s12tim18
DESCRIPTION
chemistry grade 12TRANSCRIPT
-
5/28/2018 s12tim18
1/161
-
5/28/2018 s12tim18
2/161
i
ridhk oHdj12 jk fYa%Ksh
.=re udf.damfoaY ix.%yh^2009 jif isg ls%hd;aul f&
oHd" fi!LH yd Ydl wOHdmk fomd;fka;=joHd yd ;dlaIK mSGh
cd;sl wOHdmk wdh;kh
-
5/28/2018 s12tim18
3/161
ii
ridhk oHdj12 jk fYa%Ksh
.=re udf.damfoaY ix.%yh^2009 jif isg ls%hd;aul f&
cd;sl wOHdmk wdh;kh
m%:u uqo%Kh - 2009
oHd" fi!LH yd Ydl wOHdmk fomd;fka;=jcd;sl wOHdmk wdh;kh
uqo%Kh -
-
5/28/2018 s12tim18
4/161
iii
wOHCI ckrd,a;=udf.a mKsvh
jI 2007 6 iy 10 hk fYa%Ksj,g ykajd fok ,o ksmqK;d mdol bf.kq
b.eka m%fYh l%ufhka jika jir 7" 8" yd 11 hk fYa%Ksj, Ih ud,djinkaOfhka o fhdod .kakd ,o w;r 2009 jif th w'fmd'i^W$fm
-
5/28/2018 s12tim18
5/161
iv
ix{dmkh
okakd foa mj;ajd f.k hdug yd mQjfhka;SrKh lrk ,o foabf.kSug ld,hla;siafia
lghq;= lsrSu ksid" mj;sk foa kej; f.dv keSug mjd wo wmg yelshdj we;af;a iqjYfhks' mdi,augf bf.kq-b.eka l%shdj,sfha uyd mudK fjkila we;s lrka
fodrg jk fuu oa;shsl wOHdmkh ms
-
5/28/2018 s12tim18
6/161
v
jvd iqfYaIS h' fl ld,Sk h' B
-
5/28/2018 s12tim18
7/161
vi
lKavdh iQodk jkafkaiajlSh wkdjrK iduQyslj;a" ksudKYS,Sj;aiuia; lKavdhug
bosm;a lsughs' bosm;a lsu ms .fIKhla" isiqjrK yd ia;drK fm
-
5/28/2018 s12tim18
8/161
vii
WmfoaYkh ( uydpdh ,d,a fmfrd - wOHlaI ckrd,acd;sl wOHdmk wdh;kh'
wdpdh whs' t,a' .sksf.a - iyldr wOHlaI ckrd,acd;sl wOHdmk wdh;kh'
wCIKh ( iS' t' wd' weka;ksuy;d - wOHlaI oHd" fi!LH ydYdl wOHdmk &cd;sl wOHdmk wdh;kh'
Ih inkalrKh(ta' ' ta' o is,ajd uy;d - jHdmD;s lKavdh kdhl^ridhk oHdj&jHdmD;sks,Odcd;sl wOHdmk wdh;kh'
Ihud,d lgqj ( wNHka;r
iS' t' wd' weka;ks uy;d - wOHlaI oHd" fi!LH ydYdl wOHdmk &cd;sl wOHdmk wdh;kh'
ta' ' ta' o is,ajd uy;d - jHdmD;slKavdh kdhl^ridhk oHdj&jHdmD;sks,Od
v' ta' iqu;smd, uy;d - jHdmD;s ks,Odt,a' fla' jvqf.a uy;d - jHdmD;sks,Odud,skS rd.jpd h - jHdmD;sks,Od
ndysruydpdh t' ' .=KjOk - fld
-
5/28/2018 s12tim18
9/161
viii
wd' tka' ' nKavdr uhd - Ourdc oHd,h" uykqjr'mS' ' tia' fmruqK uhd - mskakj, uOH uyd oHd,h" rUqlalknka, rKisxy uhd - fjia,soHd,h" fnd/,a,'iS' tka' ta' fmfrd fukh - foand,sld oHd,h" fnd/,a,'t' tka' tia' chiQh h - u,shfoaj nd,sld oHd,h" l=reKE.,'B' ' mS' OujxY h - idka; mdjq`M oHd,h" ,d.sh'Nd o is,ajd h - idka; mdjq`M oHd,h" ,d.sh'
msgljr ksudKh - wd' wd' fla' m;srK hcd;sl wOHdmk wdh;kh'
m.Kl ieliSu - wd' wd' fla' m;srK h
cd;sl wOHdmk wdh;kh'wd' ta' ' whs' oikdhl hcd;sl wOHdmk wdh;kh'
fj wvh - www.nie.lk
O iydh - ux., je,smsh uhdcd;sl wOHdmk wdh;kh'moaud rjOk h
rx;a ohdjxY uhd
cd;sl wOHdmk wdh;kh'
-
5/28/2018 s12tim18
10/161
ix
mgqk
msgqj
1'0 wOHCI ckrd,a;=udf.amKsvh ii
2'0 ix{dmkh iii
3.0 im;a odhl;ajh iv
4'0 bf.kqM, yd fhda; bf.kq - b.eka 1 - 144
l%shdldrl
5'0 mdi, mok lr.;a;lafiarelrKh - ye|skau 145
6'0 we.hS ie,iq 147
-
5/28/2018 s12tim18
11/161
1
ksmqK;dj 1'0 ( mod:fha iajNdjh ksKh lsu i|yd bf,lafg%dkslieleiau" bf,lafg%dksl wka;l%shd yd Yla;s yqjudre fhdod
.kshs'
ksmqK;d ugu 1'1 ( mrudKql jHQyh ms
-
5/28/2018 s12tim18
12/161
2
iuia:dksltl u mrudKql%udxlh we;a;d jQ o fjkia ialkaO l%udxl we;a;d jQ omrudKqtu uQ,jHfha iuia:dksl f,i ye|ska f'
kshqla,hsvh ksYa; fm%dafgdak ixLHdjla yd ksYa; kshqfg%dak ixLHdjla iys;mrudKqjla" whkhla" kHIahla fyda ixfhdackh jQmrudKqjlakshqla,hsvhlaf,i ye|skaf'
lsrKYS,;dj
kHIafhaia:dhs;dj Wfoid wia:dhs kHIa iskaa fydawxY= iska fyda lsrKksl=;alsu lsrKYS,;dj f,i ye|ska f'
mrudKqj ms
-
5/28/2018 s12tim18
13/161
3
.hs. iy udiavkaf.a mlaIKfha oS ,;a kslaIK meyeos,s lsu
mrudKql wdlD;s f;dika 'ma,mqu' wdlD;sh
rom' mrudKql wdlD;sh
kHIAh
bf,lafg%dak
wxY=kHIa
mrudKq
wm.ukhjq
wxY=
bf,lafg%dak
Ok wdfrdams; f.da,h
-
5/28/2018 s12tim18
14/161
4
fnda wdlD;sh
fnda wdlD;sh wkqj yhsrcka mrudKqf kHIah
yd bf,lafg%dak mj;sk m
-
5/28/2018 s12tim18
15/161
5
ksmqK;dj 1'0 ( mod:fha iajNdjh ksKh lsu i|yd bf,lafg%dkslieleiau" bf,lafg%dksl wka;l%shd yd Yla;s yqjudrefhdod .kshs'
ksmqK;d ugu 1'2 ( mod:fhaYla;s yqjudre ksKh lrkq msKsi oHq;apqnllsrKj, O;ajh Yaf,aIKh lrhs'
ld,fo ( 05 hs'
bf.kq M, ( ;rx.hl .=K ia;r flfrk rdYs k lr tajd w;r in|;d m%ldY lrhs' oHq;a pqnl jKdj,sfha O mrdi ykajd tu mrdij,g wh;alsrKj,
Nd; i|yd ksoiqka imhhs' W; Wml%u Nd; lrka oDYH mrdih kslaIKh lr tys iajNdjh jd;d
lrhs'
Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la(
;rx. wdhuh yd ixLHd;h jkg oHq;a pqnl ;rx.hl m%f.h -
C= oHq;a pqnl ;rx.hl Yla;sh -
E = hfuys h hkq ksh;hls' th ma,dkala
ksh;h k f'ma,dkala ksh;h } 6'624 10-34J s
fu u`.ska
ixLHd;h wdfrdayKh jkms
-
5/28/2018 s12tim18
16/161
6
oHq;a pqNl jKdj,sfha O mrdij,g wh;a lsrKj, m%fhdack ffhda ;rx. ( rEmjdyskS" .=jka,s udOH Tiafia ikaksfok
lghq;=i|yd fhfoa' laIq ;rx. ( laIq ;rx. Wkaj, l%shdld;ajh fu u`.skais f'
jKdj,SlaI l%u uska flfrk Yaf,aIKlghq;=j, oSfhfoa'
wfOdarla; ;rx. ( fN!; ls;ail m%;sldr lghq;=j, oS fhfoa' ria:md,l ix{d ksl=;a lsf oS yd jKdj,SlaI l%uu`.skaflfrk Yaf,aIK lghq;=j, oSNd; flf'
oDYH ;rx. ( oDIah" PdhdrEm Ys,amh fuu mrdifha;rx. weiqkais f' jK;sl Yaf,aIKfha oS fhfoa'
mdrcnq, ;rx. ( Ic keiSug" uqo,afkdagqwdosfhafhdod we;sryiHixfla; lshug fhfoa' jKdj,SlaI Yaf,aIKj,
oSNd; flf' X- lsrK ( XlsrK PdhdrEm .ekSu yd iaMl wdosfha jHqy
yeoEf oS Nd; flf'
- lsrK ( ms
-
5/28/2018 s12tim18
17/161
7
ksmqK;dj 1'0 ( mod:fhaiajNdjh ksKh lsu i|yd bf,lafg%dkslieleiau" bf,lafg%dksl wka;l%shd yd Yla;s yqjudrefhdod .kshs'
ksmqK;d ugu 1'3 ( mrudKqj, bf,lafg%daksl Yla;s ug ms
-
5/28/2018 s12tim18
18/161
8
wjfYdaIK jKdj,sh
fudapk jKdj,sh
yhsrckays fudapk jKdj,sfha fLd we;s jk wkaou meyeos,s lsu
isyska isre
iys; ;yvq m%siauh
fLd jKdj,sh
W;af;a; wjia:dfmj;sk jdhqksheosh
wika;;sl jKdj,shksheh
m%siauh
isyskaisreiys; ;yvq
''
'
''
' '' '''
wdf,dallnh
,hsudkafY%aKsh
ndufY%aKsh
;rx. wdhduh$nm
n = 1
n = 2
n = 3
n = 5n = 4
l=434
nm
l=486
nm
l=656
nm
400 500 600 700
-
5/28/2018 s12tim18
19/161
9
lafjdkag wxl m%Odk lafjdkag wxlh ^n&
bf,lafg%dakh wh;a m%Odk Yla;s ugu fuuska ksrEmKh flf'
n = 1, 2, 3, ......
Woaos.xY lafjdkag wxlh ^l&bf,lafg%dakh wh;aWmYla;sugu (s, p, d, f, ...)fuu`.skaksrEmKh flf'l= 0, 1, 2, ...... ^n-1&
pqnl lafjdkag wxlh ^ml&
h WmYla;s ugul bf,lafg%dakh mj;akd ldlaIslh (ksoiqka (px, p
y, p
z)
fuuska ksrEmKh flf'm
l= -l,(-l+1),....,0,.....,(l-1), l
neuq lafjdkag wxlh ^ms&
h ldlaIslhl msys bf,lafg%dakhl osYdk;sh ksrEmKh flf'
ms=
-
5/28/2018 s12tim18
20/161
10
* mrudKqjl msys h bf,lafg%dakhl lafjdkag wxl l=,lh ,shd oelaug we;s yelshd w'fmd'i'^W$fm
-
5/28/2018 s12tim18
21/161
11
ksmqK;dj 1'0 ( mod:fhaiajNdjh ksKh lsu i|yd bf,lafg%dkslieleiau" bf,lafg%dksl wka;l%shd yd Yla;s yqjudrefhdod .kshs'
ksmqK;d ugu 1'4 ( mrudKqj, yd whkj, jHqyh yd .=K ksKh lrkqmsKsitajdfha yqfol,d jdhquh mrudKqj, yd whkj, N+
wjia:df bf,lafg%dak kHdi Yaf,aIKh lrhs'
ld,fo ( 07 hs'
bf.kq M, ( bf,lafg%dak msrSf rgdjg wod< uQ,Ou yd kS;s m%ldY lrhs' mrudKql l%udxlh 1 isg 54 olajd jk uQ,jHj, jdhq wjia:df mj;sk
yqol,d mrudKqj, yd whkj, bf,lafg%dak kHdi iu; wdldrhg ,shdolajhs'
Yla;s ugj, yd WmYla;s ugj, ia:dhSbf,lafg%dak kHdi ie,ls,a,g.kskauQ,jHj, wkqhd; whkSlrK Yla;syd m%:u whkSlrK Yla;sp,khmeyeos,s lrhs'
Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la (
Wm Yla;s ugj, mej;sh yels Wmu bf,lafg%dak ixLHd
bf,lafg%dak msf rgdjg wod< uQ,Ou yd kS;s
yqka kS;shiudk Yla;sfhka hq;a ldlaIslj, bf,lafg%dak mj;skqfha tajdfha neuqiudka;r jk mos h' ke;fyd;a hq.au bf,lafg%dak ixLHdj Wmu jk mosh'mjq,S nysIaldr uQ,Ouhfuu uQ,Oufhka lshefjkafka h ldlaIslhl bf,lafg%dak follg jvdmej;sh fkdyels nj hs' ke;fyd;a mrudKqjl h bf,lafg%dakhlai|yd jklafjdkag wxl l=,lh thg u wkkH jk nj hs'&f.dvkexf uQ,Ouhka lshefjkafka ldlaIslj,g bf,lafg%dak msu mjq,S nysIaldr uQ,Ouhg
wkqj hkaldlaIslj, Yla;s wdfrdayKh jk wkqms
-
5/28/2018 s12tim18
22/161
12
WmYla;s ugj, Yla;s wdfrdayKh jk wkqms
-
5/28/2018 s12tim18
23/161
13
fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( wod< kshu yd uQ,Ou fhdod .kskamrudKql l%udxlh 1- 54 olajd uQ,jHj,ska
mjrk ,o lsysmhl bf,lafg%dak kHdi lKavdh jYfhkaf.dvkxjkakg
fhduqlrkak' mjrk ,o uQ,jHj, bf,lafg%dak kHdi ii|katajdfhka jvd;a ia:dhS
kHdi iys; uQ,jH ykd .ekSug i,iajkak' wkqhd; whkSlrK Yla;s yd m%:u whkSlrK Yla;s p,k" bf,lafg%dak
kHdij, ia:dhs;dj weiqfrka .%y lsug fhduq lrkak'
-
5/28/2018 s12tim18
24/161
14
ksmqK;dj 1'0 ( mod:fhaiajNdjh ksKh lsu i|yd bf,lafg%dkslieleiau" bf,lafg%dksl wka;l%shd yd Yla;s yqjudrefhdod .kshs'
ksmqK;d ugu 1'5 ( mrudKqj, yd whkj, jHqyh yd .=K ksKh lrkqmsKsi tajdfhayqfol,d jdhquh mrudKqj, yd whkj,N+ wjia:df bf,lafg%dak kHdi Yaf,aIKh lrhs'
ld,fo ( 07 hs'
bf.kq M, ( bf,lafg%dak kHdi mok lr f.k wdj;s;d j.=j f.dvkxjhs' uQ,jH s, p, diy ff.dkq hgf;a j.SlrKh lrhs' s, p iy df.dkqj,g wh;a uQ,jH iy 1 isg 18 olajd ldKavj,g wh;a uQ,jH
ykd .kshs'
Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la (
15 jk msgqf oelaf'
fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl (
Yd, m%udKfha wdj;s;d j.=jla m%oYkh lr ldKav yd wdj; ms
-
5/28/2018 s12tim18
25/161
15
ns
1
ns
2
ns
2np
1
ns
2np
2
ns
2np3
ns
2np
4
ns
2np5
ns
2np6
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13/III
14/IV
15/V
16/VI
17/VII
18/VIII
1/I
2/II
-
5/28/2018 s12tim18
26/161
16
ksmqK;dj 1'0 ( mod:fhaiajNdjh ksKh lsu i|yd bf,lafg%dkslieleiau" bf,lafg%dksl wka;l%shd yd Yla;s yqjudrefhdod .kshs'
ksmqK;d ugu 1'6 ( mod:fhajHqyh yd .=K ksKh lrkq msKsi nyq mrudKqlmoaO;sj, mj;akd m%d:l wka;l%shd Yaf,aIKh lrhs'
ld,fo ( 07 hs'
bf.kq M, ( ixhqc;d nkaOkjdoh bosm;a lrhs' mrudKqjl ldlaIsl w;sPdokh fuka ridhksl nkaOk iEfok nj m%ldY
lrhs'
nkaOkhg inkaO mrudKqj, oHq;aRK;d fjki wkqj tajd ksO%ehiyixhqc nkaOk" O%eh iyixhqc nkaOk iy whksl nkaOk f,i fjkalrhs'
odhl nkaOk iy f,dayl nkaOk we;sjk wdldrh meyeos,s lrhs'
Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la ( mrudKqfjys ixhqc;d ljpfha bf,lafg%dak nkaOk iEoSug iyNd.sf'
nyqmrudKql moaO;shl Yla;sh wju lr .ekSu i|yd mrudKqw;r mj;sk
wdlIKh ridhksl nkaOkhla f,i ykajhs'
nkaOk bf,lafg%dak hq.,a mrudKq folg u fmd jk mos ;nd .ekSfuka
iyixhqc nkaOk iEfoa'
iyixhqc nkaOkj,ska nekq wKq;=< fyda whksl moaO;s ;=< fydamj;akdwdlIK m%d:l wka; l%shd f,i ye|skah yel'
wKqjl mj;sk nkaOkhl oS bf,lafg%dak ;ud foig wdlIKh lr .ekSf
yelshdj uQ,jHfhka uQ,jHhg fjkia f' m%udKd;aul j m%ldY l< fuu
yelshdj uQ,jHhl oHq;a RK;dj f,i ye|skaf'
oHq;a RK;dj O mudKhkag wkqj m%ldY lr we;' fmda,ska mudKhg
wkqj O uQ,jH i|yd oHq;a RK;d w.h my; j.=f oelaf'
Li1.0
Na0.9
K0.8
Rb0.8
Cs0.7
Be1.5
Mg1.2
Ca1.0
Sr1.0
Ba0.9
B1.0
Al1.5
Ga1.6
In1.7
Tl1.8
C2.5
Si1.8
Ge1.8
Sn1.8
Pb1.9
N3.0
P2.1
As2.0
Sb1.9
Bi1.9
O3.5
S2.5
Se2.4
Te2.1
Po2.0
H2.1
F4.0
Cl3.0
Br2.8
I2.5
At2.2
fmda,ska mudKh wkqj uQ,jHj, oHq;aRK;d w.hhka
-
5/28/2018 s12tim18
27/161
17
fmda,ska mudKhg wkqj tla tlauQ,jH i|yd ksYa; oHq;a RK;d w.hla
m%ldY lr we;suq;a h uQ,jH mrudKqjl oHq;a RK;dj tu mrudKqf
mirh ^uqyqlrKh" wdfrdamKh" TlaislrK wxlh& u; fjkia f'
ksoiqka ( yd hk m%fNaoj,os N ys oHq;a RK;dj
f,i p,kh f'
tlir bf,lafg%dak hq.,la mj;sk mrudKql ldlaIslhla fjk;a mrudKqjl
ixhqc;d ljpfha ysia ldlaIslhla iu`. w;sPdokfhka nkaOkhla iEosh yels
h' fu f,i iEfok nkaOkh odhl nkaOkh f,i ykajkq ,ef' fuys oStlir bf,lafg%dak hq.,h fokq,nk m%fNaoh odhl ldKavh f,i o nkaOkh
iEoSu i|yd bf,lafg%dak ,nd .kakd m%fNaoh m%;s.%dyl ldKavh f,i o
ykajkq ,ef'
ksoiqka (
oHq;a RK;d fjki wl mrudKq hq.,hla w;r nkaOkhla we;sf oStlamrudKqjl ixhqc;d bf,lafg%dak fjk;a mrudKqjlg ,nd oSwe;sjk Ok yd
RK whk w;r yg .kakd ia;s oHq;a wdlIKh whksl nkaOkhlaf,i
ye|ska f'
>k wjia:df mj;sk fidah laf,darhs ie,l+g whk" ia;s oHq;a
f,i wdlIKh ksYa; rgdjlg weis mj;S t neka whksl ixfhda.hla
>k wjia:df mj;sk g whkj,g ip,kh f yelshdj ke;' wxY=msys
ia:dkj, u isg lmkh u muKla is f' f wkqj whksl iaMlhlaoHq;h ikakhkh fkd lrhs'
j wjia:df mj;sk fidah laf,darhs ie,l+ g whk fjka j mj;S'
whksl ixfhda.hlaj wjia:df mj;sk g whkj,g ip,kh f yelshdjmj;sk neka oHq;h ikakhkh lrhs'
f,day mrudKqj, ixhqc;d ljpfha bf,lafg%dak mrudKqjg ,sys,a j ne|S we;'
t neka f,day mrudKqj, ixhqc;d ljpfha bf,lafg%dak uqod yka Okwhk f,i mej;Sug keUqrejlawe;' ta wkqj f,day mrudKqj,ska ksoyia jk
bf,lafg%dak u`.ska we;s jk bf,lafg%dak c,dYfha .s,Smj;sk Ok whkj,skaiuka; moaO;shla we;sf' Ok whk iy bf,lafg%dak c,dYh ia;s oHq;a
jYfhka wdlIKh f,dayl nkaOk iEfoa'
ksoyia bf,lafg%dak mj;sk nekaf,day oHq;h ikakhkh lrhs'
bf,lafg%dak c,dYh
- +fyda+ -
-
5/28/2018 s12tim18
28/161
18
f,day whkfha ;ru l=vd jk g" f,day whkfha wdfrdamKh Yd, jk g
yd f,dayl nkaOkhg odhl lrk bf,lafg%dak ixLHdj je jk g m%n,
f,dayl nkaOk we;s f'
f,dayl nkaOk m%n, jk g f,dayfha jdxlh by< hhs'
fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl (
O m%d:l wka; l%shdj,g ksoiqka jk wKqyd whksl moaO;s iuQyh ne.skaisiqlKavdhj,g ,nd oS tajd ms
-
5/28/2018 s12tim18
29/161
19
ksmqK;dj 1'0 ( mod:fha iajNdjh ksKh lsu i|yd bf,lafg%dkslieleiau" bf,lafg%dksl wka;l%shd yd Yla;s yqjudre fhdod
.kshs'
ksmqK;dj ugu 1'7 ( mod:fhajHqyh yd .=K ksKh lrkq msKsi iyixhqcwKqj," O%eh iyixhqc wKqj, yd ir, whk ldKavj,
yev Yaf,aIKh lrhs'
ld,fo ( 07 hs'
bf.kq M, ( iq,n j yuqjk yd Wmu jYfhka mrudKq oyhlaolajd wvx.=iyixhqc
wKqj, yd whk ldKavj, ,qia jHqy w|shs'
ixhqc;d ljp bf,lafg%dak hq., lIK jdoh fhdod .kska iyixhqcwKqj, yd whk ldKavj, uOH mrudKqj jgd tu bf,lafg%dak hq.,aosYdk;jk wkaou yd wKqf$whkfha cHd;sl yevh mqfrdal:kh lrhs'
W; WodyrK weiqfrkasp, sp2ydsp3uqyqlrKh we;sjk wkaou ia;r lrhs' fok ,o wKqjlg fyda whk ldKavhlg fydamej;sh yels ish u im%hqla;
jHqy we| tajdfha ia:dhS;dj ixikaokd;aul uiqug ,la lrhs' im%hqla; jHqy wdOdrfhka im%hqla; uqyq jHqyfha mj;sk nkaOkj, os. yd
m%n,;dj ms
-
5/28/2018 s12tim18
30/161
20
yd tlir hq.,a .Kk ia jHqyfhka,nd f.k ixhqc;d ljp bf,lafg%dakhq.,alIK jdoh ^VSEPRT&fhdod .kskawKqj, yev mqfrdal:kh l< yel'
uOH mrudKqj jgd ;sfnk bf,lafg%dak hq.,a .Kk wkqj tajd wjldYfha osYdk; jk wdldrh
fh
;,Sh ;%sfldaKdldr
p;=ia;,Sh
;%swdk;soa msrvdldr
wIag;,Sh
bf,lafg%dak hq., hq.,a ilia jk wKqf yevhtl;=j nkaOk tlir wkaou
2 2 0 fh fh
3 0 ;,Sh ;%sfldaKdldr
3 ;,Sh ;%sfldaKdldr2 1 fldaKsl
4 0 p;=ia;,Sh
4 3 1 ;%sfldaKdldr
p;=ia;,Sh msrvh
2 2 fldaKsl
-
5/28/2018 s12tim18
31/161
21
tl u wKqjla fyda whk ldKavhla i|yd bf,lafg%dak ieleiqf fjkialu; muKlafjkia jk ,qiajHqy follafydaje .Kklamj;sk wjia:dyuqf' h wKqjla i|yd jk t jeks jHqy im%hqla; jHqy f,i ye|ska f' wKqfienE jHqyh ka tllaj;afkd jk w;r th im%hqla; jHqy uqyq fuka iEfokjvd;a ia:dhs fjkia jHqyhls'
im%hqla; uqyq jHqyfha O- OnkaOk" os.ska iudk jk w;r tu os. O- O
talnkaOk os.g jvd wvqf' O} Ooa;aj nkaOk os.g jvd je f'
bf,lafg%dak hq., hq.,a ilia jk wKqf yevhtl;=j nkaOk tlir wkaou
5 0 ;%swdk;soa msrvh
4 1 iS-fida
5
3 2 ;%sfldaKdldr T- yevh
oa msrh
2 3 fh
6 0 wIag;,Sh
6 5 1 wIag;,Sh iup;=ri%dldr
msrAh
4 2 ;,Sh
iup;=ri%dldr
O3i|yd jk im%hqla; jHqy O3 ysim%hqla; uqyqu
-
5/28/2018 s12tim18
32/161
22
fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( my; i|yka wKqj,$whkj, iajHqy we| cHd;sl yev ksKh lsug
Wmfoiafokak' ^fjk;a W; ksoiqka o bosm;a lsu l< hq;=h'&BeCl
2, BF
3, CH
4, NH
3, H
2O, PCl
3, NH
4+, SF
6, SF
4, ClF
3, XeF
2, IF
5, XeF
4
- 2- 2-3 3 4
NO , CO , SO ,
my; wKqj,$whkj, uOH mrudKqf uqyqlrKh ksKh lsug i,iajkak'BeCl
2, BF
3, CH
4, NH
3, H
2O, C
2H
2, C
2H
4, NH
4+ ^fjk;a W; ksoiqka o bosm;a
lsu l< hq;= h'&
my; m%fNaoj, im%hqla; jHqy we| im%hqla; uqyqu we|Sug Wmfoiafokak'
O3, N
2O ^fjk;aW; ksoiqka o bosm;alsu l< hq;=h'&
-
5/28/2018 s12tim18
33/161
23
ksmqK;dj 1'8 ( mod:fhaiajNdjh ksKh lsu i|yd bf,lafg%dkslieleiau" bf,lafg%dksl wka;l%shd yd Yla;s yqjudrefhdod .kshs'
ksmqK;d ugu ( mod:fha jHqyh yd .=K ksKh lrkq msKsi O moaO;s;=< mj;sk oa;Shsl wka;l%shd Yaf,aIKh lrhs'
ld,fo ( 07 hs'
bf.kq M, ( O%elrKh" oaO%ej >QKh yd O%ejKYS,;dj hk ixl,am W; WodyrK f.k
yer olajka ia;r lrhs' Ih ksfoaYhg we;=QKh tlatlankaOkh inkaOfhkaie,lsh yelsh' tajdfhaim%hqla;h wKqf oaO%ej >QKh f,i ie,fla'
ish u N - HnkaOkj, oaO%ej >QKj,im%hqla;h u`.skaNH
3
wKqf oaO%ej >QKh,ef'
iuyr iu;sl wKq i|yd oaO%ej >QKh Y+kH f'
ksoiqka(
+
N
Cl Be+ Cl
-
5/28/2018 s12tim18
34/161
24
O%ejKYS,;djmmQK whksl ixfhda.hla ie,l+ g tajdfha ix>gl jk legdhk yd
wekdhk i >k f.da, jYfhkamj;sk nj ie,fla' kuq;awhksl ixfhda.hiuka; jk legdhkfha yd wekdhkfha iajNdjh wkqj wekdhkfhabf,lafg%dak j,dj legdhkh fj;g wdlIKh u fya;=fjka wekdhkfhabf,lafg%dak j,df lD;s;d we;sf'
kso ( mQK whksl nkaOkh O%elrKhla fkdue;
lD;s u O%ejKYS,;dj je u
h m%udKhlg iyixhqc,laIK fmkakq lsu
O%ejKYS,;dj by< kxjk idOl legdhkh ( m%udKfhkal=vd u
by< wdfrdamKhlska hqla; u wekdhkh ( m%udKfhkaYd, u
by< wdfrdamKhlska hqla; u
ksoiqka ( AgF, AgCl, AgBriy AgIj, whksl .=K my; mos p,kh f'AgF > AgCl > AgBr >AgI
wekdhkh Yd, u fya;=fjkaO%ejKYS,;dj je jk w;r tawkqj iyixhqc ,laIK h muKlg fmkakq lsu fuhg fya;=j
hs' MCO3 MO + CO
2
2-
3CO ldKavh O2-yd CO
2f,i |S hdug M2+whkfha
O%ejKYS,;dj n,mdhs,ef' IIldKavfhalegdhkj, O%ejKYS,;djBe>Mg>Caf,i p,kh f' tu ksid fo jk ldKavfhaldnfkagj, ;dm fhdack WIaK;aj BeCO
3< MgCO
3< CaCO
3
f,i p,kh f'
O oa;shsl wka;l%shd i|yd ksoiqka oaO%ej - oaO%ej wka;l%shd
yhsrckankaOk yhsrckankaOk hkq oHq;a RK mrudKqjlg ^X&iyixhqc j ne|S mj;sk
yhsrcka mrudKqjla" tlir bf,lafg%dak hq.,a tllafyda lsysmhlaiys;oHq;a RK mrudKqjla ^Y& iu`. we;s lr .kakd fYaI ia;s oHq;awka;l%shdjls'
-
5/28/2018 s12tim18
35/161
25
Xyd Yhkq F, O, N, Clhkd oSjvd oHq;a RK mrudKq jk wjia:dj, oSyhsrckankaOk jvd;a m%n, f' ^yhsrcka nkaOk m%n,;dj F>O>N>Cl
f,i wvq f' fuh FONCl kS;sh f,i ye|skaf'& XydY hk ia:dk by;i|yka uQ,jH mrudKqj,g wu;r j fjk;a mrudKqiskaw;alr .kakdiuyr fYaI wjia:dj, oS m%n, yhsv%cka nkaOk yg .kakd kuq;afuu IhksfoaYh ;=< t jekswjia:d wjOdrKh fkd flf'
c, wKqw;r mj;akd yhsv%cka nkaOk
15" 16 yd 17 ldKavj, yhsrhsvj, ;dmdxl p,kh
fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( 15" 16 yd 17 ldKavj, yhsv%hsvj, ;dmdxl p,k m%ia;drh m%oYkh lr tu
p,khg fya;= h yels lreKq uikak' ir, wKqlsysmh ne.skaisiqlKavdhj,g bosm;alr tajdfhaoaO%ej >QKhla
mej;Su$fkdmej;Su yd oaO%ej >QKfha m%n,;d ms
-
5/28/2018 s12tim18
36/161
26
^ fuh E5 wdlD;shg wkqj ie,iq l< fhda; l%shdldrluls&
ksmqK;dj 1'0 ( .=K yd jHqyh weiqrska mod:fha iajNdjh .%y lrhs'
ksmqK;d ugu 1'9 ( cd,j, ieleiau mok lr .kska tajdfha .=K uYkhlrhs'
l%shdldrlu 1'9 ( cd, ieleiau weiqka mod:fha.=K uiuq'
ld,fo ( 07 hs.=Kd;aul fhojq ( weuqKqu 1'9'1g we;=
-
5/28/2018 s12tim18
37/161
27
mshjr 1'9'2 ( mka;sh lKavdh mylg fnokak'
Wmfoia m;%sld" lsh jH" uhs lvodis yd meiag,a
lKavdhj,g imhkak' ldh mjrd" lKavdh" .fIKfhysfhdojkak'
iuia; lKavdh bm;a lsula i|yd iQodk lrjkak'^ks;a;= 60 hs&
mshjr 1'9'3 ( lKavdh wkdjrK mka;shg bm;a lrjkak' m%:u ia;drKh i|yd bm;al< lKavdhj,g u wjia:dj
fokak'
fiiqlKavdhj, ixjOkd;aul fhdackd uikak' my; lreKq u;= lrka iudf,dapkhl fhfokak'
iucd;Sh mrudKqj,skaf.dvkeSwe;soshuka;syd ksrka
oe,siaiu mrudKql cd, i|yd ksoiqka jk nj Iucd;Sh mrudKqj,ska f.dvkeS we;s is,slka
vfhdlaihs Iu mrudKql cd, i|yd ksoiqkla jknj
ksO%eh whkawKqj,skaf.dvkeSwe;swhkaiaMl
ksO%eh wKql cd, i|yd ksoiqklajk nj
O%eh wKqj,skaf.dvkeSwe;swhsiaO%eh wKql cd,hla
i|yd ksoiqka jk nj fidah whk yd laf,darhs whkj,ska ie,;a
fidah laf,darhs whksl cd, i|yd ksoiqklajk
nj iucd;Sh yd Iucd;Sh mrudKql oe,sia ksudKh
we;af;amrudKq tlsfkl iyixhqc j ne|Sfuka nj
ksO%eh wKql cd, f.dvkeS we;af;a fm%a; oaO%ej -fm%a; oaO%ej w;r we;s lr .kakd wdlIK n, uska
ksO%eh wKq tlsfkl ne|Sfuka nj
O%eh wKql cd, f.dvkeSwe;af;a iar oaO%ej-iar
oaO%ej w;r we;s lr .kakd wdlIK n, uska O%ehwKq tlsfkl ne|Sfukanj
whksl cd, f.dvkeS we;af;a Okdfrd am s; yd
RKdfrdams; whk w;r we;slr .kq ,nk m%n, ia;s
oHq;a wdlIK uska whk tlsfkl ne|Sfuka nj iucd;Sh yd Iucd;Sh mrudKql cd, f.dvkeSwe;af;a
m%n, iyixhqc nkaOkj,ska neka tu oe,siaj,skaksudKh jQ jH by< oe njlskao by< jdxl$
;dmdxlj,skao hq;=nj
mrudKql cd, ;=< mj;sk iyixhqc nkaOk jvd;a m%n,
neka djK .; ug keUqrejla fkdue;s nj ip, bf,lafg%dak fkdue;s mrudKql cd, oHq;h
ikakhkh fkdlrk nj
-
5/28/2018 s12tim18
38/161
28
n, jeka v'jd,aian,j,ska tlsfkl neKq wKqj,ska
iuka; ksO%eh wKql cd, iys; jH oe nka wvq
w;r wfkl=;acd,j,ska ksudKh jQ jHj,g idfmalaIj my< jdxl$;dmdxlj,skahqla; nj
ksO%eh wKqj,ska ksudKh we;s nekaksO%ehwKql cd,j,skaks; jH ksO%eh djl ;=< osh jk
w;r ip, bf,lafg%dak fkdue;s neka oHq;hikakhkh fkd lrk nj
iar oaO%ej-iar oaO%ej wdlIK n,j,ska ^fyda
yhsrcka nkaOkj,ska& neKqwKqj,skaiuka; O%ehwKql cd,j,ska ks; jH ksO%eh wKql cd,j,ska
ks; jHj,g idfmalaI j by< oe njlska yd bygkd .=K yd ;a;s .=K WodyrK iys; j ia;r lrhs'
Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la ( wka; cd;sl tall l%uh -SI
wka; cd;sl tall l%uh Systeme International d' Unite's - SI& wkqj uQ, rdYsy;la iy tajdg tall y;laiu; lr f.k we;'
rdYsh tallh tallfha ixfla;h
os. grh mialkaOh lsf,da.a?uh kgld,h ;;amrh s;dm.;sl WIaK;ajh fl,akh KoHq;a Odrdj wemshrh AjH m%udKh ujq,h moloSma; ;Sj%;dj lekafv,dj cd
SI jHq;amkak talljHq;amkak fN!;sl rdYshl SItallh tu fN!;sl rdYsfhaw: oelau wdY%fhka,nd .; yels h' th ,sf oSuQ,sl rdYSka fjkafldg oelaug tla tla uQ,sl
rdYsfha ixfla; w;r ysoeila ;nkq ,ef' we;e jHq;amkak rdYs i|yd Nd;lrk fYaI k we;' kuq;atajd o SIuQ, tall weiqfrkam%ldY l< yels h'fYaI k fkdue;s jHq;amkak tall lSmhla my; j.=f oelaf'
rdYsh w: oelau$ilrKh SItallh
j.M,h os. m
-
5/28/2018 s12tim18
43/161
33
;ajrKh m s-2
>k;ajh kg m-3
.uH;dj ialkaOh m%f.h kg m s-1
fYaI k iys; SItall
m%f.h fjki ld,h
ialkaOh
mrsudj
rdYshSI tallfha
fYaI ku
ixfla;hw: oelau
^ilrKh&
wkH SI tallweiqfrkam%ldYh
uQ,sl tallweiqfrkam%ldYh
n,h
mSvkh
ldhh
Yla;sh
ixLHd;h
oHq;awdfrdamKh
oHq;a Njh
oHq;am%;sfrdaOh
oHq;aOd;dj
ksgkh
meial,h
cQ,h
cQ,h
y'ih
l+f,dauh
fjda,agh
uh
*ervh
ialkaOh;ajrKh
n,hia:dmkh
Odrdjld,h
n,hj.M,h
ldhhwdfrdamK
NjhOdrdj
wdfrdamKhNjh
N
Pa
J
J
Hz
C
V
F
N m-2
N m
J C-1
V A-1
C V-1
kg m s-2
kg m-1 s-2
kg m2 s-2
s -1
A s
kg m2 s-3 A-1
kg m2 s-2 A-1
lmk .Kkld,h
-
5/28/2018 s12tim18
44/161
34
.=Kk idOlh Wmi.fhaku ixfla;h
hlsis fN!;sl rdYshl w.h Wmi.h iu. ,sf oStu Wmi.hg wod< ixfla;h SI
ixfla;hg bosfhkaysoeila fkd;nd ,sh hq;= h'
WodyrK ( ;;amrfhka-31 = 1 10 s = 1 ms
1000
grfhka-21 = 1 10 m= 1 c m
100
gr 1000 = 1103m = 1 km
kE u fN!;sl rdYshla my; oelafjk mos bosm;a l< yel'fN!;sl rdYsh } ixLHd;aul w.h tallh
ksoiqka ( os. } 5 cm
id:dxl
.Kka lsu iy uekSu w;r fjkilawe;' .Kkalsu ksYa;j u l< yels w;ruekSu wdikak w.h m%ldY lsula f' m%ldY lrk ,o lsish fN!;sl rdYshlixLHd;aul w.fhys wvx.= jk w:j;a wxl .Kk id:dxl f,i ykajhs'
ksoiqka(mEkl os. O kq WmlrKj,skauek my; mos m%ldY l< yels h'fika gr fldgia muKla igyka fldajlska uekSu 18 cm
gr fldajlskauekSu 18'1 cm
jksh le,smrhlska uekSu 18'12 cm
1018
1015
1012109
106
103
102
101
10-1
10-2
10-3
10-6
10-9
10-12
10-15
10-18
tlaidfmgd
fgrd.s.dfu.dlsf,dafylafgdfvldfvisfikas,suhsfl%da
kefkdamsfldaf*fgdawefgda
exa E
peta P
tera Tgiga G
mega M
kilo k
hecto h
deca da
deci d
centi c
milli m
micro
nano npico p
femto f
atto a
-
5/28/2018 s12tim18
45/161
35
f wkqj kq WmlrKhlskauek m%ldY lrk w.hlawdikak w.hlai ksYa; w.hlafkd jk nj meyeos,s f'by; oS m
-
5/28/2018 s12tim18
46/161
36
wKql iQ;%h } ^wdkqNl iQ;%h&n
ksoiqk (ldnksl ixfhda.hl ialkaOh wkqj C- 48.12 %lao H - 8.32 %lao N- 21.20 %la o wvx.= f'b;sh Tlaiscka f'
^I& ixfhda.fha wdkqNl iq;%h ksKh lrkak'^II&idfmalaI wKql ialkaOh 155 k ixfhda.fha wKql iQ;%h ksKh lrkak' H = 1.01, C = 12.00, N = 14.00, O = 16.00
C, Hiy N ialkaO m%;sY;j, tl;=j = 48.12+ 8.32+21.20 = 77.64%t nekaO ys ialkaO m%;sY;h = 100 - 77.64
= 22.36%
wdkqNl iQ;%h C3H
6NO
idfmalaI wdkqNl iQ;% ialkaOh = 3(C) + 6(H) + 1(N) + 1(O)= 3(12) + 6(1) + 1(14) + 1(16)
= 72
ixfhda.fhaidfmalaI wKql ialkaOh = 155 tu ksid n = 155/72
= 2.15
nhkq mQK ixLHdjla jk neka n} 2tu ksid wKql iQ;%h = (C
3
H6
NO)n= (C
3H
6NO)
2
= C6H
12N
2O
2
fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( fN!;sl rdYs hkql=ula oe hs ykajd fokak' kq jYfhka,nd .kakd" w:
olajk ,o" .Kka lr ,nd .kakd yd w.h mjrk ,o fN!;sl rdYs jYfhkatajd ia;r lrkak'
O .Ks; luj, oSid:dxl yiqrejk wdldrh W; ir, WodyrK weiqkamyod fokak'
m%;sY; ixhq;s,nd oS we;sfgl ixfhda.j, wdkqNl iQ;% yd wKql iQ;%
ksjeros j ,nd .ekSug fhduq lrkak'
idfmalaI wKql ialkaOh
idfmalaI wdkqNl iQ;% ialkaOh} n
ixfhda.h 100 gie,lSfuka
C H N OialkaO wkqmd;h 48'12 8'32 21'20 22'36ujq, wkqmd;h 48'12 8'32 21'20 22'36
12'00 1'01 14'00 16'004'01 8'32 1'51 1'40
ujq, w;r ir, 4'01 8'32 1'51 1'40wkqmd;h 1'40 1'40 1'40 1'40^l=vd u ixLHdfjkafnoSfuka&
2'9 5'9 1'1 1ujq, w;r ir,
mQK ixLHd;aul 3 6 1 1wkqmd;h
( ( (
(
(
(
( (
( (
( (
( ( (
( ( (
-
5/28/2018 s12tim18
47/161
37
ksmqK;dj 2'0 ( ridhksl .Kkh ksje/os j is lrhs'
ksmqK;d ugu 2'2 ( Y%Kj, ixhq;sO wdldrj,ska m%ldY lrhs'
ld,fo ( 04 hs'
bf.kq M, ( ixhq;sh hkak w: olajhs' ialkaO Nd.h" mud Nd.h yd ujq, Nd.h w: olajhs' ialkaO Nd." mud Nd. yd ujq, Nd. wdY%s; .eg i|hs'
Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la ( Y%Khl ixhq;sh Nd.hla f,i m%ldY l< yels h'
A yd BY%Khl oS A j, ialkaO Nd.h }
ksoiqk ( Zn, Mg ydCu wvx.= Y% f,dayhl 5'00 gialkaOhl Mg1'00 gwvx.= f k
MgialkaOh Nd.h }
A yd B Y%Khl oS A j, mud Nd.h }
ksoiqk ( t;fkda,a20.00 cm3mudjlg uq`M mudj 100.00 cm3jk f;la c,h tl;= lrkq ,ef'
t;fkda,aysmud Nd.h }
Ayd BY%Khl oS Aujq, Nd.h }
KCl ujq, 5la NaCl ujq, 3la Y% we;s moaO;shl
KClys ujq, Nd.h }
fldgia,shkhlskafldgia.Kkla(ppm)f,i m%ldYs; ixhq;sh } Nd.h106
fldgia,shkhlskafldgia .Kkla(ppb)f,i m%ldYs; ixhq;sh } Nd.h109
ksoiqk ( h djKhl 20'000 gla ;=< A k djHh 0'020 g la wvx.= f'
^I& A djHfha ialkaO Nd.h }
A ialkaOhA ialkaOh + B ialkaOh
1.00g5.00g
1
5}
A mudjA yd B Y%KfhauqM mudj
Aujq, .Kkuq`M ujq, .Kk
-
5/28/2018 s12tim18
48/161
38
^II& djKfha A ixhq;sh fldgia ishhlg fldgia .Kkla (pph)f,i
^III& djKfha A ixhq;sh fldgia odylg fldgia.Kkla (ppt)f,i
^IV& djKfha A ixhq;sh fldgia ,shkhlg fldgia .Kkla (ppm)f,i
fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( moaO;sj, wvx.= oE ms
-
5/28/2018 s12tim18
49/161
39
ksmqK;dj 2'0 ( ridhksl .Kkh ksje/os j is lrhs'
ksmqK;d ugu 2'3 ( wod< ksh; fhdod .kskaridhksl .Kkh lsj, fhfohs'
ld,fo ( 07 hs'
bf.kq M, ( wej.dfrda ksh;h L&" jdhq ksh;h R& yd *erf ksh;h ^F& w.h yd tall
iys;j m%ldY lrhs' wej.dfrda ksh;h" jdhqksh;h iy *erf ksh;h inkaO .Kkhkaa is
lrhs'
Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la (
wej.dfrdaksh;h L&
hk ilrKh u`.ska fokq ,ef'
fuys N - wxY= ixLHdj
n - jH ^ujq,& m%udKh wej.dfrdaksh;h L& } 6'0221023mol-1
jdhqksh;h R&jdhqms
-
5/28/2018 s12tim18
50/161
40
ksmqK;dj 2 ( ridhksl .Kkh lsj, fhfohs'
ksmqK;dj ugu 2'4 ( ;=,s; ridhksl ilrK wdYs%; .Kkh lsj, fhfohs'
ld,fo ( 08 hs'
bf.kq M, ( ialkaO iy wdfrdamK ixia;s:sh ie,ls,a,g .kska" ridhksl ilrKhl
;=,s;;dj mlaId lrhs' fidais l%uh" .Ks;uh l%uh ^ix.=Kl ieie|Sf l%uh& iy TlaislrK$
TlaisyrK yd wO m%;sl%shd weiqka ilrK ;=,kh lrhs'
Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la (
ridhksl ilrKhlau.skam%udKd;aul f;dr;=re ,nd.ekSu i|yd th ;=glj,
oelaf'C tl m%;sls%hlhl yd M,hl wvx.= f'H tl m%;sl%shl yd M,hl wvx.= f'O tl m%;sls%hl yd M, foll wvx.= f'
C ;=,kh C5H
10(g) + O
2(g) 5CO
2(g)
+ H
2O
(l)
H ;=,kh C5H
10(g) + O
2(g) 5CO
2(g)
+ 5H
2O
(l)
O ;=,kh C5H
10(g) + 15/2O
2(g) 5CO
2(g)
+ 5H
2O
(l)
15/2 hkak 15 hk mQK ixLHdjg mj;kh lsu i|yd 2 ka.=K l< hq;=
h';=,s; ilrK 2C
5H
10(g) + 15O
2(g) 10CO
2(g)
+ 10H
2O
(l)
.Ks;uh l%uhm%;sls%hl yd M, okakd g ix.=Kl ieief l%uh u.skailrK ;=,khlsrSu .Ks;uh l%uh f,i oelah yel'ksoiqk ( a Cu + b HNO
3 c Cu(NO
3)
2+ d NO + e H
2O
ix.=Kl ieie gCu mrudKq ie,l+ g a = cH mrudKq ie,l+g b = 2e
N mrudKq ie,l+g b = 2c + dO mrudKq ie,l+g 3b = 6c + d + e
-
5/28/2018 s12tim18
51/161
41
a = 1 k c = 1wdfoaY l< g
b = 2 + d ...... (1)
3b = 6 + d +e .....(2)
b = 2e w.h ms
-
5/28/2018 s12tim18
52/161
42
(1) 2 + (2) 3
fhda; bf.kq b.eka ls%hdldr ( p- f.dkqj yd d- f.dkqj wdYs%; b.eka ldhhfha yuq jk ilrK
;=,kh i|yd bm;alrkak' isiqkag fidais l%uh" .Ks;uh l%uh yd TlaislrK- TlaisyrK l%uh wdYs%; j
ilrK ;=,kh lsu i|yd lKavdh mejreula fokak'
-
5/28/2018 s12tim18
53/161
43
ksmqK;dj 2'0 ( ridhksl .Kkh ksje/os j is lrhs'
ksmqK;d ugu 2'5 ( O tall weiqkam%ldYs; ixhq;s w;r in|;d u;= lrhs'
ld,fo ( 08 hs'
bf.kq M, ( ujq,$mud weiqka m%ldYs; ixhq;sh idkaKh jYfhkaykajhs' ialkaO$mud" ujq,$ialkaO yd ujq,$mud weiqkam%ldYs; ixhq;s w;r in|;d
u;=lrhs' ixhq;sh ialkaO$mud" ujq,$mud yd ujq,$ialkaO weiqka.Kkh lr m%ldY
lrhs'
Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la ( ixhq;sh m%ldY l< yels O wdldr we;' tajd k
ialkaO Nd.hmud Nd.hujq, Nd.hialkaO$mudujq,$mudujq,$ialkaO
ujq,$mud weiqfrka m%ldYs; ixhq;sh idkaKh f,i ykajkq,ef' b;d l=vd m%udKj,skawvx.=ix>glj, ixhq;shppmfydappbu`.skafndfydag
m%ldY lrkq,ef'ppm } ialkaO Nd.h 106 yd ppb } ialkaO Nd.h 109 f,i oppm } mrsud Nd.h 106 yd ppb } mrsud Nd.h 109f,i bosrsm;a l< yels h'
c,fha >k;ajh } 1000 g dm-3 f'
;kql c,Sh djKhl >k;ajh
1000 g dm-3f,i ie,lsh yelsh' t nekadjK 1 dm3 ialkaOh } 1 kg }1000 g } 1000000 mgt jeks gl ialkaO$mud wkqmd;hla jqj oppm f,i m%ldY l< yels h'ialkaO Nd.hlaf,i1ppm hkq fldgia1000000 mg l fldgia 1 mg wvx.= f hkakhs' t neka;kql djK i|yd
1ppm =1 mg kg -1 = 1 mg dm-3=1 g g -1 = 1 g cm-3
ksoiqk ( djKhl Fe3+ixhq;sh 1'5 ppm f,i m%ldY lr we;' tu ixhq;sh>k fvis grhg ujq,j,skam%ldY lrkak'1'5ppm = 1'5 mg dm-3
-
5/28/2018 s12tim18
54/161
44
wdfrdamK >k;ajh
wdfrdamK >k;ajh f,i w: oelaf'
ksoiqk (djKhl Fe3+whk idkaKh 1 mol dm-3 f' djKfha +wdfrdamK >k;ajhfidhkak'
+ wdfrdamK >k;ajh
mudj fjkqjg ialkaOh fhdod we;sg
fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( ixhq;s fiug wod< .eg lKavdhj,g bosm;alr tajd .Kkh lsu
Wmfoia fokak'
-
5/28/2018 s12tim18
55/161
45
ksmqK;dj 3'0 ( mod:fha m%Odk wjia:dj, yeis uYkh lrhs'
ksmqK;d ugu 3'1 ( mod:j,g wdfKsl ,dlaIKsl ia;r lsu i|yd mod:fha
m%Odk wjia:d ;=fkys wxY= ieliS we;s wdldrh fhdod .kshs'
ld,fo ( 03 hs'
bf.kq M, ( mod:fha m%Odk wjia:d jk >k" j yd jdhqj, wxY= ieleiau ia;r lrhs' wxY=ieleiau weiqka>k" j yd jdhqj, mudj" >k;ajh" yevh iy imSvH;dj
hk .=K ixikaokh lrhs'
Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la (
fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( W; ksoiqka weiqfrka mod:fha wika;;sl iajNdjh msk" j yd jdhqj, yevh" mudj" imSvkhg ,lalsf yelshdj
yd idfmalaI >k;aj ms
-
5/28/2018 s12tim18
56/161
46
ksmqK;dj 3 ( mod:fha m%Odk wjia:dj, yeis uYkh lrhs'
ksmqK;d ugu 3'2 ( ;d;al jdhqj, yeis rgd ia;r lsu i|yd mmQK jdhqms
-
5/28/2018 s12tim18
57/161
47
mmQK jdhqilrKh weiqfrka wej.dfrda kshuh jHq;amkak lsu'
fuys Nyd Lhkq ms
-
5/28/2018 s12tim18
58/161
48
ksmqK;dj 3'0 ( mod:fha m%Odk wjia:dj, yeis uYkh lrhs'
ksmqK;d ugu 3'3 ( ;d;a;al jdhqj, yeisrSu ia;r lrkq msKsi jdhq ms
-
5/28/2018 s12tim18
59/161
49
yhsrcka" yS,sh jeksieye,a jdhqj, uOHkH m%f.h" mDfha fhda.m%f.h blaujd hk neka tajd mD jdhqf.da,fhkabj;a j f.diawe;'
h j.hl wKq fjk;a j.hl wKq wka;.; wjldYhlamqrd jHdma; u
irKh f,i ye|skaf'ksoiqka( .kaOhlskahq;a jHhlaldurhl ;enQ g tu >kaOh ldurh mqrd
tldldr j jHdma; jk f;lairKh u is f'irKh f YS>%;dj - >k < j %;dj,skairKh jk nj mlaIKd;aul j fidhd f.kwe;' wefudakshd iy yhsv%laf,dala wKq jd;h ;=%;dj flfrys n,mdk idOl
j. M,h" idkaK wkql%uKh iy WIaK;ajh muKlai|yka lsu m%udKj;ah' jdhqjl uOHk m%f.h WIaK;ajh iu`. p,kh jk wkaou my; uelaiafj,a
fnda,aiaudka jl%j,ska oelaf'
fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( wKql pd,l ilrKh ykajd oS wKql pd,l jdofha Wml,amk ms
-
5/28/2018 s12tim18
60/161
50
ksmqK;dj 3'0 ( mod:fha m%Odk wjia:dj, yeis uYkh lrhs'
ksmqK;d ugu 3'4 ( jdhq Y%Khl yeisu .%y lsug fvda,agkaf.a wdxYsl
mSvk kshuh Nd; lrhs'
ld,fo ( 02 hs'
bf.kq M, ( wdxYsl mSvkh hkak ykajd" fvda,agkaf.a wdxYsl mSvk kshuh m%ldY lrhs' mmQK jdhqilrKh weiqfrkafvda,agkaf.awdxYsl mSvk kshuh jHq;amkak
lrhs' fvda,agkaf.a wdxYsl mSvk kshuh wdY%s; .eg i|hs'
Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la ( jdhqY%Khl uq`M mSvkh flfrysix>gl jdhqu`.ska odhl jk m%udKh
tajdfha wdxYsl mSvk f,i ye|skaf' jdhqY%Khl ix>gl jdhqjla Y%Kh wka;.; nfkys;ks j wvx.= lr
;sfnk g we;s lrkq ,nk mSvkh tu ix>gl jdhqf wdxYsl mSvkh f' fvda,agkaf.a wdxYsl mSvk kshuh
jdhqY%Khl uq`M mSvkh tla tla ix>gl jdhqf wdxYsl mSvkj, tl;=jgiudk f'
A, Byd Cjdhq wka;.; Y%Khl oS tlatla jdhqf wdxYsl mSvk ms
-
5/28/2018 s12tim18
61/161
51
=
= +
= +
total A B
total A B
total A B
n n n
P V P V P V
RT RT RT
P P P
+
fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( jdhqf.da,h O jdhQkaf.aY%Khlanj isysm;alr jdhqf.da,Sh mSvkh flfrys
tla tlaix>gl jdhqf odhl;ajh fln o hkak msgl jdhqf wdxYsl mSvk oSwe;sg jdhqY%Kfha
ixhq;sh yd uq`M mSvkh ksKh lsu jdhq Y%Khl uq`M mSvkh yd ixhq;sh oSwe;s g tla tla jdhqf wdxYslmSvk ksKh lsu
jdhq Y%Khl uq`M mSvkh yd wdxYsl mSvk oS we;s g ixhq;sh ksKh
lsu'
-
5/28/2018 s12tim18
62/161
52
ksmqK;dj 3'0 ( mod:fha m%Odk wjia:dj, yeis uYkh lrhs'
ksmqK;d ugu 3'5 ( ;d;a;al jdhq i|yd fhh yelsjk fia mmQK jdhq
ilrKh i|yd ixfYdaOk fhdackd lrhs'
ld,fo ( 03 hs'
bf.kq M, ( imSvH;d idOlh w: olajd ;d;al yd mmQK jdhq inkaO j tu w.h
p,kh jk wkaou m%ia;dl j bosm;a lrhs' ;d;a;al jdhq" mmQK jdhq yeisfuka wm.ukh ug fya;=pd,l wKql
jdofha Wml,amk Wmqgd olajka ia;r lrhs' ;d;a;al jdhq mmQK yeisfuka olajk wm.uk i|yd ixfYdaOk we;=
-
5/28/2018 s12tim18
63/161
53
O WIaK;ajhka oS yhsrcka jdhqujq,hla i|yd PV/RTw.hg tos j Pysm%ia;drh
by< WIaK;ajhka ys oS;d;a;al jdhq mmQK yeisug
-
5/28/2018 s12tim18
64/161
54
ksmqK;dj 4'0 ( tka;e,ams fjkia yd wyUq;df fjkia uYkhlrka ridhksl moaO;sj, ia:dhS;dj yd mhdi is ug
we;syelshdj ms
-
5/28/2018 s12tim18
65/161
55
wjia:d Y%s;hl is jk fjkia f m%udKh tys wdrNl wjia:dj yd wjidkwjia:dj u; muKlar|hs' fjki is lrkq ,nk ud.fhka iajdh;a; f'
mudj" WIaK;ajh" >k;ajh" j;kdxlh wdosh wjia:d Y%s; i|yd ksoiqka f' ksh; mSvk ;;a;aj hgf;a oS" moaO;shlg imhkq,nk fyda moaO;shlska msg
lrkq ,nk fyda;dm m%udKh tka;e,amsfjki H& jYfhka ye|skaf' fuh;dm .;sl .=Khls' wjia:df Y%s;hls'
m%;sl%shdjlawdY%s; tka;e,ams mhdi ^H&" M,j, yd m%;sl%shlj, tka;e,amsfjkiska ,ef'
H=HM,-Hm%;sl%shl m%;sl%shdjlawdY%s; tka;e,ams mhdih
H< 0 k m%;sl%shdj ;dmodhl f'H> 0 k m%;sl%shdj ;dmjfYdaIl f'
m%;sl%shdj is we;s m%udKh Extent of Reaction- & ms
-
5/28/2018 s12tim18
66/161
56
ksmqK;dj 4'0 ( tka;e,ams fjkia yd wyUq;df fjkia uYkhlrka ridhksl moaO;sj, ia:dhS;dj yd mhdi is ug
we;syelshdj msglj, djK tka;e,ams mlaIKd;aul j ksKh lr jd;d lrhs' w,j, yd Niauj, WodiskSlrK tka;e,amsmlaIKd;aul j ksKh lr
jd;d lrhs' m%;sia:dmk m%;sl%shdjl tka;e,amsmhdi mlaIKd;aul j ksKh lr jd;d
lrhs' fyia kshufha j,x.=;dj iqiqm%dfhda.sl mlaIKhla weiqfrka mlaId lr
jd;d lrhs'
Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la (
iu; W;amdok tka;e,amsh ^ &
iu; ;;a;aj hgf;a we;s ixfhda. ujq, tlla iu; ;;a;aj hgf;a we;stysix>gl uQ,jHj,skaW;amdokh lsf oSis jk tka;e,ams mhdih hs'ksoiqka ( H
2O(l)ys W;amdokfha iu; tka;e,amsh -286 kJ mol-1f'
th fufia oelah yel'
iu; oyk tka;e,amsh ^
CH
&
iu; ;;a;aj hgf;a oS uQ,jHhl fyda ixfhda.hl fyda ujq,hla jeuk;aTlaiscka ;=< uq`Mukska u oykh lsf oS isjk tka;e,ams mhdih hs'
iu; nkaOk >gk tka;e,amsh ^DH
&
iu; ;;a;aj hgf;aoSjdhquh m%fNaohl nkaOk ujq,hla| jdhquh ;;a;ajfhaix>gl njg m;alsf oSis jk tka;e,amsmhdih hs' ^fuh fYaIs; lk wjia:dfwe;swhksl ixfhda.hl ujq, tllaiEoSf oS is jk tka;e,ams mhdih hs'
+ - -1Na (g) + Cl (g) NaCl(s) = -780 kJ molLH
fndaka - ydn pl%h
whksl ixfhda.hl W;amdok tka;e,amsh fiu i|yd f.dvk`.k ;dm ridhkslpl%h fndaka - ydn pl%h f,i ykajhs'
>k NaClW;amdokh i|yd fndaka-ydn pl%h
fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( wod< tka;e,amsmhdi w: olajkak' O whksl ixfhda. isiq lKavdhj,g mjrd tajdfhaW;amdok tka;e,ams
fiug wod< tka;e,ams w.hka imhkak' fndaka- ydn pl%h weiqfrkamjrk ,o whksl ixfhda.fhaW;amdok tka;e,amsh
.Kkh lsug isiqkag mjrkak'
-
5/28/2018 s12tim18
71/161
61
ksmqK;dj 4'0 ( tka;e,ams fjkia yd wyUq;df fjkia uYkhlrka ridhksl moaO;sj, ia:dhS;dj yd mhdi is ug
we;syelshdj ms
-
5/28/2018 s12tim18
72/161
62
fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( m%;sl%shdjl iajhxisoaO;dj fydaoSwe;s;;a;ajhlahgf;ath is fkdu ;SrKh
flfrk idOlh tka;e,amsfjki muKla fkdjk nj fmkah yelsWodyrKimhkak'
ksoiqka (m%;sl%shdjl H > 0g oS bf is jk wjia:dm%;sl%shdjl H < 0g oS bf is fkdjk wjia:d
l%shdjla u$fkdu tawdY%s; moaO;sfhyswyUq;d fjkiau u; o r|d mj;akdnj m%ldY lrkak'
wyUq;dj iy th m%udKd;aul j oelaug Nd; lrk 'tkafg%dmsh'.=Kd;aulj meyeos,slrkak'
H > 0 kuq;a iajhxisoaO j is jk ridhksl m%;sl%shd i|yd ksoiqka olajdwyUq;dj tys oS je we;s wdldrh fmkajkak'
uQ,jHj, iy ixfhda.j, wyUq;dj m%udKd;aul j ksKh lr j.=.; lr
we;s nj fmkajkak' S, H yd G w.hka imhd oS" we;s m%;sl%shdjla iajhxisoaOj is f o fkd
f o hk j. ;SrKh lsug isiqka fhduqlrkak'wjYH gl oS G= H- TS ilrKh Nd;hg o fhduq lrkak'
-
5/28/2018 s12tim18
73/161
63
ksmqK;dj 5'0 ( s,p yd d f.dkqj,g wh;a uQ,jHj, yd ixfhd a.j,.=K ykd .ekSu i|yd tajd uYkh lrhs'
ksmqK;d ugu 5'1 ( sydpf.dkqj,g wh;a uQ,jHj, .=K yd tajdfha p,krgd uYkh lrhs'
ld,fo ( 08 hs'
bf.kq M, ( s iypf.dkqj, uQ,jHj, fN!;sl .=K ia;r lrhs' s iypf.dkqj, uQ,jH" wdj;hla Tiafiaboshg fmkakq lrk m%jK;d
m%ldY lrhs' s iypf.dkqj, uQ,jH" ldKavhla Tiafiamy
-
5/28/2018 s12tim18
74/161
64
f,dayl wrh f,day oe,sfia we;shd no legdhk kHIa folla w;r we;s ka y wvla
f,dayl wrh f'
kHIal wdfrdamKh iy ksjdrl wdprKh mrudKql wrh flfrys n,mdhs' ldKavhlaosf.a my
-
5/28/2018 s12tim18
75/161
65
fo jk yd f; jk wdj;j,g wh;a uQ,jHj, m
-
5/28/2018 s12tim18
76/161
66
ksmqK;dj 5'0 ( s,p yd d f.dkqj,g wh;a uQ,jHj, yd ixfhd a.j,.=K ykd .ekSu i|yd tajd uYkh lrhs'
ksmqK;d ugu 5'2 ( s,p yd d f.dkqj,g wh;a uQ,jHj, ridhksl .=KuYkh lrhs'
ld,fo ( 06 hs'
bf.kq M, ( s f.dkqf uQ,jH jd;h" c,h yd ;kql w, iu`. is lrk m%;sl%shd
ikaikaokd;aul j kslaIK lr jd;d lrhs' m
-
5/28/2018 s12tim18
77/161
67
*afjdka c,fha we;s Tlaiscka ia:dmkh lrhs'
2F2(g) + 2H
2O(l) 4HF(aq) + O
2(g)
il%shk Yla;sh by< neka Cl2c,h iu`. fika m%;sl%shd lrhs'
Cl2(g) + 2H2O(l)
HCl(aq) + HOCl(aq)0 (-1) (+1)*afjdka yer wfkl=;a ye,ck c,h iu`. by; i|ykamos oaOdlrKm%;sl%shdjla olajhs'
jd;h iu`. m
-
5/28/2018 s12tim18
78/161
68
S jd;fha oykh SO2idohs'
S(s)+O2(g) SO
2(g)
w, iu`. s f.dkqf f,day kHIahg ,sys,a j nekq bf,lafg%dak msg lrka Wp
jdhq kHdih iys; ia:dhs legdhk idoka Tlaisydrl f,i l%shd lrhs' m
-
5/28/2018 s12tim18
79/161
69
ksmqK;dj 5'0 ( s,p yd d f.dkqj,g wh;a uQ,jHj, yd ixfhd a.j,.=K ykd .ekSu i|yd tajd uYkh lrhs'
ksmqK;d ugu 5'3 ( syd p f.dkqj,g wh;a ixfhda.j, .=K yd tajdfha p,krgd uYkh lrhs'
ld,fo ( 12 hs'
bf.kq M, ( wod< ;dm.;sl o;a; Wmfhda.Slr .kskasf.dkqf ,jKj, c,fhadjH;dj
ixikaokh lrhs' wod< ;dm.;sl o;a; Wmfhda.Slr .kskasf.dkqf khsfgj, ldnfkagj,
yd nhsldnfkagj, ;dmia:dhS;dj ksKh lrhs' s yd p f.dkqj, fya,hsv" Tlaihsv" yhsrhsv yd yhsfrdlaihsvj,wd,sl$Ndial$WNh.=KS iajNdjh wdj; Tiafia boshg yd ldKav Tiafia
my
-
5/28/2018 s12tim18
80/161
70
by; wjia:d folg wod< .sia Yla;sfjkiau iei|Su u`.ska tajdfha djH;diei|sh yels h' .siaYla;s fjki fuysoS MgSO
4i|yd >K w.hla jk w;r
BaSO4i|yd Ok w.hhla f' ta wkqj .sia Yla;s fjki jvd;a RK jkBaSO4ys djH;dj MgSO4j,g idfmalaIj by< nj ks.ukh l< yel'
ii|kq ,nk .sia Yla;s w.h hq.,u >K w.hka k ixLHd;aul j jvdYd, w.h iys; jHfha djH;dj by< nj ks.ukh l< yel'
ii|kq ,nk .sia Yla;s w.h hq.,u Ok w.hhkak ixLHd;aul j l=vd
Ok w.h iys; jHfhadjH;dj by< nj ks.ukh l< yel'
fok ,o ixfhda. hq.,l ;dm ia:dhS;dj iei|Sf oS o by; l%ufoh u W;f'
by; yd iei|sf oS jvd l=vd Ok w.h iys; ldnfkagh jkMgCO3myiqfjka;dm fhdackhg ,la jk nj mqfrdal:kh l< yel' i;HjYfhka u MgCO3ys fhdack WIaK;ajh 540
0CoS muK jk w;r CaCO3fhdackh jkqfha 900 0CoSmuK h'
s f.dkqf m
-
5/28/2018 s12tim18
81/161
71
3 jk wdj;fha uQ,jH idok Tlaihsvj, wd,sl$Ndial$WNh.=KSiajNdjh
Na2O MgO Al
2O
3SiO
2P
2O
5SO
2Cl
2O
7
m%n, n, WNh.=KS b;d n, n, wd,sl b;d m%n,
Ndial Ndial wd,sl wd,sl wd,sl
3 jk wdj;fhauQ,jHj, yhsfv%dlaihsvj, wd,sl$Ndial$WNh.=KS iajNdjh
NaOH Mg(OH)2
Al(OH)3
Si(OH)4
P(OH)5
S(OH)6
Cl(OH)7
7 7 7 7
NaOH Mg(OH)2
Al(OH)3
H4SiO
4H
3PO
4H
2SO
4HClO
4
m%n, n, WNh.=KS b;d n, n, m%n, b;d m%n,
Ndial Ndial wd,sl wd,sl wd,sl wd,sl
3 jk wdj;fha yhsv%hsvj, wd,sl$Ndial$WNh.=KS iajNdjh
NaH MgH2
AlH3
SiH4
PH3
H2S HCl
m%n, n, WNh.=KS b;d n, n, wd,sl b;d m%n,
Ndial Ndial wd,sl wd,sl wd,sl
fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( s f.dkqf uQ,jH idok ,jKj, djH;d mlaId lsug isiq lKavdhj,g
wjia:dj fokak' s f.dkqf uQ,jH idok khsfg" nhsldnfkag yd ldnfkagj, ;dmia:dhS;dj
mlaId lsug fhduq lrkak' j.=.; l< .siaYla;sw.hhka isiqka g ,nd oS ,jKj, djH;d yd ;dm
ia:dhS;d iei|Sug isiqka fj; mjrkak'
Cl- Br- I- OH- djHh djHh djHh wdjHh wdjHh djHh djHh djHh djHh djHh djHh
djHh djHh djHh wdjHh wdjHh djHh djHh djHh djHh djHh djHh
djHh djHh djHh h; wdjHh djHh djHh djHh djHh h; h;
djHh osh f osh f
djHh djHh djHh h; wdjHh djHh djHh djHh djHh wdjHh wdjHh
djHh
djHh djHh djHh fyd|ska wdjHh djHh djHh djHh djHh osh oshdjHh fkd f fkd f
Be2+
Mg2+
Ca2+
Sr2+
Ba2+
-
5/28/2018 s12tim18
82/161
72
ksmqK;dj 5'0 ( s,p yd d f.dkqj,g wh;a uQ,jHj, yd ixfhd a.j,.=K ykd .ekSu i|yd tajd uYkh lrhs'
ksmqK;d ugu 5'4 ( s yd pf.dkqj,g wh;auQ,jHj, yd ixfhda.j, O;ajhykd .ekSu msKsi tajd ms
-
5/28/2018 s12tim18
83/161
73
Tlaiscka ys nyqrEmS wdldr
Tlaiscka O2
fidakaO
3
i,a*ysnyqrEmS wdldr i,a*j, nyqrEmSwdldr iaMlrEmS iy wiaMlrEmS hkqfjka m%Odk wdldr
folls' ish u iaMlrEmS i,a* S
8wKqj,ska iuka; f'
iaMlrEmS i,a*
frdniSh i,a* taldk;s i,a*kso fmfkk ly meye;s iaMl f' Uqre meye;s b|slgq jeks iaMl f'
Tm= 113 0C T
m= 119 0C
wiaMlrEmS i,a*
iqldh i,a* yd l,s, i,a* f i|yd ksoiqka h' i,a*j, Tlaisw,
OO
O
HO O
OH
S
HO O
OH
S
O
S OH
OH
H2SO4 H2SO3 H2S2O3
S
-
5/28/2018 s12tim18
84/161
74
H
yhsrcka fmfrdlaihs (H2O
2)
H2O
2Tlaisydrhla f,i
H2O
2Tlaisldrhla f,i
i,a* vfhdlaihs^SO2&&&&&
wjK jdhqjls' jd;hg jvd >k;ajhlska hqla; jk w;r lgql .kaOhla we;'c,fha fyd|ska osh f'
SO2c,fha osh i,amshqla^IV& w,h idohs' th n, w,hls'
SO2(g) + H
2O(l) H
2SO
3(aq)
SO2Tlaisldrlhla f,i
2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)
3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)
SO2Tlaisydrlhla f,i
SO2(g) + 2H2O (l) 4H+
(aq)
+2-
4SO (aq)
+2e(i) H+/KMnO
4iu`.
5SO2(g) + 2H
2O(l) + 2KMnO
4(aq)K
2SO
4(aq)+2MnSO
4(aq)+2H
2SO
4(aq)
(ii) H+/K2Cr
2O
7iu`.
K2Cr
2O
7(aq) + H
2SO
4(aq) + 3SO
2(g)K
2SO
4(aq)
+ Cr
2(SO
4)
3(aq)
+ H
2O(l)
(iii) FeCl3(aq)
iu`.
FeCl3(aq)
+ SO
2(g)+ 2H
2O(l)H
2SO
4(aq) + FeCl
2(aq) +2HCl(aq)
H
O
1040O O1110
H
H
H2O
2H
2O
980
-
5/28/2018 s12tim18
85/161
75
(iv) ye,ck iu`.SO
2(g)+Cl
2(g)+2H
2O(l)H
2SO
4(aq) + 2HCl(aq)
(v) H2O
2iu`.
H2O
2(aq)
+ SO
2(g)H
2SO
4(aq)
rxck ldrlhla f,iSO
2(g)
+2H
2O(l)H
2SO
4(aq)+2H+(aq) + 2e
X + 2H+ + 2e XH2
jKj;a wjK ixfhda.h
idhu
yhsrcka i,a*hs (H2S)
wjK jdhqjla jk w;r" c,fha uo jYfhka osh f' l=Kq;a;r .kaOhlawe;'
H2S c,Sh djKhla ;rulawd,sl f'H
2S(aq) H+(aq) + HS-(aq)
HS
-
(aq) H
+
(aq) + S
2-
(aq) wd,sl iajNdjh i|yd idlaIH
(i) fidah iu`. m%;sl%shdj
jemqr2H2S(g) + 2Na(s)2NaHS(s) +H
2(g)
2Na(s) + H2S(g)Na
2S(s) +H
2(g)
(ii) fidah yhsfv%dlaihs iu`. m%;sl%shdj
jemqr2NaOH(aq) + H2S(g)Na
2S(s) +2H
2O(l)
jemqr H2S(g) + NaOH(aq)NaHS(s) +H
2O(l)
H2S fndfydaf,day whk iu`. m%;sl%shd lr i,a*hsv ,nd foa' fuh f,day whk
ykd .ekSf mlaIdjla f,i fhdod .efka'
Pb2+(aq) + H2S(g)PbS(s) +2H+(aq)
Cu2+(aq) + H2S(g)CuS(s) +2H+(aq)
H2S Tlaisydrlhla f,i
(i) 2KMnO4(aq)+3H
2SO
4(aq)+5H
2S(g)K
2SO
4(aq)+5S(s)+2MnSO
4(aq)+8H
2O(l)
(ii) K2Cr
2O
7(aq)+4H
2SO
4(aq)+3H
2S(g)K
2SO
4(aq)+Cr
2(SO
4)
3(aq)+3S(s)+7H
2O(l)
(iii) 2 (aq) + 12H+(aq) + 2H2S(g)2S(s) +2As3+(aq) + 8H
2O(l)
g wu;rj c,ShS2-whk iu`. As3+m%;sl%shd wjlafIamhla idohs'
2As3+(aq) +3S2-(aq)As2S3(s) H
2S Tlaisldrlhla f,i
Cu(s)+H2S(g) CuS(s)+H
2(g)
SO2yd H
2Sjdhq fjkalr y|qkd .ekSu
^1& c,Sh H+/K2Cr
2O
7;=
-
5/28/2018 s12tim18
86/161
76
^3& c,Sh H+/KMnO4;=
-
5/28/2018 s12tim18
87/161
77
Wpjdhq iy tajdfha ixfhda.
HeNeArKrXeRn - lsrKYS,S h
;dmdxl b;d wvq h' ldKavh Tiafia my< u mrudKql l%udxlh jej;a u ;dmdxlh jef' mrudKql wrh jej;au O%elrKh f yelshdj jef'
oHq;a RK;dj je uQ,jH iu`. Xe ixfhda. idok nj 1962 oSmuK jkg fidhd f.k ;sf'
ksoiqka( XeF2, XeF
4, XeF
6, XeO
3
14 yd 15 ldKavj, laf,darhsvj, c,fokhCCl
4c, fokh fkdf'
SiCl4(l)+2H
2O(l)4HCl
(aq)+SiO
2(s)
SiCl4(l)+4H
2O(l)4HCl
(aq)+Si(OH)
4(aq)
NCl3(g)+3H
2O(l)NH
3(aq)+3HOCl(aq)
PCl3(g)+3H
2O(l)H
3PO
3(aq)+3HCl(aq)
PCl5(g)+H
2O(l)POCl
3(aq)+2HCl(aq)
PCl5(g)+4H
2O(l)H
3PO
4(aq)+5HCl(aq)
AsCl3(aq)+3H
2O(l)H
3AsO
3(aq)+3HCl(aq)
SbCl3(aq)+H
2O(l)SbO+(aq)+3Cl-(aq)+2H+(aq)
BiCl3(aq)+H2O(l)
BiO+
(aq)+3Cl-
(aq)+2H+
(aq)
c,Sh udOHfhaoSyhsv%cka fya,hsvj, wd,sl;djh
-
5/28/2018 s12tim18
88/161
78
laf,dakays oaOdlrKh
^i& ;kql NaOHiu`.Cl
2(g) +2NaOH(aq)NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H
2O(l)
(0) (-1) (+1)^ii& idka NaOHiu`.
Cl2(g) +6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO
3(aq) + 3H
2O(l)
(0) (-1) (+v)
fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( fmd*riaj, Tlais w,j, jHQy we| tajd k lsug isiqkag u`. fmkajhs' yhsrcka f*frdlaihs" i,a* vfhdlaihs yd yhsrcka i,a*hs"
Tlaisydrlhla iy Tlaisldrlhla f,i l%shd lrk m%;sl%shd i|yd WodyrKimhkak'
-
5/28/2018 s12tim18
89/161
79
ksmqK;dj 5'0 ( s, p yddf.dkqj, uQ,jHj, yd ixfhda.j, .=K ykd.ekSug tajd uYkh lr n,hs'
ksmqK;d ugu 5'5 ( df.dkqf uQ,jHj, .=K wdj;hla Tiafia p,kh jkwkaou ykd .ekSu i|yd tajdfha .=K uYkh lrhs'
ld,fo ( 05 hs'
bf.kq M, ( f; jk wdj;fha msys d f.dkqf uQ,jH fmkajk p,H TlaislrK
wjia:d i|yka lrka p,H TlaislrK wjia:d mej;Sf .=Kh s yd pf.dkqj, uQ,jH iu`. ii|hs'
f; jk wdj;hg wh;ad f.dkqf uQ,jHj, oHq;aRK;dj" m%:u whkSlrKYla;sh yd whksl wrh wdj; Tiafia bhg p,kh jk rgdj syd pf.dkqj,g wh;a uQ,jH iu`. ii|hs'
W; WodyrK bm;alrka d f.dkqf uQ,jH yd ixfhda.j, W;afm%arlf,i lghq;= lsf yelshdj yd jKj;a ixfhda. iEf .=Kh ia;r lrhs'
Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la (
Hisg Csolajd uQ,jHj, m
-
5/28/2018 s12tim18
90/161
80
uQ,jH
mrudKql
wrh/nm
jdxlh/0C
;dmdxlh/0C
>k;ajh/gcm
whkslwrh/nm
s-f.dkqfuQ,jH
wka;l
uQ,jH
K
isgZ
nolajduQ,jHj,fN!;sl.=K
f,dayl^mrudKql&w
rh/nm
oHq;aR
K;dj
mgl uQ,jHh f,i wka;.; iajdNdl yd lD;%su ixfhda.
Yd, ixLHdjla mj;sk nj m%ldY lrhs' wod< lreKq f.k yer olajka Yd, ixfhda. ixLHdjla iEoSug ldnka i;=
yelshdj ia;r lrhs' O lafIa;%j,ska ksoiqka f.k yer olajka ffoksl ;fha oS ldnksl
ridhkh jeo.;a jk wkaou fmkajd fohs'
Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la (
ldnksl ixfhda. rdYshla we;s ug odhl jk ldnkai;= .=Kdx. lsysmhlamy; oelaf'
ldnka mrudKq folla w;r m%n, tal nkaOk" oa;aj nkaOk yd ;%s;aj nkaOkiEosh yelsh' ldnka wh;ay;r jk ldKavfha mj;sk is,slkaj,g idfmalaIjldnkaidok C - C, C = C,CCyd C - HnkaOk" jvd by< nkaOk Yla;Skaf.kahqla; jk nj kslaIKh lr we;' wod< f;dr;=re my; j.=f oelaf'
ldnka mrudKqjlg iyixhqc nkaOk y;rla iEosh yels h' f wkqj fmkShkafka ldnka oduhlg O ldKav rdYshla inkaO h yels nj;a" Yd,O;ajhlskahq;=ixfhda. mej;Sug tu .=Kh odhl jk nj;a h'
ldnksl ixfhda. Yd, ixLHdjla mej;Sug odhl jk ;j;a fya;=jlajkafkaldur WIaK;ajfha oS yd idudkH jdhq f.da,Sh ;;a;aj yuqf tajd olajkia:dhS;dj hs' ldnksl ixfhda. Tlaiscka iu`. is lrk m%;sl%shd Yd,jYfhka;dmodhl f'
nkaOkh
C - C 346C = C 610C
C 835C - H 413Si - Si 226Si - H 318
nkaOk Yla;sh
$kJ mol-1
-
5/28/2018 s12tim18
104/161
94
C3H
8(g) + 5O
2(g) 3CO
2(g) + 4H
2O(l)
ta wkqj ldnksl ixfhda. ;dm.;sl j wia:dhS f' kuq;a ldnksl ixfhda.Tlaiscka iu`. is lrk m%;sl%shd wdY%s; il%shk Yla;s w.hhkaYd, f' t
neka ldnksl ixfhda. pd,l ridhksl j ia:dhS jk w;r Yd, ixLHdjlaiajNdl j mj;S'
fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl (
bkaOk" T!IO" ;Ska;" ma,diala" frosms
-
5/28/2018 s12tim18
105/161
95
ksmqK;dj 6'0 ( ldnksl ixfhda.j, O;ajh uid n,hs'
ksmqK;d ugu 6'2 ( l%shdld ldKav weiqfrka ldnksl ixfhda.j, O;ajhuYkh lrhs'
ld,fo ( 04 hs'
bf.kq M, ( Ih ksfoaYhg we;=
-
5/28/2018 s12tim18
106/161
96
ldfndlais,sla w, CH3COOH
Ethanoic acid
Carboxylic acid
w, laf,darhsv CH3COCl Ethanoyl chloride
Acid chloride
tiagr CH3COOCH
3Methyl ethanoate
Ester
weuhsk CH3CH
2NH
2Ethylamine
Amine
weuhsv CH3CONH2 Ethanamide Amide
weuhsfkda w, CH3CHNH
2COOH
2-Aminopropanoic acid
we,als,a fya,hsv* CH3CH
2Cl Chloroethane
* IUPAC kdulrKfha oS ye,ck ldKavh l%shdldrS ldKavhla f,i fkd ie,fla'
fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl (
O l%shdld ldKav wvx.=ldnksl ixfhda.j, jHQy iQ;% isiqkag bm;a lr tajdykd .ekSug fhduq lrkak'
ridhksl ixfhda. ,ehsia;=jlaisiqlKavdhj,g oStajd w;=ka tlaioDY fY%aKshlgwh;a jk ixfhda. f;dard j.= .; lsug yd wod< ioDY fY%aKs f.dv kexug
wjia:dj ,nd fokak'
O
OHC
O
ClC
O R
OC
NH2
ONH
2
C
C NH2
COOH
x
-
5/28/2018 s12tim18
107/161
97
ksmqK;dj 6'0 ( ldnksl ixfhda.j, O;ajh uid n,hs'
ksmqK;d ugu 6'3 ( uYk myiq lrkq msKsi we,s*el ldnksl ixfhda.kdulrKh lrhs'
ld,fo ( 07 hs'
bf.kq M, ( iq,n ldnksl ixfhda.j, jHjydl k iy iu; kdulrKhl wjYH;dj
m%ldY lrhs' IUPACkS;s fhdod .kskaIh ksfoaYfha i|ykajHQyuh iSudjg we;=
-
5/28/2018 s12tim18
108/161
98
ldKavh m%Odk l%shdld wdfoaY ldKavh ldKavh jYfhka ku jYfhka ku
- Thsla w,h
oic acid - Tta
oate
- weuhs
amide ihfkd
cyano - we,a f*dauhs,a
al formyl
ka Tlafidone oxo
- ,a yhsfrdlais
ol hydroxy
- weuhska weuhsfkd
amine amino----------------------------------------------------------------------------
whska whska
yne yne
Bka Bkaene ene- fyaf,da
halo
-NO2
- khsfrd
nitro
1 j.=j - l%shdld ldKavj, m%uqL;dj wvqfjk ms
-
5/28/2018 s12tim18
109/161
99
ldnka mrudKq kdu uQ,h wkqrEm yhsfrdldnkfha.Kk ku
1 meth Methane2 eth Ethane
3 prop Propane
4 but Butane
5 pent Pentane
6 hex Hexane
m%Odk odufha mj;sk ldnka mrudKq ixLHdj wkqj ixfhda.fha
kug fhfok kdu uQ,h yd wkqrEm yhsffrdldnkfha ku
IUPACkdulrKhg wkql+, j ixfhda.fha jHQy iQ;%h we|Su'
IUPACkdulrKhg wkql+, j ixfhda.hl jHQy iQ;%h we|Su my; oelafjkmshjrj,a wkq.ukh lsfukal< yels f'
1. iels,a, ykdf.k tu kduh wkqj iels,a, we|Su
2. iels,a, wxlkh lsu
3. oS we;s IUPACku wkqj m%Odk l%shdld ldKavh yd wjfYaI ldKavykdf.k tu ldKavj, kug fmr ;sfnk wxlh wkqj tu ldKav iels,af,a
ksjeros ia:dkj,g inkaO lsu'
4. ieu ldnka mrudKqjl u ixhqc;dj y;r jk mos yhsrcka mrudKq
iels,af,a jHQyhg fhoSu'
fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl (
Ih ksfoaYfhai|yka iSudjkag hg;aj ixfhda. lsysmhl jHQy tajd IUPACl%uhg k lsug isiqka fhduq lrkak'
Ih ksfoaYfha i|ykaiSudjkag hg;a j h ixfhda.hl IUPACkduh ka g thgwod< jHQyh ,sug isiqka fhduq lrkak'
Wla; mejre lKavdh ls%hdldrl f,i bm;a lrkak'
-
5/28/2018 s12tim18
110/161
100
ksmqK;dj 6 ( ldnksl ixfhda.j, O;ajh uid n,hs'
ksmqK;d ugu 6'4 ( tl u wKql iQ;%h iys; wKqj, mrudKq ilia meje;sh yelsO wdldr uYkh lrhs'
ld,fo ( 05 hs'
bf.kq M, ( fok ,o wKql iQ;%hlai|yd mej;sh yels ish u jHQy iQ;% w|shs' fok ,o wKql iQ;%hlai|yd w|sk ,o ish u jHQy iQ;%" jHQy iudjhl yd
;%sudk iudjhl f,i j. lrhs' fok ,o wKql iQ;%hla i|yd mej;sh yels iudhl w;=kafYaIs; lk;ajh ksidbf,lafg%d*hs, wdlIKh f' bf,lafg%d*hs,h iu`. wka;l%shd lsfukamiq ldfndlegdhkhlaiEfoa' fuhska fnkaiSkaj,fha bf,lafg%dak W!k;djlawe;s f' pl%Sh j ia:dk.; jQ bf,lafg%dak j,dj ,nd .ekSug we;s m%jK;djksid H+bj;a wdfoaY m%;sl%shdjla is f'
fnkaiSkaj, bf,lafg%d*s,sl wdfoaY m%;sl%shd(
khsfrdalrKh -id'HNO
3iy id' H
2SO
4j,skaieoskhsfrdalrK Y%Kh yuqf oSfnkaiSkaj,g
khsfrda ldKavhla wdfoaY khsfrdafnkaiSka ksmo f'
fnkaiSkaj,g wod< hka;%K ,sf oS im%hqla; jHqy foflkatlla f.khka;%K ,sug fhdod .efka'
NO2id'HNO
3/ id' H
2SO
4
50 0C
-
5/28/2018 s12tim18
124/161
114
jryka ;=< we;sim%hqla; jHqy ;=< we;s jl% B;, rys; j ksrEmKh lsugfhduq lrkak' ^B;, Nd; jkafka tlaim%hqla; jHQhlska wfkl ,efnkwdldrh wjfndaO lr .ekSug muKS'&
*S%,a l%d*a we,als,alrKhksc,Sh AlCl
3jeks iaw,hla yuqf oS fnkaiSka" we,als,a fya,hsv iu.
m%;sl%shdf' fuys oS thg we,als,aldKavhla wdfoaaY f'
ye,ckSlrKh
ye,ck jdylhlawe;s g fnkaiSkaye,ck iu. ^Cl2fyda Br
2& m%;sl%shd
lsfuka fnkaiSka j,hg ye,ck ldKavhla wdfoaY f' fuys oS ye,ckjdylh u.ska ye,ck wKqj O%elrKh lrk neka ye,ck wKqjg
bf,lafg%d*hs,hla f,ig l%shd l< yelsf'
R
ksc,Sh'AlCl3/R-Cl
ksc, Shk sc, Shk sc, Shk sc, Shk sc, Sh
Br
ksc,ShFeBr3/Br2
-
5/28/2018 s12tim18
125/161
115
TlaislrKh
+4H /KMnO
jeks idudkH Tlaisldrl u.skafnkaiSkaTlaislrKh fkdf'
tfia jqj;a fnkaiSka j,hg we,als,a ldKavhla wdfoaYs; fnkaiSka ixfhda.
+4H /KMnO
u.ska TlaislrKh fnkafidhslaw,h idohs' ^fuu l%shdjg
K2Cr
2O
7Nd;d l< yel'
m%d:l iy oa;shsl we,alhs,aldKav TlaislrKh jk ;;a;aj hgf;a;D;shslwe,alhs,a ldKav TlaislrKh fkdf'by< m%;sl%shd ;;a;aj hgf;a ;D;shsl we,alhs,a ldKav TlaislrKh fnkafidhsla w,h muKlafkdj fjk;a ydhk M, ,nd osh yel'bf,lafg%d*s,sl wdl,k m%;sl%shd
we,alSk myiqfjka bf,lafg%d*s,sl wdl,k m%;sl%shdj,g Ndckh jQj;a"
fnkaiSkaj,fhaiqfYaISia:dhs;dj fya;=fjkabf,lafg%d*s,sl wdl,k m%;sl%shd
flfrys t;r keUqre;djla fkdolajhs' kuq;a fks ksl,aW;afma%rlh yuqf150 0C ys muK fnkaiSka yhsv%cka jdhqj iu. m%;sls%hd lr ihslaf,dafylafiaka idohs'
fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( fnkaiSkaj, ,dlaIKsl m%;sls%hd fln f oehs fya;= iys;j m%ldY lsug isiqka fhduq lrkak'
isiqka lKavdh ;=klg fnod my; i|ykatlahka;%Khla ms
-
5/28/2018 s12tim18
126/161
116
ksmqK;dj 7'0 ( yhsfv%dldnkj, jHqyh yd .=K w;r inkaO;d uYkhlrhs'
ksmqK;d ugu 7'5 ( tal wdfoaYs; fnkaiSkaj, wdfoaYs; ldKavfha osYdNsuqLlsrSf yelshdj Yaf,aIKh lrhs'
ld,fo ( 02 hs'
bf.kq M, ( tal wdfoaYs; fnkaiSkaj, wdfoaYs; ldKav f;d" merd fyda fugd YdNsuqL
ldKav f,i ykd .kshs' tal wdfoaYs; fnkaiSkaj,g fojk wdfoaYs; ldKavhla inkaO jk ia:dkh
m
-
5/28/2018 s12tim18
127/161
117
Wod (
fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl (
mka;sfha isiqka lKavdh follg fnokak'
wdfoaY ldKav ,ehsia;=jlaoStla lKavdhulg f;da" merd fhduqldrl ldKavj,g;a"wfkla lKavdhugfugd fhduqldrl ldKavj,g;a iqfYaIS jQ ,CIK u;= lr.ekSug fhduq lrkak'
NO2
CH3Cl $ ksc,Sh AlCl
3
NO2
CH3
-
5/28/2018 s12tim18
128/161
118
ksmqK;dj 8'0 ( we,als,afya,hsvj, jHQyh yd .=K w;r inkaO;d uYkhlrhs'
ksmqK;d ugu 8'1 ( we,als,a fya,hsvj, jHQyh" C - XnkaOkfha O%eh iajNdjhiy m%;sls%hd uYkh lrhs'
ld,fo ( 11 hs'bf.kq M, ( we,als,afya,hsv" m%d:l" oa;Shsl yd ;D;Shsl f,i j.
lrhs' ksoiqka olajka C - X nkaOkfha O%eh iajNdjh iu.
we,als,a fya,hsvj, kshqla,sfhd*s,sl wdfoaY m%;sls%hdflfrys olajk keUqre;dj inkaO lr olajhs'
we,als,afya,hsv kshqla,sfhd*s,sl wdfoaY m%;sl%shd is lrk;;a;aj hgf;a oS laf,dafrdfnkaiSka yd sks,a laf,darhstu m%;sl%shd fkd oelaug fya;= meyeos,s lrhs'
.S%kd m%;sldrlh ms
-
5/28/2018 s12tim18
129/161
119
kEu kshqla,sfhd*hs,hlg Niauhla f,i o l%shd l< yels h' t neka
wd,sl yhsrcka mrudKqjla bj;a lrka we,als,a fya,hsvh bj;a f
m%;sl%shdjlg ,lalsf yelshdjlao mj;shs' ye,ckamrudKqj inkaO ldnka
u; msys yhsrcka mrudKq wd,sl nkaje jqj;a tajd bj;a fuka ia:dhS
M,hla,nd fkd foa' t neka hdno ldnka mrudKqu; msys u| jYfhkawd,sl yhsrcka mrudKq bj;af m%;sl%shd i|yd iyNd.s f'
laf,dafrdfnkaiSka yd ks,a laf,darhs" we,als,a fya,hsv kshqla,fhd*s,sl
wdfoaY m%;sl%shdj,g iyNd.s jk ;;a;aj hgf;a tu m%;sl%shd is fkd lrhs' ta
i|yd fya;= f,i fuu ixfhda.j, oS C - XnkaOkh oa;aj nkaOk iajrEmhla
we;slr .ekSu;a" ldnkamrudKqj sp2
uqyqlrK wjia:df mj;sk nekankaOk os. wvqu;a i|yka lrkak'
we,als,afya,hsv h,sB; udOHfha Mg iu`. m%;sl%shd lr .S%skd m%;sldrlh
idohs' RX + Mg RMgX
RMgXj, nkaOk O%elrKh fya;=fjka ue.akSish yd nekq ldnkam%n,
kshqla,sfhd*hs,hla f,i yd b;d m%n, Niauhla f,i l%shdlrhs' tneka
c,h u`.ska fm%dfgdak odhl lr we,aflak iEoSu je
-
5/28/2018 s12tim18
130/161
120
ksmqK;dj 8'0 ( we,als,afya,hsvj, jHQyh yd .=K w;r inkaO;d uYkhlrhs'
ksmqK;d ugu 8'2 ( nkaOk we;su yd nkaOk u is jk ld,dka;rh weiqfrka
we,als,a fya,hsvj, kshqla,sfhd*s,sl wdfoaY m%;sls%hdYaf,aIKh lrhs'
ld,fo ( 04 hs'
bf.kq M, ( nkaOk u yd iEoSu tla jr is jk ;ks mshjr m%;sls%hdjlaf,i we,als,a
fya,hsvj, kshqla,sfhd*s,sl wdfoaY m%;sls%hdj ia;r lrhs' nkaOkh fuka wk;=re j kj nkaOkh iEoSu mshjr follska is jk
m%;sls%hdjlaf,i we,als,afya,hsvj, kshqla,sfhda*s,sl wdfoaY m%;sls%hdj ia;rlrhs'
;ks mshjrlska fyda mshjr follska is u flfrys we,als,a fya,hsvfhaiajNdjh n,mdk wkaou ia;r lrhs'
Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la (
we,als,a fya,hsvj, kshqla,sfhd*s,sl wdfoaY m%;sl%shd meyeos,s lsug nkaOk|Sf yd nkaOk ieoSf mshjr i|yd .;jk ld,dka;rh ie,ls,a,g .;yelsh'
nkaOkh |Su yd kj nkaOkh iEoSu tl jr is jk fgl we,als,afya,hsvj,
kshqla,sfhd*s,sl wdfoaY m%;sl%shdj ;ksmshjr m%;sl%shdjlaf,i i,lkq ,ef' f wkqj ;ksmshjr m%;sl%shdj my; wdldrhg bosm;a l< yelsh'
nkaOkh |Sfuka wk;=re j kj nkaOkh iEoSu is jk fgl we,als,a
fya,hsvj, kshqla,sfhd*s,sl wdfoaY m%;sl%shdj mshjr follskais jk m%;sl%shdjlaf,i i,lkq ,ef'
f wkqj mshjr folska isjk m%;sl%shdj my; wdldrhg bosm;a l< yels h'
1 mshjr
OH-
OH
Br Br-
-
5/28/2018 s12tim18
131/161
121
2 mshjr
mshjr follskais jk m%;sl%shdj w;rueosldfndlegdhkhla yryd is f' fuysoS we;s jk ldfndlegdhkfha ia:dhS;dj ie,lSf oS" jvd;a ia:dhS ;D;Sshslldfndlegdhkhla iEoSug yelshdj we;s;D;Shsl we,als,a fya,hsv mshjr follskakshqla,sfhd*s,sl wdfoaY is lrhs' m%d:l we,als,a fya,hsv ia:dhS w;rueosldfndlegdhkhlaiEoSug wiu;a neka kshqla,sfhd*s,sl wdfoaYh ;ksmshjram%;sl%shdjla f,i is lrhs'
oa;shl we,als,afya,hsv l=uk ms
-
5/28/2018 s12tim18
132/161
122
ksmqK;dj 9 ( Tlaisckawvx.= ldnksl ixfhda.j, jHQyh yd .=K w;rinkaO;d uYkh lrhs'
ksmqK;d ugu 9'1 ( we,afldfyd,j, jHQyh" tys ldnka-TlaisckankaOkfhaO%eh iajNdjh" Tlaiscka-yhsrcka nkaOkfhaO%eh
iajNdjh iy m%;sl%shd uYkh lrhs'
ld,fo ( 08 hs'
bf.kq M, ( we,afldfyd, m%d:l" oa;Sshsl yd ;D;Sshsl we,afldfyd, f,i j.SlrKh
lrhs' oHq;aRK;d fjki inkaO lr .kskawe,afldfyd,j, O - H nkaOkfha
O%eh iajNdjh ia;r lrhs' we,afldfyd,j, we;swka;-wKql n, iu`. tajdfhafN!;sl .=K inkaO
lrhs' we,afldfyd,j, O - H nkaOkh u" C - O nkaOkh u" bj;au iy
TlaislrK m%;sls%hd jHQyh iu`. inkaO lr olajhs' we,afldfyd,j, .=K mlaId lr jd;d lrhs'
Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la ( fudfkdyhsl we,afldfyd," m%d:l" oa;Sshsl yd ;D;Sshsl jYfhkawdldr
;=klg j.SlrKh l< yels h' ^we,als,a fya,hsvj, oS fuks&
fN!;sl .=K
we,afldfyd,j, -OH nkaOkh -R - O -H + f,i O%elrKh f' tawkqj
we,afldfyd, wKqw;r we;sjk wka;- wKql yhsrckankaOk ksid tajdfha;dmdxl wkqrEm idfmaCI wKql ialkaOh iys; we,aflak yd B;rj,g idfmaCIj by< w.hka .kshs' we,afldfyd, fYa%Ksfha my
-
5/28/2018 s12tim18
133/161
123
we,afldfyd, c,fhadjH f' O%eh djlhlajk c,fhyswe,afldfyd,j,jH;djg bjy,a jkafka -OHldKavh hs' we,afldfyd, wKqf ksO%ehwe,als,a lKavh c,fha jH;djg ndOdjls' we,afldfyd, ioDY fYa%Ksfhamy
-
5/28/2018 s12tim18
134/161
124
(ii) we,als,afya,hsv iu`. m%;sls%hdj kso -
R-OH R-Br + H2O
we,afldfyd, HBr iu`. m%;sls%hd lr wkqrEm we,als,afn%dauhsvh ,nd fohs'
HBrj,ska ,efnk Br-whkh fuys kshqla,sfhda*s,sl m%;sldrlh hs'
R-OH R-I + H2O
^iii& ZnCl2yd idka HCl w,h iu. m%;sls%hdj ^lia mCIdj&
fuys oS ZnCl2W;afm%arlhlaf,i l%shd lrhs' M,h f,i ,efnk we,als,a
fya,hsvh ksid m%;sl%shd udOHfha wd,;djla we;sf' wd,;dj we;sug
.; jk ld,h weiqfrka m%d:l" oa;Shsl yd ;D;Shsl we,als,a fya,hsvliam%;sldrlh iu`. is lrk m%;sl%shdf YS>%;dj iei|sh yels h'c,fha djH m%d:l" oa;Shsl yd ;D;Shsl we,afldfyd,j,g muKla fuumlaIdj iSud f'
lia m%;sldrh iu. we,afldfyd,j, m%;sl%shd YSs>%;dj my; oelaf'
;D;Sshsl oa;Shsl m%d:lwe,afldfyd, we,afldfyd, we,afldfyd,
imhk ,o ;;a;aj hgf;aby; m%;sl%shdj is jkafka mshjr follsks' tys oS;D;Shsl we,afldfyd,h jvd;a ia:dhS w;rueoshla idok neka ;D;Shslwe,afldy,h liam%;sldrlh yuqf b;d u fl ld,hl oS wd,;djlawe;slrhs' we,afldfyd, idka H
2SO
4w,h iu`. bj;af m%;sls%hdj;g Ndck
f' ^we,afldfyd, c,kh&we,afldfyd,hlska c, wKqjla bj;a f m%;s%ls%hdj we,afldfyd,j,
c,kh hs' fuysoSm%;sls%hdf M,h f,i we,alSkhla ,ef'
we,afldfyd, we,alSk
HI
> >
HBr
ksc,Sh ZnCl2/
idka HClR - C - OH + R - C - Cl + H
2O
R/
R//
R/
R//
ksc,Sh Al2O
3$
fydaidka H2SO
4$
C C C C
H OH
=
-
5/28/2018 s12tim18
135/161
125
we,afldfyd, TlaislrKTlaislrKfhka ,efnk M,h we,afldfyd,fha m%d:l fyda oa;Sshsl fyda;D;Sshsl fyda iajNdjh u; r|d mj;S'
i)m%d:l we,afldfyd,
ii)oa;Shsl we,afldfyd,
m%d:l yd oa;Sshsl we,afldfyd, TlaislrKh jk ;;a;aj yuqf idudkHfhka;D;Sshsl we,afldfyd, TlaislrKh fkd f' thg fya;=j jkqfha ;D;Shslwe,afldfyd,j, Tlaiscka inkaO ldnka u; yhsrckafkdue;s ksidldnka-ldnka nkaOkh |sh hq;=u hs'
we,afldfyd, TlaislrKh H+/KMnO4fyda H+/K
2Cr
2O
7 fyda H+/CrO
3fyda
iu`. islrkq,ef' we,ayhsv jvd;a myiqfjkaby; m%;sldrl yuqf;jrg;a TlaislrKh f' t nekatu m%;sldrl fhdod we,ayhsv ,nd.ekSu myiq ke;' we,ayhsv ,nd .ekSug wjYH fgl ta i|yd mskshlaf,dafrdfl%daf [C
5
H5
NH+CrO3
Cl- ]fhdod .; yels h'
m%d:l we,afldfyd, msksh laf,dafrdfl%daf yuqf TlaislrKhlsf M,h f,i wkqrEm we,ayhsvh ,ef' tys oS th ;j rg;aldfndlais,sla w,h olajd TlaislrKh fkd f'
fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( C
4H
9OH wKql iQ;%hg ,sh yels ish u we,afldfyd,j, jHQy bm;a lr
tajd m%d:l" oa;Sshsl yd ;D;Sshsl we,afldfyd, f,i j.SlrKh lsugisiqkag Wmfoia fokak'
we,afldfyd,j, mj;akd wka;-wKql wdlIKj, iajNdjh ykdf.k tawkqj ys jk fN!;sl .=K ms
-
5/28/2018 s12tim18
136/161
126
ksmqK;dj 9 ( Tlaisckawvx.= ldnksl ixfhda.j, jHQyh yd .=K w;rinkaO;d uYkh lrhs'
ksmqK;d ugu 9'2 ( ldnka-Tlaiscka nkaOkh yd Tlaiscka-yhsrckankaOkh weiqfrka *Sfkda,aj, .=K yd m%;sl%shdj,
iajNdjh msgkh f'
ROH + H2O F RO-+ H
3O+
C6H
5OH + H
2O F C
6H
5O-+ H
3O+
*Sfkda, we,afldfyd,j,g idfmalaI j wd,sl nka je h' bka woyiajkafkaby; olajd we;s *Sfkda,ays iu;=,s; ,laIHh jvd;a ol=Kq mig nr jmsysgk nj hs' fuhg fya;=j jkafka *Sfkda,aj,g idfmalaI j *Sfkdlaiaihswhkfha ia:dhS;dj" we,afldfyd,hg idfmalaI j we,afldlaihs whkfhaia:dhS;djg jvd je u hs' *Sfkdlaihs whkh jvd;a ia:dhS jkqfha tys we;sRK wdfrdamKh im%hqla;;dj u`.ska iqrejd yeu fya;=fjks' t jekswdfrdamK iqrejd yeula we,afldlaihs whkfhais fkd f'
*Sfkda,aj, by< wd,sl;dj my; ksoiqkau`.skao ;yjqre f' we,afldfyd,hlafidah iu. m%;sl%shd l
-
5/28/2018 s12tim18
137/161
127
fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl (
my; mCIKj,g isiqkafhduq lrjkak' *Sfkda,a iaj,amh ne.skamCId k
-
5/28/2018 s12tim18
138/161
128
ksmqK;dj 9 ( Tlaiscka wvx.= ldnksl ixfhda.j, jHQyh yd .=K w;rinkaO;d uYkh lrhs'
ksmqK;d ugu 9'3 ( *Sfkda,aj, -OHldKavh Bg inkaO fnkaiSka j,fhysm%;sl%sh;dj flfryswe;slrk n,mEu uYkh lrhs'
ld,fo ( 02 hs'
bf.kq M, ( *Sfkda,aj, wdfoaY m%;sl%shdj, oS OH ldKavhg idfmalaI j wdfoaYlh f;d
^2"6& yd merd ^4& ia:dkj,g inkaO jk nj m%ldY lrhs' *Ssfkd,aySfnkaiSka j,h" fnkaiSkaj,g idfmalaI j bf,lafg%d*hs, flfrys
jvd;ail%sh nj meyeos,ss lrhs'
Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la ( *Sfkda,aj, Tlaiscka mrudKqj u; jQtlir bf,lafg%dk hq.,a fnkaiSka
j,fha ia:dk.; u ksid tys j,h b,lafg%d*s,sl m%;sldrl flfrysfnfyka il%sh we;' *Sfkda,aj, -OHldKavh f;da" merd fhduqldrlf' ^OHldKavh f;da" merd fhduqldrl jkafka ukaoe hs meyeos,ss lsuwkjYH h'&
*Sfkda,aj, bf,lafg%da*s,sl wdfoaY m%;sls%hd fnkaiSkays wkqrEm m%;sl%shdj,gwdod< ;;a;aj iu`. iei|Sfuka *Sfkda,ays fnkaiSka j,h bf,lafg%d*hs,flfrys jvd;ail%sh we;snj meyeos,s f' my; ksoiqka i,lkak'
^i& fn%daka hr iu`. laIKsl j m%;sl%shd lr 2"4"6-g%hsfn%dafuda*Sfkda,a iqwjlafIamh ,nd foa'
2"4"6-g%hsfn%dafud*Sfkda,a
^ii& *Sfkda,a khsfrdlrKh i|yd ;kql HNO3muKla jqjo m%udKj;a f'
fhda; bf.kq - b.eka ls%hdldrl ( *Sfkda,aiu. my; mrSlaId is lr ksCIK ,nd.ekSug isiqka fhduq lrkak'
fn%daka hr 1 cm3 la muK mCId k,hlg f.k thg *Sfkda,a iaMlhla^fyda x folla muK& tl;= lsu'
+ 3 Br2 + 3HBr
OH OHBr Br
Br
;kqlHNO3
+
OH OH
NO2
OH
NO220 0C
-
5/28/2018 s12tim18
139/161
129
ksmqK;dj 9 ( Tlaiscka wvx.= ldnksl ixfhda.j, jHQyh yd .=K w;rinkaO;d uYkh lrhs'
ksmqK;dj ugu 9'4 ( we,ayhsv iy lSfgdakj, m%;sl%shd u.ska fmkakq flfrk>C=O nkaOkfha O%eh iajNdjh iy wix;Dma; iajNdjhuYkh lrhs'
ld,fo ( 08 hs'
bf.kq M, ( ldnks,aldKavfhaO%eh iajNdjh iy wix;Dma; iajNdjh ksid we,ayhsvj,g
iy lSfgdakj,g ,dlaIKsl jkafka kshqla,sfhd*s,sl wdl,k m%;sl%shd njmeyeos,s lrhs'
kshqla,sfhd*s,sl wdl,k m%;sl%shdj,g ksoiqkajk m%;sl%shd lsysmhl hka;%Kbosm;alrhs'
lSfgdakj,g idfmalaI j we,ayhsv b;d myiqfjka TlaislrKh f .=Kh
tajd tlsfkl fjka lr ykd .ekSug fhdod .kshs'
we,ayhsv iy lSfgdakj, .=K mCId lr jd;d lrhs'
Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la ( we,ayhsv yd lSfgdakj,g HCN wdl,kfhahka;%Kh
fuu m%;sl%shdj is lrkq ,nkafka ldnks,a ixfhda.h yd c,Sh fidah
ihkh djK Y%Khlg ;kql Lksc w,hlatl;= lsfuks'
fuys CN-whkh kshqla,sfhd*hs,h f,i m%;sls%hd lrhs'
.S%kd m%;sldrlh ^RMgX& iu. m%;sls%hdf hka;%Kh
R C R C CN
O OH
RR
H
H
O
-CN
H
H
OH
CNihfkdyhs%kaCyanohydrin
H C CH
H C C
O
CH
CN
-
H+CH3 H
HCN
CH3
C CH3 C CH
3
OH
R
(i) RMgBr h
-
5/28/2018 s12tim18
140/161
130
f% m%;sldrlh 2"4-DNP) iu`. m%;sl%shdf hka;%Kh(i) kshqla,sfhd*s,sl wdl,kh
(ii) c,kh by; w;rueos M,h iEKq .i u c,kh wjika M,h jk 2"4-vhskhsfrd*Skhs,ayhsrfidak ,ef'
fuu m%;s%ls%hdj we,ayhsv iy lSfgdak fjk;a ixfhda.j,ska fjka lr ykd.ekSf mlaIdjla f,i fhdod .efka'
TlaisyrKh(i) LiAlH
4fyda NaBH
4u.ska TlaisyrKh
fuysoS we,ayhsv yd lSfgdak we,afldfyd, njg TlaisyrKh f'
(ii) Zn(Hg) $id'HCl u.ska TlaisyrKh laf,ukaika TlaisyrKh&fuys we,ayhsv iy lSfgdak wkqrEm yhsfrdldnk njg TlaisyrKhl< yels h'
H
OR
R
C = OHR
R
C (i) LiAlH
4/h
-
5/28/2018 s12tim18
141/161
131
we,ayhsv TlaislrKh^i& fgd,ka m%;sldrlh u.ska TlaislrKh c,Sh is,aj khsf djKhlg ;kql fidah yhsfrdlaihs x lsysmhla
tla lsfuka ,efnk is,aj yhsfrdlaihs wjlafCIamhg ;kql wefudaksh
yhsfrdlaihs tla lsfuka fgd,ka m%;sldrlh- [ Ag (NH3) 2]+idokq ,nhs'
fgd,ka m%;sldrlh u.skaTlaislrKh fyj;a legm;amlaIdj we,ayhsvyd lSfgdak tlsfklska fjka lr ykd .ekSu i|yd fhdod .efka'
^ii& f*a,sx djKh u`.skaTlaislrKh Ndial lshqmala gdgf djKhla f*a,sx m%;sldrlh f,i ye|skaf' fuh
;o ks,ameye;sc,Sh djKhls' we,ayhsvhlskaka lsysmhlafuu m%;sldrlhgtl;= lr r;a lsf oS djKfha ks,a meyeh l%ufhka ke;s .fvd,a r;= mdglshqmaria Tlaihs wjfCIamh we;s f'
f*a,sx djKh u`.skao we,ayhsv yd lSfgdak tlsfkl fjkalr ykd.; yelsh'
(iii) wd,sl fmdgeish vhsfl%df ke;fyd;awd,sl fydaNdial fmdgEishm'uex.fka hk Tlaisldrl u`.ska we,ayhsv ldfndlais,sla w, njgTlaislrKh f'
we,ayhsv yuqf H+/KMnO4 djKfhao meyeh wjK f' H+/K2Cr2O7 jKfha;e,s meyeh fld< meyehg yef' fuu m%;sldrl u`.ska o we,ayhsv ydlSfgdak tlsfklska fjka lr ykd.; yels h'
fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( O we,ayhsv yd lSfgdak isiq lKavdhj,g mjrd tajd Ih ksfoaYfha
i|yka m%;sldrl iu. m%;sl%shd lr idok ldnksl ixfhda.j, jHQy ,shd
oelaug fhduqlrkak'
we,ayhsv TlaislrKh jk ;;a;aj yuqf lSfgdak TlaislrKh fkdjk njixikaokd;aul j fmkajd fokak'
we,ayhsv iy lSfgdak tlsfkl fjka lr ykd .ekSf mCId is lrkak'
O-2[ Ag (NH
3)
2]++ 3OH- R + 2Ag
oS legm;
C
O
+ 4NH3+ 2H
2O+O
H
RC =
+ f*a,sx djKh + R CO
O-+ 3H2OCu2O
.fvd,ar;=wjfCIamh
O
H
RC =
H+/K2Cr
2O
7O
H
RC =
OHR C
O+ Cr3+
H+/KMnO
4O
H
RC =
OHR C
O+ Mn2+
-
5/28/2018 s12tim18
142/161
132
ksmqK;dj 9 ( Tlaiscka wvx.= ldnksl ixfhda.j, jHQyh yd .=K w;rinkaO;d uYkh lrhs'
ksmqK;d ugu 9'5 ( iajhx ix>kk m%;sls%shd u.ska fmkakq flfrk mrswe,ayhsv yd lSfgdakj, ia:dkfhys m%;sls%h;dj ykd.kshs'
ld,fo ( 04 hs'
bf.kq M, ( ldnks,a ixfhda.j, ia:dkfham%;sls%hdYS,s;ajh W; WodyrK weiqfrka
fmkajd fohs' fidah yhsfrdlaihs" weisge,ayhs yd weisfgdaka islrk ix>kk
m%;sls%hd bm;a lrhs'
Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la ( we,ayhsv yd lSfgdakj, C = O ldKavfha O%elrKh ksid thg hdno
ldnka mrudKqj, we;s C - H nkaOk n, f,i O%elrKh fjhs' tksid tuyhsrckamrudKqn, wd,sl iajNdjhlaw;alr .kshs' tawkqj laIdr yuqf
we,a*d yhsrcka bj; ldwekdhk iEug keUqre f'
by; ldwekdhkh" whkSlrKh fkdjQ we,ayhsv wKqjl ldnks,a ldnkamrudKqjg kshqla,sfhd*hs,hla f,i myr fohs' tawkqj yhsrckaiys;we,ayhsv yd lSfgdak iajhx ix>kk m%;sl%shdjg Ndck f'
ksoiqk-weisge,ayhs c,Sh NaOHyuqf m%;sls%hdj
+ OH-
H
R C
H H
> R C
H H
>
>
>
+ H2O
H C = O + H2O
H H
H
H C C = O
H H
''HO..
..
C
O
H
CH3 C + C = O
H
CH2 CH3 CH CH2 C = O
O- H
+ H2OCH3 CH CH2 C = O
O- H
we,afvda,a
+ OH-CH3 CH CH2 C = O
OH H
-
5/28/2018 s12tim18
143/161
133
weisfgdaka ix>kkh
by; oS ,o wdl,k M, myiqfjka c,khg ,la f'ksoiqka (-
fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( yhsrcka we;swe,ayhsv iy lSfgdak my; tajdhska f;aug isiqka fhduq
lrkak' tawkqj iajhx ix>kkhg iyNd.sjk we,ayhsv iy lSfgdak fudkjd
oehsf;aug;a" ix>kk M, ,shd oelaug;aisiqkafhduq lrkak'
H C = O ,
H
CH3 C
H CH
3CH
2C = O,H
CH3
C
CH3
CH3
C = O ,H
C = O ,H
CH3
by; oS ,enqKqwdl,k M, myiqf
H+$
CH3 CH CH2 C = O
OH H
CH3 CH CH C = O
H
+ H2O
2CH3 C= O
CH3
CH3
C CH2
C = O
OH
CH3
CH3
NaOH(aq)
C = O ,
H
C = O,
O
CH3CH
2C
CH3 C CH2 C = O
OH
CH3
CH3
H+$CH3 C CH C = O + H2O
CH3
CH3
-
5/28/2018 s12tim18
144/161
134
ksmqK;dj 9 ( Tlaiscka wvx.= ldnksl ixfhda.j, jHQyh yd .=K w;rinkaO;d uYkh lrhs'
ksmqK;d ugu 9'6 ( Tlaisckawvx.=fjk;aldnksl ixfhda. iu`. ldfndlais,slaw,j, jHQyh iy .=K ixikaokh lrhs'
ld,fo ( 06 hs'
bf.kq M, ( ldfndlais,slaw,j, jHQyh wkqj mj;sk wka;-wKql nkaOk yd tajdfha
fN!;sl .=K w;r we;s inkaO;d bm;alrhs' ldfndlais,sla ldKavfha^-COOH& m%;sls%shd rgdj ldfndks,aixfhda.j, iy *Ssfkda,a iy we,afldfyd,j, -OHldKavh iu`. ixikaokh lrhs'
Na, NaOH, NaHCO3iy Na2CO3iu`. olajk m%;sl%shd weiqfrka ldfndlais,slaw," we,afldfyd, iy *sfkda,aj, wd,sl .=K ixikaokh lrhs'"
O-HnkaOkh iy C-O nkaOkh u is jk m%;sls%hd i|yd WodyrK bm;alrhs'
ldfndlais,sla w,j, .=K yd m%;sl%shd mlaId lr jd;d lrhs'
Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la ( ldfndlais,slaw,j, ls%hdld ldKavh ldfndlais,aldKavh f' ldfndlais,a
ldKavfhysldnks,aldKavhl=;atu ldnkamrudKqjg inkaO jQyhsfrdlais,aldKavhl=;awe;'
ldfndlais,a ldKavh O%eh ls%hdld ldKavhla f'C = Oyd O - H ldKavj,O%elrKh fya;=fjka wka;-wKql yhsrcka nkaOk idohs' iudk idfmaCIwKql ialkaO iys; we,ayhsvj,g yd lSfgdakj,g idfmaCI j ldfndlais,slaw,j, ;dmdxl by< f'
ldfndlais,sla w, wKq hq.,af,i yhsrcka nkaOkj,ska ne oawjhjliEf yelshdj o ldfndlais,sla w,j, ;dmdxl by< w.hla.ekSug fya;=f' ldfndlais,sla w, oawjhjl jHQy f,i yhsrcka nkaOkj,ska nemj;sk wdldrh my; rEmfha oelaf'
R
C O
R CO
O H
H O
OC R
-
5/28/2018 s12tim18
145/161
135
ldfndlais,sla w,j, m%;sl%shd
O - H nkaOkh fuka isjk m%;sls%hd
RCOOH + Na R - COO-Na
+
+ 1/2H2RCOOH + NaOH RCOO-Na++ H2ORCOOH + NaHCO
3 RCOO-Na++ CO
2+ H
2O
we,afldfyd," *Sfkda, yd ldfndlais,sla w, fidah" fidahyhsfrdlaihs yd fidah nhsldnfka iu`. olajk m%;sl%shdixikaokd;aul j my; j.=f oelaf'
by; ixfhda. NaHCO3 iu`. m%;sl%shd lrk wdldrhgu Na2CO3 iu`. om%;sls%shd lrhs'we,afldfyd," *Sfkda, yd ldfndlais,slaw,j, wd,sl m%n,;d my; i|ykam p,kh f'
we,afldfyd,
-
5/28/2018 s12tim18
146/161
136
ldfndlais,sla whkh jvd;a ia:dhS jkqfha tys im%hqla; jHQy *Sfka whkfhaim%hqla;j,g jvd ia:dhS jk neks' fuu ia:dhS;djg fya;=jkqfha ldfndlaisf,awhkfha im%hqla; jHqyj, RK wdfrdamKh by< oHq;a RK;djlska hq;= TlaisckamrudKq u; mej;Suhs'
C - O nkaOkh fuka isjk m%;sls%hd PCl3/ PCl5 iu`.
we,afldfyd, iu`.
ldfndlais,sla w, LiAlH4u`.ska TlaisyrKh ldfndlais,slaw, b;d m%n, Tlaisydrlhla jk LiAlH4u.ska TlaisyrKfhka we,afldfyd, ,nd fok w;r NaBH
4u`.ska TlaisyrKh fkdf'
fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl (
ldfndlais,sla ldKavfha nkaOk iajNdjh meye,slr t u.skaldfndlais,slaw,j, fN!;sl .=K wkdjrKh lsu i|yd idlPdjla fufyhjkak'
3 + H3PO
3
Cl
PCl3
OHC
OC
O
3 + POCl3+ HCl
O
PCl5
OHCO C Cl
CH3 CH
2 CH
2OH CH3 CH2 C
O
O - H
LiAlH4
+H
2O + C
2H
5OH
H+ CH3 C
O
OH CH
3 C
O
O-C2H5
-
5/28/2018 s12tim18
147/161
137
ksmqK;dj 9 ( Tlaiscka wvx.= ldnksl ixfhda.j, jHqyh yd .=K w;rinkaO;d uYkh lrhs'
ksmqK;d ugu 9'7 ( w, jHq;amkakj, ,dlaIKsl m%;sl%shd uYkh lrhs'
ld,fo ( 03 hs'
bf.kq M, ( w, jHq;amkakj, ,dlaIKsl m%;sl%shd jkafkakshqla,sfhd*s,sl wdfoaY m%;sl%shd
nj m%ldY lrhs' w, laf,darhsvj, ,dlaIKsl m%;sls%hd i|yd ksoiqka ,shd olajhs' tiagrj, ,dlaIKsl m%;sls%hd i|yd ksoiqka,shd olajhs' tauhsvj, ,dlaIKsl m%;sl%shd i|yd ksoiqka ,shd olajhs'
Ih lreKq meyeos,s lr oSug w;aje,la w, laf,darhsj, m%;sls%hd
^i& fidah yhsfrdlaihs iu`. m%;sls%hdjw, laf,darhs NaOHiu`. m%;sl%shd jQ g wkqrEm ldfndlais,sla w,hiEfoa' fuh m%;sl%shd udOHfhaoS ldfndlaisf,a ,jkh jYfhka mj;S'
m%;sl%shdf hka;%Kh
^ii& c,h iu`. m%;sls%hdjw, laf,darhs c,h iu`. m%;sl%shdlr wkqrEm ldfndlais,sla w,h idohs'
iii& m%d:l wek iu. m%;sls%hdj
H
R C
O
ClR C R
O
+ H N R N
H
ONaOHR C
ClR C
OH
ONaOH R C
O
Na+O-
O H2O
R CCl
R COH
O
R CO
Cl
NaOHR C
OH
O-
-OH
OH-
R COH
O+ Cl-
R CO-
O
Cl
-
5/28/2018 s12tim18
148/161
138
^iv&we,afldfyd, iu`. m%;sl%shdjw, laf,darhsv" we,afldfyd, iu`. m%;sl%shd lr tiagr idohs'
^v& *Sfkda,a iu`. m%;sl%shdj
^vi & NH3iu`. m%;sl%shdjw, laf,darhsv" wefudakshd iu`. m%;sls%hdlr tauhsv idohs'
tauhsv tiagrj, m%;sls%shd
^i& tiagr ;kql w, u.ska c,fokh wkqrEm ldfndlais,sla w,h iywe,afldfyd,h ,nd fohs'
^ii&tiagr c,ShNaOH iu`. m%;sls%hd jQg we,afldfyd,h iy wkqrEm ldfndlais,slaw,fhafidah ,jKh idohs'
tauhsvj, m%;sls%shdj^i& NaOHiu`.
tauhsv c,Sh NaOHdjKhla iu`. WKqiq l
-
5/28/2018 s12tim18
149/161
139
ksmqK;dj 10 ( khsrckawvx.= ldnksl ixfhda.j, jHQyh yd .=K w;rinkaO;d uYkh lrhs'
ksmqK;dj ugu 10'1 ( ,dlaIKsl m%;sls%hd iy .=K weiqrskawek iy weks,Skams
-
5/28/2018 s12tim18
150/161
140
by; oelafjk m%;sl%shdj f% m%;sldrlh iu`. we,ayhsv yd lSfgdakolajk m%;sl%shdjg wkqrEm f'
(iii& we,alhs,a fya,hsv iu`.
fufiaiEfok oa;Shsl wek we,als,afya,hsv iu`. m%;sl%shd lrka;D;Shsl wek yd pd;=:; we,als,a wefudaksh ,jK ,nd fohs'
f wkqj by; m%;sl%shdf oS M, Y%Khla ,ef'
(iv) ^khsria w,& iu`.
R-NH2
we,als,a vhfidaksh
laf,darhs
we,als,avhfidaksh laf,darhs wia:dhSneka we,afldfyd,h
njg myiqfjka m;af'
fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl (
fok ,o wKql iQ;%hlai|yd mej;sh yelswe,als,a wekj, jHQy bm;alsug isiqkag mjrkak'
m%d:l wekj, m%;sls%hd idlPd lrkak'
-
5/28/2018 s12tim18
151/161
141
ksmqK;dj 10 ( khsrckawvx.= ldnksl ixfhda.j, jHQyh yd .=K w;rinkaO;d uYkh lrhs'
ksmqK;d ugu 10'2 ( fjk;a ldnksl ixfhda. iu`. wekj, Ndial;dj ii|hs'
ld,fo ( 05 hs'
bf.kq M, (
we,s*el wekj, iy weks,Skaj, Ndial;dj ii|hs' tauhsvj, iy wekj, Ndial;dj ii|hs'
Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la (
;kql LKsc w, u`.skawek tajdfha ,jK njg mj;kh lrhs' fuu,jK c,Sh yhsfrdlais,awhk iu`. m%;sl%shd lr kej;;a wekh ksoyia f'
t neka wek c,hg jvd Ndial jk w;r" yhsfrdlais,a whkhg jvd wvqNdial;djlska hqla; nj meyeos,sf'
+ +2 3 3 2
+ -
3 2 2
RNH +H O RNH +H O
RNH +OH RNH +H O
wek" we,afldfyd,j,g jvd Ndial f'
R-OH + H+ROH2+ we,als,a Tlafidaksh whkh
R-NH2+ H+RNH
3+ we,als,a wefudaksh whkh
Tlaisckaj,g jvd khsrckays oHq;aRK;dj wvq neka tlir bf,lafg%dakhq.,la m%odkh lsug je keUqrejla olajhs' t k wekhlg idfmalaI jwe,als,awefudaksh whkfhaia:dhS;dj" we,afldfyd,hlg idfmalaI j we,als,aTlafidaksh whkfha ia:dhS;djg jvd je h' fuhg fya;=j jkqfhaoHq;aRK;dfjkawvq mrudKqjlg Ok wdfrdamKhla jvd myiqfjka oehyelsu hs'
weks,Skaj,g jvd m%d:l we,s*el wekj, Ndial;dj je h'
weks,Skayskhsrckau; jQ tlir bf,lafg%dak hq.,h im%hqla;;dj u`.skawefrdauel j,h iu`. ia:dk.; we;s neka fm%dafgdakhlg ,nd oSumyiqfjkais fkdu weks,Skaj, wvq Ndial;djg fya;=f'
-
5/28/2018 s12tim18
152/161
142
wekj,g jvd weuhsvj, Ndial;dj wvq h' ukaoh;a" weuhsv ldKavfhakhsrckau; we;sbf,lafg%dak hq., im%hqla;;dj u`.skaldfndkhs,aldKavhiu`. ia:dk.; mej;Suhs'
Tlaisckaj, wl oHq;aRK;dj ksid wefrdauel wekj,g o jvd weuhsvj,Ndial;dj wvq h'
fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl (
we,afldfyd," wek" weks,Skayd weuhsvj, Tlaiscka yd khsrcka mrudKqj, u;we;stlir bf,lafg%dak hq.au odhl lsug we;syelshdj wkqidrfhkatu ixfhda.j,
Ndial;dj ixikaokd;aul j meyeos,s lrkak'
R CO
NH2
R C
O-
N+H2
-
5/28/2018 s12tim18
153/161
143
ksmqK;dj 10 ( khsrckawvx.= ldnksl ixfhda.j, jHQyh yd .=K w;rinkaO;d uYkh lrhs'
ksmqK;d ugu 10'3 ( vhfidaksh ,jKj, m%;sl%shd uYkh lrhs'
ld,fo ( 05 hs'
bf.kq M, ( vhfidaksh ,jKh ksmojd .kakd wdldrh ia;r lrhs' vhfidaksh ldKavh c,h" H3PO2, CuCl, CuCN, CuBr ydKIiu`. islrk
m%;sia:dmk m%;sls%hd ,shd olajhs' vhfidaksh ,jKh bf,lafrd*hs,hlaf,i yeisfrk m%;sls%hd i|yd
ksoiqka,shd olajhs'
Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la ( weks,Ska khsria w,h iu`. m%;sl%shd lr *Sfkda,a ,nd foa'
wefrdauel vhfidaksh ,jKh we,s*el vhfidaksh ,jKhg jvd ia:dhSf'
t nekafuu m%;sl%shdj my< WIaK;ajhkaysoSis l< g wefrdauel vhfidaksh,jKh *Sfkda,h njg m;au j
-
5/28/2018 s12tim18
154/161
144
- KI iu`.
- CuCN iu`.
- yhsfmdfmdiamria w,h iu`.
vhfidaksh ,jKh bf,lafg%d*hs,hla f,i m%;ssls%hd lrkq,nkm%;sls%hd
vhfidaksh ,jKh *Sfkda,a iu`. r;= jKhlska hqla; jk ixfhda.hlao -kemaf;da,a iu`. ;e,s jKhlskahqla; ixfhda.hla o ,nd foa'
fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl (
wek" we,afldfyd," weks,Skayd weuhsvj, ir, jHQy we|Sug isiqkag Wmfoiafokak'
tu ixfhda.j, khsrcka mrudKqi;= tlir bf,lafg%dak hq.au odhl lsug we;s
yelshdj wkqidrfhkaf ixfhda.j, Ndial;dj ixikaokd;aul j meyeos,sslrkak'
KI
I
+ N2
H3
PO2
H
2O + N2 + H3PO3+ H
+
OH
/ NaOHHO N = N
r;=
OH
/ NaOH
;e,s
HO
N = N
CuCN/KCN
CN
+ N2
-
5/28/2018 s12tim18
155/161
x
mdi, mok lr.;a;lafiarelrKh - ye|skau
bf.kqu-b.ekau iy we.hSu wOHdmk l%shdj,sfhajeo.;aixrpl ;=klanj;abf.kqfuys
iy b.ekafuysm%.;sh oek.ekSu msKsi we.hSu fhdod .;hq;=nj;aiEu .=rejrhl=iskau o; hq;= meyeos,slreKls' tajd wfkHdakH n,mEfuka hq;= j l%shd lrk nj;a tfiau
tlsfkflys ixjOkh flfrystu ixrpl n,mdk nj;a tfia u tlsfkflys ixjOkh
flfrystu ixrpl n,mdk nj;a.=rejre oks;s' ika;;sl ksrka;rfhka isjk& we.hS
uq,Ou wkqj we.hSu ish hq;af;abf.kSu yd b.ekau flfrk w;r;=r oSh' fuh
bf.kq-b.eka l%shdj,sh wdrNfhaoS fydaueo oSfyda w. oSfyda hk kEu wjia:djl
oSish yelsnj f;are .ekSu .=rejrhl=g wjYH h' tf,i ;u isiqkaf.abf.kq m%.;sh
we.hSug wfmalaId lrk .=rejrhl=bf.kqu" b.ekau iy we.hSu ms
-
5/28/2018 s12tim18
156/161
xi
bf.kq l%shdj,sh;a jvd;a ldhlaIu lsu msKsi jvd fyd| ldhlaIu;dfjka hqla;
bf.kq" b.ekakq iy we.hS l%u fhdod .; hq;= fjhs' f inkaOfhkaisiqkag iy
.=rejrekag fhdod .; yels m%fY ms
-
5/28/2018 s12tim18
157/161
147
bf.kq b.eka ls%hdj,sh > lsu
1'0 we.hS wjia:dj ( jdrh 1" WmlrKh 01
2'0 wdjrKh lrk ksmqK;d ug ( 1'1 isg 1'5 olajd
3'0 wdjrKh lrk ikaOdrh ( Wm mrudKql wxY=wkdjrKh lr .ekSf
fyda uQ,jH j.SlrKfha fyda b;sydih
4'0 WmlrKfha iajNdjh ( idys;H uYkh
5'0 WmlrKfha wruqKq ( O ikaksfok udOH Nd;fhka bf.kq
b.ekau i|yd yqrej ,nd u'
oHd{hskaf.a ldh Ndrh meiiqug,lalsug fhduq lsu'
1'0 we.hS wjia:dj ( jdrh 1" WmlrKh 02
2'0 w