlı-ğı Tanrı’nın dilediğine en fazla yaklaştıracağını belirlemeye çalıştılar.

16. Yüzyıl’ın başlarında Niccolò Machiavelli bazılarının modern siyaset bilimi-nin dönüm noktası olduğuna inandığı şeyi takdim etti: İktidar üzerinde odaklanma. Machiavelli’nin büyük eseri Hükümdar (Il Principe) iktidarı elde etme ve kullanma üzerineydi. Birçok filozof, motivasyonlarının ve izahlarının dinle bir alâkası olma-ması yüzünden Machiavelli’yi ilk modern filozof olarak görür. Machiavelli bazı kim-selerin söylediği kadar kötü değildi. O, (İtalya’nın birliği ve bu birliğe zarar veren

SÂDECE AVRUPALILAR DEĞIL

Çin, Hindistan ve Kuzey Afrika Avrupalı filozoflardan çok önce parlak düşünürler yetiştirdi. Nispeten ya-kın zamanlara kadar Batı’da bilinmediklerinden on-ların fikirlerinin Batı siyasal teorisini etkilemiş olması pek muhtemel değil. Bu kültürel olarak farklı düşü-nürlerin varlığı akla getirmektedir ki kültürel farklar ne olursa olsun insanların siyasal tabiatı esas itiba-riyle aynıdır ve büyük kafalar siyasetle nasıl meşgûl olunacağında benzer mütalaalara ulaşmaktadır.

Çin’de, Konfüçyüs (bir M.Ö. 6. Yüzyıl Kral danış-manı) iyi, istikrarlı yönetim görüşünü iki unsura da-yandırdı: aile ve hem yönetenlere hem yönetilenlere aynı şekilde nüfuz eden ahlâklı davranış. Zirvede bulunan kral ruhunu temizleyerek ve tavırlarını mü-kemmelleştirerek bir ahlâkî emsâl teşkil eder. Tam bir samimiyetle iyi düşüncelere sâhip olmalıdır; böy-le olmazsa, imparatorluğu çöker. İmparator, karıları ve çocukları kendisi ve itaatkâr bir minyatür impa-rator gibi olan aile babasına doğru hiyerarşik biçim-de sıralanan tebası (subjects) tarafından taklit edilir. Konfüçyist sistem bazı bakımlardan Platon’un ideal cumhuriyetine benzer; fark Çinlilerin Konfüçyizmi fi-ilen uygulamış olmasıdır- ki bu bir düzine hanedanla iki bin beş yüz yıl sürdü. Bazıları Konfüçyizmin Doğu Asya’nın son zamanlardaki olağanüstü ekonomik gelişmesinin temelini teşkil ettiğini ileri sürmektedir.

Machiavelli ve Hobbes’tan iki milenyum önce, M.Ö. 4. Yüzyıl'da Hint yazar Kautilya aynı neticelere ulaştı. Kautilya, bir başbakan ve bir Hintli monarka

danışman, Arthashastra’da (Maddî Refahın İlkele-ri olarak tercüme edildi) refahın iyi idare edilen bir krallıkta yaşamaktan geldiğini yazdı. Hobbes gibi, Kautilya da anarşi anlamına gelen bir tabiat hâlin-den bahsetti. Monarklar ülkeyi ve insanları anarşi-ye karşı korumak ve refahlarını temin etmek için doğdu. Machiavelli gibi, Kautilya prensine durumun gerektirdiği gibi hareket etmesini, krallığını içte ve diğer krallıklara karşı korumak için ne yapmak ge-rekiyorsa onu yapmasını tavsiye etti. Bu yüzden Kautilya’nın hem politik ekonomiyi hem devlet olma realist okulunu kurduğu söylenebilir.

M.S. 14. Yüzyıl'da, Kuzey Afrika’da, İbn-i Hâldun bir sekreter, idareci ve birkaç yöneticinin elçisiydi. Ba-zen gözden düştü ve hapsedildi. Arap devletlerinde neyin yanlış gittiği üzerinde fikir yürüttü. Evrensel Tarih eserinde Arapların ve onların sosyal uyumu-nun karakterinin iklim ve meslek tarafından belirlen-diği sonucuna vardı. İbn-i Hâldun mevcut ekonomik koşulları sosyal ve siyasal değişikliğe bağlamada neredeyse moderndi. Kuzey Afrika’da ekonomik ge-rilemenin siyasal istikrarsızlığa ve hukuksuzluğa yol açtığını buldu. İbn-i Hâldun, Marx, Toynbee ve diğer birçok Batılı yazarı önceleyerek uygarlıkların inkişaf ve çöküş döngüsünden geçtiğini gördü.

Bu üç düşünürün Machiavelli’yle ortak noktasına dikkat edin: Hepsi de doğru yönetim için feraset-lerini genel reçetelere dönüştüren kraliyet siyasal danışmanlarıydı.

Klâsik Eserler

Franklin Roosevelt Anıtı, Washington, DC. Modern liberalizmin bir örneği olarak yoksul vatandaşlara yardım etmeye verdiği önemi belirtirken.

57

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

SİYASAL İDEOLOJİLER

Önceki bölümde ele aldı-ğımız teoriler genellikle te-orilere dayanan fakat kitle

desteği kazanmak, politik hareketler inşa etmek ve seçimleri kazanmak için basitleştirilmiş ve popülarize edilmiş olan ideolojileri ele almaya yol açar. İdeolojiler basit teoriler ola-rak adlandırılabilir. ABD politikasın-da genellikle olduğu gibi onların en az ikisi yarışır.

Çoğu Amerikalı kendini prag-matik insanlar olarak görür, fakat gayet ideolojik olabilirler. Meselâ, ya-kınlarda Cumhuriyetçiler Demokrat-ların sağlık ve finans reformlarını “liberal” olarak adlandırıp kınadı. Muhtemelen çok az sayıda Cumhuriyetçi bunu bildi, fakat onların muhalefetinin temeli, fiilen, Adam Smith’in iki asır geriye giden devleti ekonominin dışına çıkarma eski tembihine uza-nan klâsik liberalizm idi. Diğer taraftan, Demokratlar finansal krizlere, fakirliğe, sağlık hizmetine ve ev hacizlerine devlet çözümlerini vurguladı. Onlar klâsik türünden gayet farklı modern liberallerdi. Amerika’da ideoloji canlı ve işlektir.

İDEOLOJİ NEDİR?Bir ideoloji şeylerin daha iyi olabileceği inancıyla başlar; o bir toplumu geliştirme plânıdır. Anthony Downs’ın ifade ettiği gibi, ideoloji “bir iyi toplum sözlü imajıdır ve böyle bir toplumu inşa etmenin ana aracıdır.” Politik ideolojiler siyasal bilim değildir; siyasal sistemleri anlamaya yönelik soğukkanlı, rasyonel teşebbüsler de değildir. Daha çok, siyasal sistemleri değiştirme taahhütleridir. (Bir istisna, şeylerin fazla değişmesini

Ideoloji: Belli doktrinleri tâkip ederek toplumun geliştirilebileceği inanç sistemi; genellikle “izm” ile sona erer

Pragmatik: Teori veya ideoloji olmadadan işe yarayan ne varsa onu kullanma

1. İdeolojisiz, tamamen pragmatik olmak mümkün müdür?2. Klâsik liberalizm nasıl ABD muhafazakârlığına döndü?3. Modern liberalizm ve sosyal demokrasi birbirine ne kadar ya-

kındır?4. Lenin Marksizmde ne gibi değişiklikler yaptı?5. Milliyetçilik niçin en kuvvetli ideolojidir?6. Faşizmin ana unsurları nelerdir?7. ”İslâmcılık” nedir ve niçin tehlikelidir?8. Herhangi bir ideoloji bugünün öğrencilerini çeker mi?9. İdeolojik politika ölebilir mi?


58 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

engellemek isteyen klâsik muhafazakârlıktır.) İdeologlar zayıf siyaset bilimciler olurlar, çünkü ideolojinin “meli” veya “malı”sını siyaset biliminin “dir,-dır,-tır” ıyla karıştırırlar.

Siyasette ideoloji hareketleri, partileri ve devrimci grupları bir arada tutan çimen-to olarak işlev görür. Savaşmak ve fedakârlıkları sürdürmek için, insanlar ideolojik motivasyona –inanacak bir şeye– muhtaçtır, Amerikalılar bazen bu noktayı kavra-madılar. Amerikalılar ılımlılık ve pragmatizm üzerindeki vurgularıyla bugün dünya-da ideolojinin enerji veren etkisini anlamakta başarısız kalıyorlar. “Bizim” Vietnamlı-larımız, Güney Vietnamlılar, Vietkong’dan ve Kuzey Vietnamlılardan fiziksel olarak hiç farklı değildi ve daha iyi silâhlanmıştı. Fakat, savaşta –Marx, Lenin ve Mao’yla milliyetçiliğin ve anti-kolonyalizmin bileşimi– bir inanca sâhip olan Vietnamlılar inanacak fazla bir şeye sâhip olmayan Vietnamlılara gâlip geldi. İki asır önce Ameri-kalıların da gayet ideolojik olduğunu ve –John Locke ve Thomas Paine’in kalemleri aracılığıyla özgürlük ve kendi kendini yönetim aşkıyla dolmuş olarak– savaşmak için bir iyi sebebe sâhip olmayan daha büyük ve daha iyi-donanmış İngiliz ve paralı as-kerleri (Hessians) yendiğini unutmaya meyilliyizdir. Şimdi, bir ideolojinin –İslâmcı-lığın– fanatiklerini dehşetle izliyoruz.

İdeolojiler asla tam olarak onların müdafiilerinin iddia ettiği şekilde çalışmaz. Bütün ideolojiler hüsnükuruntu (wishful thinking) ihtiva eder, ki bunlar genellik-le gerçek karşısında çöker. İdeologlar dünyayı mükemmelleştirebileceklerini iddia ederler, realite gayet gayri mükemmeldir. Adam Smith’in klâsik liberalizmi 19. Yüz-yıl’ın ekonomik büyümesine katkıda bulundu, fakat büyük servet eşitsizliklerine ve tekrarlanan depresyonlara sebep oldu. Klâsik liberalizm modern liberalizme dönü-şecek şekilde tâdil edildi. Komünizm vahşî tiranlıklara, ekonomik başarısızlıklara ve çöküşe yol açtı. İdeolojiler, fiilî performanslarıyla ölçüldüğünde, az veya çok eksiktir ve bütün ideolojiler ihtiyatla karşılanmalıdır.

ANA İDEOLOJİLER

Klâsik LiberalizmYale’den Frederick Watkins 1776’yı “İdeoloji Çağının Birinci Yılı” olarak adlandırdı –ve sâdece Amerikan Devrimi için değil. Aynı yıl, İskoç iktisatçı Adam Smith Ulusla-rın Zenginliği’ni (The Wealth of Nations) yayınladı ve böylece klâsik laissez-faire eko-nomisini kurdu. Smith şunu ileri sürdü: Milletlerin gerçek zenginliği yığdıkları altın ve gümüş miktarında değildir, fakat halklarının ürettiği malların ve hizmetlerin mik-tarındadır. Smith, daha eski, merkantilizm adı verilen, bir ülkenin hazinesindeki altın ve gümüş miktarının onun zenginliğini belirlediği yolundaki görüşü çürütmekteydi. İspanya altın ve gümüş yeni dünyasını yağmalamıştı, ama gitgide fakirleşti. Fransa da, en azından önceki asırdaki XIV. Louis’den beri, devletin plânlar, tekel imtiyazları,

Ideolog: Bir ideolojiye heyecanla inanan kişi

Klâsik Liberalizm: Adam Smith tarafından devleti

ekonominin dışında tutmak için kurulan

ideoloji; ABD’de Amerikan muhafazakârlığı oldu

59SİYASAL İDEOLOjİLER

sübvansiyonlar, gümrük vergileri ve ticarette diğer kısıtlamalarla ekonomiyi kontrol altında tuttuğu merkantilist politikalar izlemişti.

IDEOLOJILERIN ORIJINLERI

Birçok ideoloji 2. Bölüm’de ele alınan politik teoriler-den türer. Klâsik liberalizm bireysel hakları, mülkiyeti ve aklı vurgulayan 18. Yüzyıl filozofu John Locke’a kadar gider. Komünizm bir toplumun bütün yüzleri-nin –sanat, müzik, mimarî, siyaset, hukuk ve diğer-leri– bir paket olarak, ilgili Zeitgeist’ın (bkz. syf. 42) ifadesi olarak, bir arada bulunduğunu vurgulayan 19. Yüzyıl’ın başlarındaki filozofu G. W. F. Hegel’e kadar geri gider

Mamafih, filozofların fikirleri basitleştirilir ve po-pülarize edilir. İdeoloji taraftarları soyut fikirler değil eylem plânları isterler. Meselâ, Marx ekonomiyi te-mel sebep yapmak için “Hegel’i kafası üstüne çevir-

di.” Çoğu ideolojiler geniş bir ekonomik muhtevaya sâhiptir, çünkü toplumu geliştirecek olan ekonomi-dir. Lenin daha sonra Marx’ı, Marx’ın (kapitalist ol-mayan) ülkelerde uygulanabileceğinden şüphe etti-ği fikirlerini bir geri ülkede uygulamak için tepe üstü çevirdi. Mao Zedung sonra Lenin’in fikirlerini hiç de uygun olmadıkları, daha geri bir ülkede uyguladı. İdeolojiler çarpıtılır.

Bir ideoloji diğerlerinin doğmasına sebep olur (bkz. Şekil 3.1). Adam Smith’in klâsik liberalizmiyle başla-yarak, liberalizmin nasıl kendisini radikal, sosyalist ve komünist istikametlerde sola dallandırdığını görürüz. Bu arada, klâsik liberalizm, muhafazakâr tarafta, sağa meyletti.

Şekil 3.1 Politik ideolojiler birbirleriyle nasıl ilintili: önemli düşünürler ve doğuş tarihleri

Maoizm1930’lar

SOL

Titoizm1950’ler

KomünizmLenin, 1903

Sosyal DemokrasiBernstein, 1901

Modern LiberalizmT. H. Green, 1880’ler

Modern MuhafazakârlıkFriedman, 1960’ler

Avrokomünizm1970’ler

Neo-Muhafazakârlık1970’ler

FaşizmMussolini, 1922

SosyalizmMarx, 1848

RadikalizmRousseau, 1762Tom Paine, 1793

MilliyetçilikMazzini, 1850’ler

MuhafazakârlıkBurke, 1792

karşıtepki

sahte

gerç

ek

belir

siz

iktisadî

doktrin

SAĞ

karşı

tepki

Orijinal, Klâsik LiberalizmAdam Smith, 1776

Klâsik Eserler

Otomatik silâhlarıyla Meksikalı Nuevo Laredo devriye polisleri. Uyuşturucu çetesiyle olan savaş, siyasete sızan suçu resmediyor.

79

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

DEVLETLER

Bir millet, bir kendi olma bilincine, paylaşılan bir tarihe ve kültüre, bir insicama ve ge-

nellikle (fakat dâima değil) bir ortak lisana sâhip bir insan kitlesidir. Bir devlet, genellikle egemen ve emir-lerini uygulatacak kadar güçlü bir hükümet yapısıdır. (Burada devlet kavramını orijinal anlamında kullan-dığımıza dikkat edin; kelimenin bu anlamında 50 Amerikan federe dev-leti devlet değildir). Son sayımda, dünyada 193 devlet vardı.

Hangisi önce gelir, devletler mi milletler mi? Birçok kimse millet-lerin önce geldiğini düşünür, fakat çoğu durumda devletler milletlerini yarattı. Meselâ, Güney Afrika’nın Zuluları, iki asır önce güçlü bir savaşçı –Shoka– tarafından bir araya getirilmiş çok sayıda kabile ve klandan müteşekkil sunî olarak yaratılmış bir millettir. Paris birçok bölgeyi, çoğu zaman kılıç zoruyla, Fransa’yı yaratmak için birleştirdi ve eğitim, dil ve merkezîleş-tirilmiş idare yoluyla Fransızlığı aşıladı. Birleşik Devletler Philadelphia’da 13 kolo-niden insanlar tarafından bir araya getirildi. On milyonlarca insanı asimile ederken ABD genel olarak kurucu belgelerinin ideallerine dayanan bir “millet olma” (nation-hood) hissi geliştirdi.

KURUMSALLAŞMIŞ İKTİDARSiyasal kurumlar, yasama ve yürütme organları gibi, devletin çalışan yapılarıdır. Kurumlar, otoritelerini destekleyen, etkileyici binalara yerleşik olabilirler veya olma-yabilirler. Amerikan Yüksek Mahkemesi (Supreme Court) çadırda bile otursa, ka-

Millet: Tarihî bir kimlik duygusuna sâhip nüfus

Devlet: Bir ulusun hükümet yapıları

Siyasal Kurumlar: Kurulu ve dayanıklı otorite kalıbı

1. Bir ulus ile bir devlet arasındaki fark nedir?2. Zayıf devlet ve başarısız devlet nedir?3. Aristoteles’in altı devlet türü nedir?4. Bir siyasal kurumun püf noktası nedir?5. Üniter ve federal sistemlerin problemleri nelerdir?6. İki ana seçim sistemi ve onların avantaj ve dezavantajları ne-

lerdir?7. Sosyalizm ile devletçilik arasındaki fark nedir?8. ABD’nin minimal devlet tercihi dünya ölçeğinde paylaşılmakta

mıdır?9. Devlet toplumu modernize edebilir mi, etmeye teşebbüs et-

meli mi?


80 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

rarlarına uyulduğu sürece, önemli bir kurum olacaktır. Daha sonra da ele alacağımız üzere, göreve ilk başladığında Yüksek Mahkeme’nin güçlerinin ne olacağı belli değil-di, fakat güçlü kişiler ve önemli davalar yavaş yavaş ona güç verdi. Aynı şekilde, Fe-deral Reserve Board (FED; Amerikan Merkez Bankası) banka paniklerini sakinleş-tirmekten enflasyonla mücadeleye ve finansal devlerin kurtarılmasına doğru evrildi. Kongre bunu yapamazdı, bu yüzden FED ABD ekonomisini stabilize etmek için ne gerekiyorsa yapmayı üstlendi. İyi kurumlar esnek ve evrilebilirdir. Birinci Bölüm’de bahsettiğimiz gibi otorite akışkan bir şeydir ve dâimî bakım gerektirir. Bir politik ku-rum donmuş veya kısmen katılaşmış otoritedir. Zaman içinde insanlar problemlerin çözümünde, ihtilâfların karara bağlanmasında, istikametlerin tâyin edilmesinde po-litik kurumlara bakmaya alışkın hâle geldi. Kurumlar, birçok insandan müteşekkil oldukları ve (eğer etkinseler) nesiller boyu sürdükleri için geçici olarak onlarla bir-likte düşünülen insanlardan ayrı, kendi hayatlarına sâhip olurlar. Bu politik sisteme istikrar kazandırır; vatandaşlar kimin iş başında olduğunu bilir.

Kurumlar bireysel liderlerden büyüktür. Başkan Nixon büyük bir skandal ne-ticesinde 1974 yılında istifa ettiğinde başkanlık kurumu hemen hemen hiç zarar görmedi. Eğer bir dizi böyle başkan olsaydı ve bunlar istifa etmeyi reddetseydi, başkanlık kurumunun kendisi zarar görmüş olabilirdi. Bazen diktatörler kendilerini

ETKIN, ZAYIF VE BAŞARISIZ DEVLETLER

Bütün devletler aynı şekilde işlemez; bazı devletler neredeyse hiç işlemez. Bir ülkenin sâdece bir bay-rağa sâhip olması ve BM’de bir koltuk işgâl etmesi onun ciddî bir devlet olduğunu ispatlamaz. Hiçbir dünya mahkemesi devletleri güçleri temelinde tas-nif etmez, fakat analistler en azından üç kategori sayar:

Etkili devletler tüm bölgelerini kontrol eder ve ver-gilendirir. Buralarda kanunlara genellikle itaat edilir. Devlet genel refaha ve güvenliğe göz-kulak olur. Yozlaşma hayli azdır. Etkili devletler daha iyi durum-da olmaya ve önemli miktara (GSYİH’nın %25’inden %50'sine kadar) vergi toplamaya yatkındır. Etkili devletler Japonya’yı, ABD’yi ve Batı Avrupa’yı kap-sar. Bazıları bu en iyi devletleri “gayet etkili” devletler kategorisine koyar.

Zayıf devletler suçun siyasete nüfuzu tarafından karakterize edilir. Bu devletlerde siyasetin nerede bittiğini ve suçun nerede başladığını söyleyemez-

siniz. Devlet hukuksuzlukla, uyuşturucu ticaretiy-le, yozlaşmayla, yoksullukla ve ayrılıkçı hareketlerle mücadele edecek güce sâhip değildir. Adâlet satın alınır. Demokrasi uygulanmaktan çok övülür ve se-çimlerde genellikle hile yapılır. Az vergi toplanır. Doğal kaynaklardan gelirler, Meksika ve Nijerya’nın petrolü gibi, özel kişilere akar. Asya’nın, Afrika’nın ve Lâtin Amerika’nın devletlerinin çoğu zayıf devletlerdir.

Başarısız devletler esas itibariyle, bazıları öyle de-ğilmiş gibi görünmeye çalışsa da, hiçbir ulusal hü-kümete (government) sâhip değildir. Savaş lordları, milisler ve afyon üreticileri dilediğini yapar. Silâhın yanında hiçbir kural yoktur. Eğitim ve sağlık stan-dartları (HIV/AIDS’in artışında olduğu gibi) geriler. Korsanlar Somali’yi evleri yaptı zira onları durdura-cak bir devlet gücü yoktu (gençler için iş de yoktu.) Yalnızca dış yardım ve baskı bu ülkeleri tamamen kaybolmaktan kurtarır. Bazıları, İslâmcı savaşçılara ev olan Yemen’in,bir başarısız devlet olabileceğin-den korkmaktadır.

Zayıf Devlet: Etkili şekilde yönetmeye muktedir

olmayan, yozlaşmış ve suça bulaşmış devlet

Başarısız Devlet: Minimal seviyede bile yönetme gücüne vakıf olmayan,

esas itibariyle hükümetsiz devlet

Anahtar Kavramlar

81DEVLETLER

“kurumlar” hâline getirmeye çalışırlar, fakat bu başarısız olur; inşa etmeye çalıştıkları kurumlar onların ölümüyle çözülür. Josip Tito Yugoslavya’yı 35 yıl yönetti ve siste-minin ölümünden sonra da yaşamasını garanti etmeye çalıştı, fakat sistem ona fazla dayalıydı. Tito’nun ölümünden on bir yıl sonra Yugoslavya kanlı savaşlarla parçalan-dı. Diktatörler nâdiren kalıcı kurumlar inşa ederler; nâdiren kendi kişisel güçlerini kurumsallaştırırlar.

Güçlü iktidar sâhipleri bazen kendi kişisel damgalarını kuruma vurabilirler. Ge-orge Washington iki dönem sonra emekliye ayrıldı ve F. D. Roosevelt’e kadar hiçbir başkan görevde daha uzun kalmaya çalışmadı. Washington başkanlığa 1951’de 22. Tâdil’e kadar kanunlaştırılmayan zaman sınırları koydu. Batı Almanya’nın ilk şansöl-yesi (başbakanı) Konrad Adenauer öyle kararlı bir liderlik gösterdi ki, şansölyelik o zamandan beri güçlü oldu.

Kurumları incelemeye başlamanın bir yolu bir siyasî sistemin en önemli makam-

Kurumsallaşma: Bir politik ilişkiyi dâimîleştirmek

ARISTOTELES’IN ALTI DEVLET TIPI

En meşhur ve en eski devletler tasnifi M.Ö. 4. Yüz-yıl'da Aristoteles’inkiydi. Aristoteles, üç meşru dev-let biçimiyle –ki bunlarda yönetici otorite herkesin menfaatine hareket eder– üç yozlaşmış uzantısı –ki bunlarda devletler yalnızca kendi menfaatlerine davranır– arasında ayrım yaptı.

Aristoteles’e göre bir monarşi bir kişinin herkesin menfaatine gerçekleştirdiği yönetimdir. Fakat mo-narşi dejenere olarak tiranlığa dönüşebilir; bu mo-narşinin monarkın siyasî idareyi kendi menfaatine kullandığı yozlaşmış biçimidir. Aristokrasi, en iyinin (aristos) yönetimi için Yunanca kelime, herkesin menfaatine yöneten birkaç kişi yönetimidir. Fakat, bir elit tarafından bu meşru yönetim çürüyerek oli-garşiye dönüşebilir; oligarşinin bu yozlaşmış biçi-minde birkaç kişi yönetim işini kendi menfaatlerine

gerçekleştirir.Aristoteles (bugün anayasal demokrasi olarak

adlandırabileceğimiz) polity’yi çok sayıda kimsenin herkesin menfaatine gerçekleştirdiği yönetim biçi-mi ve en iyi devlet türü olarak gördü. Bütün vatan-daşlar liderleri seçmede ve kanunları yapmada söz hakkına sâhiptir, formel prosedürler hakları korur. Aristoteles Polity’nin, bozularak, yozlaşmış biçimi olan, çok kimsenin kendi menfaatine yönetimi de-mokrasiye, en kötü devlet biçimine, dönüşebileceği ikazında bulunmuştur. Bütün insanların diğerleri ka-dar iyi olduğunu düşünme yanılgısına kapılan kitle-ler bir demokraside yozlaşmış ve bencil demagog-ların liderliğini izler ve sıkı çalışanların ve muktedir insanların mülkünü yağmalar. Aristoteles’in 25 asır yaşayan bu tasniflemesi hâlâ yararlıdır ve şu şekil-de özetlenebilir:

Kim Yönetiyor Meşru Biçimler Herkesin Menfaatine Yönetim

Yozlaşmış BiçimlerYönetenin Menfaatine Yönetim

Bir Monarşi Tiranlık

Birkaç Aristokrasi Oligarşi

Çok Polity Demokrasi

Klâsik Eserler

82 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

larını tespit etmektir. ABD Anayasası yürütme ve yasama gücünün eşit ve dengede olduğunu belirtir, fakat iki asır içinde güç başkanlığa yöneldi. Charles de Gaulle ta-rafından 1958’de hazırlattırılan Fransız Anayasası başkanlığa yarı-diktatoryal güçler verir görünmektedir. Fakat Fransız yasama meclisi seçimleri bazen başka partiler-den başkanlarla karşı karşıya kalan parlamento grupları ortaya çıkarmaktadır –ABD terimleriyle bir “çıkmaz” (deadlock). Fransız başkanlığı bu problemi kendi rolünü tırpanlayarak ve muhalif başbakana daha büyük bir rol üstlenme izni vererek çözdü, ki buna Fransızlar “kohabitasyon”* adını vermektedir. Anayasaların (bkz. 5. Bölüm) kendileri sözde değilse bile pratikte tedricen evrilen kurumlardır.

Devletleri tasnif etmenin birçok yolu vardır. Şimdi ortadan kalkmakta olan bir soru “devlet biçimi”dir, bir ülkenin monarşi mi yoksa cumhuriyet mi olduğudur. Bugün çoğu ülke cumhuriyettir, fakat bu onların ille de “iyi” veya “demokratik” oldu-ğunu göstermez. Bazı monarşiler hâlâ sembolik olarak yaşar, fakat fiilen yönetmez, Britanya, Norveç, İsveç, Danimarka, İspanya ve Hollanda böyledir ve bu ülkeler bu statüden memnundur. Geleneksel, fiilî monarşiler Arap dünyasında –Fas, Suudi Arabistan, Ürdün, Kuveyt– hâlâ bulunabilir ve kendilerini sınırlı anayasal monarşi-lere dönüştüremedikçe çökmeye mahkûm olabilir. Bunu yapmada başarısızlık Mısır,

* Birlikte çalışma, yaşama anlamında (ç.n.)

Kral Abdullah, Suudi küçük prensle oynar-ken. Suudi Arabistan

dünyanın işleyen en son monarşilerinden biridir.

Monarşi: Bir kişi tarafından ırsi yönetim

Cumhuriyet: Monarksız bir siyasî sistem

roskin, michael g.libertedownload.com/ornek/siyaset_bilimi_os.pdf · roskin, michael g. cord,...

Documents