ZMIANA STRUKTURY ZUŻYCIA ENERGII W GOSPODARSTWACH

DOMOWYCH W KONTEKŚCIE STOSOWANYCH NOŚNIKÓW

ENERGII

Autorzy: Aleksandra Górecka-Zbrońska, Daniel Zbroński

("Rynek Energii" - sierpień 2017)

Słowa kluczowe: gospodarstwa domowe, nośniki energii, zużycie energii

Streszczenie. Oczekiwania mieszkańców krajowych gospodarstw domowych, których w 2015 r. było 13,4 mln,

dotyczące poprawy poziomu ich warunków bytowych, wymagają zapewnienia stałych źródeł przychodu i pew-

nych dostaw tanich nośników energii. Roczne wskaźniki zużycia głównych nośników energii i tempa ich zmiany

stosowane są w ocenie bieżącego poziomu życia obywateli i jego prognozach. W pracy na podstawie danych

GUS analizie poddano stosowane nośniki energii, których zużycie w gospodarstwach domowych zestawiono w

układzie globalnym dla Polski. Ponadto ustalono maksymalne względne zmiany zużycia i maksymalne zmiany

udziału zużycia oraz okresowe i roczne tempo zmian zużycia tych nośników energii w gospodarstwach domo-

wych na przestrzeni lat 2005-2015.

1. WSTĘP

Gospodarstwo domowe stanowi zespół osób mieszkających razem lub osobno i wspólnie

utrzymujących się lub oddzielnie (gospodarstwo wieloosobowe i jednoosobowe). W 2015 r.

było 13 432 tys. gospodarstw domowych w Polsce [10]. Oczekiwania mieszkańców

gospodarstw domowych dotyczące poprawy poziomu ich warunków bytowych wymagają

zapewnienia zarówno stałych źródeł dochodu, jak i pewnych dostaw tanich nośników energii

[3,13]. Obiektywnym miernikiem w ocenie poziomu życia obywateli i rozwoju krajowych

gospodarek są roczne wskaźniki zużycia głównych nośników energii oraz tempa ich zmiany

[21], zarówno w sektorach przemysłu jak i w gospodarstwach domowych [22].

Na przestrzeni lat 2005-2015 zaobserwowano zmienne tendencje poziomu zużycia energii

w krajowych gospodarstwach domowych (pomijając energię zużytą przez pojazdy osobowe

na potrzeby gospodarstw) w odniesieniu do zużycia energii pierwotnej w Polsce (rys. 1). W

2006 r., w latach 2008-2010 i w 2012 r. widoczny był trend wzrostowy zużycia energii,

natomiast w pozostałym okresie trend spadkowy. Największe zużycie energii wynoszące

886 PJ ustalono dla gospodarstw domowych w 2010 r., a najmniejsze 772 PJ w 2007 r.,

oznacza to, iż maksymalna względna zmiana zużycia energii w analizowanym okresie

wynosiła 14,8%. Najwyższy udział zużycia energii w gospodarstwach domowych w

odniesieniu do krajowego zużycia energii pierwotnej ustalono na poziomie 20,3% w 2010 r.,

a najniższy 17,8% w 2015 r., zatem maksymalna zmiana udziału zużycia energii w

analizowanym okresie wynosiła 2,5 p.p.

Rys. 1. Wyniki zużycia energii w krajowych gospodarstwach domowych (bez pojazdów osobowych)

w odniesieniu do zużycia energii pierwotnej w Polsce [16]

Poziomy zużycia poszczególnych nośników energii w gospodarstwach domowych różnią się

w zależności od analizowanego roku. Zmianę struktury zużycia energii w podziale na

stosowane jej nośniki zestawiono porównawczo dla roku początkowego (2005) i roku

końcowego (2015) przeprowadzanej analizy oraz dla roku (2010) o największym zużyciu

energii w gospodarstwach domowych, dla którego zazwyczaj osiągano najwyższe poziomy

zużycia nośników energii (rys. 2). Generalnie w tym okresie największe zużycie odnotowano

ze stosowania nośnika energii w postaci: (27,133,5)% węgla kamiennego (w.k.),

(20,424,4)% ciepła sieciowego (c.s.), (16,317,4)% gazu ziemnego (g.z.), (12,7 14,4)%

biomasy stałej (b.s.), (11,612,9)% energii elektrycznej (e.e.), (2,63,4)% gazu ciekłego

(g.c.), (0,42,6)% lekkiego oleju opałowego (l.o.o.) i (0,21,3)% pozostałych nośników

energii (p.n.e.).

Rys. 2. Struktura zużycia energii w krajowych gospodarstwach domowych

w podziale na stosowane nośniki energii [16]

W 2015 r. w stosunku do 2005 r. odnotowano wzrost poziomu zużycia węgla kamiennego,

biomasy stałej, energii elektrycznej i pozostałych nośników energii oraz spadek poziomu

zużycia ciepła sieciowego, gazu ziemnego i ciekłego oraz lekkiego oleju opałowego.

Obserwowane zmiany w zużyciu stosowanych nośników energii w gospodarstwach

domowych wynikają głównie z popytu i podaży na rynku oraz ceny nośnika energii [17], bo-

wiem właściciele gospodarstw domowych zazwyczaj wybierają tańsze spośród dostępnych

nośników energii na rynku (w.k., b.s., c.s., g.z.) [22].

Ogólnie nośniki energii wykorzystywane są w gospodarstwach domowych w trzech

kierunkach użytkowania (tab. 1): cele grzewcze (ogrzewanie pomieszczeń, ogrzewanie wody

i gotowanie posiłków), oświetlenie i zasilanie urządzeń elektrycznych oraz napęd pojazdów

osobowych (paliwa silnikowe).

Tabela 1 Struktura zużycia energii w gospodarstwach domowych wg kierunków użytkowania [2, 9, 10]

Kierunek 2002 2009 2015

PJ % PJ % PJ %

Ogrzewanie pomiesz-

czeń 544 71,3 550 70,2 527 66,7

Ogrzewanie wody 115 15,0 113 14,4 130 16,5

Gotowanie posiłków 55 7,1 64 8,2 69 8,7

Oświetlenie 17 2,3 14 1,8 11 1,4

Urządzenia elektryczne 33 4,3 43 5,4 53 6,7

Ogółem 764 100,0 784 100,0 790 100,0

Pojazdy osobowe 234 – 295 – 313 –

2. CEL, ZAKRES I METODYKA ANALIZY

Celem analizy jest ocena zużycia wybranych nośników energii w gospodarstwach domowych

w latach 2005-2015.

Zakres analizy obejmuje osiem najczęściej stosowanych w gospodarstwach domowych nośni-

ków energii: węgiel kamienny, ciepło sieciowe, gaz ziemny, biomasę stałą, energię

elektryczną, gaz ciekły, lekki olej opałowy i pozostałe nośniki energii. Poziomy zużycia no-

śników energii w sposób ciągły badane są przez Departament Produkcji Głównego Urzędu

Statystycznego i Departament Energetyki Ministerstwa Gospodarki, w oparciu o

przedmiotowe sprawozdania, zbierane w ramach programu badań statystycznych statystyki

publicznej [6].

Analiza umożliwia ustalenie dla przyjętego okresu (2005-2015) w skali kraju:

maksymalnej względnej zmiany zużycia nośnika energii

% , )1(100 minZmaxZmax

WZZ (1)

gdzie Zmax, Zmin stanowią największe i najmniejsze zużycia nośnika energii, J,

maksymalnej zmiany udziału zużycia nośnika energii

p.p. , min

UZmax

UZmax

ZUZ (2)

gdzie UZmax, UZmin stanowią najwyższy i najniższy udział zużycia nośnika energii, %,

zużycia okresowego nośnika energii

J , o2005

Zo2015

Zo

Z (3)

gdzie Zo2005, Zo2015 stanowią krajowe zużycia ogółem w 2005 r. i 2015 r., J,

okresowego tempa zmian zużycia nośnika energii

% , 100 o2005ZoZo

TZZ (4)

rocznego tempa zmian zużycia nośnika energii

% 4,2005...201 , ]1[100 iiZ1iZTZZr

(5)

gdzie Zi stanowi zużycie ogółem w danym (i-tym) roku kalendarzowym, a Zi+1 zużycie ogó-

łem w kolejnym (i+1) roku kalendarzowym, J.

Przyjęta w pracy metodyka analizy, dotycząca sposobu gromadzenia i przetwarzania

informacji o rocznych poziomach zużycia wybranych nośników energii, jest zgodna z

zalecaną w opracowaniach [1,6].

3. ANALIZA WYNIKÓW ZUŻYCIA STOSOWANYCH NOŚNIKÓW ENERGII

3.1. Węgiel kamienny

Węgiel kamienny jest nieodnawialnym źródłem energii stosowanym powszechnie jako pali-

wo. W gospodarstwach domowych grube i średnie sortymenty węgla wykorzystywane są

głównie do ogrzewania pomieszczeń i przygotowania wody użytkowej w domach jednoro-

dzinnych [18].

Na przestrzeni lat 2005-2015 zaobserwowano trend wzrostowy poziomu zużycia węgla ka-

miennego w gospodarstwach domowych w Polsce (rys. 3).

Rys. 3. Wyniki zmian zużycia węgla kamiennego w gospodarstwach domowych w Polsce [16]

Największe zużycie węgla wynoszące 291,1 PJ odnotowano w 2012 r., a najmniejsze 211 PJ

w 2005 r., zatem maksymalna względna zmiana zużycia węgla (WZZmax) w analizowanym

okresie wynosiła 38% (tab. 2). Najwyższy udział zużycia węgla kamiennego w odniesieniu do

zużycia energii w gospodarstwach domowych ustalono na poziomie 33,5% w 2012 r., a

najniższy 27,1% w 2005 r., zatem maksymalna zmiana udziału zużycia węgla (ZUZmax) w

analizowanym okresie wynosiła 6,4 p.p. Okresowe zużycie węgla kamiennego (Zo) w kraju

zwiększyło się o 42,5 PJ, co stanowi wzrost okresowego tempa zmian zużycia (TZZo) o 20,1%

w 2015 r. w stosunku do poziomu zużycia węgla z 2005 r.

Tabela 2 Maksymalne względne zmiany i maksymalne zmiany udziału zużycia oraz okresowe tempo zmian

zużycia węgla kamiennego w gospodarstwach domowych na przestrzeni lat 2005-2015 [16]

Wskaźniki dotyczące zużycia węgla kamiennego

WZZmax ZUZmax Zo TZZo

% p.p. PJ %

38,0 6,4 42,5 20,1

W 2006 r., 2008 r., 2010 r. i w 2012 r. stwierdzono w kraju dodatnie roczne tempo zmian

zużycia węgla kamiennego (TZZr) w gospodarstwach domowych, przy czym najwyższy

25,8% wzrost odnotowano w 2012 r. (tab. 3). W pozostałych latach zaobserwowano ujemne

roczne tempo zmian zużycia węgla, przy czym najwyższy 18,9% spadek odnotowano w

2011 r.

Tabela 3 Roczne tempo zmian zużycia węgla kamiennego w krajowych gospodarstwach domowych [16]

Rok TZZr

Rok TZZr

% %

2006 17,3 2011 –18,9

2007 –11,4 2012 25,8

2008 6,8 2013 –1,1

2009 –0,1 2014 –10,6

2010 21,9 2015 –1,5

3.2. Ciepło sieciowe

Ciepło może występować jako pierwotny lub wtórny nośnik energii. Ciepło pierwotne

pozyskiwane jest z naturalnych źródeł energii odnawialnej (energia słoneczna i geotermalna)

[5], zaś ciepło wtórne z procesów spalania paliw lub w wyniku przemiany energii

elektrycznej w ciepło. W zależności od lokalnych uwarunkowań do gospodarstw domowych

dostarczane jest ciepło systemem rurociągów ciepłowniczych lub generowane jest

bezpośrednio przez odbiorcę [11].

Rys. 4. Wyniki zmian zużycia ciepła sieciowego w gospodarstwach domowych w Polsce [16]

Na przestrzeni lat 2005-2015 zaobserwowano trend spadkowy poziomu zużycia ciepła

sieciowego w gospodarstwach domowych w Polsce (rys. 4), za wyjątkiem 2010 r., w którym

odnotowano największe zużycie ciepła wynoszące 195 PJ. Najmniejsze zużycie ciepła

wynoszące 162,5 PJ ustalono w 2015 r., zatem maksymalna względna zmiana zużycia ciepła

(WZZmax) w analizowanym okresie wynosiła 20% (tab. 4). Najwyższy udział zużycia ciepła

sieciowego w odniesieniu do zużycia energii w gospodarstwach domowych ustalono na

poziomie 24,4% w 2005 r., a najniższy 20,4% w 2013 r., zatem maksymalna zmiana udziału

zużycia ciepła (ZUZmax) w analizowanym okresie wynosiła 4 p.p. Okresowe zużycie ciepła

sieciowego (Zo) w kraju zmniejszyło się o 27,5 PJ, co stanowi spadek okresowego tempa

zmian zużycia (TZZo) o 14,5% w 2015 r. w stosunku do poziomu zużycia ciepła z 2005 r.

Tabela 4 Maksymalne względne zmiany i maksymalne zmiany udziału zużycia oraz okresowe tempo zmian

zużycia ciepła sieciowego w gospodarstwach domowych na przestrzeni lat 2005-2015 [16]

Wskaźniki dotyczące zużycia ciepła sieciowego

WZZmax ZUZmax Zo TZZo

% p.p. PJ %

20,0 4,0 –27,5 –14,5

W latach 2009-2010 i w 2012 r. stwierdzono w kraju dodatnie roczne tempo zmian zużycia

ciepła sieciowego (TZZr) w gospodarstwach domowych, przy czym najwyższy 9,9% wzrost w

2010 r. wynikał głównie z mroźnej zimy (tab. 5). W pozostałych latach zaobserwowano

ujemne roczne tempo zmian zużycia ciepła, przy czym najwyższe spadki odnotowano w

kraju: w 2011 r. (–10,3%) i w 2014 r. (–7,4%), co w dużej mierze wynikało z łagodniejszej

aury w trakcie okresu grzewczego.

Tabela 5 Roczne tempo zmian zużycia ciepła sieciowego w krajowych gospodarstwach domowych [16]

Rok TZZr

Rok TZZr

% %

2006 –2,6 2011 –10,3

2007 –2,7 2012 2,9

2008 –2,8 2013 –2,2

2009 1,4 2014 –7,4

2010 9,9 2015 –0,3

3.3. Gaz ziemny

Gaz ziemny jako paliwo wykorzystywany jest w gospodarstwach domowych posiadających

dostęp do sieci przesyłowej i dystrybucyjnej. Zazwyczaj w gospodarstwach stosowany jest

on głównie jako źródło zasilania domowych kuchenek gazowych oraz jako paliwo przezna-

czone do celów grzewczych [12].

Na przestrzeni lat 2005-2015 zaobserwowano trend zmienny poziomu zużycia gazu ziemnego

w gospodarstwach domowych w Polsce (rys. 5).

Rys. 5. Wyniki zmian zużycia gazu ziemnego w gospodarstwach domowych w Polsce [16]

Największe zużycie gazu ziemnego wynoszące 148,4 PJ odnotowano w 2010 r., a najmniejsze

131,5 PJ w 2008 r., zatem maksymalna względna zmiana zużycia gazu ziemnego (WZZmax)

w analizowanym okresie wynosiła 12,9% (tab. 6). Najwyższy udział zużycia gazu ziemnego

w odniesieniu do zużycia energii w gospodarstwach domowych ustalono na poziomie 17,4%

w 2005 r., a najniższy 16,3% w 2012 r., zatem maksymalna zmiana udziału zużycia gazu

ziemnego (ZUZmax) w analizowanym okresie wynosiła 1,1 p.p. Okresowe zużycie gazu ziem-

nego (Zo) w kraju zmniejszyło się o 2,9 PJ, co stanowi spadek okresowego tempa zmian zu-

życia (TZZo) o 2,2% w 2015 r. w stosunku do poziomu zużycia gazu ziemnego z 2005 r.

Tabela 6 Maksymalne względne zmiany i maksymalne zmiany udziału zużycia oraz okresowe tempo zmian

zużycia gazu ziemnego w gospodarstwach domowych na przestrzeni lat 2005-2015 [16]

Wskaźniki dotyczące zużycia gazu ziemnego

WZZmax ZUZmax Zo TZZo

% p.p. PJ %

12,9 1,1 –2,9 –2,2

W latach 2007-2008, w 2011 r. i w 2014 r. stwierdzono w kraju ujemne roczne tempo zmian

zużycia gazu ziemnego (TZZr) w gospodarstwach domowych, przy czym najwyższy 8,7%

spadek odnotowano w 2011 r. (tab. 7). W pozostałych latach zaobserwowano dodatnie roczne

tempo zmian zużycia gazu ziemnego, przy czym najwyższy 10,1% wzrost odnotowano

w 2010 r.

Tabela 7 Roczne tempo zmian zużycia gazu ziemnego w krajowych gospodarstwach domowych [16]

Rok TZZr

Rok TZZr

% %

2006 2,6 2011 –8,7

2007 –4,4 2012 4,4

2008 –0,9 2013 1,3

2009 2,6 2014 –8,1

2010 10,1 2015 0,5

3.4. Biomasa stała

Biomasa jest najbardziej powszechnym i ogólnie dostępnym paliwem w postaci drewna i od-

padów drzewnych, pozostałości z produkcji rolnej (słoma) oraz roślin energetycznych (wierz-

ba). Paliwa biomasowe mogą być spalane w całości lub w postaci zrębek, peletu czy brykietu.

W analizie biomasę stałą stanowią głównie torf i drewno, które stosowane są od lat głównie

przez indywidualne gospodarstwa domowe, szczególnie na wsi. Rozwój technologii

i dostęp do nowoczesnych urządzeń o wysokiej sprawności pozwala na szerokie zastosowanie

biomasy stałej, zwłaszcza w indywidualnych gospodarstwach domowych, do wytwarzania

ciepła oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej [14].

Na przestrzeni lat 2005-2015 zaobserwowano trend wzrostowy poziomu zużycia biomasy

stałej w gospodarstwach domowych w Polsce (rys. 6).

Rys. 6. Wyniki zmian zużycia biomasy stałej w gospodarstwach domowych w Polsce [16]

Największe zużycie biomasy stałej wynoszące 116,9 PJ odnotowano zarówno w 2012 r. i w

2013 r., natomiast najmniejsze 100,7 PJ w 2005 r., zatem maksymalna względna zmiana

zużycia biomasy stałej (WZZmax) w analizowanym okresie wynosiła 16% (tab. 8). Najwyższy

udział zużycia biomasy stałej w odniesieniu do zużycia energii w gospodarstwach domowych

ustalono na poziomie 14,4% w 2011 r., a najniższy 12,7% w 2010 r., zatem maksymalna

zmiana udziału zużycia biomasy stałej (ZUZmax) w analizowanym okresie wynosiła 1,7 p.p.

Okresowe zużycie biomasy stałej (Zo) w kraju zwiększyło się o 4,8 PJ, co stanowi wzrost

okresowego tempa zmian zużycia (TZZo) o 4,7% w 2015 r. w stosunku do poziomu zużycia

biomasy stałej z 2005 r.

Tabela 8 Maksymalne względne zmiany i maksymalne zmiany udziału zużycia oraz okresowe tempo zmian

zużycia biomasy stałej w gospodarstwach domowych na przestrzeni lat 2005-2015 [16]

Wskaźniki dotyczące zużycia biomasy stałej

WZZmax ZUZmax Zo TZZo

% p.p. PJ %

16,0 1,7 4,8 4,7

W latach 2007 r. i w 2014 r. stwierdzono w kraju ujemne roczne tempo zmian zużycia bioma-

sy stałej (TZZr) w gospodarstwach domowych, przy czym najwyższy 9,8% spadek

odnotowano w 2014 r. (tab. 9). W 2009 r., 2013 r. i w 2015 r. tempo zmian zużycia biomasy

stałej kształtowało się na niezmiennym poziomie 0%, natomiast w pozostałych latach

zaobserwowano dodatnie roczne tempo zmian zużycia biomasy, przy czym najwyższy 10%

wzrost odnotowano w 2010 r.

Tabela 9 Roczne tempo zmian zużycia biomasy stałej w krajowych gospodarstwach domowych [16]

Rok TZZr

Rok TZZr

% %

2006 3,8 2011 2,0

2007 –2,4 2012 1,6

2008 0,5 2013 0,0

2009 0,0 2014 –9,8

2010 10,0 2015 0,0

3.5. Energia elektryczna

Proces wytwarzania energii elektrycznej odbywa się głównie z ciepła, uzyskanego w wyniku

spalania bądź współspalania paliw, w elektrowniach zawodowych oraz elektrociepłowniach

[5,20]. Możliwe jest również pozyskiwanie energii elektrycznej w elektrowniach jądrowych,

bądź w wyniku pośredniej lub bezpośredniej konwersji energii promieniowania słonecznego

w kolektorach słonecznych lub ogniwach fotowoltaicznych [15].

Na przestrzeni lat 2005-2015 zaobserwowano trend wzrostowy poziomu zużycia energii elek-

trycznej w gospodarstwach domowych w Polsce (rys. 7).

Rys. 7. Wyniki zmian zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach domowych w Polsce [16]

Największe zużycie energii elektrycznej 103 PJ odnotowano w 2010 r., a najmniejsze 90,2 PJ

w 2005 r., zatem maksymalna względna zmiana zużycia energii elektrycznej (WZZmax)

w analizowanym okresie wynosiła 14,2% (tab. 10). Najwyższy udział zużycia energii elek-

trycznej w odniesieniu do zużycia energii w gospodarstwach domowych ustalono na

poziomie 12,9% w 2015 r., a najniższy 11,6% zarówno w 2005 r. i w 2010 r., zatem

maksymalna zmiana udziału zużycia energii elektrycznej (ZUZmax) w analizowanym okresie

wynosiła 1,3 p.p. Okresowe zużycie energii elektrycznej (Zo) w kraju zwiększyło się o

11,6 PJ, co stanowi wzrost okresowego tempa zmian zużycia (TZZo) o 12,8% w 2015 r. w

stosunku do poziomu zużycia energii elektrycznej z 2005 r.

Tabela 10 Maksymalne względne zmiany i maksymalne zmiany udziału zużycia oraz okresowe tempo zmian

zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach domowych na przestrzeni lat 2005-2015 [16]

Wskaźniki dotyczące zużycia energii elektrycznej

WZZmax ZUZmax Zo TZZo

% p.p. PJ %

14,2 1,3 11,6 12,8

W 2007 r., 2011 r. i w 2014 r. stwierdzono w kraju ujemne roczne tempo zmian zużycia ener-

gii elektrycznej (TZZr) w gospodarstwach domowych, przy czym najwyższy 1,3% spadek

odnotowano w 2014 r. (tab. 11). W pozostałym okresie ustalono dodatnie roczne tempo zmian

zużycia energii elektrycznej, przy czym najwyższy 5,6% wzrost odnotowano

w 2006 r.

Tabela 11 Roczne tempo zmian zużycia energii elektrycznej w krajowych gospodarstwach domowych [16]

Rok TZZr

Rok TZZr

% %

2006 5,6 2011 –1,2

2007 –0,4 2012 0,2

2008 2,8 2013 0,4

2009 1,5 2014 –1,3

2010 3,9 2015 0,7

3.6. Gaz ciekły

Gaz ciekły (LPG) to źródło energii stanowiące mieszaninę skroplonych gazów węglowodo-

rowych (propan i butan). Węglowodory te są pozyskiwane podczas wydobywania ropy naf-

towej i gazu ziemnego oraz przerobu ropy naftowej. LPG jest przechowywany w postaci cie-

kłej w zbiornikach lub butlach pod ciśnieniem, a używany w postaci gazowej.

W gospodarstwach domowych stosowany jest głównie jako źródło zasilania domowych

kuchenek gazowych, grilli gazowych, kuchenek turystycznych oraz jako paliwo do zasilania

różnego typu urządzeń grzewczych (promienniki gazowe, nagrzewnice) oraz pojazdów [4].

Na przestrzeni lat 2005-2015 zaobserwowano trend spadkowy poziomu zużycia gazu ciekłego

w gospodarstwach domowych w Polsce (rys. 8).

Największe zużycie gazu ciekłego 26 PJ odnotowano w 2005 r., a najmniejsze 20,8 PJ w

2009 r., zatem maksymalna względna zmiana zużycia gazu ciekłego (WZZmax) w

analizowanym okresie wynosiła 25% (tab. 12). Najwyższy udział zużycia gazu ciekłego

w odniesieniu do zużycia energii w gospodarstwach domowych ustalono na poziomie 3,4% w

2005 r., a najniższy 2,6% w 2006 r. i w 2013 r., zatem maksymalna zmiana udziału zużycia

gazu ciekłego (ZUZmax) w analizowanym okresie wynosiła 0,8 p.p. Okresowe zużycie gazu

ciekłego (Zo) w kraju zmniejszyło się o 4,6 PJ, co stanowi spadek okresowego tempa zmian

zużycia (TZZo) o 17,8% w 2015 r. w stosunku do poziomu zużycia gazu ciekłego z 2005 r.

Rys. 8. Wyniki zmian zużycia gazu ciekłego w gospodarstwach domowych w Polsce [16]

Tabela 12 Maksymalne względne zmiany i maksymalne zmiany udziału zużycia oraz okresowe tempo zmian

zużycia gazu ciekłego w gospodarstwach domowych na przestrzeni lat 2005-2015 [16]

Wskaźniki dotyczące zużycia gazu ciekłego

WZZmax ZUZmax Zo TZZo

% p.p. PJ %

25,0 0,8 –4,6 –17,8

W latach 2007 r., 2010 r. i w 2014 r. stwierdzono w kraju dodatnie roczne tempo zmian

zużycia gazu ciekłego (TZZr) w gospodarstwach domowych, przy czym najwyższy 22,7%

wzrost odnotowano w 2010 r. (tab. 13). W 2012 r. tempo zmian wyniosło 0%, natomiast w

pozostałych latach zaobserwowano ujemne roczne tempo zmian zużycia gazu ciekłego, przy

czym najwyższy 18,2% spadek odnotowano w 2006 r.

Tabela 13 Roczne tempo zmian zużycia gazu ciekłego w krajowych gospodarstwach domowych [16]

Rok TZZr

Rok TZZr

% %

2006 –18,2 2011 –7,4

2007 2,2 2012 0,0

2008 –2,2 2013 –6,0

2009 –2,2 2014 1,4

2010 22,7 2015 –5,1

3.7. Lekki olej opałowy

Lekki olej opałowy to nowoczesne paliwo grzewcze stosowane w gospodarstwach domowych

do zasilania kotłów centralnego ogrzewania w domach jednorodzinnych [19].

Na przestrzeni lat 2005-2015 zaobserwowano trend spadkowy poziomu zużycia lekkiego ole-

ju opałowego w gospodarstwach domowych w Polsce (rys. 9).

Rys. 9. Wyniki zmian zużycia lekkiego oleju opałowego w gospodarstwach domowych w Polsce [16]

Największe zużycie lekkiego oleju opałowego wynoszące 19,7 PJ odnotowano w latach 2005-

2007, a najmniejsze 3 PJ w latach 2014-2015, zatem maksymalna względna zmiana zużycia

lekkiego oleju opałowego (WZZmax) w analizowanym okresie wynosiła aż 554,1% (tab. 14).

Najwyższy udział zużycia lekkiego oleju opałowego w odniesieniu do zużycia energii w

gospodarstwach domowych ustalono na poziomie 2,6% w 2005 r. i w 2007 r.,

a najniższy 0,4% w latach 2012-2015, zatem maksymalna zmiana udziału zużycia lekkiego

oleju opałowego (ZUZmax) w analizowanym okresie wynosiła 2,2 p.p. Okresowe zużycie lek-

kiego oleju opałowego (Zo) w kraju zmniejszyło się o 16,7 PJ, co stanowi spadek okresowego

tempa zmian zużycia (TZZo) aż o 84,7% w 2015 r. w stosunku do poziomu zużycia lekkiego

oleju opałowego z 2005 r.

Tabela 14 Maksymalne względne zmiany i maksymalne zmiany udziału zużycia oraz okresowe tempo zmian

zużycia lekkiego oleju opałowego w gospodarstwach domowych na przestrzeni lat 2005-2015 [16]

Wskaźniki dotyczące zużycia lekkiego oleju opałowego

WZZmax ZUZmax Zo TZZo

% p.p. PJ %

554,1 2,2 –16,7 –84,7

Jedynie w 2011 r. stwierdzono w kraju dodatnie roczne tempo zmian zużycia lekkiego oleju

opałowego (TZZr) w gospodarstwach domowych wynoszące 4,7% (tab. 15). W latach 2006-

2007, 2010 r. i w 2015 r. tempo zmian zużycia lekkiego oleju opałowego kształtowało się na

niezmiennym poziomie 0%, natomiast w pozostałym okresie ustalono ujemne roczne tempo

zmian zużycia lekkiego oleju opałowego, przy czym najwyższy 65% spadek odnotowano

w 2009 r.

Tabela 15 Roczne tempo zmian zużycia lekkiego oleju opałowego w krajowych gospodarstwach domowych [16]

Rok TZZr

Rok TZZr

% %

2006 0,0 2011 4,7

2007 0,0 2012 –20,9

2008 –33,4 2013 –8,0

2009 –65,0 2014 –14,0

2010 0,0 2015 0,0

3.8. Pozostałe nośniki energii

W analizie pozostałe nośniki energii stanowią: węgiel brunatny, koks i półkoks, energia wody

i wiatru oraz energia geotermalna. Ze względu na dostępność i cenę w indywidualnym

ogrzewnictwie węgiel brunatny, koks i półkoks są spalane sporadycznie. Także rozwiązania w

zakresie OZE nie stanowią obecnie istotnej formy pozyskiwania energii w gospodarstwach

domowych; nadal niezbędne jest techniczne i finansowe wsparcie indywidualnych odbiorców

przez organy szczebla samorządowego (UMiG) i wojewódzkiego (UM, WFOŚiGW) w tym

zakresie.

Na przestrzeni lat 2005-2015 zaobserwowano trend wzrostowy poziomu zużycia pozostałych

nośników energii w gospodarstwach domowych w Polsce (rys. 10).

Największe zużycie pozostałych nośników energii wynoszące 11,1 PJ odnotowano w 2010 r.,

a najmniejsze 1,5 PJ w 2008 r., zatem maksymalna względna zmiana zużycia pozostałych

nośników energii (WZZmax) w analizowanym okresie wynosiła aż 630% (tab. 16). Najwyższy

udział zużycia pozostałych nośników energii w odniesieniu do zużycia energii w

gospodarstwach domowych ustalono na poziomie 1,3% w 2009 r., a najniższy 0,2% w

2008 r., zatem maksymalna zmiana udziału zużycia pozostałych nośników energii (ZUZmax) w

analizowanym okresie wynosiła 1,1 p.p. Okresowe zużycie pozostałych nośników energii (Zo)

w kraju zwiększyło się o 4,3 PJ, co stanowi wzrost okresowego tempa zmian zużycia (TZZo)

aż o 80,8% w 2015 r. w stosunku do poziomu zużycia pozostałych nośników energii z 2005 r.

Rys. 10. Wyniki zmian zużycia pozostałych nośników energii w gospodarstwach domowych w Polsce [16]

Tabela 16 Maksymalne względne zmiany i maksymalne zmiany udziału zużycia oraz okresowe tempo zmian

zużycia pozostałych nośników energii w gospodarstwach domowych na przestrzeni lat 2005-2015 [16]

Wskaźniki dotyczące zużycia pozostałych nośników energii

WZZmax ZUZmax Zo TZZo

% p.p. PJ %

630,0 1,1 4,3 80,8

W latach 2009-2010, 2012-2013 stwierdzono w kraju dodatnie roczne tempo zmian zużycia

pozostałych nośników energii (TZZr) w gospodarstwach domowych, przy czym najwyższy aż

571% wzrost odnotowano w 2009 r. (tab. 17). W pozostałych latach zaobserwowano ujemne

roczne tempo zmian zużycia pozostałych nośników energii, przy czym najwyższy 51,9% spa-

dek odnotowano w 2007 r.

Tabela 17 Roczne tempo zmian zużycia pozostałych nośników energii w krajowych gospodarstwach domowych

[16]

Rok TZZr

Rok TZZr

% %

2006 –31,4 2011 –11,8

2007 –51,9 2012 0,1

2008 –13,4 2013 8,3

2009 571,0 2014 –7,5

2010 8,8 2015 –2,0

4. PODSUMOWANIE

Na przestrzeni lat 2005-2015 zużycie energii w gospodarstwach domowych stanowiło

(17,820,3)% zużycia energii pierwotnej w kraju, ulegając maksymalnej względnej zmianie

na poziomie 14,8%, przy maksymalnej zmianie udziału zużycia wynoszącej 2,5 p.p.

Procentowy udział zużycia stosowanych nośników energii w gospodarstwach domowych w

2015 r. wynosił dla: węgla kamiennego 32,1%, ciepła sieciowego 20,6%, gazu ziemnego

16,7%, biomasy stałej 13,4%, energii elektrycznej 12,9%, gazu ciekłego 2,7%, lekkiego oleju

opałowego 0,4% i pozostałych nośników energii 1,2%.

W analizowanym okresie najwyższe poziomy maksymalnej względnej zmiany zużycia

(WZZmax) nośnika energii w gospodarstwach domowych ustalono dla pozostałych nośników

energii, lekkiego oleju opałowego, węgla kamiennego, gazu ciekłego i ciepła sieciowego, a

najniższe poziomy dla gazu ziemnego, energii elektrycznej i biomasy stałej.

W analizowanym okresie najwyższe poziomy maksymalnej zmiany udziału zużycia (ZUZmax)

nośnika energii w gospodarstwach domowych ustalono dla węgla kamiennego, ciepła

sieciowego, lekkiego oleju opałowego i biomasy stałej, a najniższe poziomy dla energii

elektrycznej, gazu ziemnego, pozostałych nośników energii i gazu ciekłego.

W analizowanym okresie największe przyrosty okresowego zużycia (Zo) nośnika energii w

gospodarstwach domowych ustalono dla węgla kamiennego, energii elektrycznej, biomasy

stałej i pozostałych nośników energii, a największe ubytki dla ciepła sieciowego, lekkiego

oleju opałowego, gazu ciekłego i ziemnego.

W analizowanym okresie najwyższe wzrosty okresowego tempa zmian zużycia (TZZo) nośni-

ka energii w gospodarstwach domowych ustalono dla pozostałych nośników energii, węgla

kamiennego, energii elektrycznej i biomasy stałej, a najwyższe spadki dla lekkiego oleju

opałowego, gazu ciekłego, ciepła sieciowego i gazu ziemnego.

W analizowanym okresie, w przypadku większości lat, ustalono dodatnie wartości rocznego

tempa zmian zużycia (TZZr) nośnika energii w gospodarstwach domowych dla energii

elektrycznej, biomasy stałej i gazu ziemnego, a ujemne wartości dla ciepła sieciowego, gazu

ciekłego, węgla kamiennego, pozostałych nośników energii i lekkiego oleju opałowego.

LITERATURA

[1] ARE 2000: Metodologia sporządzania regionalnych bilansów paliw i energii dla

wskazanych paliw i nośników energii. Agencja Rynku Energii, Warszawa 2000.

[2] ARE 2003: Zużycie paliw i energii w gospodarstwach domowych i indywidualnych

gospodarstwach rolnych. Wyniki badania ankietowego. Agencja Rynku Energii,

Warszawa 2003.

[3] Bednorz J.: Wpływ „Energy Road Map 2050” na rozwój społeczno-gospodarczy Polski.

Polityka Energetyczna – Energy Policy Journal 2013, T. 16, Z. 3, str. 115-128.

[4] Błaszkiewicz Z., Rogowska D.: LPG – mieszanina propan-butan – aspekty normaliza-

cyjne. Nafta-Gaz 2016, nr 11, str. 992-997.

[5] Górecka-Zbrońska A.: Aspekty wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych w polskiej

energetyce zawodowej. Rynek Energii 2016, nr 1 (122), str. 46-53.

[6] GUS 2006: Zasady metodyczne sprawozdawczości statystycznej z zakresu gospodarki

paliwami i energią oraz definicje stosownych pojęć. Zeszyty metodyczne i klasyfikacje.

Warszawa 2006.

[7] GUS 2006-2016: Gospodarka paliwowo-energetyczna w latach 2005-2015. Informacje

i opracowania statystyczne. Warszawa.

[8] GUS 2006-2016: Zużycie paliw i nośników energii. Informacje i opracowania

statystyczne. Warszawa.

[9] GUS 2012: Zużycie energii w gospodarstwach domowych w 2009 r. Informacje i

opracowania statystyczne. Warszawa 2012.

[10] GUS 2017: Zużycie energii w gospodarstwach domowych w 2015 r. Informacje i

opracowania statystyczne. Warszawa 2017.

[11] Iwan A., Paska J.: Symulacja mikrokogeneracyjnej produkcji ciepła w gospodarstwach

domowych na przykładzie wybranych technologii. Monografie - Politechnika Lubelska.

Rynek energii elektrycznej. Energetyka rozproszona (red. Połecki Z.), str. 38-52, Lublin

2016.

[12] Kaliski M., Sikora S., Szurlej A., Janusz P.: Wykorzystanie gazu ziemnego w

gospodarstwach domowych w Polsce. Nafta-Gaz 2011, nr 2, str.126-134.

[13] Malko J., Wilczyński A., Wojciechowski H.: Bezpieczeństwo energetyczne, dostępność

energii i zrównoważony rozwój a strategia unii energetycznej. Rynek Energii 2015, nr 2

(116), str. 10-17.

[14] Mirowski T. Orzechowska M.: Wykorzystanie paliw biomasowych w ogrzewnictwie

indywidualnym na obszarach zagrożonych niską emisją. Polityka Energetyczna –

Energy Policy Journal 2015, T. 18, Z. 4, str. 75-88.

[15] Mirowski T., Sornek K.: Potencjał energetyki prosumenckiej w Polsce na przykładzie

mikroinstalcji fotowoltaicznych w budownictwie indywidualnym. Polityka Energetyczna

– Energy Policy Journal 2015, T. 18, Z. 2, str. 73-84.

[16] Opracowanie własne sporządzone na podstawie danych GUS [7-10].

[17] Pawlak J.: Wpływ cen surowców kopalnych na ceny nośników energii w Polsce. Pro-

blemy Inżynierii Rolniczej 2014, z. 1 (83), str. 31-42.

[18] Stala-Szlugaj K.: Sektor drobnych odbiorców węgla kamiennego – trendy zmian popytu

i podaży w latach 1999–2013. Polityka Energetyczna – Energy Policy Journal 2015, T.

18, Z. 3, str. 49-60.

[19] Wojtasik M., Żak G., Jakóbiec J.: Nowe trendy w produkcji lekkiego oleju opałowego.

Przemysł Chemiczny 2016, T. 95, nr 1, str. 138-141.

[20] Zaporowski B.: Kierunki rozwoju źródeł wytwórczych energii elektrycznej. Polityka

Energetyczna – Energy Policy Journal 2014, T. 17, Z. 3, str. 169-180.

[21] Zbroński D.: Tempo zmian zużycia wybranych paliw i nośników energii w

poszczególnych województwach. Rynek Energii 2015, nr 5 (120), str. 11-23.

[22] Zbroński D.: Ocena zużycia ciepła i energii elektrycznej w gospodarstwach domowych

w latach 2006-2014. Rynek Energii 2016, nr 3 (124), str. 32-42.

CHANGE OF ENERGY CONSUMPTION STRUCTURE IN HOUSEHOLDS

IN CONTEXT OF USED ENERGY CARRIERS

Key words: households, consumption of energy, energy carriers

Summary. The expectations of the residents of households, which in Poland was more than 13.4 million in

2015, connected with improvement the standard of their living conditions, require to provide regular revenues

and safe supplies of low-cost energy carriers. The annual indicators of the consumption of major energy and

their rate of change are used in the assessment of the living standard of people and their forecasts. The used

energy carriers, which consumption in households are presented in the global structure of Poland, were analyzed

on the basis of the data by Central Statistical Office. In addition, the maximum relative changes of consumption

and the maximum changes of consumption share, as well as the periodic and annual rate of changes consumption

of selected energy carriers in households over the years 2005-2015 have been determined in article.

Daniel Zbroński, dr inż., adiunkt, Instytut Maszyn Cieplnych, Wydział Inżynierii Mecha-

nicznej i Informatyki, Politechnika Częstochowska. Zainteresowania naukowe: przeróbka

kopalin użytecznych, gospodarka paliwowo-energetyczna, gospodarka odpadami komunal-

nymi, termiczna utylizacja paliw i odpadów. Członek Komisji Ochrony Środowiska i Gospo-

darki Odpadami PAN O/Katowice. e-mail: zbronski@imc.pcz.czest.pl

Aleksandra Górecka-Zbrońska, dr inż., adiunkt, Instytut Maszyn Cieplnych, Wydział Inży-

nierii Mechanicznej i Informatyki, Politechnika Częstochowska. Zainteresowania naukowe:

przeróbka kopalin użytecznych, gospodarka paliwowo-energetyczna, spalanie i współspalanie

paliw. Członek Komisji Ochrony Środowiska i Gospodarki Odpadami PAN O/Katowice. e-

mail: gorecka@imc.pcz.czest.pl