rup 170 07 deomnipotentiadei

7/25/2019 RUP 170 07 DeOmnipotentiaDei

1/84

R. D. D. RUPERTI

ABBATIS TUITIENSIS

DE OMNIPOTENTIA DEILIBER UNUS

PROLOGUS.

Psalmista cum dixisset: Posui ori meocustodiam, cum consisteret peccator adversumme, obmutui et humiliatus sum, et silui a bonis(Psal. XXXVIII). Continuo subjunxit: Et dolormeus renovatus est. Concaluit cor meum intra

me, et in meditatione mea exardescet ignis(Psal. XXXVIII.) Tanquam diceret: Propereaquia loqui interdum plus obest quam prositobmutui et proposui silere etiam a bonis, sedpro ipso silentio dolor meus renovatus est, quia

videlicet sicut prius peccabam nimis loquendoita modo nimis tacendo. Itaque quemadmodumignis quanto magis incandescit, tanto magismovetur, sic et cor meum concaluit; dolor enimille ex dilectione prodiit, et ex dilectionis igne


2/84

meditatio mea exarsit. Pene istud mihicontigisse sentio, o doctores nostri, et boniauditores Dei S. et A. qui cum abbate meo IIcoram illustri viro vestrae Ecclesiaearchidiacono simul et decano II. cognitorescausae Dei et nostrae adfuistis, et injuriamquam pro veritate sustinui indoluistis. Locutusenim fueram in lingua mea libellum scribens de

voluntate Dei propter temeritatem quorumdamdicentium quia vult Deus malum fieri, quodqueut praevaricaretur Adam, voluntatis Dei fueritet causa ista nimios contra me tumultusexcitavit, quasi defendentium omnipotentiam

Dei. Aiunt enim: Si non volente Deo malumfieri, nihilominus malum factum est et fitconsequitur quod non omnipotens sitOmnipotens enim quomodo est, si quod fierinon vult, malum ne fiat avertere non potest?

Haec et his similia dicentibus illis etfrementibus in me, obmutui parumper, ethumiliatus sum, et silui a bonis, juxta quod etJeremias ait: Non recordabor ejus, neque


3/84

loquar ultra in nomine illius (Jer. XX). At illequoque continuo subjunxit: Et factus est incorde meo quasi ignis exaestuans, claususque inossibus meis, et defeci ferre non sustinens(ibid.), eodem nimirum sensu, qui inpraescripto significatur psalmi versiculoConcaluit cor meum intra me, et in meditationemea exardescet ignis. Igitur et locutus sum et

adhuc loquar in lingua mea, non jam solum, utin illo libello, de voluntate Dei, sed et devoluntate simul et omnipotentia Dei. Porro etquod praeterea dicunt id me agere, olimqueegisse arrogantia depravatum, et spiritu

elationis excitatum, Deo totum committo, quimelius novit occulta cordium, sicut scriptumest: Tu enim solus nosti corda omnium filiorumhominum (III Reg. VIII). Hoc tantum dixerimut meminerint sic se in hac re posse falli

quomodo falsus est Heliab major frater Davidqui iratus contra eum dixit: Quare venisti, etquare dereliquisti pauculas oves illas indeserto? Ego novi superbiam tuam, et


4/84

nequitiam cordis tui, quia ut videres praeliumdescendisti (I Reg. XVII).


5/84

CAPUT PRIMUM. Omnipotentiae Dei duas essevias, misericordiam et veritatem, duas quoquemanus, dextram et sinistram, quibus ad gloriamDei contendat.

Omnipotentia Dei, non una tantum, sed duabusgraditur viis, non una tantum sed duabusoperatur manibus, hinc et inde ad unum quid,

scilicet ad gloriam contendens ipsius Dei. Viaeejus sunt misericordia et veritas, sicut scriptumest: Universae viae Domini misericordia etveritas (Psal. XXIV). Ubi sine dubio cum diciturveritas, subaudiendum est in judicium, ut idem

sit eo loco veritas quod judicium verum, juxtaillud: Sicut audio judico, et judicium meumverum est (Joan. V). Idcirco alias quidemlegimus misericordiam et veritatem, aliasautem misericordiam et judicium. Porro

manuum ejus altera dextra, et altera dicitursinistra, ut ibi: Et statuet oves quidem a dextris,haedos autem a sinistris suis (Matth. XXV). Ubinihilominus easdem vias vel potius earumdem


6/84

viarum fines sive consummationes auditorintelligit, quia ibi consummabuntur duo haecmisericordia et judicium, ad gloriam, ut jamdictum est, ejusdem omnipotentis Dei.


7/84

CAPUT II. Cum Deum non velle malumasseritur arguere impios quod non sitomnipotens. Atque hanc esse causam, cur deomnipotentia quoque disserat.

Hic jam quaeritur cur non una tantum via, sedduae sint viae Domini. Quis hoc quaerit? Imoquis nos istud quaerere compellit? Nimirum is

qui nova nunc temeritate, vel temeraria novitatedogmatizat quia vult Deus malum fieri, et quiavoluntate ejus primus homo lapsus est, illud proargumento satis esse contendens, quia malumillud ne accideret non avertit, quod facere

poterat, cum omnipotens sit. Diximus paucapro re superiore libello, sed non est mitigatacontentio. Itaque amplius atque amplius adScripturarum et omnimodae rationispatrocinium recurrere compellimur, quatenus

omnipotentem esse praedicantes Deumnihilominus tamen absque voluntate ejuscomprobemus evenire vel evenisse malum sivepeccatum. Omnipotentem, inquam, esse Deum


8/84

quamvis fieri non potuerit, ut per omniacurrente misericordia nullus superessetangelorum vel hominum, de quo vel contraquem ageretur judicium. Et de voluntatequidem Dei agentes, hoc summoperecontendimus, ut fixum esset in corde nostroquia per eam vel ex ea nequaquam malumunquam processit, quo periret creatura ejus

Consequenter nunc res postulare videtur, quodsit malum, vel quod fuerit malae voluntatisinitium, id est unde bonae creaturae vellemalum accesserit, quoniam voluntate Dei nonaccidit. Hoc a Patribus sanctis, praecipueque ab

eximio Patre et doctore Augustino diligenslector acutissime perquisitum invenire poteritAit enim.


9/84

CAPUT III. Malae voluntatis in bona creaturainitium et causam fuisse nihil.

Cum vero causa miseriae malorum angelorumquaeritur, ea merito occurrit, quod ab illo quisumme est aversi ad seipsos conversi sunt, quinon summe sunt. Et hoc vitium quid aliudquam superbia nuncupatur?

Initium quippe omnis peccati superbia. (EccliIII).

Noluerunt ergo ad illum custodire fortitudinem

suam (Psal. XLVIII), et qui magis essent si eiqui summe est adhaererent, se illi praeferendoid quod minus est praetulerunt. Hic primusdefectus et prima inopia, primumque initiumejus naturae, quae ita creata est, ut nec summe

esset, et tamen ad beatitudinem habendam eoqui summe est frui posset, a quo aversa nonquidem nulla, sed tamen minus esset, atque obhoc misera fieret. Hujus porro malae voluntatis


10/84

causa efficiens si quaeratur, nihil invenitur. Etpost aliqua: Propriam igitur in hominevoluntatem malam quae res fecerit scirevolentibus, si bene intueantur, nihil occurrit. Sienim dixerimus quod ipse eam fecerit, quid eratipse ante voluntatem malam, nisi natura bonacujus auctor Deus est, qui est immutabilebonum? Qui ergo dicit eum, qui consensit

tentanti, atque suadenti, cui non consensitalius, ad illicite utendum pulchro corpore, quodvidendum ambobus pariter adfuit, cum anteillam visionem ac tentationem similes amboanimo et corpore fuerint, ipsum sibi fecisse

voluntatem malam, qui utique bonus antevoluntatem malam fuerit, quaerat cur eamfecerit, utrum quia natura est, an quia ex nihilofacta est et inveniet voluntatem malam non exeo esse incipere quod natura est, sed ex eo quod

de nihilo facta natura est .


11/84

CAPUT IV. Veram esse confitendi scientiam, simalum et ex nihilo esse, et ad nihilum tendereagnoscamus.

Haec dicendo latam valde intelligentiae viamaperuit, ut semetipsum cognoscat homo etconfracto corde subdat se creatura Creatori, suimemor principii. Defendit enim et justificat, ut

dignum est, voluntatem Dei, quia videlicet malavoluntas creaturae non ex voluntate Dei, sed exnihilo accidit, id est ex eo quod de nihilo factaest. Nihil miseriarum nostrarum nobisoccultum aut incognitum remanebit si rite

advertimus quod dixit; nec incerta nobis eritscientia verae confessionis, ut non solumveraciter, sed etiam scienter nosmetipsosaccusemus, nosmetipsi in omnibus peccatis, etcalamitatibus nostris, dicentes cum quid

peccamus: Ecce hoc de nihilo, id est ex eo quodde nihilo facti sumus. Nunquidnam hoc vel illudex voluntate Dei contrahimus et non potiusnostra vitiosissima voluntate, qui de nihilo facti


12/84

sumus, et in nihilum tendimus: licet jam nonnihil esse queamus? Sic enim eleganter dehujusmodi quidam ait:

Inque nihil tendunt, nec nihil esse queunt.

Nam perpetuat quidem creaturae substantiamOmnipotentis imperium, de quo scriptum est

Quia ipse dixit, et facta sunt; ipse mandavit etcreata sunt (Psal. XXXII), sed deterius creaturain nihilum tendit, vel redit eundo nimis longe averbo, per quod facta est; maxime autemscienter stando contra veritatis verbum et

loquendo mendacium. Loquendo enim quodnon est, ipsa nihil fit, et nihil est.


13/84

CAPUT V. Malae voluntatis creaturam duobusmodis ad nihilum tendere, primo per erroremignorantiae, altero per mendacium malitiae.

Duobus enim modis malae voluntatis creaturaquae de nihilo facta est, rursus in nihilumtendit. Nam alter modus est, quo in illudcontendit, quod neque est, neque esse videtur

alter vero quo illud appetit, quod videturquidem esse, sed non est. Et illo quidem mododeclinare a Deo, qui solus vere est, estdiabolicum; isto vero modo deviare humanumest. Diabolus enim in eo peccat, quod neque est

neque esse videtur, sciens quippe mendaciumloquitur, non errando per ignorantiam, sedconfingendo per malitiam. Idcirco Veritas deillo sic loquitur: Ille homicida erat ab initio, etin veritate non stetit, quia non est veritas in eo

Cum loquitur mendacium, ex propriis loquiturquia mendax est et pater ejus (Joan. VIII)Homo autem in eo peccat, quod esse videtur, etnon est; sive loquendo per errorem, quod non


14/84

ita est, sive amando quod non vere est, quiatransitorium est, non jam subversus permalitiam, sed errans per ignorantiam, siveabstractus et illectus per concupiscentiam (JacI). Idcirco non jam mendax dicitur, sedvanitatis arguitur, sicut scriptum estAdolescentia enim et voluptas vana sunt (EccleXI). Verumtamen universa vanitas omnis homo

vivens Item: Verumtamen in imagine pertransithomo, sed et frustra conturbatur. Thesaurizatet ignorat cui congregabit ea (Psal. XXXVIII)Cum autem homo quoque sciens veritatemveritati renititur, pertinaciter mendacium

loquitur; hic jam non homo, sed diabolus autfilius diaboli recte dicitur, quia peccatumdiaboli est peccatum ejus, et idcirco quomododiabolus, sic et ipse cordi impoenitenti traditurut nullam veniam mereatur. Nam hoc est dicere

verbum contra Spiritum sanctum, de quopeccato Dominus: Non remittetur, ait, neque inhoc saeculo, neque in futuro (Matth. XII). Istisunt quos, sicut Apostolus ait, tradidit Deus in


15/84

reprobum sensum, ut faciant ea quae nonconveniunt (Rom. I). Non utique volens ut totvel tanta non convenientia faciant, sed omninonon curans quid faciant, quia iratus est, sicutscriptum est: Secundum multitudinem irae suaenon quaeret (Psal. IX). Solummodo in eo circaillos voluntas, imo super illos est judicium Deiut nunquam inclinentur ad humilitatem

poenitentiae, sicut de quibusdam dictum est: Etnon audierunt vocem patris sui, quia voluit eosDeus occidere (I Reg. II). Duobus ergo modisquorum alter quidem malus, alter veropessimus est, creatura voluntate propria ad

nihilum tendit, non aliunde ita convertibilisnisi ex eo quod ipsa de nihilo facta est.


16/84

CAPUT VI. Bonam voluntatem homini velangelo non inesse naturaliter, sed ex dono etgratia Dei dari.

Cum igitur omnia de nihilo facta sint, et ipsumnihil efficiens sit causa malae voluntatiscreaturae rationali, unde bona voluntasaliquibus, ut sint vel angeli, vel homines bonae

voluntatis? Non enim jam quaerimus quodmulti quaerere solent, scilicet unde malavoluntas bonae creaturae accesserit, quiaconstat ex eo quod de nihilo facta estapostasiam suboriri, vel subortam esse malae

veluntatis, qua iterum perverse in nihilumtendit Unde ergo illi bona voluntas, qua tendatnon ad nihilum unde facta est, sed ad Deum aquo facta est, vel ad verbum Dei per quod factaest? Unde, nisi ex bono vel gratia Dei? Sic enim

et Apostolus ejusdem gratiae dicit: Nam Deusest, qui operatur in nobis velle et perficere probona voluntate (Phil. II). Non euim sicutnaturaliter et sponte corpus animantis terram


17/84

appetit, ut inde naturali appetitu vivere festinetunde factum est, ita creatura rationalis naturalehabet velle Deum, sive appetere Dei verbumnisi habeat adjuvantem gratiam, quia videlicetnon sicut corpus de terra sic et ipsa de Deosumpta, vel de Deo verbo facta est, sed a Deo etper Dei verbum creata est. Non ergo nisiadjuvante gratia, non nisi dono Creatoris

bonam voluntatem habere, vel Creatoremdiligere poterat creatura. Dedit quibusdamdonum istud bonae voluntatis et scimus quiataliter, tam valide aliquibus et angelis ethominibus dedit, ut angeli quidam seraphin, id

est ardentes vel incendentes appellarimeruerint, homines autem quidam item adhucin terris positi et in carne viventes ita ardeantut multis tentationum aquis, multistribulationum fluminibus charitas in eis

exstingui non possit.


18/84

CAPUT VII. Deum ideo non omnibus creaturisvonam voluntatem dedisse, non quod ipsenoluerit vel non potuerit, sed quod illi nonacceperint.

Jam nunc ad summum quaestionis accessimusQuaeritur enim: Si bona voluntas creaturaedonum est Creatoris, cur qui omnes creavit, non

omnibus illam dedit? Cur angelorum velhominum quempiam in mala voluntate reliquit?Noluit ne aut non potuit in omnibus bonamvoluntatem operari? Si dixerimus, quia cumposset noluit, videbitur in Deo defectus bonae

voluntatis, nec verum esse judicabimus, quodApostolus dicit: Qui vult omnes homines salvosfieri (I Tim. II). Supradictus Pater Augustinuspotius ita dicit: Si boni angeli ipsi in se feceruntvoluntatem bonam, utrum aliqua eam, an nulla

voluntate fecerunt. Si nulla, utique nec feceruntSi aliqua, utrum bona an mala? Si malaquomodo potuit esse mala voluntas bonaevoluntatis effectrix? Si bona, ergo jam


19/84

habebant. Et istam quis fecerat, nisi ille qui eoscum bona voluntate, id est cum amore castoquo illi adhaerent, creavit simul eis et condensnaturam, et largiens gratiam? Unde sine bonavoluntate, hoc est Dei amore nunquam sanctosangelos fuisse credendum est. Isti autem, quicum boni creati essent, tamen mali sunt malapropria voluntate, quam bona natura non fecit

nisi cum a bono sponte defecit; ut mali causanon sit bonum, sed defectus a bono: autminorem acceperunt amoris divini gratiamquam illi qui in eadem perstiterunt: aut siutrique boni aequaliter creati sunt, istis mala

voluntate cadentibus illi amplius adjuti adeamdem beatitudinis plenitudinem, undenunquam se casuros certissimi fierentpervenerunt . Cum dixisset quia bonamvoluntatem illis fecit, qua Creatori adhaererent

simul et eis condens naturam et largiensgratiam et caetera, non ait de reprobis angelis,quia noluit in illis Deus bonam voluntatemoperari: sed dixit, quia non acceperunt et mala


20/84

voluntate ceciderunt. Ergo neque nos diceredebemus aut volumus quia noluit, imo etplurimum exsecramur, nec audire patimurquod voluerit eos ipse malae esse voluntatisSed rursum si dixerimus quia non potuitderogare videbimur omnipotenti, nisi etpatrocinio rationis et Scripturarum fulciamurauctoritate indubitabili, ostendentes esse, ubi et

quando fieri non possit, ut operetur omnipotensmanu misericordiae, unde et oporteat illumexercere manum alteram, manum judicii.


21/84

CAPUT VIII. Necessario Deum operari alteramanu judicii, ubi cor malum incredulitatis est.

Ubi igitur vel quando fieri non potest, utoperetur manu misericordiae? Ibi nimirum, ubiest cor malum incredulitatis, tunc quandoobduratum est cor fallacia peccati, qui modusmalae voluntatis est deterrimus eorum, quos

supra diximus. Nam evangelista scribit: Et nonpoterat ibi virtutem ullam facere, nisi paucosinfirmos impositis manibus curavit. Etmirabatur propter incredulitatem illorum(Marc. VI). Praemiserat autem de illis, dicens

Et multi audientes, admirabantur in doctrinaejus dicentes: Unde huic haec omnia? Et quaeest sapientia quae data est illi? (Ibid.). Etvirtutes tales quae per manus ejus efficiuntur?Nonne iste est faber, filius Mariae, frater Jacobi

et Joseph et Judae et Simonis? Nonne etsorores ejus hic nobiscum sunt? etscandalizabantur in illo (Marc. III). Ubi ergo estcor malum incrudelitatis, quando non


22/84

ignorantia errorem, sed invidentia mali etsuperbi cordis incredulitatem facit, vel tunc ibifieri non potest ut operetur ista manus Dominimanus clementiae Dei virtutem ullam, quaevera et dulcis virtus sit, qua de morte animaeresurgunt peccatores mortui. Hinc et jam dictusdoctor dicit: Non miserearis omnibus quioperantur iniquitatem (Psal. LVIII). Est

quaedam iniquitas, quam qui operatur nonpotest fieri, ut misereatur ei Deus. Quaeritisforte quaenam illa sit. Ipsa est defensiopeccatorum. Quando quisquam defenditpeccata sua, magnam iniquitatem operatur. Hoc

defendit quod Deus odit. Et videte quamperverse, quam inique. Si quid boni fecerit, sibivult imputare; si quid mali, Deo. Nam hocmodo defendunt homines peccata ex Deipersona (quod pejus est). Quid est hoc? Nemo

est qui audeat dicere: Bonum est adulteriumbonum homicidium, bona fraus, bonumperjurium. Nullus prorsus hominum. Omninoenim non invenis animam tam perversam, tam


23/84

extorrem a societate generis humani etparticipatione communi sanguinis ex Adam, cuivideatur bonum esse adulterium, sicut dixifraus, rapina, perjurium. Sed quomodo eadefendunt? Si Deus voluisset, non id fecissemErgo ad hoc peccatum tuum defendis, ut Deumaccuses. Ideo excusatur reus, ut culpetur judexProrsus talem iniquitatem operantium non

miserebitur Deus. Jam dictum incredulitatismalum in Adam fuit, quia, superbia tumens exappetitu divinitatis, plus voci uxoris suaeobedivit quam voci Dei, et illa plus serpenticredidit dicenti: Nequaquam morte moriemini

(Gen. III), quam Deo, qui dixit: In quocunqueenim die comederis ex eo, morte morieris (GenII), et idcirco virtutem in illo Deus facere nonpotuit, sicut et Joannes Chrysostomus, oresecundum agnomen suum, aureo dicere non

dubitavit in sermone De lapsu primi hominisVeniam cogitat, qui causam contemptae legisincusat. Objurgat culpam, ut possit retribuereveniam, ut quos formare instruendo non potuit


24/84

eos possit confitendo purgare. Itidem in illissuperbis de quibus scriptum est: Gigantesautem erant super terram in illis diebus (GenVI), erat cor malum incredulitatis. Unde etPetrus apostolus dicit: Qui increduli fuerantaliquanao, quando exspectabat Dei patientia, indiebus Noe cum fabricaretur arca (I Petr. III)Illos non parum restitisse voluntati Dei, vel

Deum nequaquam voluisse malum, quodfactum est ab illis, Scriptura vehementer gestisexprimere cum dicit: Videns autem Deus quodmulta malitia hominum esset in terra, et cunctacogitatio cordis intenta esset ad malum omni

tempore, poenituit eum quod hominem fecissetin terra (Gen. VI). Et praecavens in futurum: Ettactus dolore cordis intrinsecus: Delebo, inquithominem (ibid.), etc.


25/84

CAPUT IX. Quod manca sit objectioquorumdam, neminem posse resistere voluntatiDei, subaudiendum enim, et pacem habere.

Sed dicis: Nonne scriptum est: Et non est quipossit resistere voluntati tuae? (Rom. IX.) Vereinquam, sed subaudiendum est, et pacemhabere. Sic etenim B. Job dicit: Quis restitit ei

et pacem habuit? (Job IX.) Quod pertractansbeatus Gregorius haec ait : Qui enim cunctamirabiliter creat, ipse ut creata sibimetconveniant ordinat. In quo ergo Conditoriresistitur, pacis conventio dissipatur, quia

ordinata esse nequeunt, quae supernimoderaminis dispositionem perdunt. Quaeenim subjecta Deo in tranquillitate persisterentipsa se sibimet dimissa confundunt, quia in sepacem non inveniunt, cui venienti desuper in

auctore contradicunt. Sic summus ille angelicusspiritus, qui subjectus Deo in culmine starepotuisset, semetipsum repulsus patitur, quiaper naturae suae inquietudinem foras vagatur


26/84

Sic primus humani generis parens, quiaauctoris praecepto restitit, carnis protinuscontumeliam sensit. Et quia subesse Conditoriper obedientiam noluit, sub semetipsoprostratus, et pacem protinus amisit.


27/84

CAPUT X. Quod infideles voluntati Dei resistantquidem, sed non vincant, quin ipsi vincanturpotius.

Beatus quoque Augustinus in libro De spiritu etlittera: Vult autem Deus omnes homines salvosfieri, et in agnitionem veritatis venire, non sictamen ut eis adimat liberum arbitrium, quo vel

bene vel male utentes justissime judicenturQuod cum fit, infideles quidam contravoluntatem Dei faciunt, cum ejus evangelio noncredunt, nec ideo tamen eam vincunt, verumseipsos fraudant magno et summo bono

malisque poenalibus implicant experturi insuppliciis potestatem ejus cujus in donismisericordiam contempserunt, et ita voluntasDei semper invicta est. Vinceretur autem, si noninveniret quid de contemptoribus faceret, aut

ullo modo possent evadere quod de talibus illeconstituit. Qui enim dicit, verbi gratia: Volo uthomines servi mei operentur in vinea, et postlaborem requiescentes epulentur, ita ut


28/84

quisquis eorum hoc noluerit in pistrino sempermolat, videtur quidem quicunque contempseritcontra voluntatem Domini sui facere, sed tunceam vincet, si et pistrinum contemnenseffugerit, quod nullo modo fieri potest sub Deipotestate. Cum ergo legimus vel audimus: Etnon est qui possit resistere voluntati tuaesubaudiendum est, et pacem habere.


29/84

CAPUT XI. Duas esse vias et manus Deimisericoratam et judicium, per legemexpugnandae civitatis, quam ipse Dominusdedit, ostendit.

Igitur, ut supra dictum est, omnipotentia Deinec una tantum graditur via, nec una tantummanu suos actus expendit, sed duabus scilicet

misericordiae et judicii, ea nimirum lege, utprius nitatur manu misericordiae operari, et ubiista manu superbia sibi obsistente virtutemullam facere non potuerit, tunc demum manualtera manu judicii exerta, quos emollire non

potuit, confringat tanquam vasa figuli. Idcircoet talem homini legem dedit, utique adimitationem sui. Si quando accesseris adexpugnandam civitatem, offeres ei primumpacem. Si receperit et averuerit tibi portas

cunctus populus qui in ea est salvabitur, etserviet tibi sub tributo. Sin autem foedus inirenoluerint et coeperint contra te bellumoppugnabis eam. Cumque tradiderit Dominus


30/84

Deus tuus illam in manu tua, percuties omnequod in ea generis masculini est in ore aladiiabsque mulieribus et infantibus, jumentis etcaeteris quae in civitate sunt (Deut. XX). Hocinquam, fieri jussit ad imitationem sui. Sic enimprior ipse Deus erga hominem gessit, cumquem fecerat et magnae atque gloriosaemultitudinis sanctorum patrem fore jusserat

benedicendo ac dicendo: Crescite etmultiplicamini, et replete terram (Gen. III)salubriter expugnare accessit, et subjugareverbo ac praecepto suo, ut non superbiret, ne injudicium diaboli incideret, sed humilis atque

obediens viveret. Noluit ille foedus inire cumDeo, sed coepit contra eum bellum, et idcircoDeus oppugnavit eum, et percussit omne quodex illo est genus humanum in ore gladii, id estsententia mortis. Futurum autem erat ut rursus

expugnaret in novissimo magni judicii dieuniversam mundi hujus civitatem, cum principeejus diabolo et angelis illius. Rursus ergoaccessit primum offerre pacem, mittens Filium


31/84

suum in hunc mundum per Incarnationismysterium, qui per crucem interficeretinimicitias in semetipso, et suam pronamisericordia postulans suscipi pacem, suae permundum cunctis gentibus pacis misitlegationem. Unde Apostolus: Quoniam quideminquit, Deus erat in Christo mundumreconcilians sibi, non reputans illis delicta

ipsorum, et posuit in nobis verbumreconciliationis. Pro Christo, ergo, legationefungimur, tanquam Deo exhortante per nosObsecramus pro Christo, reconciliamini DeoEum qui non noverat peccatum, pro nobis

peccatum fecit, ut nos efficeremur justitia Dei inipso. Adjuvantes autem hortamur, ne invacuum gratiam Dei recipiatis (II Cor. V, VI).


32/84

CAPUT XII. Voluntatis Dei esse, ut omnesrecipiant pacem et salventur; durae cervicis nonaccedere, imo cognitam Dei misericordiamabjicere.

Dicit itaque illa lex Dei: Si pacem receperit etaperuerit tibi portas, cunctus populus qui in eaest salvabitur, et serviet tibi sub tributo (Deut

XX). Cunctus, inquam, populus ut salvetur, sipacem receperit, voluntatis est Dei qui, ut aitpraedictus Apostolus, vult omnes hominessalvos fieri (I Tim. II), si tamen et ipsi pacemvel salutem ejus recipere velint. Sic enim

secundum hoc dictum Apostoli, beatusAmbrosius ait : Vult Deus omnes hominessalvos fieri, sed si accedant ad eum. Non sicvult, ut nolentes salventur, sed vult illos salvarisi et ipsi velint. Nam utique qui hominibus

legem dedit, nullum excepit a salute. Nunquidnon medicus idcirco proponit in publico, utostendat omnes se velle sanare si tamen abaegris requiratur? Sed quia haec medicina non


33/84

est corporalis, sed spiritualis, neque dubiisproficit, neque invidis. Fides enim est quae datsalutem, quam nisi mens tota voluntatesusceperit, non solum nihil proderit, sed etoberit. Etenim gratia hanc habet potestatem, utdevotis sibi divinam infundat medelamindevotis vero conferat morbum, per quemtotus homo intereat. Non ergo vult Deus malum

fieri, sed vult econtra omnes homines a malosalvos fieri. Et si amplius quaeris, dicens curquod vult non facit, dicimus quia circa nullumhominem desinit adhibere instrumentum hujussuae voluntatis, prout cuique expediri conspicit

Quomodo enim vel per quid venitur ad salutemnisi per veritatis agnitionem? Nam ipsa Veritasdicit in Evangelio: Haec est autem vita aeternaut cognoscam te solum verum Deum, et quemmisisti Jesum Christum (Joan. XVII). Idcirco

idem Apostolus cum dixisset: Qui vult omneshomines salvos fieri (I Tim. II), continuo quasiquaereres modum sive accessum salutisconsequendae, subjunxit: Et ad agnitionem


34/84

veritatis venire (ibid.). Sed dicis: Non omnibusdat facultatem agnoscendae veritatis. Nequeenim omnes homines verum Deum se et quemmisit Jesum Christum fecit agnoscere. Multisillam veritatem abscondit. Quomodo ergo illosvult aut voluit salvos fieri? Dicimus ad haecQuia multis parcendo abscondit, videlicet necognita veritas gravioris fieret eis causa judicii

Nam melius est veritatem non agnoscere, quampost agnitam retrorsum redire. Tales erant velesse incipiebant illi, quibus dicebat de Aegyptoegressis in manu potenti, per quam habere jamcoeperant notitiam veritatis: Non enim

ascendam tecum, quia populus durae cervicises, ne forte disperdam te in via (Exod. XXXV)Neque enim incolumes subsistunt cum quibusDeus non ascendit, sed multo graviusdisperduntur hi cum quibus Deus ascendens, id

est notitiam veritatis praebens contemnituratque abjicitur rebellione durae cervicis.


35/84

CAPUT XIII. Quod satius fuisset, noncognovisse veritatem, quam cognitam ininjustitia detinere.

Excusare se utcunque posse videretur humanatemeritas, si non in pluribus nota existerentexperimenta. Dedit enim quibusdam Deusnotitiam veritatis, non dico tantum Judaeis, sed

etiam gentilibus, maximeque gentiliumphilosophis, et notitia ipsa gravioris irae illisoccasio fuit. Nam ipsi fuerunt, de quibus jamdictus Apostolus dicit: Revelatur enim ira Deide coelo super omnem impietatem et

injustitiam hominum, eorum qui veritatem Deiin injustitia detinent, quia quod notum est Deimanifestum est in illis. Deus enim illis revelavitInvisibilia enim ipsius a creatura mundi, per eaquae facta sunt, intellecta conspiciuntur

sempiterna quoque virtus ejus et divinitas, itaut sint inexcusabiles, quia cum cognovissentDeum, non sicut Deum glorificaverunt, autgratias egerunt (Rom. I), etc. Nonne melius


36/84

fuerat Deum non cognoscere, quam cognitumnon sicut Deum glorificare, aut gratias agere?Quod si quis adhuc dicere audeat: Non egoejusmodi fuissem, sed si Deum cognovissemego sicut Deum glorificavissem, et gratiasegissem, redeat ad conscientiam suam, et videatsi quantulam habuit notitiam veritatis, servavitet secundum illam vixit. Nemo enim est qui non

saltem naturalis legis veritatem cognoverit, quadicitur: Quod tibi non vis fieri, alii ne feceris(Tob. IV). Ait autem ipse Dominus: Qui inmodico infidelis est, et in majore iniquus est(Luc. XVI). Qui ergo hanc veritatem observavit

et relictus est, conqueratur quod negata sit sibinotitia veri Dei et dicat: Quia si cognovissemglorificassem aut gratias egissem. Si nonobservavit, obstructum est os ejus, ut nonimputet Deo quod non revelata sit sibi notitia

veritatis, ut posset salvus fieri, atque istoquoque modo completur quod scriptum est: Etvincas cum judicaris (Psal. L), neque enimrefelli potest, quin de Deo dicatur verissime


37/84

quia vult omnes homines salvos fieri, et adcognitionem veritatis venire. (I Tim. II.)


38/84

CAPUT XIV. Quod Dominus quibusdam ideonon fecerit notam veritatem, non quod nolleteos poenitentiam agere, sed quia praesciret nonesse veram poenitentiam acturos.

Sed forte dicis: Evidens habeo testimoniumEvangelii, quod non omnes homines velit Deussalvos fieri, et ad agnitionem veritatis venire

quinimo noluerit vel nolit quibusdam veritatemnotam facere, ne possint salvi fieri. Ibi enimscilicet in Evangelio sic scriptum est: Tunccoepit Jesus exprobrare civitatibus, in quibusfactae sunt plurimae virtutes ejus, quia non

egissent poenitentiam: Vae tibi, Chorozain, vaetibi, Bethsaida! quia si in Tyro et Sidone factaeessent virtutes quae in te factae sunt, olim incinere et cilicio poenitentiam egissent (MatthXI). Et subinde: Quia si in Sodomis factae

fuissent virtutes quae factae sunt in te, fortemansissent usque in hanc diem (ibid.)Quomodo ergo verum est, qui vult omneshomines salvos fieri, et ad agnitionem veritatis


39/84

venire, cum eos quos per poenitentiam salvaripotuisse noverat, neglexerit, et nullis virtutibusveritatem illis notam facere voluerit? Ad haecbreviter respondemus quia non de qualicunquepoenitentia Deo est, ut esse debet ea cura, utpropter eam quo fiat, virtutes et signa suafaciat. Est enim poenitentiarum secundumintentiones poenitentium differentia. Aliud

namque salutem aeternam, atque aliud salutemvel felicitatem poenitendo ambire transitoriamSalutem transitoriam et Ninivitae poenitendoquaesierunt, cujus solius Jona praedicanteaudierant imminere periculum; de salute vero

aeterna curam nullam habuerunt. Idcircopraedicatum quidem est illis in figuramevangelicae praedicationis cum signoDominicae passionis, ubi et Ninive typum gessittotius mundi, sed illi post poenitentiam

securitate recepta cito ad eadem, vel etiam addeteriora scelera redierunt, et proindeChaldaeis vastantibus subversi sunt juxtaeamdem prophetiam Jonae, sicut legimus in


40/84

libro Tobiae ipso dicente: Prope erit Niniveinteritus; non enim excidit verbum Domini. Etnunc, filii, audite me, et nolite manere hic, sedquacunque die sepelieritis matrem vestramcirca me in uno sepulcro, ex eo dirigite gressusvestros ut exeatis hinc. Video enim quiainiquitas ejus finem dabit ei (Tob. XIV). Talemutique poenitentiam Tyrii, Sidonii, et

Sodomitae egissent, si cum tot signorum acvirtutum testimoniis clades illis imminentespraenuntiatae fuissent. Verum talispoenitentiae modus vel intentio non essetcondigna, ut propter illam extorquendam signa

vel virtutes fieri debuissent. Non ergo quianoluit Deus homines salvos fieri, sed quia noncondignam, non satis fructuosam illorumpoenitentiam fore scivit, idcirco virtutum apudillos exhibitio defuit. Porro Judaei idcirco in

comparationem illorum durissimi ac proindeintolerabilius judicandi pronuntiantur, dicendoRemissius erit illis in die judicii quam vobis(Matth. XI), quia dum non solum temporale


41/84

excidium, quod a Romanis perpessuri erant, sedetiam gehennam ignis inexstinguibilis cum totet tantarum virtutum attestationecomminaretur eis Dominus, nisi poenitentiamagerent; promitteret autem regnum coelorumsi poenitentiam agerent, ipsi nullo pacto adcredendum vel ad agendam poenitentiamadduci poterant. Unde et graviter illos

denotans, praemiserat ita dicens: Cui autemsimilem aestimabo generationem istam? Similisest pueris sedentibus in foro, qui clamantescoaequalibus dicunt: Cecinimus vobis, et nonsaltatlis; lamentavimus, et non planxistis

(ibid.).


42/84

CAPUT XV Nihilominus omnipotentem esseDeum, etiamsi non omnes oblatam ab eo pacemrecipiant, modo expugnet et percutiat omnesab exemplo Josue docet.

Igitur grave quidem illorum judicium quibusnon innotuit, gravissimum autem illorumquibus non glorificaturis, aut gratias acturis

Deus innotuit, et veritatem suam revelavit; velcerte, ut secundum supra scriptam ex legesimilitudinem tropologicam percurramusGrave quidem est non audisse, gravissimumautem audisse et contempsisse legationes pacis

ab eo qui venturus est in die judicii expugnareomnipotenter civitatem hujus mundi factam, exquo peccavit Adam, inimicam DeiOmnipotenter inquam. Nunquid enim quiaChananaei, Amorraei, Aethaei, Pherezaei

Jebusaei, et Evaei pacem filiorum Israel nonreceperunt, sicut scriptum est: Multo temporepugnavit Josue contra reges istos; non fuitcivitas quae se traderet filiis Israel, praeter


43/84

Evaeum, qui habitabat in Gabaon: omnesbellando cepit (Josue IX). Nunquid, inquamJosue ideo non fortis, ideo non potens? Imoideo fortis, ideo potens, quia omnes bellandocepit, omnes in ore gladii percussit. Sicnimirum non ideo non omnipotens Deus, seuverbum ejus, id est Filius ejus Christus, quiaofferendo pacem laboravit clamans, et raucae

factae sunt fauces ejus (Psal. LXVIII), et tamennon omnes receperunt pacem ejus, imo indeomnipotens, inde fortissimus spirituum Deusquia contra omnes contemptores pacis etmisericordiae tunc fortiter in judicio desaeviet

ira ejus, et sicut per prophetam dictum est: Antefaciem indignationis ejus nemo stabit, et nemoresistet irae furoris ejus, et tribulabitur ibifortis, et tribulabuntur homines, et ambulabuntut caeci, quia Domino peccaverunt, et

effundetur sanguis eorum sicut fumus, etcorpora eorum sicut stercora (Soph. I).


44/84

CAPUT XVI. Omnipotentiam Dei usuScripturarum praecipue in eo praedicari, quodet peccatores puniat et superbos dejiciat.

Omnipotentia enim cum duabus, ut superiusjam dictum est, proficiscatur viis, siveperficiatur manibus, scilicet misericordia etjudicio, hinc sublevando humiles, inde

dejiciendo superbos atque rebellesconsuetudine Scripturarum magis in eopraedicari solet, quod judicio ejus peccatorespuniuntur, quod brachio ejus superbidejiciuntur. Primum hoc nomen illic invenimus

ubi Abrahae, cum jam nonaginta novemannorum esse coepisset, apparuit Dominusdixitque ad eum: Ego Dominus omnipotensambula coram me, et esto perfectus (GenXVIII). Quid secundum hoc nomen facere

posset quam fortis, quam terribilis essetquantum creaturis vel naturis omnibusdominari posset, actu non indicavit ei, nisi in eoquod de Sara diu sterili atque vetula filium


45/84

dedit. Idcirco post haec ad Moysen loquensmoxque omnipotentiae suae miracula inPharaonem et servos ejus facere intendens, itadicit: Ego Dominus qui apparui Abraham, etIsaac et Jacob in Deo omnipotente, et nomenmeum Adonai non indicavi eis (Exod. VI). Cumenim haec dicit, subaudiendum est ut nuncindicabo tibi, in eo quod educam vos de

ergastulo Aegyptiorum, et eruam de servituteac redimam in brachio excelso, et judiciismagnis, et inducam in terram super quamlevavi manum meam, ut darem eam AbrahamIsaac et Jacob. Propter hoc eadem Sapientia

dicit: Cum enim quietum silentium tenerentomnia, et nox in suo cursu medium iter haberetomnipotens sermo tuus exsiliens de coelo aregalibus sedibus durus debellator, in mediamexterminii terram prosiliit gladius acutus

insimulatum imperium tuum portans, et stansreplevit omnia morte (Sap. XVIII)Omnipotentis ergo nomen, maxime insuperborum dejectione praedicatur, cujus


46/84

omnis actus in illo tremendo judicio maximedeclarabitur, quando rex ille omnium filiorumsuperbiae (Job XLI) cum omnibus sequacibussuis manu ejus arctabitur, et videntibus cunctispraecipitabitur (Job XL).


47/84

CAPUT XVII. Misericordiae manum aeque, imomagis mirabilem esse quam manum judicii, siquis penitius consideret.

Attamen si misericordiae opera diligentiuscontemplemur, nihilominus est admirabilenomen ejus, ut omnipotentem agnoscamus, etlaude ejus os nostrum repleatur. Nulla quippe

vis, nullus dolus voluntati ejus resistere, etresistendo voluntatem ejus vincere potest autpotuit, sive poterit, quin de genere humanotantos habeat electos, quantos habere anteomnia saecula proposuit, et ipsos quos elegit

quorum nomina in libro suo scripsit anteconstitutionem mundi. Multa ad resistendumhuic proposito ejus occurrerunt, ex quo inparadiso natura nostra in uno, vel per unumpeccavit. Qui, ut ait Pater Augustinus, sic factus

est rectus, ut manere in ea rectitudine possetnon sine divino adjutorio, et suo fieri perversusarbitrio. Utrum libet horum elegisset, Deivoluntas fieret, aut etiam ab illo, aut certe de


48/84

illo. Proinde quia suam maluit facere quam Deide illo facta est voluntas Dei, quia ex eademmassa perditionis, quae de illius stirpeprofluxit, facit aliud vas in honorem, aliud incontumeliam: In honorem, per misericordiamin contumeliam per judicium, ut nemo glorieturin homine, ac per hoc nec in se. Multa, inquamad obsistendum proposito Dei occurrerunt, sed

non praevaluerunt, quia nec uno saltem minimoelectorum numerum diminuerunt. Et quidemmagnum fuisset opus omnipotentiae, facere totvasa honoris de massa incorrupta, qualis antepraevaricationem Adam fuerat, sed maximum

est de massa corrupta, de massa damnata etpeccatrice, de qua merito sola fierent vasacontumeliae, vasa irae, tot facere quot voluitvel proposuit vasa gloriae, vasa misericordiaeOmnipotens ergo misericordiae manus non

minus mirabilis, quam illa manus altera manusjudicii. Imo et amplius ista mirabilis etvenerabilis, quia in habitu infirmitatis tamfortiter fecit, ut dignaretur ipsa misericordia


49/84

corpus humanum assumere, universae miseriaeatque damnatae conditionis injurias experirisputis ac flagellis, contumeliis ac doloribusaffici, patibulo crucis affigi. Utrobiqueomnipotentem praedicantes, dicimus cumbeato Job: Ipse enim solus est, et nemo averterepotest cogitationes ejus, et anima ejusquodcunque voluit hoc fecit (Job XXIII). Cujus

videlicet voluntati, ait beatus papa Gregorius nec illa obsistunt, quae contra voluntatem illiusfieri videntur, quia ad hoc nonnunquampermittit fieri, etiam quod non praecipit, ut perhoc illud certius impleatur quod jubet

Apostatae quippe angeli perversa voluntas estsed tamen a Deo mirabiliter ordinatur, ut ipsequoque ejus insidiae utilitati bonorum serviantquos purgant, dum tentant. Sic itaque ejusanima quodcunque voluit hoc fecit, ut inde

quoque voluntatem suam impleat, undevoluntati illius repugnare videbatur.


50/84

CAPUT XVIII. Vitio parentum quotidie malosnasci, non quod Deus malum velit.

Sed forte de ipsis irae vel contumeliae vasisobjicitur nobis quia vult Deus illa fieri, ut cumnegare non potuerimus, homines quoque qui adsalutem non pertinent. Deo volente nasciconsequenter inferri possit, vult ergo Deus

malum fieri. Hic primum quaerimus utrummalum an bonum sit naturam sic esse positamut de parvo eodemque informi et confusosemine formetur et nascatur homoqualiscunque futurus studii, tamen creatura

rationalis. Non puto quempiam sic essevecordem, ut audeat dicere quod malum sitQuinimo bonum esse negari nequit. Ergo illudpotius dicendum, quia malum est, sic proptersuperbiae peccatum in prima radice humanum

genus esse vitiatum, ut more jumentorum homoruat in libidinem, non tam propter filiorumspem, ac dilectionem, quam propter explendamsui corporis voluptatem, ita luxuriae veneno


51/84

ebrius, ut etiam si fidelis sit, in ipso voluptatisactu totam fidem et honorem Dei inprocreatione filiorum quaerere, aut vixmemoria teneat, aut funditus obliviscatur. Illudvere malum est, et inde vitiosi fetus supernumerum multiplicantur, Deo, ut ait quidamChristianae philosophiae alumnus, noncomputante illos quos more suo natura

produxerat. Nam nisi praecedente peccatosuperbiae poena ista successisset, nemo illorumqui vasa irae dicuntur, sed sola misericordiaevasa secundum benedictionem, quae data fueratsuper masculum et feminam, nascerentur.


52/84

CAPUT XIX. Simplicem ac rusticum judicariqui adversariorum impiae subtilitati nonassentiatur,

Quantacunque dicamus, nihil quod ad remattineat dixisse divulgamur, quinimo tanquamsimplices et rustici judicamur, qui nonpossimus comprehendere subtilitatem

sententiae, qua verissime, ut aiunt, dictum, etfirmissime tenendum sit, quia vult Deusmalum. Negant se in Deo astruere voluntatemmali, et tamen non desinunt affirmare quodvelit Deus malum fieri. Bene se profitentur

sentire, et tamen pravum non desinunt verbumproferre. Et quia non concedimus, simplices; utjam dictum est, nos esse et rusticos asseruntqui non capiamus vim medullamque dictorumNec mirum. Sic enim fidelium simplex doctrina

vel docta simplicitas saepe irrisa est. Sed videteait quidam, intelligere nos subtilitates vestraset arcana, quae in cubiculis et angulisloquimini, et quae populus foris stans non


53/84

meretur audire, proferre in medium. Hoc estillud quod reducit ad auriculam manum, etconcrepantibus digitis ridentes dicitis: Omnisgloria filiae regis intrinsecus, et introduxit merex in cubiculum suum (Cant. III). Non ergomirum, neque nos contra sermonis jactamusperitiam, memores dixisse Christi ApostolumNon in sublimitate sermonis, aut sapientiae

veni annuntians vobis testimonium Christi. Nonenim judicavi scire me aliquid inter vos nisiChristum Jesum, et hunc crucifixum (I Cor. II)Attamen intelligimus istam non tamsubtilitatem, quam hebetudinem.


54/84

CAPUT XX. Augustini patrocinio perperam sesedefendere, qui Deum malum velle astruunt.

Totum patrocinium huic sensui quo Deus vellemalum astruitur, locus ille ferre dicitur, in quoB. Augustinus plurimum loquens deomnipotentia Dei, et illi fideliter intentus ait Non ergo fit aliquid, nisi omnipotens fieri velit

Deus, vel sinendo ut fiat, vel ipse faciendo. Necdubitandum est Deum facere bene, etiamsinendo fieri quaecunque fiunt male. Non enimhoc nisi justo judicio sinit. Et profecto bonumest omne judicium quod justum est. Quamvis

ergo quae mala sunt, in quantum mala suntnon sint bona, tamen ut non solum bona, sedetiam sint et mala, bonum est. Nam nisi essethoc bonum, ut essent et mala, nullo modosineretur ab omnipotente bono, cui procul

dubio quam facile est quod vult facere, tamfacile est quod non vult esse non sinere. Hocnisi credamus, periclitatur ipsum nostraeConfessionis initium, qua nos in Deum Patrem


55/84

omnipotentem credere confitemur. Et postaliqua: Propterea namque

magna opera Domini, exquisita in omnesvoluntates ejus (Psal. CX),

ut miro et ineffabili modo non fiat praetervoluntatem ejus, quod etiam contra voluntatem

ejus fit, quia non fieret, si non sineret. Necutique nolens sinit, sed volens. Nec sineretbonus fieri male, nisi et omnipotens de malofacere posset bene . Totum, inquam, ex istisbeati Augustini dictis suae sententiae

patrocinium sumpsisse dicuntur hi qui Deumvelle malum astruunt, a magnis et nominatisquos audire vel adire non possumus, magistrissese hoc accepisse confirmantes. Sed ecceinspicientes sollicite, primum illud nos

advertisse gaudemus, quia sicut nusquam aliasita nec istic audita est ipsa quam detestamurhorrisona enuntiatio, vult Deus malum. Quod siab eo dictum fuisset, merito seipsum et justius


56/84

reprehenderet, quam ubi pro minusculadictione retractando reprehendens semetipsumvitanda, inquit, erat hic offensio auriumreligiosarum. Magis autem hoc e contrariopraedicat, quia vult Deus bonum fieri, dicendoNon enim hoc nisi justo judicio sinit, et profectobonum est omne quod justum est. Igitur haecipsa dicta diligenter gratiae et veritatis lumine

admoto perscrutemur, et ab ista, quae non adhonorem Dei spectat, enuntiatione nobiscumquoque tanti doctoris dignitatem conemurdefendere.


57/84

CAPUT XXI. Quod falso tribuatur Augustinovelle Deum fieri malum, nisi addas sinendo, uttum demum perfecta sit enuntiatio, si dicaturvelle Deum sinendo malum fieri.

Non ergo, inquit, fit aliquid, nisi omnipotensDeus fieri velit, vel sinendo ut fiat, vel ipsefaciendo. Recte hoc dictum tunc demum

intelligitur, si perfectum prius sit, quia cumdixisset, non ergo fit aliquid, nisi omnipotensDeus fieri velit, statim addidit, vel sinendo, utfiat, vel ipse faciendo. Nam absolute dixissenon ergo fit aliquid, nisi omnipotens Deus fieri

velit, non erat verum, praesertim in omni statuvitae praesentis, ubi a nemine viventiumperfecte adimpletur voluntas Dei. Pax illa futuriest saeculi, ubi nihil repugnabit voluntati DeiNam exempli gratia, voluntas Dei est esse

hominem sine peccato, et ad hoc, sicutApostolus ait: Christus dilexit Ecclesiam, etseipsum tradidit pro ea, mundans eam lavacroaquae in verbo, ut exhiberet sibi gloriosam


58/84

Ecclesiam, non habentem maculam nequerugam, aut aliquid ejusmodi (Ephes. V). Undeidem Pater, libro Retractationum primo contraPelagianos: Hic est, inquit, lavacrum aquae inverbo quo mundatur Ecclesia. Sed cum totadicat quandiu hic est,

dimitte nobis debita nostra (Matth. VI),

non utique hic est sine macula et ruga, autaliquid ejusmodi. Ex eo tamen quod hic accipitad illam gloriam, quae hic non estperfectionemque perducitur. Non ergo satis erat

dixisse, non fit aliquid nisi omnipotens Deusfieri velit, si non addidisset, vel sinendo ut fiatvel ipse faciendo. Hic magna vis est in eo quodait, sinendo ut fiat, ut scilicet cum de malisagitur, quae utique Deus odit, non liceat

conjungere verbum vult, cum hoc infinitivoquod est fieri, praesertim cum interposito verboalio quod est sinit, confestim dicat: Necdubitandum est Deum facere bene, etiam


59/84

sinendo fieri, quaecunque fiunt male. Etcontinuo: Non enim haec nisi justo judicio suntMultum, o vos, quorum sanis auribus istadepromimus haec duo verba modica vult etsinit, in causa ista differre perpenditis. Nam inaltero cum dicitur, vult fieri, temere nimis etirreverenter derogatur bonitati Dei adeodamnabiliter, ut sicut supra memoravimus

dicat idem beatus Augustinus: Quia taleminiquitatem operantium, id est tali voce suamala defendentium, non potest fieri utmisereatur Deus. Nam quod idem ait in libroSoliloquiorum primo: Deus, qui malum

nunquam facit, et facit esse ne pessimum fiatde malo adversitatis sane intelligitur, quodnimirum idcirco facit esse Deus, ut pessimumid est peccati malum quod nunquam ille fecitaut fieri voluit, impediatur, unde et illo

superiori libello recolo me dixisse pleniusPorro in altero cum dicitur, sinit fieri, et nonnolens, sed volens sinit, honor judicii et laus estomnipotentiae Dei, quia videlicet non volens


60/84

fieri, sed volens sinere sinit, quod perspicuumest scienti vel recogitanti, quia Creatoromnipotens creaturae malum facere volenticunctam facultatem adimere posset, quodfacturus est in tempore suo, scilicet in diejudicii. Cur autem nunc interim sinere velit earatio est, ut dissimulante illo nec statimpuniente, peccator aut convertatur, aut fiat

inexcusabilis, juxta quod Apostolus ait: Ignorasquoniam benignitas Dei ad poenitentiam teadducit? Tu autem secundum duritiam tuam etcor impoenitens thesaurizas tibi iram in die iraeet revelationis justi judicii Dei (Rom. II). Nec

vero interea patientia vel exspectatio sivepermissio Dei sine fructu est, quia et de malisbona agit, quemadmodum saepe dictus doctorin calce ejusdem sententiae dicit: Nec sineretbonus fieri male, nisi et omnipotens et de malis

facere posset bene. Unde miror ex eo locosumptum, ut dicatur Deus velle malum, cumverius, et reverentius, juxta sensum ejus, dicipotuisset vel debuisset quia vult, et de malo


61/84

facere bonum, sive potest et malo uti in bonumIta quippe de isto loco sentiendum est, ut nonvideatur tantus doctor contrarius sibi, dum inepistola sua ad Honoratum dicit: Omnesconsolantur, aedificantur, exhortantur ut rogentDominum, qui potest omnia, quae timenturavertere, parati ad utrumque, ut si non potestab eis calix iste transire, fiat voluntas ejus, qui

mali aliquid non potest velle.


62/84

CAPUT XXII. Male reprobari eum qui probearguat, undecunque doctrinam acquisieritexemplo Augustini docet.

Ex eodem nihilominus loco nimis violenterextorserunt, ut dividentes dicerent, voluntasalia approbans, alia permittens. Erat autem inquaestione non simpliciter velle Dei, sed

conjuncte velle malum, utrum conveniret deDeo enuntiari. Nam inde erat controversiaquod diceretur Deus velle malum fieri. Dicendoergo voluntas alia approbans, alia permittensnon fiebat (neque enim ad rem pertinebat ut

fieret nobis) prima divisio voluntatis, sed fiebatsubdivisio voluntatis mali. Proinde dixi in illolibello sic: Quid enim? Si voluntas mali genusest, et generis hujus divisivae differentiae suntalia approbans, et alia permittens haec quam

dicit voluntatem permittentem, bona erit anmala? Si mala, quomodo approbanti malumopposita? Si bona, quomodo species voluntatismali? Non ergo credimus dicenti, quod vos


63/84

hujusce divisionis auctores fueritis, quae etDeum accusat, et artis constantiam non servatHaec ubi relegerunt illorum quibus haecscripsimus magistrorum discipuli, ingentemstatim fumum excitaverunt apud turbasauditorum eatenus rem penitus ignorantiumsummam mihi monacho facientes invidiam, quiin tantae tamque divinae rei negotio dialecticae

artis tendiculas usurparem inscius artisejusdem, quippe qui ab infantia sub monachicoconclusus silentio, nunquam magistrosaudissem. Quasi aut in monasteriis omninodesint, qui scientiam habeant, aut penes

homines solos, arbitrium sit, et jus et normaloquendi , et aliqui hominum ita clavimscientiae tollere possint, ut nihil absque illisagere possitis, de quo scriptum est: Qui habetclavem David, qui aperit, et nemo claudit

claudit, et nemo aperit (Apoc. III). Ergocontemnetur vel refelletur, et Pater Augustinusqui de semetipso tam veraciter quam humiliterin libro Confessionum suarum Domino dicit: Et


64/84

quid mihi proderat, quod annos natus fermeviginti, cum in manus meas venissentAristotelica quaedam, quas appellant decemcathegorias, quarum nomina cum eas rhetorCarthaginensis magister meus buccis typocrepantibus commemoraret, et alii qui doctihabebantur, tanquam in nescio quid magnum etdivinum suspensus inhiabam, legi eas solus, et

intellexi. Quas cum contulissem cum eis, qui sedicebant vix eas magistris eruditissimis, nonloquentibus tantum, sed multa in pulveredepingentibus intellexisse, nihil inde aliud mihidicere potuerunt, quam ego solus apud

meipsum legens cognoveram. Ac deinceps: Etquid mihi proderat quod omnes libros artiumquas liberales vocant, tunc nequissimusmalarum cupiditatum servus per meipsum legiet intellexi quoscunque legere potui, et

gaudebam in eis, et nesciebam unde essetquidquid verum et certum esset? Nec verovenerabiles viri, tantum tamque praeclarumlucernae Dei ingenium idcirco commemoravi


65/84

ut tale quid audeam de meipso fateri, sed ut amagno exemplo notum sit, non soluminfirmum, sed et vitiosum esse argumentumquod exinde constet cujuscunque loqueladebere reprobari, quia nequaquam cumnegotiatoribus inclytis ad coemendasscientiarum margaritas coelum mutavit, auttrans mare navigavit. Nam undecunque veniat

quocunque vadat, spiritus, ait Dominus, ubivult spirat, et vocem ejus audis (Joan. IV)Nunquid dixit, si nescis, quaerere debes, undeveniat? Non utique, sed vocem ejus audis, aiteo contentum esse volens auditorem, quod

verum est quidquid audit a spiritu, undecunqueveniat.


66/84

CAPUT XXIII. Quod adversarii, dum utdefenderent divisionem quam de voluntate malidederant, contraria quaedam mediataquaedam immediata esse dicunt, in absurdummagis errorem inciderint.

Nequeo satis edicere quanta quamque injuriosaviolentia divisionem supradictam, quae

ipsorum erat, meam facere voluerunt, quiatandem ineptam illam esse recognoverunt. Nihilenim libentius efficere cuperent, quam utomnium inculcaretur mentibus, me, in istacontroversia non veritatis et honoris Dei duci

amore, sed vanissimae ostentationi deservire, etquod turpe nimis est, dum de peritia gloriarerimperitiam ostendere. Ergo tanquam nihil aliudfuisset vel esset negotii, me absente, meinterdum praesente irridentes dicebant sero me

ad studium venisse artis dialecticae, quinescirem contrariorum quaedam mediataquaedam immediata esse. Ad haec, inquam: Sivitiosa fit vel fiat divisio, quis culpandus erit


67/84

qui fecit, an qui factam ex adverso reprehendit?Ego Domini mei, tam vobis quam omnibus, quihaec legere vel audire dignantur, fateor quianeque professionem suscepi, nequeostentationem egi hujusce artis, et si illamcognoscerem, nequaquam dignarer illamaccersire, nisi coactus, vel nisi sponteoccurreret, ut facere solet apud sapientes

dominae suae divinae sapientiae ultroneacomes, ad suffragandum sive opitulandumsanctae et simplici veritati Dei, dum illi contraargutum mendacium necessaria pugna estValentiora quippe esse censeo verba simplicia

pastorum et piscatorum, cum quibus locutus estDeus, quam argumenta philosophorum velsapientium, quos in reprobum sensum tradiditDeus. Verum et si hanc artem non novimustamen quia vel famam ejus audivimus, quid

refert in causa ista, utrum mediata animmediata sint ea quibus secundum illos vellemalum dividitur? Nam esto ut, sicut dicuntvoluntas mali, sive velle malum aliud


68/84

approbans, ita dicant, et aliud improbansquoniam haec contraria sunt, et medietatis locodicant, aliud permittens. Nonne sicut, exempligratia, de numero pariter pari, et ejus contrariopariter impari, horumque medio impariter paripar numerus aeque praedicatur. Ita vellemalum sive voluntas mali de approbante et ejuscontrario improbante, horumque medio

permittento secundum ipsos praedicabitur? Sedet quid repugnantius quam voluntatiimprobatio? Nonne sicut, verbi gratiainimicitiae pax, amicitiae autem bellum, sicvoluntati improbatio repugnat? Constat autem

et non solum omnis divinae Scripturae testaturauctoritas, sed et ipsa creaturae rationalissponte consentit natura, quia Deus malum oditet improbat. Quomodo ergo improbatiovoluntatis erit species, sive differentia?

Quomodo, inquam, Deus malum, et vult, etimprobat? Repugnantia enim circa idem essenon possunt. Itaque dum mediata poscunt


69/84

videte quanto amplius ad inconvenientiadecurrunt.


70/84

CAPUT XXIV. Deum adeo non velle malumfieri, ut ne permittat quidem omni modo. Nonenim concedendo permittere, sed maliseffectibus non obsistendo.

Alias autem cum facere et pati apud ipsosquorum dialectica professio est, duo generageneralissima sint, cur quod dictum est, vel

sinendo ut fiat, vel ipse faciendo, sic accipiunttanquam voluntatis differentias vel modos?Sinere namque et pati prope idem significatnisi forte idcirco Deus, quia nihil in semetipsopatitur, est enim impassibilis, sed in sua re

patitur aliquid, rectius dicitur sinere velpermittere quam pati. Nam quod in Scripturasacra patiens dicitur, hoc ibidem alio nominecum dicitur longanimis, convenienterpraedicatur. Ergo potius voluntas modus est

sinendi vel faciendi, ut sit dictum: Quia Deusomnipotens non nisi volens facere, aut sinerefacit aliquid aut sinit. Igitur dicente beatoAugustino quia Deus bonus male fieri sinit


71/84

quaerendum erat quomodo sinit vel permittit?Permittere namque aliud est concedendo, aliudmalae voluntatis effectibus non obsistendo. Quoergo istorum modo Deus male fieri permittit?Coneedendo, an malis effectibus nonobsistendo? Non utique concedendo, prohibetenim semper malum fieri, tam lege scriptaquam lege naturali. Nam et si scriptam legem

nescis, quocunque te ad male faciendumverteris, acceptum ab eo tibi conscientia redditimo contra te depromit testimonium legisnaturalis: quod tibi non vis fieri, alii ne fecerisNon ergo concedendo permittit Deus malum

fieri, permittit autem alio modo, dum scilicetmalae voluntatis effectibus non obsistit, verbigratia, dum manum quae furari vel occidereaut certe ad arborem vetitam se extendere vult,non contrahit, aut dissolvit paralysi. Verum nec

isto modo semper malum fieri permittitfuturum est enim ut et electis funditus omnemvoluntatem, et reprobis omnem adimat malifacultatem. Peccata autem interdum electorum


72/84

quoque merentur ut saltem ad tempus reprobiin eos saevire permittantur. Malum igitur Deusnon solum fieri non vult, sed nec omnimodopermittit. Malum, inquam, nullo modo vultfieri, aliquo autem modo ad tempus fieripermittit, aliquo autem modo non permittitNon permittit, quia prohibet; permittit, quialiberum arbitrium dedit. Si quaeras cur vel sic

permittit, nunquid, ait beatus Augustinus delapsu primi hominis loquens, fecerat Deusstatuam lapideam, et non potius creaturamrationalem, quae deberet imperio regi? Ergosicut idem Pater ait, et nos superius

commemoravimus, quia suam maluit facerevoluntatem quam Dei, de illo facta est voluntasDei, etc., ut supra.


73/84

CAPUT XXV. Quemadmodum pater familias illeevangelicus dimisit quidem filium, sed noluitperire, ita Deum permisisse peccatum fieri, nonetiam voluisse.

Quid ad haec dicemus, et de nobis vel degentilibus patribus nostris quos Deus malefacere permisit? Ergone pater familias ille

evangelicus, qui duos habens filios, juniori exeis postulanti partem substantiae divisit, sicfaciendo ita filium suum abire sinendo, malumfieri voluit, luxuriosum illum esse, suam cummeretricibus substantiam dissipare, et ad

ultimum porcos pascere voluit, quia dimisit?Quis hoc sanus dixerit? Denique volens quidemsinere, sivit; volens substantiam divideredivisit: quippe qui, si maluisset, desertoremcarcere et compedibus potuisset stringere

ferreis, sed malum fieri noluit, malumdesertionis, ut alienaretur cor filii a piasubjectione patris, ut dimissus sibi luxuriareturcum meretricibus, et porcos pasceret, de nobili


74/84

factus homo ignobilis. Testis ille patris ejusdemfilio revertente, occursus, testis totus supercollum ejus cadentis, et osculantis gestus velhabitus, testis, inquam, in convivio totaconsolationis canora festivitas, quia nunquamvolente tali patre, mortuus fuerat aut perieratfilius. Vana quippe consolatio fieret, si nonverus dolor praecessisset. Verus autem aut

fidelis dolor non fuisset, si quae causa doloriserat perditio et mors filii, non nisi voluntatepatris accidisset. Igitur quod dimissus est filiusillud quidem non nisi volente patre factum est,quod autem petivit ut dimitteretur, quod

substantiam suam devoravit cum meretricibusvivendo luxuriose, non volente sed dolentepatre factum est. Nota et celebris haecsimilitudo est, quia pater ille Deus est, duorumautem filiorum, alter Judaicus, alter gentilis

populus est. Ergo quod gentilis populusportione sua, id est, naturali ingenio absquepatris Dei gratia contentus esse voluit, et hocipsum circa vanitates vanitatum expendendo, et


75/84

de creaturis philosophando, quasi cummeretricibus substantiam suam dissipavit, et adultimum porcos pavit, immutando gloriamsuam in similitudinem imaginis corruptibilishominis, et volucrum, et quadrupedum, etserpentium (Rom. I), malum utique fuit, quodDeus fieri noluit. Quod autem vacavit illi haecmala facere, verbi gratia, non superveniente ira

ut perirent homines, sicut factum est temporediluvii, permissio Dei justa et bona fuit, tempuspoenitentiae gentium exspectantis.


76/84

CAPUT XXVI. Quod sero ad supradictaresponderit, propterea quod ab initio nescieritex Augustino sumpsisse suam opinionemadversarios, ita rejiciendam, ut ex limpido fonteaquam balnearum sordibus inquinatam.

Diutius in illis beati Augustini dictis immoratisumus, pro eo quod exinde sumptum esse

comperimus, quod mala velle diceretur DeusConveniebat quidem de his tractare, vel ad haecrespondere in exordio sermonis, sed cognitumnobis nondum fuerat, quod inde istudcollegissent, vel confirmari posse putassent, et

mirabamur unde nanciscerentur adversariinostri causae suae defensionem, cum nullam deScripturis auctoritatem proferre possent. Quasimagnam bellicae navis arborem cumsuperposito quasi victoriae signo exiguo

rudentibus trahi videbamus, et eos a quibustrahebatur, non videbamus, cum ecce certisaccepimus nuntiis revera esse quosdamfacundiae Franciae magistros, qui hoc agerent


77/84

et ex praescripto beati Augustini loco vim penetotam praesumerent. Non tamen ille, cujus fideset scientia prae caeteris bono hactenus cumodore in Christi Ecclesia fructificatLaudunensis Anselmus sua illos, ut veracitercomperimus, auctoritate corroborat. Custodiatin perpetuum lux veritatis, providam praeclariviri scientiam, ne temere quod dicendo in

hujusmodi ullam suae gloriae inferat maculamet si quando superiori libello responderedignabitur, ut se facturum promisit, candidaveniat nobis columba secus fluenta plenissimajuxta aquas Scripturarum incontaminatas

Noverit tandem reverentia vestra, o viriprudentes, quia locum illum cum tali sensuqualem tradunt, legere vel suscipere sicabhorremus, quomodo aquam licet de fontepuro et limpido allatam, post balnearum sordes

potare non patimur. Ubi enim tanti tamqueecclesiastici doctoris sermo bonus humanosensui, et nitori gloriae populari servirecompellitur, tanquam dedita balneis aquae puri


78/84

fontis hominum sordibus inquinatur. Nunc jamquia de hoc satis dictum est, coeptum ad vossermonem peragamus.


79/84

CAPUT XXVII. Apud Deum non esseimpossibile omne veroum, scilicet quodcunquein Scripturis locutus est ipse, non scurra aliquisimpius in justitiam Dei.

De voluntate simul et omnipotentia Dei supraloquebamur propter eos qui aiunt nos derogareomnipotenti, dum dicimus quod malum ille

nunquam fieri velit, aut voluerit, et tamenmalum fiat, vel factum sit. Diximus aliquaprout Dominus dedit, et adhuc cum plura dicipossint, pauca dicere, et compendio volumusuti. Dicite ergo qui omnipotentiae tantopere

favetis, ut bonitatis et clementiae laudemquantum ex vobis est diminuatis, quid velquantum intelligitis in nomine Omnipotentis?Nimirum quod omnia possit, quod nihil sitquod ille non possit. Et nos vobiscum credimus

et fatemur quod ita sit. Sed quodnam velubinam sunt illa omnia, extra quod quarendumnihil sit? Nisi enim et hoc perspexerimusparum valet omne argumentum sermonis


80/84

omnipotenti Deo obsequium praestantisIntendamus ergo si habemus digitum indicemid est spiritum veritatis, intendamus, inquamin omnem sanctae Scripturae latitudinem, aprincipio Geneseos usque ad calcem Evangeliiangulumque illum, in quo omniumapostolorum junior Paulus cum suis consistitEpistolis, et dicamus quia haec omnia potuit

potest et poterit manus Domini, et haecrespicientes fateamur, tam scienter quamfideliter, quod ille omnipotens sit. Caeterumquidquid extra hanc Scripturam sanctamcogitari, vel argumentando potest confingi

sicut expers rationis est, ita nullatenus pertinetad laudem vel confessionem omnipotentiae DeiNonne sanctus Angelus discrevit, loquens adMariam ubi postquam ejusdem Virginispraenuntiavit, et ejus quae vocabatur sterilis

indicavit conceptum, mensemque illi esse jamsextum hanc rationem subjunxit: Quia non eritimpossibile apud Deum omne verbum (Luc. I)Quid enim est omne verbum, nisi omne


81/84

quodcunque vel omnia quaecunque locutus estDeus per os sanctorum, qui a saeculo suntprophetarum ejus? (Ibid.) Non enim sic leviterverbum accipimus, ut verbi gratia, si scurriliterdicat quis: Quamvis omnipotens sit Deustamen efficere non potest ut tria et quatuor nonsint septem, verbum esse censeamus, sedverbum est, ut jam diximus quidquid sanctis et

divinitus inspiratis Scripturis continet, exceptisillis quae interdum illic alio spiritu prolatoreferuntur. Verbi gratia: Apud Danielem Nabuchodonosor Omnipotentem laudansJuxta voluntatem enim, inquit, suam facit tam

in coelo quam in terra, et non est qui resistatmanui ejus, et dicat: Quare fecisti (Dan. IV)Nam, et hoc, inquit Hieronymus, loquitur quasihomo saeculi. Non enim quod vult hoc facit, sedquod bonum est hoc vult Deus

Nabuchodonosor autem sic locutus est, ut dumpotentiam Dei praedicat, justitiam ejus videaturarguere, quod immerito poenas sustinueritOmnium ergo quae in Scripturis sanctis


82/84

loquitur quaecunque promittit vel comminaturDeus, nullum verbum impossibile fuisse velesse apud Dominum confitemur. Summaillorum in Symbolo continetur, de quo nihildubitantes, veraciter in Dominum Patremomnipotentem nos credere confitemur. Proindequidquid extra sanctarum regulamScripturarum excogitari potest, nemo ab

homine catholico, ut confiteatur posseomnipotentem omnium, jure exigere potestVerbi gratia: Non invenitur illic quodcoronaturus sit Deus virginem post ruinamItaque cum dicit quispiam, ut ille notae et

constantis fidei vir praedictus Hieronymus, cumomnia possit Deus, suscitare virginem nonpotest post ruinam, valet quidem liberare apoena, sed non valet coronare corruptamnequaquam omnipotentiae derogat, sed

inflexibilem justitiam commendat. Nihilominussi dicat quia cum omnia possit Deus, creaturamangelicam mendacio corruptam, et omnem quisequitur patrem mendacii diabolum, loquendo


83/84

verbum contra Spiritum sanctum, id estscienter contra veritatem defendendomendacium, suscitare non potest, vel dare illiveritatis coronam, non omnipotenti derogatsed justitiam et veritatem praedicat. Si quaerasutrum valeat saltem liberare a poena, ipse tibirespondeat. Cum enim dixisset: Et procedentqui bona egerunt in resurrectionem vitae, qui

vero mala egerunt in resurrectionem judicii, nesibi quisquam blandiatur de bonitate Dei dicensquomodo tam bonus tantas tam diutinasmiserorum poenas videre sustinebit? continuosubjunxit: Non possum ego a meipso facere

quidquam, sicut audio; judico, et judiciummeum verum est. Proinde non adulemurOmnipotenti dicendo, quod vel diabolus, velulla creatura angelica sive humana voluntateejus corrupta et mala facta sit, sed cum

adjutorio ejus laboremus, inquantum possumusne in illud judicium diaboli incidamus, undenos liberare non possit ipse, qui extra veritatem


84/84

Scripturarum facere aut velle nihil potestomnipotens Deus.

rup 170 07 deomnipotentiadei

Documents