s12tim18

161

Upload: njk19

Post on 18-Oct-2015

6 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

chemistry grade 12

TRANSCRIPT

  • 5/28/2018 s12tim18

    1/161

  • 5/28/2018 s12tim18

    2/161

    i

    ridhk oHdj12 jk fYa%Ksh

    .=re udf.damfoaY ix.%yh^2009 jif isg ls%hd;aul f&

    oHd" fi!LH yd Ydl wOHdmk fomd;fka;=joHd yd ;dlaIK mSGh

    cd;sl wOHdmk wdh;kh

  • 5/28/2018 s12tim18

    3/161

    ii

    ridhk oHdj12 jk fYa%Ksh

    .=re udf.damfoaY ix.%yh^2009 jif isg ls%hd;aul f&

    cd;sl wOHdmk wdh;kh

    m%:u uqo%Kh - 2009

    oHd" fi!LH yd Ydl wOHdmk fomd;fka;=jcd;sl wOHdmk wdh;kh

    uqo%Kh -

  • 5/28/2018 s12tim18

    4/161

    iii

    wOHCI ckrd,a;=udf.a mKsvh

    jI 2007 6 iy 10 hk fYa%Ksj,g ykajd fok ,o ksmqK;d mdol bf.kq

    b.eka m%fYh l%ufhka jika jir 7" 8" yd 11 hk fYa%Ksj, Ih ud,djinkaOfhka o fhdod .kakd ,o w;r 2009 jif th w'fmd'i^W$fm

  • 5/28/2018 s12tim18

    5/161

    iv

    ix{dmkh

    okakd foa mj;ajd f.k hdug yd mQjfhka;SrKh lrk ,o foabf.kSug ld,hla;siafia

    lghq;= lsrSu ksid" mj;sk foa kej; f.dv keSug mjd wo wmg yelshdj we;af;a iqjYfhks' mdi,augf bf.kq-b.eka l%shdj,sfha uyd mudK fjkila we;s lrka

    fodrg jk fuu oa;shsl wOHdmkh ms

  • 5/28/2018 s12tim18

    6/161

    v

    jvd iqfYaIS h' fl ld,Sk h' B

  • 5/28/2018 s12tim18

    7/161

    vi

    lKavdh iQodk jkafkaiajlSh wkdjrK iduQyslj;a" ksudKYS,Sj;aiuia; lKavdhug

    bosm;a lsughs' bosm;a lsu ms .fIKhla" isiqjrK yd ia;drK fm

  • 5/28/2018 s12tim18

    8/161

    vii

    WmfoaYkh ( uydpdh ,d,a fmfrd - wOHlaI ckrd,acd;sl wOHdmk wdh;kh'

    wdpdh whs' t,a' .sksf.a - iyldr wOHlaI ckrd,acd;sl wOHdmk wdh;kh'

    wCIKh ( iS' t' wd' weka;ksuy;d - wOHlaI oHd" fi!LH ydYdl wOHdmk &cd;sl wOHdmk wdh;kh'

    Ih inkalrKh(ta' ' ta' o is,ajd uy;d - jHdmD;s lKavdh kdhl^ridhk oHdj&jHdmD;sks,Odcd;sl wOHdmk wdh;kh'

    Ihud,d lgqj ( wNHka;r

    iS' t' wd' weka;ks uy;d - wOHlaI oHd" fi!LH ydYdl wOHdmk &cd;sl wOHdmk wdh;kh'

    ta' ' ta' o is,ajd uy;d - jHdmD;slKavdh kdhl^ridhk oHdj&jHdmD;sks,Od

    v' ta' iqu;smd, uy;d - jHdmD;s ks,Odt,a' fla' jvqf.a uy;d - jHdmD;sks,Odud,skS rd.jpd h - jHdmD;sks,Od

    ndysruydpdh t' ' .=KjOk - fld

  • 5/28/2018 s12tim18

    9/161

    viii

    wd' tka' ' nKavdr uhd - Ourdc oHd,h" uykqjr'mS' ' tia' fmruqK uhd - mskakj, uOH uyd oHd,h" rUqlalknka, rKisxy uhd - fjia,soHd,h" fnd/,a,'iS' tka' ta' fmfrd fukh - foand,sld oHd,h" fnd/,a,'t' tka' tia' chiQh h - u,shfoaj nd,sld oHd,h" l=reKE.,'B' ' mS' OujxY h - idka; mdjq`M oHd,h" ,d.sh'Nd o is,ajd h - idka; mdjq`M oHd,h" ,d.sh'

    msgljr ksudKh - wd' wd' fla' m;srK hcd;sl wOHdmk wdh;kh'

    m.Kl ieliSu - wd' wd' fla' m;srK h

    cd;sl wOHdmk wdh;kh'wd' ta' ' whs' oikdhl hcd;sl wOHdmk wdh;kh'

    fj wvh - www.nie.lk

    O iydh - ux., je,smsh uhdcd;sl wOHdmk wdh;kh'moaud rjOk h

    rx;a ohdjxY uhd

    cd;sl wOHdmk wdh;kh'

  • 5/28/2018 s12tim18

    10/161

    ix

    mgqk

    msgqj

    1'0 wOHCI ckrd,a;=udf.amKsvh ii

    2'0 ix{dmkh iii

    3.0 im;a odhl;ajh iv

    4'0 bf.kqM, yd fhda; bf.kq - b.eka 1 - 144

    l%shdldrl

    5'0 mdi, mok lr.;a;lafiarelrKh - ye|skau 145

    6'0 we.hS ie,iq 147

  • 5/28/2018 s12tim18

    11/161

    1

    ksmqK;dj 1'0 ( mod:fha iajNdjh ksKh lsu i|yd bf,lafg%dkslieleiau" bf,lafg%dksl wka;l%shd yd Yla;s yqjudre fhdod

    .kshs'

    ksmqK;d ugu 1'1 ( mrudKql jHQyh ms

  • 5/28/2018 s12tim18

    12/161

    2

    iuia:dksltl u mrudKql%udxlh we;a;d jQ o fjkia ialkaO l%udxl we;a;d jQ omrudKqtu uQ,jHfha iuia:dksl f,i ye|ska f'

    kshqla,hsvh ksYa; fm%dafgdak ixLHdjla yd ksYa; kshqfg%dak ixLHdjla iys;mrudKqjla" whkhla" kHIahla fyda ixfhdackh jQmrudKqjlakshqla,hsvhlaf,i ye|skaf'

    lsrKYS,;dj

    kHIafhaia:dhs;dj Wfoid wia:dhs kHIa iskaa fydawxY= iska fyda lsrKksl=;alsu lsrKYS,;dj f,i ye|ska f'

    mrudKqj ms

  • 5/28/2018 s12tim18

    13/161

    3

    .hs. iy udiavkaf.a mlaIKfha oS ,;a kslaIK meyeos,s lsu

    mrudKql wdlD;s f;dika 'ma,mqu' wdlD;sh

    rom' mrudKql wdlD;sh

    kHIAh

    bf,lafg%dak

    wxY=kHIa

    mrudKq

    wm.ukhjq

    wxY=

    bf,lafg%dak

    Ok wdfrdams; f.da,h

  • 5/28/2018 s12tim18

    14/161

    4

    fnda wdlD;sh

    fnda wdlD;sh wkqj yhsrcka mrudKqf kHIah

    yd bf,lafg%dak mj;sk m

  • 5/28/2018 s12tim18

    15/161

    5

    ksmqK;dj 1'0 ( mod:fha iajNdjh ksKh lsu i|yd bf,lafg%dkslieleiau" bf,lafg%dksl wka;l%shd yd Yla;s yqjudrefhdod .kshs'

    ksmqK;d ugu 1'2 ( mod:fhaYla;s yqjudre ksKh lrkq msKsi oHq;apqnllsrKj, O;ajh Yaf,aIKh lrhs'

    ld,fo ( 05 hs'

    bf.kq M, ( ;rx.hl .=K ia;r flfrk rdYs k lr tajd w;r in|;d m%ldY lrhs' oHq;a pqnl jKdj,sfha O mrdi ykajd tu mrdij,g wh;alsrKj,

    Nd; i|yd ksoiqka imhhs' W; Wml%u Nd; lrka oDYH mrdih kslaIKh lr tys iajNdjh jd;d

    lrhs'

    Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la(

    ;rx. wdhuh yd ixLHd;h jkg oHq;a pqnl ;rx.hl m%f.h -

    C= oHq;a pqnl ;rx.hl Yla;sh -

    E = hfuys h hkq ksh;hls' th ma,dkala

    ksh;h k f'ma,dkala ksh;h } 6'624 10-34J s

    fu u`.ska

    ixLHd;h wdfrdayKh jkms

  • 5/28/2018 s12tim18

    16/161

    6

    oHq;a pqNl jKdj,sfha O mrdij,g wh;a lsrKj, m%fhdack ffhda ;rx. ( rEmjdyskS" .=jka,s udOH Tiafia ikaksfok

    lghq;=i|yd fhfoa' laIq ;rx. ( laIq ;rx. Wkaj, l%shdld;ajh fu u`.skais f'

    jKdj,SlaI l%u uska flfrk Yaf,aIKlghq;=j, oSfhfoa'

    wfOdarla; ;rx. ( fN!; ls;ail m%;sldr lghq;=j, oS fhfoa' ria:md,l ix{d ksl=;a lsf oS yd jKdj,SlaI l%uu`.skaflfrk Yaf,aIK lghq;=j, oSNd; flf'

    oDYH ;rx. ( oDIah" PdhdrEm Ys,amh fuu mrdifha;rx. weiqkais f' jK;sl Yaf,aIKfha oS fhfoa'

    mdrcnq, ;rx. ( Ic keiSug" uqo,afkdagqwdosfhafhdod we;sryiHixfla; lshug fhfoa' jKdj,SlaI Yaf,aIKj,

    oSNd; flf' X- lsrK ( XlsrK PdhdrEm .ekSu yd iaMl wdosfha jHqy

    yeoEf oS Nd; flf'

    - lsrK ( ms

  • 5/28/2018 s12tim18

    17/161

    7

    ksmqK;dj 1'0 ( mod:fhaiajNdjh ksKh lsu i|yd bf,lafg%dkslieleiau" bf,lafg%dksl wka;l%shd yd Yla;s yqjudrefhdod .kshs'

    ksmqK;d ugu 1'3 ( mrudKqj, bf,lafg%daksl Yla;s ug ms

  • 5/28/2018 s12tim18

    18/161

    8

    wjfYdaIK jKdj,sh

    fudapk jKdj,sh

    yhsrckays fudapk jKdj,sfha fLd we;s jk wkaou meyeos,s lsu

    isyska isre

    iys; ;yvq m%siauh

    fLd jKdj,sh

    W;af;a; wjia:dfmj;sk jdhqksheosh

    wika;;sl jKdj,shksheh

    m%siauh

    isyskaisreiys; ;yvq

    ''

    '

    ''

    ' '' '''

    wdf,dallnh

    ,hsudkafY%aKsh

    ndufY%aKsh

    ;rx. wdhduh$nm

    n = 1

    n = 2

    n = 3

    n = 5n = 4

    l=434

    nm

    l=486

    nm

    l=656

    nm

    400 500 600 700

  • 5/28/2018 s12tim18

    19/161

    9

    lafjdkag wxl m%Odk lafjdkag wxlh ^n&

    bf,lafg%dakh wh;a m%Odk Yla;s ugu fuuska ksrEmKh flf'

    n = 1, 2, 3, ......

    Woaos.xY lafjdkag wxlh ^l&bf,lafg%dakh wh;aWmYla;sugu (s, p, d, f, ...)fuu`.skaksrEmKh flf'l= 0, 1, 2, ...... ^n-1&

    pqnl lafjdkag wxlh ^ml&

    h WmYla;s ugul bf,lafg%dakh mj;akd ldlaIslh (ksoiqka (px, p

    y, p

    z)

    fuuska ksrEmKh flf'm

    l= -l,(-l+1),....,0,.....,(l-1), l

    neuq lafjdkag wxlh ^ms&

    h ldlaIslhl msys bf,lafg%dakhl osYdk;sh ksrEmKh flf'

    ms=

  • 5/28/2018 s12tim18

    20/161

    10

    * mrudKqjl msys h bf,lafg%dakhl lafjdkag wxl l=,lh ,shd oelaug we;s yelshd w'fmd'i'^W$fm

  • 5/28/2018 s12tim18

    21/161

    11

    ksmqK;dj 1'0 ( mod:fhaiajNdjh ksKh lsu i|yd bf,lafg%dkslieleiau" bf,lafg%dksl wka;l%shd yd Yla;s yqjudrefhdod .kshs'

    ksmqK;d ugu 1'4 ( mrudKqj, yd whkj, jHqyh yd .=K ksKh lrkqmsKsitajdfha yqfol,d jdhquh mrudKqj, yd whkj, N+

    wjia:df bf,lafg%dak kHdi Yaf,aIKh lrhs'

    ld,fo ( 07 hs'

    bf.kq M, ( bf,lafg%dak msrSf rgdjg wod< uQ,Ou yd kS;s m%ldY lrhs' mrudKql l%udxlh 1 isg 54 olajd jk uQ,jHj, jdhq wjia:df mj;sk

    yqol,d mrudKqj, yd whkj, bf,lafg%dak kHdi iu; wdldrhg ,shdolajhs'

    Yla;s ugj, yd WmYla;s ugj, ia:dhSbf,lafg%dak kHdi ie,ls,a,g.kskauQ,jHj, wkqhd; whkSlrK Yla;syd m%:u whkSlrK Yla;sp,khmeyeos,s lrhs'

    Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la (

    Wm Yla;s ugj, mej;sh yels Wmu bf,lafg%dak ixLHd

    bf,lafg%dak msf rgdjg wod< uQ,Ou yd kS;s

    yqka kS;shiudk Yla;sfhka hq;a ldlaIslj, bf,lafg%dak mj;skqfha tajdfha neuqiudka;r jk mos h' ke;fyd;a hq.au bf,lafg%dak ixLHdj Wmu jk mosh'mjq,S nysIaldr uQ,Ouhfuu uQ,Oufhka lshefjkafka h ldlaIslhl bf,lafg%dak follg jvdmej;sh fkdyels nj hs' ke;fyd;a mrudKqjl h bf,lafg%dakhlai|yd jklafjdkag wxl l=,lh thg u wkkH jk nj hs'&f.dvkexf uQ,Ouhka lshefjkafka ldlaIslj,g bf,lafg%dak msu mjq,S nysIaldr uQ,Ouhg

    wkqj hkaldlaIslj, Yla;s wdfrdayKh jk wkqms

  • 5/28/2018 s12tim18

    22/161

    12

    WmYla;s ugj, Yla;s wdfrdayKh jk wkqms

  • 5/28/2018 s12tim18

    23/161

    13

    fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( wod< kshu yd uQ,Ou fhdod .kskamrudKql l%udxlh 1- 54 olajd uQ,jHj,ska

    mjrk ,o lsysmhl bf,lafg%dak kHdi lKavdh jYfhkaf.dvkxjkakg

    fhduqlrkak' mjrk ,o uQ,jHj, bf,lafg%dak kHdi ii|katajdfhka jvd;a ia:dhS

    kHdi iys; uQ,jH ykd .ekSug i,iajkak' wkqhd; whkSlrK Yla;s yd m%:u whkSlrK Yla;s p,k" bf,lafg%dak

    kHdij, ia:dhs;dj weiqfrka .%y lsug fhduq lrkak'

  • 5/28/2018 s12tim18

    24/161

    14

    ksmqK;dj 1'0 ( mod:fhaiajNdjh ksKh lsu i|yd bf,lafg%dkslieleiau" bf,lafg%dksl wka;l%shd yd Yla;s yqjudrefhdod .kshs'

    ksmqK;d ugu 1'5 ( mrudKqj, yd whkj, jHqyh yd .=K ksKh lrkqmsKsi tajdfhayqfol,d jdhquh mrudKqj, yd whkj,N+ wjia:df bf,lafg%dak kHdi Yaf,aIKh lrhs'

    ld,fo ( 07 hs'

    bf.kq M, ( bf,lafg%dak kHdi mok lr f.k wdj;s;d j.=j f.dvkxjhs' uQ,jH s, p, diy ff.dkq hgf;a j.SlrKh lrhs' s, p iy df.dkqj,g wh;a uQ,jH iy 1 isg 18 olajd ldKavj,g wh;a uQ,jH

    ykd .kshs'

    Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la (

    15 jk msgqf oelaf'

    fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl (

    Yd, m%udKfha wdj;s;d j.=jla m%oYkh lr ldKav yd wdj; ms

  • 5/28/2018 s12tim18

    25/161

    15

    ns

    1

    ns

    2

    ns

    2np

    1

    ns

    2np

    2

    ns

    2np3

    ns

    2np

    4

    ns

    2np5

    ns

    2np6

    3

    4

    5

    6

    7

    8

    9

    10

    11

    12

    13/III

    14/IV

    15/V

    16/VI

    17/VII

    18/VIII

    1/I

    2/II

  • 5/28/2018 s12tim18

    26/161

    16

    ksmqK;dj 1'0 ( mod:fhaiajNdjh ksKh lsu i|yd bf,lafg%dkslieleiau" bf,lafg%dksl wka;l%shd yd Yla;s yqjudrefhdod .kshs'

    ksmqK;d ugu 1'6 ( mod:fhajHqyh yd .=K ksKh lrkq msKsi nyq mrudKqlmoaO;sj, mj;akd m%d:l wka;l%shd Yaf,aIKh lrhs'

    ld,fo ( 07 hs'

    bf.kq M, ( ixhqc;d nkaOkjdoh bosm;a lrhs' mrudKqjl ldlaIsl w;sPdokh fuka ridhksl nkaOk iEfok nj m%ldY

    lrhs'

    nkaOkhg inkaO mrudKqj, oHq;aRK;d fjki wkqj tajd ksO%ehiyixhqc nkaOk" O%eh iyixhqc nkaOk iy whksl nkaOk f,i fjkalrhs'

    odhl nkaOk iy f,dayl nkaOk we;sjk wdldrh meyeos,s lrhs'

    Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la ( mrudKqfjys ixhqc;d ljpfha bf,lafg%dak nkaOk iEoSug iyNd.sf'

    nyqmrudKql moaO;shl Yla;sh wju lr .ekSu i|yd mrudKqw;r mj;sk

    wdlIKh ridhksl nkaOkhla f,i ykajhs'

    nkaOk bf,lafg%dak hq.,a mrudKq folg u fmd jk mos ;nd .ekSfuka

    iyixhqc nkaOk iEfoa'

    iyixhqc nkaOkj,ska nekq wKq;=< fyda whksl moaO;s ;=< fydamj;akdwdlIK m%d:l wka; l%shd f,i ye|skah yel'

    wKqjl mj;sk nkaOkhl oS bf,lafg%dak ;ud foig wdlIKh lr .ekSf

    yelshdj uQ,jHfhka uQ,jHhg fjkia f' m%udKd;aul j m%ldY l< fuu

    yelshdj uQ,jHhl oHq;a RK;dj f,i ye|skaf'

    oHq;a RK;dj O mudKhkag wkqj m%ldY lr we;' fmda,ska mudKhg

    wkqj O uQ,jH i|yd oHq;a RK;d w.h my; j.=f oelaf'

    Li1.0

    Na0.9

    K0.8

    Rb0.8

    Cs0.7

    Be1.5

    Mg1.2

    Ca1.0

    Sr1.0

    Ba0.9

    B1.0

    Al1.5

    Ga1.6

    In1.7

    Tl1.8

    C2.5

    Si1.8

    Ge1.8

    Sn1.8

    Pb1.9

    N3.0

    P2.1

    As2.0

    Sb1.9

    Bi1.9

    O3.5

    S2.5

    Se2.4

    Te2.1

    Po2.0

    H2.1

    F4.0

    Cl3.0

    Br2.8

    I2.5

    At2.2

    fmda,ska mudKh wkqj uQ,jHj, oHq;aRK;d w.hhka

  • 5/28/2018 s12tim18

    27/161

    17

    fmda,ska mudKhg wkqj tla tlauQ,jH i|yd ksYa; oHq;a RK;d w.hla

    m%ldY lr we;suq;a h uQ,jH mrudKqjl oHq;a RK;dj tu mrudKqf

    mirh ^uqyqlrKh" wdfrdamKh" TlaislrK wxlh& u; fjkia f'

    ksoiqka ( yd hk m%fNaoj,os N ys oHq;a RK;dj

    f,i p,kh f'

    tlir bf,lafg%dak hq.,la mj;sk mrudKql ldlaIslhla fjk;a mrudKqjl

    ixhqc;d ljpfha ysia ldlaIslhla iu`. w;sPdokfhka nkaOkhla iEosh yels

    h' fu f,i iEfok nkaOkh odhl nkaOkh f,i ykajkq ,ef' fuys oStlir bf,lafg%dak hq.,h fokq,nk m%fNaoh odhl ldKavh f,i o nkaOkh

    iEoSu i|yd bf,lafg%dak ,nd .kakd m%fNaoh m%;s.%dyl ldKavh f,i o

    ykajkq ,ef'

    ksoiqka (

    oHq;a RK;d fjki wl mrudKq hq.,hla w;r nkaOkhla we;sf oStlamrudKqjl ixhqc;d bf,lafg%dak fjk;a mrudKqjlg ,nd oSwe;sjk Ok yd

    RK whk w;r yg .kakd ia;s oHq;a wdlIKh whksl nkaOkhlaf,i

    ye|ska f'

    >k wjia:df mj;sk fidah laf,darhs ie,l+g whk" ia;s oHq;a

    f,i wdlIKh ksYa; rgdjlg weis mj;S t neka whksl ixfhda.hla

    >k wjia:df mj;sk g whkj,g ip,kh f yelshdj ke;' wxY=msys

    ia:dkj, u isg lmkh u muKla is f' f wkqj whksl iaMlhlaoHq;h ikakhkh fkd lrhs'

    j wjia:df mj;sk fidah laf,darhs ie,l+ g whk fjka j mj;S'

    whksl ixfhda.hlaj wjia:df mj;sk g whkj,g ip,kh f yelshdjmj;sk neka oHq;h ikakhkh lrhs'

    f,day mrudKqj, ixhqc;d ljpfha bf,lafg%dak mrudKqjg ,sys,a j ne|S we;'

    t neka f,day mrudKqj, ixhqc;d ljpfha bf,lafg%dak uqod yka Okwhk f,i mej;Sug keUqrejlawe;' ta wkqj f,day mrudKqj,ska ksoyia jk

    bf,lafg%dak u`.ska we;s jk bf,lafg%dak c,dYfha .s,Smj;sk Ok whkj,skaiuka; moaO;shla we;sf' Ok whk iy bf,lafg%dak c,dYh ia;s oHq;a

    jYfhka wdlIKh f,dayl nkaOk iEfoa'

    ksoyia bf,lafg%dak mj;sk nekaf,day oHq;h ikakhkh lrhs'

    bf,lafg%dak c,dYh

    - +fyda+ -

  • 5/28/2018 s12tim18

    28/161

    18

    f,day whkfha ;ru l=vd jk g" f,day whkfha wdfrdamKh Yd, jk g

    yd f,dayl nkaOkhg odhl lrk bf,lafg%dak ixLHdj je jk g m%n,

    f,dayl nkaOk we;s f'

    f,dayl nkaOk m%n, jk g f,dayfha jdxlh by< hhs'

    fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl (

    O m%d:l wka; l%shdj,g ksoiqka jk wKqyd whksl moaO;s iuQyh ne.skaisiqlKavdhj,g ,nd oS tajd ms

  • 5/28/2018 s12tim18

    29/161

    19

    ksmqK;dj 1'0 ( mod:fha iajNdjh ksKh lsu i|yd bf,lafg%dkslieleiau" bf,lafg%dksl wka;l%shd yd Yla;s yqjudre fhdod

    .kshs'

    ksmqK;dj ugu 1'7 ( mod:fhajHqyh yd .=K ksKh lrkq msKsi iyixhqcwKqj," O%eh iyixhqc wKqj, yd ir, whk ldKavj,

    yev Yaf,aIKh lrhs'

    ld,fo ( 07 hs'

    bf.kq M, ( iq,n j yuqjk yd Wmu jYfhka mrudKq oyhlaolajd wvx.=iyixhqc

    wKqj, yd whk ldKavj, ,qia jHqy w|shs'

    ixhqc;d ljp bf,lafg%dak hq., lIK jdoh fhdod .kska iyixhqcwKqj, yd whk ldKavj, uOH mrudKqj jgd tu bf,lafg%dak hq.,aosYdk;jk wkaou yd wKqf$whkfha cHd;sl yevh mqfrdal:kh lrhs'

    W; WodyrK weiqfrkasp, sp2ydsp3uqyqlrKh we;sjk wkaou ia;r lrhs' fok ,o wKqjlg fyda whk ldKavhlg fydamej;sh yels ish u im%hqla;

    jHqy we| tajdfha ia:dhS;dj ixikaokd;aul uiqug ,la lrhs' im%hqla; jHqy wdOdrfhka im%hqla; uqyq jHqyfha mj;sk nkaOkj, os. yd

    m%n,;dj ms

  • 5/28/2018 s12tim18

    30/161

    20

    yd tlir hq.,a .Kk ia jHqyfhka,nd f.k ixhqc;d ljp bf,lafg%dakhq.,alIK jdoh ^VSEPRT&fhdod .kskawKqj, yev mqfrdal:kh l< yel'

    uOH mrudKqj jgd ;sfnk bf,lafg%dak hq.,a .Kk wkqj tajd wjldYfha osYdk; jk wdldrh

    fh

    ;,Sh ;%sfldaKdldr

    p;=ia;,Sh

    ;%swdk;soa msrvdldr

    wIag;,Sh

    bf,lafg%dak hq., hq.,a ilia jk wKqf yevhtl;=j nkaOk tlir wkaou

    2 2 0 fh fh

    3 0 ;,Sh ;%sfldaKdldr

    3 ;,Sh ;%sfldaKdldr2 1 fldaKsl

    4 0 p;=ia;,Sh

    4 3 1 ;%sfldaKdldr

    p;=ia;,Sh msrvh

    2 2 fldaKsl

  • 5/28/2018 s12tim18

    31/161

    21

    tl u wKqjla fyda whk ldKavhla i|yd bf,lafg%dak ieleiqf fjkialu; muKlafjkia jk ,qiajHqy follafydaje .Kklamj;sk wjia:dyuqf' h wKqjla i|yd jk t jeks jHqy im%hqla; jHqy f,i ye|ska f' wKqfienE jHqyh ka tllaj;afkd jk w;r th im%hqla; jHqy uqyq fuka iEfokjvd;a ia:dhs fjkia jHqyhls'

    im%hqla; uqyq jHqyfha O- OnkaOk" os.ska iudk jk w;r tu os. O- O

    talnkaOk os.g jvd wvqf' O} Ooa;aj nkaOk os.g jvd je f'

    bf,lafg%dak hq., hq.,a ilia jk wKqf yevhtl;=j nkaOk tlir wkaou

    5 0 ;%swdk;soa msrvh

    4 1 iS-fida

    5

    3 2 ;%sfldaKdldr T- yevh

    oa msrh

    2 3 fh

    6 0 wIag;,Sh

    6 5 1 wIag;,Sh iup;=ri%dldr

    msrAh

    4 2 ;,Sh

    iup;=ri%dldr

    O3i|yd jk im%hqla; jHqy O3 ysim%hqla; uqyqu

  • 5/28/2018 s12tim18

    32/161

    22

    fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( my; i|yka wKqj,$whkj, iajHqy we| cHd;sl yev ksKh lsug

    Wmfoiafokak' ^fjk;a W; ksoiqka o bosm;a lsu l< hq;=h'&BeCl

    2, BF

    3, CH

    4, NH

    3, H

    2O, PCl

    3, NH

    4+, SF

    6, SF

    4, ClF

    3, XeF

    2, IF

    5, XeF

    4

    - 2- 2-3 3 4

    NO , CO , SO ,

    my; wKqj,$whkj, uOH mrudKqf uqyqlrKh ksKh lsug i,iajkak'BeCl

    2, BF

    3, CH

    4, NH

    3, H

    2O, C

    2H

    2, C

    2H

    4, NH

    4+ ^fjk;a W; ksoiqka o bosm;a

    lsu l< hq;= h'&

    my; m%fNaoj, im%hqla; jHqy we| im%hqla; uqyqu we|Sug Wmfoiafokak'

    O3, N

    2O ^fjk;aW; ksoiqka o bosm;alsu l< hq;=h'&

  • 5/28/2018 s12tim18

    33/161

    23

    ksmqK;dj 1'8 ( mod:fhaiajNdjh ksKh lsu i|yd bf,lafg%dkslieleiau" bf,lafg%dksl wka;l%shd yd Yla;s yqjudrefhdod .kshs'

    ksmqK;d ugu ( mod:fha jHqyh yd .=K ksKh lrkq msKsi O moaO;s;=< mj;sk oa;Shsl wka;l%shd Yaf,aIKh lrhs'

    ld,fo ( 07 hs'

    bf.kq M, ( O%elrKh" oaO%ej >QKh yd O%ejKYS,;dj hk ixl,am W; WodyrK f.k

    yer olajka ia;r lrhs' Ih ksfoaYhg we;=QKh tlatlankaOkh inkaOfhkaie,lsh yelsh' tajdfhaim%hqla;h wKqf oaO%ej >QKh f,i ie,fla'

    ish u N - HnkaOkj, oaO%ej >QKj,im%hqla;h u`.skaNH

    3

    wKqf oaO%ej >QKh,ef'

    iuyr iu;sl wKq i|yd oaO%ej >QKh Y+kH f'

    ksoiqka(

    +

    N

    Cl Be+ Cl

  • 5/28/2018 s12tim18

    34/161

    24

    O%ejKYS,;djmmQK whksl ixfhda.hla ie,l+ g tajdfha ix>gl jk legdhk yd

    wekdhk i >k f.da, jYfhkamj;sk nj ie,fla' kuq;awhksl ixfhda.hiuka; jk legdhkfha yd wekdhkfha iajNdjh wkqj wekdhkfhabf,lafg%dak j,dj legdhkh fj;g wdlIKh u fya;=fjka wekdhkfhabf,lafg%dak j,df lD;s;d we;sf'

    kso ( mQK whksl nkaOkh O%elrKhla fkdue;

    lD;s u O%ejKYS,;dj je u

    h m%udKhlg iyixhqc,laIK fmkakq lsu

    O%ejKYS,;dj by< kxjk idOl legdhkh ( m%udKfhkal=vd u

    by< wdfrdamKhlska hqla; u wekdhkh ( m%udKfhkaYd, u

    by< wdfrdamKhlska hqla; u

    ksoiqka ( AgF, AgCl, AgBriy AgIj, whksl .=K my; mos p,kh f'AgF > AgCl > AgBr >AgI

    wekdhkh Yd, u fya;=fjkaO%ejKYS,;dj je jk w;r tawkqj iyixhqc ,laIK h muKlg fmkakq lsu fuhg fya;=j

    hs' MCO3 MO + CO

    2

    2-

    3CO ldKavh O2-yd CO

    2f,i |S hdug M2+whkfha

    O%ejKYS,;dj n,mdhs,ef' IIldKavfhalegdhkj, O%ejKYS,;djBe>Mg>Caf,i p,kh f' tu ksid fo jk ldKavfhaldnfkagj, ;dm fhdack WIaK;aj BeCO

    3< MgCO

    3< CaCO

    3

    f,i p,kh f'

    O oa;shsl wka;l%shd i|yd ksoiqka oaO%ej - oaO%ej wka;l%shd

    yhsrckankaOk yhsrckankaOk hkq oHq;a RK mrudKqjlg ^X&iyixhqc j ne|S mj;sk

    yhsrcka mrudKqjla" tlir bf,lafg%dak hq.,a tllafyda lsysmhlaiys;oHq;a RK mrudKqjla ^Y& iu`. we;s lr .kakd fYaI ia;s oHq;awka;l%shdjls'

  • 5/28/2018 s12tim18

    35/161

    25

    Xyd Yhkq F, O, N, Clhkd oSjvd oHq;a RK mrudKq jk wjia:dj, oSyhsrckankaOk jvd;a m%n, f' ^yhsrcka nkaOk m%n,;dj F>O>N>Cl

    f,i wvq f' fuh FONCl kS;sh f,i ye|skaf'& XydY hk ia:dk by;i|yka uQ,jH mrudKqj,g wu;r j fjk;a mrudKqiskaw;alr .kakdiuyr fYaI wjia:dj, oS m%n, yhsv%cka nkaOk yg .kakd kuq;afuu IhksfoaYh ;=< t jekswjia:d wjOdrKh fkd flf'

    c, wKqw;r mj;akd yhsv%cka nkaOk

    15" 16 yd 17 ldKavj, yhsrhsvj, ;dmdxl p,kh

    fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( 15" 16 yd 17 ldKavj, yhsv%hsvj, ;dmdxl p,k m%ia;drh m%oYkh lr tu

    p,khg fya;= h yels lreKq uikak' ir, wKqlsysmh ne.skaisiqlKavdhj,g bosm;alr tajdfhaoaO%ej >QKhla

    mej;Su$fkdmej;Su yd oaO%ej >QKfha m%n,;d ms

  • 5/28/2018 s12tim18

    36/161

    26

    ^ fuh E5 wdlD;shg wkqj ie,iq l< fhda; l%shdldrluls&

    ksmqK;dj 1'0 ( .=K yd jHqyh weiqrska mod:fha iajNdjh .%y lrhs'

    ksmqK;d ugu 1'9 ( cd,j, ieleiau mok lr .kska tajdfha .=K uYkhlrhs'

    l%shdldrlu 1'9 ( cd, ieleiau weiqka mod:fha.=K uiuq'

    ld,fo ( 07 hs.=Kd;aul fhojq ( weuqKqu 1'9'1g we;=

  • 5/28/2018 s12tim18

    37/161

    27

    mshjr 1'9'2 ( mka;sh lKavdh mylg fnokak'

    Wmfoia m;%sld" lsh jH" uhs lvodis yd meiag,a

    lKavdhj,g imhkak' ldh mjrd" lKavdh" .fIKfhysfhdojkak'

    iuia; lKavdh bm;a lsula i|yd iQodk lrjkak'^ks;a;= 60 hs&

    mshjr 1'9'3 ( lKavdh wkdjrK mka;shg bm;a lrjkak' m%:u ia;drKh i|yd bm;al< lKavdhj,g u wjia:dj

    fokak'

    fiiqlKavdhj, ixjOkd;aul fhdackd uikak' my; lreKq u;= lrka iudf,dapkhl fhfokak'

    iucd;Sh mrudKqj,skaf.dvkeSwe;soshuka;syd ksrka

    oe,siaiu mrudKql cd, i|yd ksoiqka jk nj Iucd;Sh mrudKqj,ska f.dvkeS we;s is,slka

    vfhdlaihs Iu mrudKql cd, i|yd ksoiqkla jknj

    ksO%eh whkawKqj,skaf.dvkeSwe;swhkaiaMl

    ksO%eh wKql cd, i|yd ksoiqklajk nj

    O%eh wKqj,skaf.dvkeSwe;swhsiaO%eh wKql cd,hla

    i|yd ksoiqka jk nj fidah whk yd laf,darhs whkj,ska ie,;a

    fidah laf,darhs whksl cd, i|yd ksoiqklajk

    nj iucd;Sh yd Iucd;Sh mrudKql oe,sia ksudKh

    we;af;amrudKq tlsfkl iyixhqc j ne|Sfuka nj

    ksO%eh wKql cd, f.dvkeS we;af;a fm%a; oaO%ej -fm%a; oaO%ej w;r we;s lr .kakd wdlIK n, uska

    ksO%eh wKq tlsfkl ne|Sfuka nj

    O%eh wKql cd, f.dvkeSwe;af;a iar oaO%ej-iar

    oaO%ej w;r we;s lr .kakd wdlIK n, uska O%ehwKq tlsfkl ne|Sfukanj

    whksl cd, f.dvkeS we;af;a Okdfrd am s; yd

    RKdfrdams; whk w;r we;slr .kq ,nk m%n, ia;s

    oHq;a wdlIK uska whk tlsfkl ne|Sfuka nj iucd;Sh yd Iucd;Sh mrudKql cd, f.dvkeSwe;af;a

    m%n, iyixhqc nkaOkj,ska neka tu oe,siaj,skaksudKh jQ jH by< oe njlskao by< jdxl$

    ;dmdxlj,skao hq;=nj

    mrudKql cd, ;=< mj;sk iyixhqc nkaOk jvd;a m%n,

    neka djK .; ug keUqrejla fkdue;s nj ip, bf,lafg%dak fkdue;s mrudKql cd, oHq;h

    ikakhkh fkdlrk nj

  • 5/28/2018 s12tim18

    38/161

    28

    n, jeka v'jd,aian,j,ska tlsfkl neKq wKqj,ska

    iuka; ksO%eh wKql cd, iys; jH oe nka wvq

    w;r wfkl=;acd,j,ska ksudKh jQ jHj,g idfmalaIj my< jdxl$;dmdxlj,skahqla; nj

    ksO%eh wKqj,ska ksudKh we;s nekaksO%ehwKql cd,j,skaks; jH ksO%eh djl ;=< osh jk

    w;r ip, bf,lafg%dak fkdue;s neka oHq;hikakhkh fkd lrk nj

    iar oaO%ej-iar oaO%ej wdlIK n,j,ska ^fyda

    yhsrcka nkaOkj,ska& neKqwKqj,skaiuka; O%ehwKql cd,j,ska ks; jH ksO%eh wKql cd,j,ska

    ks; jHj,g idfmalaI j by< oe njlska yd bygkd .=K yd ;a;s .=K WodyrK iys; j ia;r lrhs'

    Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la ( wka; cd;sl tall l%uh -SI

    wka; cd;sl tall l%uh Systeme International d' Unite's - SI& wkqj uQ, rdYsy;la iy tajdg tall y;laiu; lr f.k we;'

    rdYsh tallh tallfha ixfla;h

    os. grh mialkaOh lsf,da.a?uh kgld,h ;;amrh s;dm.;sl WIaK;ajh fl,akh KoHq;a Odrdj wemshrh AjH m%udKh ujq,h moloSma; ;Sj%;dj lekafv,dj cd

    SI jHq;amkak talljHq;amkak fN!;sl rdYshl SItallh tu fN!;sl rdYsfhaw: oelau wdY%fhka,nd .; yels h' th ,sf oSuQ,sl rdYSka fjkafldg oelaug tla tla uQ,sl

    rdYsfha ixfla; w;r ysoeila ;nkq ,ef' we;e jHq;amkak rdYs i|yd Nd;lrk fYaI k we;' kuq;atajd o SIuQ, tall weiqfrkam%ldY l< yels h'fYaI k fkdue;s jHq;amkak tall lSmhla my; j.=f oelaf'

    rdYsh w: oelau$ilrKh SItallh

    j.M,h os. m

  • 5/28/2018 s12tim18

    43/161

    33

    ;ajrKh m s-2

    >k;ajh kg m-3

    .uH;dj ialkaOh m%f.h kg m s-1

    fYaI k iys; SItall

    m%f.h fjki ld,h

    ialkaOh

    mrsudj

    rdYshSI tallfha

    fYaI ku

    ixfla;hw: oelau

    ^ilrKh&

    wkH SI tallweiqfrkam%ldYh

    uQ,sl tallweiqfrkam%ldYh

    n,h

    mSvkh

    ldhh

    Yla;sh

    ixLHd;h

    oHq;awdfrdamKh

    oHq;a Njh

    oHq;am%;sfrdaOh

    oHq;aOd;dj

    ksgkh

    meial,h

    cQ,h

    cQ,h

    y'ih

    l+f,dauh

    fjda,agh

    uh

    *ervh

    ialkaOh;ajrKh

    n,hia:dmkh

    Odrdjld,h

    n,hj.M,h

    ldhhwdfrdamK

    NjhOdrdj

    wdfrdamKhNjh

    N

    Pa

    J

    J

    Hz

    C

    V

    F

    N m-2

    N m

    J C-1

    V A-1

    C V-1

    kg m s-2

    kg m-1 s-2

    kg m2 s-2

    s -1

    A s

    kg m2 s-3 A-1

    kg m2 s-2 A-1

    lmk .Kkld,h

  • 5/28/2018 s12tim18

    44/161

    34

    .=Kk idOlh Wmi.fhaku ixfla;h

    hlsis fN!;sl rdYshl w.h Wmi.h iu. ,sf oStu Wmi.hg wod< ixfla;h SI

    ixfla;hg bosfhkaysoeila fkd;nd ,sh hq;= h'

    WodyrK ( ;;amrfhka-31 = 1 10 s = 1 ms

    1000

    grfhka-21 = 1 10 m= 1 c m

    100

    gr 1000 = 1103m = 1 km

    kE u fN!;sl rdYshla my; oelafjk mos bosm;a l< yel'fN!;sl rdYsh } ixLHd;aul w.h tallh

    ksoiqka ( os. } 5 cm

    id:dxl

    .Kka lsu iy uekSu w;r fjkilawe;' .Kkalsu ksYa;j u l< yels w;ruekSu wdikak w.h m%ldY lsula f' m%ldY lrk ,o lsish fN!;sl rdYshlixLHd;aul w.fhys wvx.= jk w:j;a wxl .Kk id:dxl f,i ykajhs'

    ksoiqka(mEkl os. O kq WmlrKj,skauek my; mos m%ldY l< yels h'fika gr fldgia muKla igyka fldajlska uekSu 18 cm

    gr fldajlskauekSu 18'1 cm

    jksh le,smrhlska uekSu 18'12 cm

    1018

    1015

    1012109

    106

    103

    102

    101

    10-1

    10-2

    10-3

    10-6

    10-9

    10-12

    10-15

    10-18

    tlaidfmgd

    fgrd.s.dfu.dlsf,dafylafgdfvldfvisfikas,suhsfl%da

    kefkdamsfldaf*fgdawefgda

    exa E

    peta P

    tera Tgiga G

    mega M

    kilo k

    hecto h

    deca da

    deci d

    centi c

    milli m

    micro

    nano npico p

    femto f

    atto a

  • 5/28/2018 s12tim18

    45/161

    35

    f wkqj kq WmlrKhlskauek m%ldY lrk w.hlawdikak w.hlai ksYa; w.hlafkd jk nj meyeos,s f'by; oS m

  • 5/28/2018 s12tim18

    46/161

    36

    wKql iQ;%h } ^wdkqNl iQ;%h&n

    ksoiqk (ldnksl ixfhda.hl ialkaOh wkqj C- 48.12 %lao H - 8.32 %lao N- 21.20 %la o wvx.= f'b;sh Tlaiscka f'

    ^I& ixfhda.fha wdkqNl iq;%h ksKh lrkak'^II&idfmalaI wKql ialkaOh 155 k ixfhda.fha wKql iQ;%h ksKh lrkak' H = 1.01, C = 12.00, N = 14.00, O = 16.00

    C, Hiy N ialkaO m%;sY;j, tl;=j = 48.12+ 8.32+21.20 = 77.64%t nekaO ys ialkaO m%;sY;h = 100 - 77.64

    = 22.36%

    wdkqNl iQ;%h C3H

    6NO

    idfmalaI wdkqNl iQ;% ialkaOh = 3(C) + 6(H) + 1(N) + 1(O)= 3(12) + 6(1) + 1(14) + 1(16)

    = 72

    ixfhda.fhaidfmalaI wKql ialkaOh = 155 tu ksid n = 155/72

    = 2.15

    nhkq mQK ixLHdjla jk neka n} 2tu ksid wKql iQ;%h = (C

    3

    H6

    NO)n= (C

    3H

    6NO)

    2

    = C6H

    12N

    2O

    2

    fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( fN!;sl rdYs hkql=ula oe hs ykajd fokak' kq jYfhka,nd .kakd" w:

    olajk ,o" .Kka lr ,nd .kakd yd w.h mjrk ,o fN!;sl rdYs jYfhkatajd ia;r lrkak'

    O .Ks; luj, oSid:dxl yiqrejk wdldrh W; ir, WodyrK weiqkamyod fokak'

    m%;sY; ixhq;s,nd oS we;sfgl ixfhda.j, wdkqNl iQ;% yd wKql iQ;%

    ksjeros j ,nd .ekSug fhduq lrkak'

    idfmalaI wKql ialkaOh

    idfmalaI wdkqNl iQ;% ialkaOh} n

    ixfhda.h 100 gie,lSfuka

    C H N OialkaO wkqmd;h 48'12 8'32 21'20 22'36ujq, wkqmd;h 48'12 8'32 21'20 22'36

    12'00 1'01 14'00 16'004'01 8'32 1'51 1'40

    ujq, w;r ir, 4'01 8'32 1'51 1'40wkqmd;h 1'40 1'40 1'40 1'40^l=vd u ixLHdfjkafnoSfuka&

    2'9 5'9 1'1 1ujq, w;r ir,

    mQK ixLHd;aul 3 6 1 1wkqmd;h

    ( ( (

    (

    (

    (

    ( (

    ( (

    ( (

    ( ( (

    ( ( (

  • 5/28/2018 s12tim18

    47/161

    37

    ksmqK;dj 2'0 ( ridhksl .Kkh ksje/os j is lrhs'

    ksmqK;d ugu 2'2 ( Y%Kj, ixhq;sO wdldrj,ska m%ldY lrhs'

    ld,fo ( 04 hs'

    bf.kq M, ( ixhq;sh hkak w: olajhs' ialkaO Nd.h" mud Nd.h yd ujq, Nd.h w: olajhs' ialkaO Nd." mud Nd. yd ujq, Nd. wdY%s; .eg i|hs'

    Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la ( Y%Khl ixhq;sh Nd.hla f,i m%ldY l< yels h'

    A yd BY%Khl oS A j, ialkaO Nd.h }

    ksoiqk ( Zn, Mg ydCu wvx.= Y% f,dayhl 5'00 gialkaOhl Mg1'00 gwvx.= f k

    MgialkaOh Nd.h }

    A yd B Y%Khl oS A j, mud Nd.h }

    ksoiqk ( t;fkda,a20.00 cm3mudjlg uq`M mudj 100.00 cm3jk f;la c,h tl;= lrkq ,ef'

    t;fkda,aysmud Nd.h }

    Ayd BY%Khl oS Aujq, Nd.h }

    KCl ujq, 5la NaCl ujq, 3la Y% we;s moaO;shl

    KClys ujq, Nd.h }

    fldgia,shkhlskafldgia.Kkla(ppm)f,i m%ldYs; ixhq;sh } Nd.h106

    fldgia,shkhlskafldgia .Kkla(ppb)f,i m%ldYs; ixhq;sh } Nd.h109

    ksoiqk ( h djKhl 20'000 gla ;=< A k djHh 0'020 g la wvx.= f'

    ^I& A djHfha ialkaO Nd.h }

    A ialkaOhA ialkaOh + B ialkaOh

    1.00g5.00g

    1

    5}

    A mudjA yd B Y%KfhauqM mudj

    Aujq, .Kkuq`M ujq, .Kk

  • 5/28/2018 s12tim18

    48/161

    38

    ^II& djKfha A ixhq;sh fldgia ishhlg fldgia .Kkla (pph)f,i

    ^III& djKfha A ixhq;sh fldgia odylg fldgia.Kkla (ppt)f,i

    ^IV& djKfha A ixhq;sh fldgia ,shkhlg fldgia .Kkla (ppm)f,i

    fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( moaO;sj, wvx.= oE ms

  • 5/28/2018 s12tim18

    49/161

    39

    ksmqK;dj 2'0 ( ridhksl .Kkh ksje/os j is lrhs'

    ksmqK;d ugu 2'3 ( wod< ksh; fhdod .kskaridhksl .Kkh lsj, fhfohs'

    ld,fo ( 07 hs'

    bf.kq M, ( wej.dfrda ksh;h L&" jdhq ksh;h R& yd *erf ksh;h ^F& w.h yd tall

    iys;j m%ldY lrhs' wej.dfrda ksh;h" jdhqksh;h iy *erf ksh;h inkaO .Kkhkaa is

    lrhs'

    Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la (

    wej.dfrdaksh;h L&

    hk ilrKh u`.ska fokq ,ef'

    fuys N - wxY= ixLHdj

    n - jH ^ujq,& m%udKh wej.dfrdaksh;h L& } 6'0221023mol-1

    jdhqksh;h R&jdhqms

  • 5/28/2018 s12tim18

    50/161

    40

    ksmqK;dj 2 ( ridhksl .Kkh lsj, fhfohs'

    ksmqK;dj ugu 2'4 ( ;=,s; ridhksl ilrK wdYs%; .Kkh lsj, fhfohs'

    ld,fo ( 08 hs'

    bf.kq M, ( ialkaO iy wdfrdamK ixia;s:sh ie,ls,a,g .kska" ridhksl ilrKhl

    ;=,s;;dj mlaId lrhs' fidais l%uh" .Ks;uh l%uh ^ix.=Kl ieie|Sf l%uh& iy TlaislrK$

    TlaisyrK yd wO m%;sl%shd weiqka ilrK ;=,kh lrhs'

    Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la (

    ridhksl ilrKhlau.skam%udKd;aul f;dr;=re ,nd.ekSu i|yd th ;=glj,

    oelaf'C tl m%;sls%hlhl yd M,hl wvx.= f'H tl m%;sl%shl yd M,hl wvx.= f'O tl m%;sls%hl yd M, foll wvx.= f'

    C ;=,kh C5H

    10(g) + O

    2(g) 5CO

    2(g)

    + H

    2O

    (l)

    H ;=,kh C5H

    10(g) + O

    2(g) 5CO

    2(g)

    + 5H

    2O

    (l)

    O ;=,kh C5H

    10(g) + 15/2O

    2(g) 5CO

    2(g)

    + 5H

    2O

    (l)

    15/2 hkak 15 hk mQK ixLHdjg mj;kh lsu i|yd 2 ka.=K l< hq;=

    h';=,s; ilrK 2C

    5H

    10(g) + 15O

    2(g) 10CO

    2(g)

    + 10H

    2O

    (l)

    .Ks;uh l%uhm%;sls%hl yd M, okakd g ix.=Kl ieief l%uh u.skailrK ;=,khlsrSu .Ks;uh l%uh f,i oelah yel'ksoiqk ( a Cu + b HNO

    3 c Cu(NO

    3)

    2+ d NO + e H

    2O

    ix.=Kl ieie gCu mrudKq ie,l+ g a = cH mrudKq ie,l+g b = 2e

    N mrudKq ie,l+g b = 2c + dO mrudKq ie,l+g 3b = 6c + d + e

  • 5/28/2018 s12tim18

    51/161

    41

    a = 1 k c = 1wdfoaY l< g

    b = 2 + d ...... (1)

    3b = 6 + d +e .....(2)

    b = 2e w.h ms

  • 5/28/2018 s12tim18

    52/161

    42

    (1) 2 + (2) 3

    fhda; bf.kq b.eka ls%hdldr ( p- f.dkqj yd d- f.dkqj wdYs%; b.eka ldhhfha yuq jk ilrK

    ;=,kh i|yd bm;alrkak' isiqkag fidais l%uh" .Ks;uh l%uh yd TlaislrK- TlaisyrK l%uh wdYs%; j

    ilrK ;=,kh lsu i|yd lKavdh mejreula fokak'

  • 5/28/2018 s12tim18

    53/161

    43

    ksmqK;dj 2'0 ( ridhksl .Kkh ksje/os j is lrhs'

    ksmqK;d ugu 2'5 ( O tall weiqkam%ldYs; ixhq;s w;r in|;d u;= lrhs'

    ld,fo ( 08 hs'

    bf.kq M, ( ujq,$mud weiqka m%ldYs; ixhq;sh idkaKh jYfhkaykajhs' ialkaO$mud" ujq,$ialkaO yd ujq,$mud weiqkam%ldYs; ixhq;s w;r in|;d

    u;=lrhs' ixhq;sh ialkaO$mud" ujq,$mud yd ujq,$ialkaO weiqka.Kkh lr m%ldY

    lrhs'

    Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la ( ixhq;sh m%ldY l< yels O wdldr we;' tajd k

    ialkaO Nd.hmud Nd.hujq, Nd.hialkaO$mudujq,$mudujq,$ialkaO

    ujq,$mud weiqfrka m%ldYs; ixhq;sh idkaKh f,i ykajkq,ef' b;d l=vd m%udKj,skawvx.=ix>glj, ixhq;shppmfydappbu`.skafndfydag

    m%ldY lrkq,ef'ppm } ialkaO Nd.h 106 yd ppb } ialkaO Nd.h 109 f,i oppm } mrsud Nd.h 106 yd ppb } mrsud Nd.h 109f,i bosrsm;a l< yels h'

    c,fha >k;ajh } 1000 g dm-3 f'

    ;kql c,Sh djKhl >k;ajh

    1000 g dm-3f,i ie,lsh yelsh' t nekadjK 1 dm3 ialkaOh } 1 kg }1000 g } 1000000 mgt jeks gl ialkaO$mud wkqmd;hla jqj oppm f,i m%ldY l< yels h'ialkaO Nd.hlaf,i1ppm hkq fldgia1000000 mg l fldgia 1 mg wvx.= f hkakhs' t neka;kql djK i|yd

    1ppm =1 mg kg -1 = 1 mg dm-3=1 g g -1 = 1 g cm-3

    ksoiqk ( djKhl Fe3+ixhq;sh 1'5 ppm f,i m%ldY lr we;' tu ixhq;sh>k fvis grhg ujq,j,skam%ldY lrkak'1'5ppm = 1'5 mg dm-3

  • 5/28/2018 s12tim18

    54/161

    44

    wdfrdamK >k;ajh

    wdfrdamK >k;ajh f,i w: oelaf'

    ksoiqk (djKhl Fe3+whk idkaKh 1 mol dm-3 f' djKfha +wdfrdamK >k;ajhfidhkak'

    + wdfrdamK >k;ajh

    mudj fjkqjg ialkaOh fhdod we;sg

    fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( ixhq;s fiug wod< .eg lKavdhj,g bosm;alr tajd .Kkh lsu

    Wmfoia fokak'

  • 5/28/2018 s12tim18

    55/161

    45

    ksmqK;dj 3'0 ( mod:fha m%Odk wjia:dj, yeis uYkh lrhs'

    ksmqK;d ugu 3'1 ( mod:j,g wdfKsl ,dlaIKsl ia;r lsu i|yd mod:fha

    m%Odk wjia:d ;=fkys wxY= ieliS we;s wdldrh fhdod .kshs'

    ld,fo ( 03 hs'

    bf.kq M, ( mod:fha m%Odk wjia:d jk >k" j yd jdhqj, wxY= ieleiau ia;r lrhs' wxY=ieleiau weiqka>k" j yd jdhqj, mudj" >k;ajh" yevh iy imSvH;dj

    hk .=K ixikaokh lrhs'

    Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la (

    fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( W; ksoiqka weiqfrka mod:fha wika;;sl iajNdjh msk" j yd jdhqj, yevh" mudj" imSvkhg ,lalsf yelshdj

    yd idfmalaI >k;aj ms

  • 5/28/2018 s12tim18

    56/161

    46

    ksmqK;dj 3 ( mod:fha m%Odk wjia:dj, yeis uYkh lrhs'

    ksmqK;d ugu 3'2 ( ;d;al jdhqj, yeis rgd ia;r lsu i|yd mmQK jdhqms

  • 5/28/2018 s12tim18

    57/161

    47

    mmQK jdhqilrKh weiqfrka wej.dfrda kshuh jHq;amkak lsu'

    fuys Nyd Lhkq ms

  • 5/28/2018 s12tim18

    58/161

    48

    ksmqK;dj 3'0 ( mod:fha m%Odk wjia:dj, yeis uYkh lrhs'

    ksmqK;d ugu 3'3 ( ;d;a;al jdhqj, yeisrSu ia;r lrkq msKsi jdhq ms

  • 5/28/2018 s12tim18

    59/161

    49

    yhsrcka" yS,sh jeksieye,a jdhqj, uOHkH m%f.h" mDfha fhda.m%f.h blaujd hk neka tajd mD jdhqf.da,fhkabj;a j f.diawe;'

    h j.hl wKq fjk;a j.hl wKq wka;.; wjldYhlamqrd jHdma; u

    irKh f,i ye|skaf'ksoiqka( .kaOhlskahq;a jHhlaldurhl ;enQ g tu >kaOh ldurh mqrd

    tldldr j jHdma; jk f;lairKh u is f'irKh f YS>%;dj - >k < j %;dj,skairKh jk nj mlaIKd;aul j fidhd f.kwe;' wefudakshd iy yhsv%laf,dala wKq jd;h ;=%;dj flfrys n,mdk idOl

    j. M,h" idkaK wkql%uKh iy WIaK;ajh muKlai|yka lsu m%udKj;ah' jdhqjl uOHk m%f.h WIaK;ajh iu`. p,kh jk wkaou my; uelaiafj,a

    fnda,aiaudka jl%j,ska oelaf'

    fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( wKql pd,l ilrKh ykajd oS wKql pd,l jdofha Wml,amk ms

  • 5/28/2018 s12tim18

    60/161

    50

    ksmqK;dj 3'0 ( mod:fha m%Odk wjia:dj, yeis uYkh lrhs'

    ksmqK;d ugu 3'4 ( jdhq Y%Khl yeisu .%y lsug fvda,agkaf.a wdxYsl

    mSvk kshuh Nd; lrhs'

    ld,fo ( 02 hs'

    bf.kq M, ( wdxYsl mSvkh hkak ykajd" fvda,agkaf.a wdxYsl mSvk kshuh m%ldY lrhs' mmQK jdhqilrKh weiqfrkafvda,agkaf.awdxYsl mSvk kshuh jHq;amkak

    lrhs' fvda,agkaf.a wdxYsl mSvk kshuh wdY%s; .eg i|hs'

    Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la ( jdhqY%Khl uq`M mSvkh flfrysix>gl jdhqu`.ska odhl jk m%udKh

    tajdfha wdxYsl mSvk f,i ye|skaf' jdhqY%Khl ix>gl jdhqjla Y%Kh wka;.; nfkys;ks j wvx.= lr

    ;sfnk g we;s lrkq ,nk mSvkh tu ix>gl jdhqf wdxYsl mSvkh f' fvda,agkaf.a wdxYsl mSvk kshuh

    jdhqY%Khl uq`M mSvkh tla tla ix>gl jdhqf wdxYsl mSvkj, tl;=jgiudk f'

    A, Byd Cjdhq wka;.; Y%Khl oS tlatla jdhqf wdxYsl mSvk ms

  • 5/28/2018 s12tim18

    61/161

    51

    =

    = +

    = +

    total A B

    total A B

    total A B

    n n n

    P V P V P V

    RT RT RT

    P P P

    +

    fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( jdhqf.da,h O jdhQkaf.aY%Khlanj isysm;alr jdhqf.da,Sh mSvkh flfrys

    tla tlaix>gl jdhqf odhl;ajh fln o hkak msgl jdhqf wdxYsl mSvk oSwe;sg jdhqY%Kfha

    ixhq;sh yd uq`M mSvkh ksKh lsu jdhq Y%Khl uq`M mSvkh yd ixhq;sh oSwe;s g tla tla jdhqf wdxYslmSvk ksKh lsu

    jdhq Y%Khl uq`M mSvkh yd wdxYsl mSvk oS we;s g ixhq;sh ksKh

    lsu'

  • 5/28/2018 s12tim18

    62/161

    52

    ksmqK;dj 3'0 ( mod:fha m%Odk wjia:dj, yeis uYkh lrhs'

    ksmqK;d ugu 3'5 ( ;d;a;al jdhq i|yd fhh yelsjk fia mmQK jdhq

    ilrKh i|yd ixfYdaOk fhdackd lrhs'

    ld,fo ( 03 hs'

    bf.kq M, ( imSvH;d idOlh w: olajd ;d;al yd mmQK jdhq inkaO j tu w.h

    p,kh jk wkaou m%ia;dl j bosm;a lrhs' ;d;a;al jdhq" mmQK jdhq yeisfuka wm.ukh ug fya;=pd,l wKql

    jdofha Wml,amk Wmqgd olajka ia;r lrhs' ;d;a;al jdhq mmQK yeisfuka olajk wm.uk i|yd ixfYdaOk we;=

  • 5/28/2018 s12tim18

    63/161

    53

    O WIaK;ajhka oS yhsrcka jdhqujq,hla i|yd PV/RTw.hg tos j Pysm%ia;drh

    by< WIaK;ajhka ys oS;d;a;al jdhq mmQK yeisug

  • 5/28/2018 s12tim18

    64/161

    54

    ksmqK;dj 4'0 ( tka;e,ams fjkia yd wyUq;df fjkia uYkhlrka ridhksl moaO;sj, ia:dhS;dj yd mhdi is ug

    we;syelshdj ms

  • 5/28/2018 s12tim18

    65/161

    55

    wjia:d Y%s;hl is jk fjkia f m%udKh tys wdrNl wjia:dj yd wjidkwjia:dj u; muKlar|hs' fjki is lrkq ,nk ud.fhka iajdh;a; f'

    mudj" WIaK;ajh" >k;ajh" j;kdxlh wdosh wjia:d Y%s; i|yd ksoiqka f' ksh; mSvk ;;a;aj hgf;a oS" moaO;shlg imhkq,nk fyda moaO;shlska msg

    lrkq ,nk fyda;dm m%udKh tka;e,amsfjki H& jYfhka ye|skaf' fuh;dm .;sl .=Khls' wjia:df Y%s;hls'

    m%;sl%shdjlawdY%s; tka;e,ams mhdi ^H&" M,j, yd m%;sl%shlj, tka;e,amsfjkiska ,ef'

    H=HM,-Hm%;sl%shl m%;sl%shdjlawdY%s; tka;e,ams mhdih

    H< 0 k m%;sl%shdj ;dmodhl f'H> 0 k m%;sl%shdj ;dmjfYdaIl f'

    m%;sl%shdj is we;s m%udKh Extent of Reaction- & ms

  • 5/28/2018 s12tim18

    66/161

    56

    ksmqK;dj 4'0 ( tka;e,ams fjkia yd wyUq;df fjkia uYkhlrka ridhksl moaO;sj, ia:dhS;dj yd mhdi is ug

    we;syelshdj msglj, djK tka;e,ams mlaIKd;aul j ksKh lr jd;d lrhs' w,j, yd Niauj, WodiskSlrK tka;e,amsmlaIKd;aul j ksKh lr

    jd;d lrhs' m%;sia:dmk m%;sl%shdjl tka;e,amsmhdi mlaIKd;aul j ksKh lr jd;d

    lrhs' fyia kshufha j,x.=;dj iqiqm%dfhda.sl mlaIKhla weiqfrka mlaId lr

    jd;d lrhs'

    Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la (

    iu; W;amdok tka;e,amsh ^ &

    iu; ;;a;aj hgf;a we;s ixfhda. ujq, tlla iu; ;;a;aj hgf;a we;stysix>gl uQ,jHj,skaW;amdokh lsf oSis jk tka;e,ams mhdih hs'ksoiqka ( H

    2O(l)ys W;amdokfha iu; tka;e,amsh -286 kJ mol-1f'

    th fufia oelah yel'

    iu; oyk tka;e,amsh ^

    CH

    &

    iu; ;;a;aj hgf;a oS uQ,jHhl fyda ixfhda.hl fyda ujq,hla jeuk;aTlaiscka ;=< uq`Mukska u oykh lsf oS isjk tka;e,ams mhdih hs'

    iu; nkaOk >gk tka;e,amsh ^DH

    &

    iu; ;;a;aj hgf;aoSjdhquh m%fNaohl nkaOk ujq,hla| jdhquh ;;a;ajfhaix>gl njg m;alsf oSis jk tka;e,amsmhdih hs' ^fuh fYaIs; lk wjia:dfwe;swhksl ixfhda.hl ujq, tllaiEoSf oS is jk tka;e,ams mhdih hs'

    + - -1Na (g) + Cl (g) NaCl(s) = -780 kJ molLH

    fndaka - ydn pl%h

    whksl ixfhda.hl W;amdok tka;e,amsh fiu i|yd f.dvk`.k ;dm ridhkslpl%h fndaka - ydn pl%h f,i ykajhs'

    >k NaClW;amdokh i|yd fndaka-ydn pl%h

    fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( wod< tka;e,amsmhdi w: olajkak' O whksl ixfhda. isiq lKavdhj,g mjrd tajdfhaW;amdok tka;e,ams

    fiug wod< tka;e,ams w.hka imhkak' fndaka- ydn pl%h weiqfrkamjrk ,o whksl ixfhda.fhaW;amdok tka;e,amsh

    .Kkh lsug isiqkag mjrkak'

  • 5/28/2018 s12tim18

    71/161

    61

    ksmqK;dj 4'0 ( tka;e,ams fjkia yd wyUq;df fjkia uYkhlrka ridhksl moaO;sj, ia:dhS;dj yd mhdi is ug

    we;syelshdj ms

  • 5/28/2018 s12tim18

    72/161

    62

    fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( m%;sl%shdjl iajhxisoaO;dj fydaoSwe;s;;a;ajhlahgf;ath is fkdu ;SrKh

    flfrk idOlh tka;e,amsfjki muKla fkdjk nj fmkah yelsWodyrKimhkak'

    ksoiqka (m%;sl%shdjl H > 0g oS bf is jk wjia:dm%;sl%shdjl H < 0g oS bf is fkdjk wjia:d

    l%shdjla u$fkdu tawdY%s; moaO;sfhyswyUq;d fjkiau u; o r|d mj;akdnj m%ldY lrkak'

    wyUq;dj iy th m%udKd;aul j oelaug Nd; lrk 'tkafg%dmsh'.=Kd;aulj meyeos,slrkak'

    H > 0 kuq;a iajhxisoaO j is jk ridhksl m%;sl%shd i|yd ksoiqka olajdwyUq;dj tys oS je we;s wdldrh fmkajkak'

    uQ,jHj, iy ixfhda.j, wyUq;dj m%udKd;aul j ksKh lr j.=.; lr

    we;s nj fmkajkak' S, H yd G w.hka imhd oS" we;s m%;sl%shdjla iajhxisoaOj is f o fkd

    f o hk j. ;SrKh lsug isiqka fhduqlrkak'wjYH gl oS G= H- TS ilrKh Nd;hg o fhduq lrkak'

  • 5/28/2018 s12tim18

    73/161

    63

    ksmqK;dj 5'0 ( s,p yd d f.dkqj,g wh;a uQ,jHj, yd ixfhd a.j,.=K ykd .ekSu i|yd tajd uYkh lrhs'

    ksmqK;d ugu 5'1 ( sydpf.dkqj,g wh;a uQ,jHj, .=K yd tajdfha p,krgd uYkh lrhs'

    ld,fo ( 08 hs'

    bf.kq M, ( s iypf.dkqj, uQ,jHj, fN!;sl .=K ia;r lrhs' s iypf.dkqj, uQ,jH" wdj;hla Tiafiaboshg fmkakq lrk m%jK;d

    m%ldY lrhs' s iypf.dkqj, uQ,jH" ldKavhla Tiafiamy

  • 5/28/2018 s12tim18

    74/161

    64

    f,dayl wrh f,day oe,sfia we;shd no legdhk kHIa folla w;r we;s ka y wvla

    f,dayl wrh f'

    kHIal wdfrdamKh iy ksjdrl wdprKh mrudKql wrh flfrys n,mdhs' ldKavhlaosf.a my

  • 5/28/2018 s12tim18

    75/161

    65

    fo jk yd f; jk wdj;j,g wh;a uQ,jHj, m

  • 5/28/2018 s12tim18

    76/161

    66

    ksmqK;dj 5'0 ( s,p yd d f.dkqj,g wh;a uQ,jHj, yd ixfhd a.j,.=K ykd .ekSu i|yd tajd uYkh lrhs'

    ksmqK;d ugu 5'2 ( s,p yd d f.dkqj,g wh;a uQ,jHj, ridhksl .=KuYkh lrhs'

    ld,fo ( 06 hs'

    bf.kq M, ( s f.dkqf uQ,jH jd;h" c,h yd ;kql w, iu`. is lrk m%;sl%shd

    ikaikaokd;aul j kslaIK lr jd;d lrhs' m

  • 5/28/2018 s12tim18

    77/161

    67

    *afjdka c,fha we;s Tlaiscka ia:dmkh lrhs'

    2F2(g) + 2H

    2O(l) 4HF(aq) + O

    2(g)

    il%shk Yla;sh by< neka Cl2c,h iu`. fika m%;sl%shd lrhs'

    Cl2(g) + 2H2O(l)

    HCl(aq) + HOCl(aq)0 (-1) (+1)*afjdka yer wfkl=;a ye,ck c,h iu`. by; i|ykamos oaOdlrKm%;sl%shdjla olajhs'

    jd;h iu`. m

  • 5/28/2018 s12tim18

    78/161

    68

    S jd;fha oykh SO2idohs'

    S(s)+O2(g) SO

    2(g)

    w, iu`. s f.dkqf f,day kHIahg ,sys,a j nekq bf,lafg%dak msg lrka Wp

    jdhq kHdih iys; ia:dhs legdhk idoka Tlaisydrl f,i l%shd lrhs' m

  • 5/28/2018 s12tim18

    79/161

    69

    ksmqK;dj 5'0 ( s,p yd d f.dkqj,g wh;a uQ,jHj, yd ixfhd a.j,.=K ykd .ekSu i|yd tajd uYkh lrhs'

    ksmqK;d ugu 5'3 ( syd p f.dkqj,g wh;a ixfhda.j, .=K yd tajdfha p,krgd uYkh lrhs'

    ld,fo ( 12 hs'

    bf.kq M, ( wod< ;dm.;sl o;a; Wmfhda.Slr .kskasf.dkqf ,jKj, c,fhadjH;dj

    ixikaokh lrhs' wod< ;dm.;sl o;a; Wmfhda.Slr .kskasf.dkqf khsfgj, ldnfkagj,

    yd nhsldnfkagj, ;dmia:dhS;dj ksKh lrhs' s yd p f.dkqj, fya,hsv" Tlaihsv" yhsrhsv yd yhsfrdlaihsvj,wd,sl$Ndial$WNh.=KS iajNdjh wdj; Tiafia boshg yd ldKav Tiafia

    my

  • 5/28/2018 s12tim18

    80/161

    70

    by; wjia:d folg wod< .sia Yla;sfjkiau iei|Su u`.ska tajdfha djH;diei|sh yels h' .siaYla;s fjki fuysoS MgSO

    4i|yd >K w.hla jk w;r

    BaSO4i|yd Ok w.hhla f' ta wkqj .sia Yla;s fjki jvd;a RK jkBaSO4ys djH;dj MgSO4j,g idfmalaIj by< nj ks.ukh l< yel'

    ii|kq ,nk .sia Yla;s w.h hq.,u >K w.hka k ixLHd;aul j jvdYd, w.h iys; jHfha djH;dj by< nj ks.ukh l< yel'

    ii|kq ,nk .sia Yla;s w.h hq.,u Ok w.hhkak ixLHd;aul j l=vd

    Ok w.h iys; jHfhadjH;dj by< nj ks.ukh l< yel'

    fok ,o ixfhda. hq.,l ;dm ia:dhS;dj iei|Sf oS o by; l%ufoh u W;f'

    by; yd iei|sf oS jvd l=vd Ok w.h iys; ldnfkagh jkMgCO3myiqfjka;dm fhdackhg ,la jk nj mqfrdal:kh l< yel' i;HjYfhka u MgCO3ys fhdack WIaK;ajh 540

    0CoS muK jk w;r CaCO3fhdackh jkqfha 900 0CoSmuK h'

    s f.dkqf m

  • 5/28/2018 s12tim18

    81/161

    71

    3 jk wdj;fha uQ,jH idok Tlaihsvj, wd,sl$Ndial$WNh.=KSiajNdjh

    Na2O MgO Al

    2O

    3SiO

    2P

    2O

    5SO

    2Cl

    2O

    7

    m%n, n, WNh.=KS b;d n, n, wd,sl b;d m%n,

    Ndial Ndial wd,sl wd,sl wd,sl

    3 jk wdj;fhauQ,jHj, yhsfv%dlaihsvj, wd,sl$Ndial$WNh.=KS iajNdjh

    NaOH Mg(OH)2

    Al(OH)3

    Si(OH)4

    P(OH)5

    S(OH)6

    Cl(OH)7

    7 7 7 7

    NaOH Mg(OH)2

    Al(OH)3

    H4SiO

    4H

    3PO

    4H

    2SO

    4HClO

    4

    m%n, n, WNh.=KS b;d n, n, m%n, b;d m%n,

    Ndial Ndial wd,sl wd,sl wd,sl wd,sl

    3 jk wdj;fha yhsv%hsvj, wd,sl$Ndial$WNh.=KS iajNdjh

    NaH MgH2

    AlH3

    SiH4

    PH3

    H2S HCl

    m%n, n, WNh.=KS b;d n, n, wd,sl b;d m%n,

    Ndial Ndial wd,sl wd,sl wd,sl

    fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( s f.dkqf uQ,jH idok ,jKj, djH;d mlaId lsug isiq lKavdhj,g

    wjia:dj fokak' s f.dkqf uQ,jH idok khsfg" nhsldnfkag yd ldnfkagj, ;dmia:dhS;dj

    mlaId lsug fhduq lrkak' j.=.; l< .siaYla;sw.hhka isiqka g ,nd oS ,jKj, djH;d yd ;dm

    ia:dhS;d iei|Sug isiqka fj; mjrkak'

    Cl- Br- I- OH- djHh djHh djHh wdjHh wdjHh djHh djHh djHh djHh djHh djHh

    djHh djHh djHh wdjHh wdjHh djHh djHh djHh djHh djHh djHh

    djHh djHh djHh h; wdjHh djHh djHh djHh djHh h; h;

    djHh osh f osh f

    djHh djHh djHh h; wdjHh djHh djHh djHh djHh wdjHh wdjHh

    djHh

    djHh djHh djHh fyd|ska wdjHh djHh djHh djHh djHh osh oshdjHh fkd f fkd f

    Be2+

    Mg2+

    Ca2+

    Sr2+

    Ba2+

  • 5/28/2018 s12tim18

    82/161

    72

    ksmqK;dj 5'0 ( s,p yd d f.dkqj,g wh;a uQ,jHj, yd ixfhd a.j,.=K ykd .ekSu i|yd tajd uYkh lrhs'

    ksmqK;d ugu 5'4 ( s yd pf.dkqj,g wh;auQ,jHj, yd ixfhda.j, O;ajhykd .ekSu msKsi tajd ms

  • 5/28/2018 s12tim18

    83/161

    73

    Tlaiscka ys nyqrEmS wdldr

    Tlaiscka O2

    fidakaO

    3

    i,a*ysnyqrEmS wdldr i,a*j, nyqrEmSwdldr iaMlrEmS iy wiaMlrEmS hkqfjka m%Odk wdldr

    folls' ish u iaMlrEmS i,a* S

    8wKqj,ska iuka; f'

    iaMlrEmS i,a*

    frdniSh i,a* taldk;s i,a*kso fmfkk ly meye;s iaMl f' Uqre meye;s b|slgq jeks iaMl f'

    Tm= 113 0C T

    m= 119 0C

    wiaMlrEmS i,a*

    iqldh i,a* yd l,s, i,a* f i|yd ksoiqka h' i,a*j, Tlaisw,

    OO

    O

    HO O

    OH

    S

    HO O

    OH

    S

    O

    S OH

    OH

    H2SO4 H2SO3 H2S2O3

    S

  • 5/28/2018 s12tim18

    84/161

    74

    H

    yhsrcka fmfrdlaihs (H2O

    2)

    H2O

    2Tlaisydrhla f,i

    H2O

    2Tlaisldrhla f,i

    i,a* vfhdlaihs^SO2&&&&&

    wjK jdhqjls' jd;hg jvd >k;ajhlska hqla; jk w;r lgql .kaOhla we;'c,fha fyd|ska osh f'

    SO2c,fha osh i,amshqla^IV& w,h idohs' th n, w,hls'

    SO2(g) + H

    2O(l) H

    2SO

    3(aq)

    SO2Tlaisldrlhla f,i

    2Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + S(s)

    3Mg(s) + SO2(g) 2MgO(s) + MgS(s)

    SO2Tlaisydrlhla f,i

    SO2(g) + 2H2O (l) 4H+

    (aq)

    +2-

    4SO (aq)

    +2e(i) H+/KMnO

    4iu`.

    5SO2(g) + 2H

    2O(l) + 2KMnO

    4(aq)K

    2SO

    4(aq)+2MnSO

    4(aq)+2H

    2SO

    4(aq)

    (ii) H+/K2Cr

    2O

    7iu`.

    K2Cr

    2O

    7(aq) + H

    2SO

    4(aq) + 3SO

    2(g)K

    2SO

    4(aq)

    + Cr

    2(SO

    4)

    3(aq)

    + H

    2O(l)

    (iii) FeCl3(aq)

    iu`.

    FeCl3(aq)

    + SO

    2(g)+ 2H

    2O(l)H

    2SO

    4(aq) + FeCl

    2(aq) +2HCl(aq)

    H

    O

    1040O O1110

    H

    H

    H2O

    2H

    2O

    980

  • 5/28/2018 s12tim18

    85/161

    75

    (iv) ye,ck iu`.SO

    2(g)+Cl

    2(g)+2H

    2O(l)H

    2SO

    4(aq) + 2HCl(aq)

    (v) H2O

    2iu`.

    H2O

    2(aq)

    + SO

    2(g)H

    2SO

    4(aq)

    rxck ldrlhla f,iSO

    2(g)

    +2H

    2O(l)H

    2SO

    4(aq)+2H+(aq) + 2e

    X + 2H+ + 2e XH2

    jKj;a wjK ixfhda.h

    idhu

    yhsrcka i,a*hs (H2S)

    wjK jdhqjla jk w;r" c,fha uo jYfhka osh f' l=Kq;a;r .kaOhlawe;'

    H2S c,Sh djKhla ;rulawd,sl f'H

    2S(aq) H+(aq) + HS-(aq)

    HS

    -

    (aq) H

    +

    (aq) + S

    2-

    (aq) wd,sl iajNdjh i|yd idlaIH

    (i) fidah iu`. m%;sl%shdj

    jemqr2H2S(g) + 2Na(s)2NaHS(s) +H

    2(g)

    2Na(s) + H2S(g)Na

    2S(s) +H

    2(g)

    (ii) fidah yhsfv%dlaihs iu`. m%;sl%shdj

    jemqr2NaOH(aq) + H2S(g)Na

    2S(s) +2H

    2O(l)

    jemqr H2S(g) + NaOH(aq)NaHS(s) +H

    2O(l)

    H2S fndfydaf,day whk iu`. m%;sl%shd lr i,a*hsv ,nd foa' fuh f,day whk

    ykd .ekSf mlaIdjla f,i fhdod .efka'

    Pb2+(aq) + H2S(g)PbS(s) +2H+(aq)

    Cu2+(aq) + H2S(g)CuS(s) +2H+(aq)

    H2S Tlaisydrlhla f,i

    (i) 2KMnO4(aq)+3H

    2SO

    4(aq)+5H

    2S(g)K

    2SO

    4(aq)+5S(s)+2MnSO

    4(aq)+8H

    2O(l)

    (ii) K2Cr

    2O

    7(aq)+4H

    2SO

    4(aq)+3H

    2S(g)K

    2SO

    4(aq)+Cr

    2(SO

    4)

    3(aq)+3S(s)+7H

    2O(l)

    (iii) 2 (aq) + 12H+(aq) + 2H2S(g)2S(s) +2As3+(aq) + 8H

    2O(l)

    g wu;rj c,ShS2-whk iu`. As3+m%;sl%shd wjlafIamhla idohs'

    2As3+(aq) +3S2-(aq)As2S3(s) H

    2S Tlaisldrlhla f,i

    Cu(s)+H2S(g) CuS(s)+H

    2(g)

    SO2yd H

    2Sjdhq fjkalr y|qkd .ekSu

    ^1& c,Sh H+/K2Cr

    2O

    7;=

  • 5/28/2018 s12tim18

    86/161

    76

    ^3& c,Sh H+/KMnO4;=

  • 5/28/2018 s12tim18

    87/161

    77

    Wpjdhq iy tajdfha ixfhda.

    HeNeArKrXeRn - lsrKYS,S h

    ;dmdxl b;d wvq h' ldKavh Tiafia my< u mrudKql l%udxlh jej;a u ;dmdxlh jef' mrudKql wrh jej;au O%elrKh f yelshdj jef'

    oHq;a RK;dj je uQ,jH iu`. Xe ixfhda. idok nj 1962 oSmuK jkg fidhd f.k ;sf'

    ksoiqka( XeF2, XeF

    4, XeF

    6, XeO

    3

    14 yd 15 ldKavj, laf,darhsvj, c,fokhCCl

    4c, fokh fkdf'

    SiCl4(l)+2H

    2O(l)4HCl

    (aq)+SiO

    2(s)

    SiCl4(l)+4H

    2O(l)4HCl

    (aq)+Si(OH)

    4(aq)

    NCl3(g)+3H

    2O(l)NH

    3(aq)+3HOCl(aq)

    PCl3(g)+3H

    2O(l)H

    3PO

    3(aq)+3HCl(aq)

    PCl5(g)+H

    2O(l)POCl

    3(aq)+2HCl(aq)

    PCl5(g)+4H

    2O(l)H

    3PO

    4(aq)+5HCl(aq)

    AsCl3(aq)+3H

    2O(l)H

    3AsO

    3(aq)+3HCl(aq)

    SbCl3(aq)+H

    2O(l)SbO+(aq)+3Cl-(aq)+2H+(aq)

    BiCl3(aq)+H2O(l)

    BiO+

    (aq)+3Cl-

    (aq)+2H+

    (aq)

    c,Sh udOHfhaoSyhsv%cka fya,hsvj, wd,sl;djh

  • 5/28/2018 s12tim18

    88/161

    78

    laf,dakays oaOdlrKh

    ^i& ;kql NaOHiu`.Cl

    2(g) +2NaOH(aq)NaCl(aq) + NaOCl(aq) + H

    2O(l)

    (0) (-1) (+1)^ii& idka NaOHiu`.

    Cl2(g) +6NaOH(aq) 5NaCl(aq) + NaClO

    3(aq) + 3H

    2O(l)

    (0) (-1) (+v)

    fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( fmd*riaj, Tlais w,j, jHQy we| tajd k lsug isiqkag u`. fmkajhs' yhsrcka f*frdlaihs" i,a* vfhdlaihs yd yhsrcka i,a*hs"

    Tlaisydrlhla iy Tlaisldrlhla f,i l%shd lrk m%;sl%shd i|yd WodyrKimhkak'

  • 5/28/2018 s12tim18

    89/161

    79

    ksmqK;dj 5'0 ( s, p yddf.dkqj, uQ,jHj, yd ixfhda.j, .=K ykd.ekSug tajd uYkh lr n,hs'

    ksmqK;d ugu 5'5 ( df.dkqf uQ,jHj, .=K wdj;hla Tiafia p,kh jkwkaou ykd .ekSu i|yd tajdfha .=K uYkh lrhs'

    ld,fo ( 05 hs'

    bf.kq M, ( f; jk wdj;fha msys d f.dkqf uQ,jH fmkajk p,H TlaislrK

    wjia:d i|yka lrka p,H TlaislrK wjia:d mej;Sf .=Kh s yd pf.dkqj, uQ,jH iu`. ii|hs'

    f; jk wdj;hg wh;ad f.dkqf uQ,jHj, oHq;aRK;dj" m%:u whkSlrKYla;sh yd whksl wrh wdj; Tiafia bhg p,kh jk rgdj syd pf.dkqj,g wh;a uQ,jH iu`. ii|hs'

    W; WodyrK bm;alrka d f.dkqf uQ,jH yd ixfhda.j, W;afm%arlf,i lghq;= lsf yelshdj yd jKj;a ixfhda. iEf .=Kh ia;r lrhs'

    Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la (

    Hisg Csolajd uQ,jHj, m

  • 5/28/2018 s12tim18

    90/161

    80

    uQ,jH

    mrudKql

    wrh/nm

    jdxlh/0C

    ;dmdxlh/0C

    >k;ajh/gcm

    whkslwrh/nm

    s-f.dkqfuQ,jH

    wka;l

    uQ,jH

    K

    isgZ

    nolajduQ,jHj,fN!;sl.=K

    f,dayl^mrudKql&w

    rh/nm

    oHq;aR

    K;dj

    mgl uQ,jHh f,i wka;.; iajdNdl yd lD;%su ixfhda.

    Yd, ixLHdjla mj;sk nj m%ldY lrhs' wod< lreKq f.k yer olajka Yd, ixfhda. ixLHdjla iEoSug ldnka i;=

    yelshdj ia;r lrhs' O lafIa;%j,ska ksoiqka f.k yer olajka ffoksl ;fha oS ldnksl

    ridhkh jeo.;a jk wkaou fmkajd fohs'

    Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la (

    ldnksl ixfhda. rdYshla we;s ug odhl jk ldnkai;= .=Kdx. lsysmhlamy; oelaf'

    ldnka mrudKq folla w;r m%n, tal nkaOk" oa;aj nkaOk yd ;%s;aj nkaOkiEosh yelsh' ldnka wh;ay;r jk ldKavfha mj;sk is,slkaj,g idfmalaIjldnkaidok C - C, C = C,CCyd C - HnkaOk" jvd by< nkaOk Yla;Skaf.kahqla; jk nj kslaIKh lr we;' wod< f;dr;=re my; j.=f oelaf'

    ldnka mrudKqjlg iyixhqc nkaOk y;rla iEosh yels h' f wkqj fmkShkafka ldnka oduhlg O ldKav rdYshla inkaO h yels nj;a" Yd,O;ajhlskahq;=ixfhda. mej;Sug tu .=Kh odhl jk nj;a h'

    ldnksl ixfhda. Yd, ixLHdjla mej;Sug odhl jk ;j;a fya;=jlajkafkaldur WIaK;ajfha oS yd idudkH jdhq f.da,Sh ;;a;aj yuqf tajd olajkia:dhS;dj hs' ldnksl ixfhda. Tlaiscka iu`. is lrk m%;sl%shd Yd,jYfhka;dmodhl f'

    nkaOkh

    C - C 346C = C 610C

    C 835C - H 413Si - Si 226Si - H 318

    nkaOk Yla;sh

    $kJ mol-1

  • 5/28/2018 s12tim18

    104/161

    94

    C3H

    8(g) + 5O

    2(g) 3CO

    2(g) + 4H

    2O(l)

    ta wkqj ldnksl ixfhda. ;dm.;sl j wia:dhS f' kuq;a ldnksl ixfhda.Tlaiscka iu`. is lrk m%;sl%shd wdY%s; il%shk Yla;s w.hhkaYd, f' t

    neka ldnksl ixfhda. pd,l ridhksl j ia:dhS jk w;r Yd, ixLHdjlaiajNdl j mj;S'

    fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl (

    bkaOk" T!IO" ;Ska;" ma,diala" frosms

  • 5/28/2018 s12tim18

    105/161

    95

    ksmqK;dj 6'0 ( ldnksl ixfhda.j, O;ajh uid n,hs'

    ksmqK;d ugu 6'2 ( l%shdld ldKav weiqfrka ldnksl ixfhda.j, O;ajhuYkh lrhs'

    ld,fo ( 04 hs'

    bf.kq M, ( Ih ksfoaYhg we;=

  • 5/28/2018 s12tim18

    106/161

    96

    ldfndlais,sla w, CH3COOH

    Ethanoic acid

    Carboxylic acid

    w, laf,darhsv CH3COCl Ethanoyl chloride

    Acid chloride

    tiagr CH3COOCH

    3Methyl ethanoate

    Ester

    weuhsk CH3CH

    2NH

    2Ethylamine

    Amine

    weuhsv CH3CONH2 Ethanamide Amide

    weuhsfkda w, CH3CHNH

    2COOH

    2-Aminopropanoic acid

    we,als,a fya,hsv* CH3CH

    2Cl Chloroethane

    * IUPAC kdulrKfha oS ye,ck ldKavh l%shdldrS ldKavhla f,i fkd ie,fla'

    fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl (

    O l%shdld ldKav wvx.=ldnksl ixfhda.j, jHQy iQ;% isiqkag bm;a lr tajdykd .ekSug fhduq lrkak'

    ridhksl ixfhda. ,ehsia;=jlaisiqlKavdhj,g oStajd w;=ka tlaioDY fY%aKshlgwh;a jk ixfhda. f;dard j.= .; lsug yd wod< ioDY fY%aKs f.dv kexug

    wjia:dj ,nd fokak'

    O

    OHC

    O

    ClC

    O R

    OC

    NH2

    ONH

    2

    C

    C NH2

    COOH

    x

  • 5/28/2018 s12tim18

    107/161

    97

    ksmqK;dj 6'0 ( ldnksl ixfhda.j, O;ajh uid n,hs'

    ksmqK;d ugu 6'3 ( uYk myiq lrkq msKsi we,s*el ldnksl ixfhda.kdulrKh lrhs'

    ld,fo ( 07 hs'

    bf.kq M, ( iq,n ldnksl ixfhda.j, jHjydl k iy iu; kdulrKhl wjYH;dj

    m%ldY lrhs' IUPACkS;s fhdod .kskaIh ksfoaYfha i|ykajHQyuh iSudjg we;=

  • 5/28/2018 s12tim18

    108/161

    98

    ldKavh m%Odk l%shdld wdfoaY ldKavh ldKavh jYfhka ku jYfhka ku

    - Thsla w,h

    oic acid - Tta

    oate

    - weuhs

    amide ihfkd

    cyano - we,a f*dauhs,a

    al formyl

    ka Tlafidone oxo

    - ,a yhsfrdlais

    ol hydroxy

    - weuhska weuhsfkd

    amine amino----------------------------------------------------------------------------

    whska whska

    yne yne

    Bka Bkaene ene- fyaf,da

    halo

    -NO2

    - khsfrd

    nitro

    1 j.=j - l%shdld ldKavj, m%uqL;dj wvqfjk ms

  • 5/28/2018 s12tim18

    109/161

    99

    ldnka mrudKq kdu uQ,h wkqrEm yhsfrdldnkfha.Kk ku

    1 meth Methane2 eth Ethane

    3 prop Propane

    4 but Butane

    5 pent Pentane

    6 hex Hexane

    m%Odk odufha mj;sk ldnka mrudKq ixLHdj wkqj ixfhda.fha

    kug fhfok kdu uQ,h yd wkqrEm yhsffrdldnkfha ku

    IUPACkdulrKhg wkql+, j ixfhda.fha jHQy iQ;%h we|Su'

    IUPACkdulrKhg wkql+, j ixfhda.hl jHQy iQ;%h we|Su my; oelafjkmshjrj,a wkq.ukh lsfukal< yels f'

    1. iels,a, ykdf.k tu kduh wkqj iels,a, we|Su

    2. iels,a, wxlkh lsu

    3. oS we;s IUPACku wkqj m%Odk l%shdld ldKavh yd wjfYaI ldKavykdf.k tu ldKavj, kug fmr ;sfnk wxlh wkqj tu ldKav iels,af,a

    ksjeros ia:dkj,g inkaO lsu'

    4. ieu ldnka mrudKqjl u ixhqc;dj y;r jk mos yhsrcka mrudKq

    iels,af,a jHQyhg fhoSu'

    fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl (

    Ih ksfoaYfhai|yka iSudjkag hg;aj ixfhda. lsysmhl jHQy tajd IUPACl%uhg k lsug isiqka fhduq lrkak'

    Ih ksfoaYfha i|ykaiSudjkag hg;a j h ixfhda.hl IUPACkduh ka g thgwod< jHQyh ,sug isiqka fhduq lrkak'

    Wla; mejre lKavdh ls%hdldrl f,i bm;a lrkak'

  • 5/28/2018 s12tim18

    110/161

    100

    ksmqK;dj 6 ( ldnksl ixfhda.j, O;ajh uid n,hs'

    ksmqK;d ugu 6'4 ( tl u wKql iQ;%h iys; wKqj, mrudKq ilia meje;sh yelsO wdldr uYkh lrhs'

    ld,fo ( 05 hs'

    bf.kq M, ( fok ,o wKql iQ;%hlai|yd mej;sh yels ish u jHQy iQ;% w|shs' fok ,o wKql iQ;%hlai|yd w|sk ,o ish u jHQy iQ;%" jHQy iudjhl yd

    ;%sudk iudjhl f,i j. lrhs' fok ,o wKql iQ;%hla i|yd mej;sh yels iudhl w;=kafYaIs; lk;ajh ksidbf,lafg%d*hs, wdlIKh f' bf,lafg%d*hs,h iu`. wka;l%shd lsfukamiq ldfndlegdhkhlaiEfoa' fuhska fnkaiSkaj,fha bf,lafg%dak W!k;djlawe;s f' pl%Sh j ia:dk.; jQ bf,lafg%dak j,dj ,nd .ekSug we;s m%jK;djksid H+bj;a wdfoaY m%;sl%shdjla is f'

    fnkaiSkaj, bf,lafg%d*s,sl wdfoaY m%;sl%shd(

    khsfrdalrKh -id'HNO

    3iy id' H

    2SO

    4j,skaieoskhsfrdalrK Y%Kh yuqf oSfnkaiSkaj,g

    khsfrda ldKavhla wdfoaY khsfrdafnkaiSka ksmo f'

    fnkaiSkaj,g wod< hka;%K ,sf oS im%hqla; jHqy foflkatlla f.khka;%K ,sug fhdod .efka'

    NO2id'HNO

    3/ id' H

    2SO

    4

    50 0C

  • 5/28/2018 s12tim18

    124/161

    114

    jryka ;=< we;sim%hqla; jHqy ;=< we;s jl% B;, rys; j ksrEmKh lsugfhduq lrkak' ^B;, Nd; jkafka tlaim%hqla; jHQhlska wfkl ,efnkwdldrh wjfndaO lr .ekSug muKS'&

    *S%,a l%d*a we,als,alrKhksc,Sh AlCl

    3jeks iaw,hla yuqf oS fnkaiSka" we,als,a fya,hsv iu.

    m%;sl%shdf' fuys oS thg we,als,aldKavhla wdfoaaY f'

    ye,ckSlrKh

    ye,ck jdylhlawe;s g fnkaiSkaye,ck iu. ^Cl2fyda Br

    2& m%;sl%shd

    lsfuka fnkaiSka j,hg ye,ck ldKavhla wdfoaY f' fuys oS ye,ckjdylh u.ska ye,ck wKqj O%elrKh lrk neka ye,ck wKqjg

    bf,lafg%d*hs,hla f,ig l%shd l< yelsf'

    R

    ksc,Sh'AlCl3/R-Cl

    ksc, Shk sc, Shk sc, Shk sc, Shk sc, Sh

    Br

    ksc,ShFeBr3/Br2

  • 5/28/2018 s12tim18

    125/161

    115

    TlaislrKh

    +4H /KMnO

    jeks idudkH Tlaisldrl u.skafnkaiSkaTlaislrKh fkdf'

    tfia jqj;a fnkaiSka j,hg we,als,a ldKavhla wdfoaYs; fnkaiSka ixfhda.

    +4H /KMnO

    u.ska TlaislrKh fnkafidhslaw,h idohs' ^fuu l%shdjg

    K2Cr

    2O

    7Nd;d l< yel'

    m%d:l iy oa;shsl we,alhs,aldKav TlaislrKh jk ;;a;aj hgf;a;D;shslwe,alhs,a ldKav TlaislrKh fkdf'by< m%;sl%shd ;;a;aj hgf;a ;D;shsl we,alhs,a ldKav TlaislrKh fnkafidhsla w,h muKlafkdj fjk;a ydhk M, ,nd osh yel'bf,lafg%d*s,sl wdl,k m%;sl%shd

    we,alSk myiqfjka bf,lafg%d*s,sl wdl,k m%;sl%shdj,g Ndckh jQj;a"

    fnkaiSkaj,fhaiqfYaISia:dhs;dj fya;=fjkabf,lafg%d*s,sl wdl,k m%;sl%shd

    flfrys t;r keUqre;djla fkdolajhs' kuq;a fks ksl,aW;afma%rlh yuqf150 0C ys muK fnkaiSka yhsv%cka jdhqj iu. m%;sls%hd lr ihslaf,dafylafiaka idohs'

    fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( fnkaiSkaj, ,dlaIKsl m%;sls%hd fln f oehs fya;= iys;j m%ldY lsug isiqka fhduq lrkak'

    isiqka lKavdh ;=klg fnod my; i|ykatlahka;%Khla ms

  • 5/28/2018 s12tim18

    126/161

    116

    ksmqK;dj 7'0 ( yhsfv%dldnkj, jHqyh yd .=K w;r inkaO;d uYkhlrhs'

    ksmqK;d ugu 7'5 ( tal wdfoaYs; fnkaiSkaj, wdfoaYs; ldKavfha osYdNsuqLlsrSf yelshdj Yaf,aIKh lrhs'

    ld,fo ( 02 hs'

    bf.kq M, ( tal wdfoaYs; fnkaiSkaj, wdfoaYs; ldKav f;d" merd fyda fugd YdNsuqL

    ldKav f,i ykd .kshs' tal wdfoaYs; fnkaiSkaj,g fojk wdfoaYs; ldKavhla inkaO jk ia:dkh

    m

  • 5/28/2018 s12tim18

    127/161

    117

    Wod (

    fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl (

    mka;sfha isiqka lKavdh follg fnokak'

    wdfoaY ldKav ,ehsia;=jlaoStla lKavdhulg f;da" merd fhduqldrl ldKavj,g;a"wfkla lKavdhugfugd fhduqldrl ldKavj,g;a iqfYaIS jQ ,CIK u;= lr.ekSug fhduq lrkak'

    NO2

    CH3Cl $ ksc,Sh AlCl

    3

    NO2

    CH3

  • 5/28/2018 s12tim18

    128/161

    118

    ksmqK;dj 8'0 ( we,als,afya,hsvj, jHQyh yd .=K w;r inkaO;d uYkhlrhs'

    ksmqK;d ugu 8'1 ( we,als,a fya,hsvj, jHQyh" C - XnkaOkfha O%eh iajNdjhiy m%;sls%hd uYkh lrhs'

    ld,fo ( 11 hs'bf.kq M, ( we,als,afya,hsv" m%d:l" oa;Shsl yd ;D;Shsl f,i j.

    lrhs' ksoiqka olajka C - X nkaOkfha O%eh iajNdjh iu.

    we,als,a fya,hsvj, kshqla,sfhd*s,sl wdfoaY m%;sls%hdflfrys olajk keUqre;dj inkaO lr olajhs'

    we,als,afya,hsv kshqla,sfhd*s,sl wdfoaY m%;sl%shd is lrk;;a;aj hgf;a oS laf,dafrdfnkaiSka yd sks,a laf,darhstu m%;sl%shd fkd oelaug fya;= meyeos,s lrhs'

    .S%kd m%;sldrlh ms

  • 5/28/2018 s12tim18

    129/161

    119

    kEu kshqla,sfhd*hs,hlg Niauhla f,i o l%shd l< yels h' t neka

    wd,sl yhsrcka mrudKqjla bj;a lrka we,als,a fya,hsvh bj;a f

    m%;sl%shdjlg ,lalsf yelshdjlao mj;shs' ye,ckamrudKqj inkaO ldnka

    u; msys yhsrcka mrudKq wd,sl nkaje jqj;a tajd bj;a fuka ia:dhS

    M,hla,nd fkd foa' t neka hdno ldnka mrudKqu; msys u| jYfhkawd,sl yhsrcka mrudKq bj;af m%;sl%shd i|yd iyNd.s f'

    laf,dafrdfnkaiSka yd ks,a laf,darhs" we,als,a fya,hsv kshqla,fhd*s,sl

    wdfoaY m%;sl%shdj,g iyNd.s jk ;;a;aj hgf;a tu m%;sl%shd is fkd lrhs' ta

    i|yd fya;= f,i fuu ixfhda.j, oS C - XnkaOkh oa;aj nkaOk iajrEmhla

    we;slr .ekSu;a" ldnkamrudKqj sp2

    uqyqlrK wjia:df mj;sk nekankaOk os. wvqu;a i|yka lrkak'

    we,als,afya,hsv h,sB; udOHfha Mg iu`. m%;sl%shd lr .S%skd m%;sldrlh

    idohs' RX + Mg RMgX

    RMgXj, nkaOk O%elrKh fya;=fjka ue.akSish yd nekq ldnkam%n,

    kshqla,sfhd*hs,hla f,i yd b;d m%n, Niauhla f,i l%shdlrhs' tneka

    c,h u`.ska fm%dfgdak odhl lr we,aflak iEoSu je

  • 5/28/2018 s12tim18

    130/161

    120

    ksmqK;dj 8'0 ( we,als,afya,hsvj, jHQyh yd .=K w;r inkaO;d uYkhlrhs'

    ksmqK;d ugu 8'2 ( nkaOk we;su yd nkaOk u is jk ld,dka;rh weiqfrka

    we,als,a fya,hsvj, kshqla,sfhd*s,sl wdfoaY m%;sls%hdYaf,aIKh lrhs'

    ld,fo ( 04 hs'

    bf.kq M, ( nkaOk u yd iEoSu tla jr is jk ;ks mshjr m%;sls%hdjlaf,i we,als,a

    fya,hsvj, kshqla,sfhd*s,sl wdfoaY m%;sls%hdj ia;r lrhs' nkaOkh fuka wk;=re j kj nkaOkh iEoSu mshjr follska is jk

    m%;sls%hdjlaf,i we,als,afya,hsvj, kshqla,sfhda*s,sl wdfoaY m%;sls%hdj ia;rlrhs'

    ;ks mshjrlska fyda mshjr follska is u flfrys we,als,a fya,hsvfhaiajNdjh n,mdk wkaou ia;r lrhs'

    Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la (

    we,als,a fya,hsvj, kshqla,sfhd*s,sl wdfoaY m%;sl%shd meyeos,s lsug nkaOk|Sf yd nkaOk ieoSf mshjr i|yd .;jk ld,dka;rh ie,ls,a,g .;yelsh'

    nkaOkh |Su yd kj nkaOkh iEoSu tl jr is jk fgl we,als,afya,hsvj,

    kshqla,sfhd*s,sl wdfoaY m%;sl%shdj ;ksmshjr m%;sl%shdjlaf,i i,lkq ,ef' f wkqj ;ksmshjr m%;sl%shdj my; wdldrhg bosm;a l< yelsh'

    nkaOkh |Sfuka wk;=re j kj nkaOkh iEoSu is jk fgl we,als,a

    fya,hsvj, kshqla,sfhd*s,sl wdfoaY m%;sl%shdj mshjr follskais jk m%;sl%shdjlaf,i i,lkq ,ef'

    f wkqj mshjr folska isjk m%;sl%shdj my; wdldrhg bosm;a l< yels h'

    1 mshjr

    OH-

    OH

    Br Br-

  • 5/28/2018 s12tim18

    131/161

    121

    2 mshjr

    mshjr follskais jk m%;sl%shdj w;rueosldfndlegdhkhla yryd is f' fuysoS we;s jk ldfndlegdhkfha ia:dhS;dj ie,lSf oS" jvd;a ia:dhS ;D;Sshslldfndlegdhkhla iEoSug yelshdj we;s;D;Shsl we,als,a fya,hsv mshjr follskakshqla,sfhd*s,sl wdfoaY is lrhs' m%d:l we,als,a fya,hsv ia:dhS w;rueosldfndlegdhkhlaiEoSug wiu;a neka kshqla,sfhd*s,sl wdfoaYh ;ksmshjram%;sl%shdjla f,i is lrhs'

    oa;shl we,als,afya,hsv l=uk ms

  • 5/28/2018 s12tim18

    132/161

    122

    ksmqK;dj 9 ( Tlaisckawvx.= ldnksl ixfhda.j, jHQyh yd .=K w;rinkaO;d uYkh lrhs'

    ksmqK;d ugu 9'1 ( we,afldfyd,j, jHQyh" tys ldnka-TlaisckankaOkfhaO%eh iajNdjh" Tlaiscka-yhsrcka nkaOkfhaO%eh

    iajNdjh iy m%;sl%shd uYkh lrhs'

    ld,fo ( 08 hs'

    bf.kq M, ( we,afldfyd, m%d:l" oa;Sshsl yd ;D;Sshsl we,afldfyd, f,i j.SlrKh

    lrhs' oHq;aRK;d fjki inkaO lr .kskawe,afldfyd,j, O - H nkaOkfha

    O%eh iajNdjh ia;r lrhs' we,afldfyd,j, we;swka;-wKql n, iu`. tajdfhafN!;sl .=K inkaO

    lrhs' we,afldfyd,j, O - H nkaOkh u" C - O nkaOkh u" bj;au iy

    TlaislrK m%;sls%hd jHQyh iu`. inkaO lr olajhs' we,afldfyd,j, .=K mlaId lr jd;d lrhs'

    Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la ( fudfkdyhsl we,afldfyd," m%d:l" oa;Sshsl yd ;D;Sshsl jYfhkawdldr

    ;=klg j.SlrKh l< yels h' ^we,als,a fya,hsvj, oS fuks&

    fN!;sl .=K

    we,afldfyd,j, -OH nkaOkh -R - O -H + f,i O%elrKh f' tawkqj

    we,afldfyd, wKqw;r we;sjk wka;- wKql yhsrckankaOk ksid tajdfha;dmdxl wkqrEm idfmaCI wKql ialkaOh iys; we,aflak yd B;rj,g idfmaCIj by< w.hka .kshs' we,afldfyd, fYa%Ksfha my

  • 5/28/2018 s12tim18

    133/161

    123

    we,afldfyd, c,fhadjH f' O%eh djlhlajk c,fhyswe,afldfyd,j,jH;djg bjy,a jkafka -OHldKavh hs' we,afldfyd, wKqf ksO%ehwe,als,a lKavh c,fha jH;djg ndOdjls' we,afldfyd, ioDY fYa%Ksfhamy

  • 5/28/2018 s12tim18

    134/161

    124

    (ii) we,als,afya,hsv iu`. m%;sls%hdj kso -

    R-OH R-Br + H2O

    we,afldfyd, HBr iu`. m%;sls%hd lr wkqrEm we,als,afn%dauhsvh ,nd fohs'

    HBrj,ska ,efnk Br-whkh fuys kshqla,sfhda*s,sl m%;sldrlh hs'

    R-OH R-I + H2O

    ^iii& ZnCl2yd idka HCl w,h iu. m%;sls%hdj ^lia mCIdj&

    fuys oS ZnCl2W;afm%arlhlaf,i l%shd lrhs' M,h f,i ,efnk we,als,a

    fya,hsvh ksid m%;sl%shd udOHfha wd,;djla we;sf' wd,;dj we;sug

    .; jk ld,h weiqfrka m%d:l" oa;Shsl yd ;D;Shsl we,als,a fya,hsvliam%;sldrlh iu`. is lrk m%;sl%shdf YS>%;dj iei|sh yels h'c,fha djH m%d:l" oa;Shsl yd ;D;Shsl we,afldfyd,j,g muKla fuumlaIdj iSud f'

    lia m%;sldrh iu. we,afldfyd,j, m%;sl%shd YSs>%;dj my; oelaf'

    ;D;Sshsl oa;Shsl m%d:lwe,afldfyd, we,afldfyd, we,afldfyd,

    imhk ,o ;;a;aj hgf;aby; m%;sl%shdj is jkafka mshjr follsks' tys oS;D;Shsl we,afldfyd,h jvd;a ia:dhS w;rueoshla idok neka ;D;Shslwe,afldy,h liam%;sldrlh yuqf b;d u fl ld,hl oS wd,;djlawe;slrhs' we,afldfyd, idka H

    2SO

    4w,h iu`. bj;af m%;sls%hdj;g Ndck

    f' ^we,afldfyd, c,kh&we,afldfyd,hlska c, wKqjla bj;a f m%;s%ls%hdj we,afldfyd,j,

    c,kh hs' fuysoSm%;sls%hdf M,h f,i we,alSkhla ,ef'

    we,afldfyd, we,alSk

    HI

    > >

    HBr

    ksc,Sh ZnCl2/

    idka HClR - C - OH + R - C - Cl + H

    2O

    R/

    R//

    R/

    R//

    ksc,Sh Al2O

    3$

    fydaidka H2SO

    4$

    C C C C

    H OH

    =

  • 5/28/2018 s12tim18

    135/161

    125

    we,afldfyd, TlaislrKTlaislrKfhka ,efnk M,h we,afldfyd,fha m%d:l fyda oa;Sshsl fyda;D;Sshsl fyda iajNdjh u; r|d mj;S'

    i)m%d:l we,afldfyd,

    ii)oa;Shsl we,afldfyd,

    m%d:l yd oa;Sshsl we,afldfyd, TlaislrKh jk ;;a;aj yuqf idudkHfhka;D;Sshsl we,afldfyd, TlaislrKh fkd f' thg fya;=j jkqfha ;D;Shslwe,afldfyd,j, Tlaiscka inkaO ldnka u; yhsrckafkdue;s ksidldnka-ldnka nkaOkh |sh hq;=u hs'

    we,afldfyd, TlaislrKh H+/KMnO4fyda H+/K

    2Cr

    2O

    7 fyda H+/CrO

    3fyda

    iu`. islrkq,ef' we,ayhsv jvd;a myiqfjkaby; m%;sldrl yuqf;jrg;a TlaislrKh f' t nekatu m%;sldrl fhdod we,ayhsv ,nd.ekSu myiq ke;' we,ayhsv ,nd .ekSug wjYH fgl ta i|yd mskshlaf,dafrdfl%daf [C

    5

    H5

    NH+CrO3

    Cl- ]fhdod .; yels h'

    m%d:l we,afldfyd, msksh laf,dafrdfl%daf yuqf TlaislrKhlsf M,h f,i wkqrEm we,ayhsvh ,ef' tys oS th ;j rg;aldfndlais,sla w,h olajd TlaislrKh fkd f'

    fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( C

    4H

    9OH wKql iQ;%hg ,sh yels ish u we,afldfyd,j, jHQy bm;a lr

    tajd m%d:l" oa;Sshsl yd ;D;Sshsl we,afldfyd, f,i j.SlrKh lsugisiqkag Wmfoia fokak'

    we,afldfyd,j, mj;akd wka;-wKql wdlIKj, iajNdjh ykdf.k tawkqj ys jk fN!;sl .=K ms

  • 5/28/2018 s12tim18

    136/161

    126

    ksmqK;dj 9 ( Tlaisckawvx.= ldnksl ixfhda.j, jHQyh yd .=K w;rinkaO;d uYkh lrhs'

    ksmqK;d ugu 9'2 ( ldnka-Tlaiscka nkaOkh yd Tlaiscka-yhsrckankaOkh weiqfrka *Sfkda,aj, .=K yd m%;sl%shdj,

    iajNdjh msgkh f'

    ROH + H2O F RO-+ H

    3O+

    C6H

    5OH + H

    2O F C

    6H

    5O-+ H

    3O+

    *Sfkda, we,afldfyd,j,g idfmalaI j wd,sl nka je h' bka woyiajkafkaby; olajd we;s *Sfkda,ays iu;=,s; ,laIHh jvd;a ol=Kq mig nr jmsysgk nj hs' fuhg fya;=j jkafka *Sfkda,aj,g idfmalaI j *Sfkdlaiaihswhkfha ia:dhS;dj" we,afldfyd,hg idfmalaI j we,afldlaihs whkfhaia:dhS;djg jvd je u hs' *Sfkdlaihs whkh jvd;a ia:dhS jkqfha tys we;sRK wdfrdamKh im%hqla;;dj u`.ska iqrejd yeu fya;=fjks' t jekswdfrdamK iqrejd yeula we,afldlaihs whkfhais fkd f'

    *Sfkda,aj, by< wd,sl;dj my; ksoiqkau`.skao ;yjqre f' we,afldfyd,hlafidah iu. m%;sl%shd l

  • 5/28/2018 s12tim18

    137/161

    127

    fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl (

    my; mCIKj,g isiqkafhduq lrjkak' *Sfkda,a iaj,amh ne.skamCId k

  • 5/28/2018 s12tim18

    138/161

    128

    ksmqK;dj 9 ( Tlaiscka wvx.= ldnksl ixfhda.j, jHQyh yd .=K w;rinkaO;d uYkh lrhs'

    ksmqK;d ugu 9'3 ( *Sfkda,aj, -OHldKavh Bg inkaO fnkaiSka j,fhysm%;sl%sh;dj flfryswe;slrk n,mEu uYkh lrhs'

    ld,fo ( 02 hs'

    bf.kq M, ( *Sfkda,aj, wdfoaY m%;sl%shdj, oS OH ldKavhg idfmalaI j wdfoaYlh f;d

    ^2"6& yd merd ^4& ia:dkj,g inkaO jk nj m%ldY lrhs' *Ssfkd,aySfnkaiSka j,h" fnkaiSkaj,g idfmalaI j bf,lafg%d*hs, flfrys

    jvd;ail%sh nj meyeos,ss lrhs'

    Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la ( *Sfkda,aj, Tlaiscka mrudKqj u; jQtlir bf,lafg%dk hq.,a fnkaiSka

    j,fha ia:dk.; u ksid tys j,h b,lafg%d*s,sl m%;sldrl flfrysfnfyka il%sh we;' *Sfkda,aj, -OHldKavh f;da" merd fhduqldrlf' ^OHldKavh f;da" merd fhduqldrl jkafka ukaoe hs meyeos,ss lsuwkjYH h'&

    *Sfkda,aj, bf,lafg%da*s,sl wdfoaY m%;sls%hd fnkaiSkays wkqrEm m%;sl%shdj,gwdod< ;;a;aj iu`. iei|Sfuka *Sfkda,ays fnkaiSka j,h bf,lafg%d*hs,flfrys jvd;ail%sh we;snj meyeos,s f' my; ksoiqka i,lkak'

    ^i& fn%daka hr iu`. laIKsl j m%;sl%shd lr 2"4"6-g%hsfn%dafuda*Sfkda,a iqwjlafIamh ,nd foa'

    2"4"6-g%hsfn%dafud*Sfkda,a

    ^ii& *Sfkda,a khsfrdlrKh i|yd ;kql HNO3muKla jqjo m%udKj;a f'

    fhda; bf.kq - b.eka ls%hdldrl ( *Sfkda,aiu. my; mrSlaId is lr ksCIK ,nd.ekSug isiqka fhduq lrkak'

    fn%daka hr 1 cm3 la muK mCId k,hlg f.k thg *Sfkda,a iaMlhla^fyda x folla muK& tl;= lsu'

    + 3 Br2 + 3HBr

    OH OHBr Br

    Br

    ;kqlHNO3

    +

    OH OH

    NO2

    OH

    NO220 0C

  • 5/28/2018 s12tim18

    139/161

    129

    ksmqK;dj 9 ( Tlaiscka wvx.= ldnksl ixfhda.j, jHQyh yd .=K w;rinkaO;d uYkh lrhs'

    ksmqK;dj ugu 9'4 ( we,ayhsv iy lSfgdakj, m%;sl%shd u.ska fmkakq flfrk>C=O nkaOkfha O%eh iajNdjh iy wix;Dma; iajNdjhuYkh lrhs'

    ld,fo ( 08 hs'

    bf.kq M, ( ldnks,aldKavfhaO%eh iajNdjh iy wix;Dma; iajNdjh ksid we,ayhsvj,g

    iy lSfgdakj,g ,dlaIKsl jkafka kshqla,sfhd*s,sl wdl,k m%;sl%shd njmeyeos,s lrhs'

    kshqla,sfhd*s,sl wdl,k m%;sl%shdj,g ksoiqkajk m%;sl%shd lsysmhl hka;%Kbosm;alrhs'

    lSfgdakj,g idfmalaI j we,ayhsv b;d myiqfjka TlaislrKh f .=Kh

    tajd tlsfkl fjka lr ykd .ekSug fhdod .kshs'

    we,ayhsv iy lSfgdakj, .=K mCId lr jd;d lrhs'

    Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la ( we,ayhsv yd lSfgdakj,g HCN wdl,kfhahka;%Kh

    fuu m%;sl%shdj is lrkq ,nkafka ldnks,a ixfhda.h yd c,Sh fidah

    ihkh djK Y%Khlg ;kql Lksc w,hlatl;= lsfuks'

    fuys CN-whkh kshqla,sfhd*hs,h f,i m%;sls%hd lrhs'

    .S%kd m%;sldrlh ^RMgX& iu. m%;sls%hdf hka;%Kh

    R C R C CN

    O OH

    RR

    H

    H

    O

    -CN

    H

    H

    OH

    CNihfkdyhs%kaCyanohydrin

    H C CH

    H C C

    O

    CH

    CN

    -

    H+CH3 H

    HCN

    CH3

    C CH3 C CH

    3

    OH

    R

    (i) RMgBr h

  • 5/28/2018 s12tim18

    140/161

    130

    f% m%;sldrlh 2"4-DNP) iu`. m%;sl%shdf hka;%Kh(i) kshqla,sfhd*s,sl wdl,kh

    (ii) c,kh by; w;rueos M,h iEKq .i u c,kh wjika M,h jk 2"4-vhskhsfrd*Skhs,ayhsrfidak ,ef'

    fuu m%;s%ls%hdj we,ayhsv iy lSfgdak fjk;a ixfhda.j,ska fjka lr ykd.ekSf mlaIdjla f,i fhdod .efka'

    TlaisyrKh(i) LiAlH

    4fyda NaBH

    4u.ska TlaisyrKh

    fuysoS we,ayhsv yd lSfgdak we,afldfyd, njg TlaisyrKh f'

    (ii) Zn(Hg) $id'HCl u.ska TlaisyrKh laf,ukaika TlaisyrKh&fuys we,ayhsv iy lSfgdak wkqrEm yhsfrdldnk njg TlaisyrKhl< yels h'

    H

    OR

    R

    C = OHR

    R

    C (i) LiAlH

    4/h

  • 5/28/2018 s12tim18

    141/161

    131

    we,ayhsv TlaislrKh^i& fgd,ka m%;sldrlh u.ska TlaislrKh c,Sh is,aj khsf djKhlg ;kql fidah yhsfrdlaihs x lsysmhla

    tla lsfuka ,efnk is,aj yhsfrdlaihs wjlafCIamhg ;kql wefudaksh

    yhsfrdlaihs tla lsfuka fgd,ka m%;sldrlh- [ Ag (NH3) 2]+idokq ,nhs'

    fgd,ka m%;sldrlh u.skaTlaislrKh fyj;a legm;amlaIdj we,ayhsvyd lSfgdak tlsfklska fjka lr ykd .ekSu i|yd fhdod .efka'

    ^ii& f*a,sx djKh u`.skaTlaislrKh Ndial lshqmala gdgf djKhla f*a,sx m%;sldrlh f,i ye|skaf' fuh

    ;o ks,ameye;sc,Sh djKhls' we,ayhsvhlskaka lsysmhlafuu m%;sldrlhgtl;= lr r;a lsf oS djKfha ks,a meyeh l%ufhka ke;s .fvd,a r;= mdglshqmaria Tlaihs wjfCIamh we;s f'

    f*a,sx djKh u`.skao we,ayhsv yd lSfgdak tlsfkl fjkalr ykd.; yelsh'

    (iii) wd,sl fmdgeish vhsfl%df ke;fyd;awd,sl fydaNdial fmdgEishm'uex.fka hk Tlaisldrl u`.ska we,ayhsv ldfndlais,sla w, njgTlaislrKh f'

    we,ayhsv yuqf H+/KMnO4 djKfhao meyeh wjK f' H+/K2Cr2O7 jKfha;e,s meyeh fld< meyehg yef' fuu m%;sldrl u`.ska o we,ayhsv ydlSfgdak tlsfklska fjka lr ykd.; yels h'

    fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( O we,ayhsv yd lSfgdak isiq lKavdhj,g mjrd tajd Ih ksfoaYfha

    i|yka m%;sldrl iu. m%;sl%shd lr idok ldnksl ixfhda.j, jHQy ,shd

    oelaug fhduqlrkak'

    we,ayhsv TlaislrKh jk ;;a;aj yuqf lSfgdak TlaislrKh fkdjk njixikaokd;aul j fmkajd fokak'

    we,ayhsv iy lSfgdak tlsfkl fjka lr ykd .ekSf mCId is lrkak'

    O-2[ Ag (NH

    3)

    2]++ 3OH- R + 2Ag

    oS legm;

    C

    O

    + 4NH3+ 2H

    2O+O

    H

    RC =

    + f*a,sx djKh + R CO

    O-+ 3H2OCu2O

    .fvd,ar;=wjfCIamh

    O

    H

    RC =

    H+/K2Cr

    2O

    7O

    H

    RC =

    OHR C

    O+ Cr3+

    H+/KMnO

    4O

    H

    RC =

    OHR C

    O+ Mn2+

  • 5/28/2018 s12tim18

    142/161

    132

    ksmqK;dj 9 ( Tlaiscka wvx.= ldnksl ixfhda.j, jHQyh yd .=K w;rinkaO;d uYkh lrhs'

    ksmqK;d ugu 9'5 ( iajhx ix>kk m%;sls%shd u.ska fmkakq flfrk mrswe,ayhsv yd lSfgdakj, ia:dkfhys m%;sls%h;dj ykd.kshs'

    ld,fo ( 04 hs'

    bf.kq M, ( ldnks,a ixfhda.j, ia:dkfham%;sls%hdYS,s;ajh W; WodyrK weiqfrka

    fmkajd fohs' fidah yhsfrdlaihs" weisge,ayhs yd weisfgdaka islrk ix>kk

    m%;sls%hd bm;a lrhs'

    Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la ( we,ayhsv yd lSfgdakj, C = O ldKavfha O%elrKh ksid thg hdno

    ldnka mrudKqj, we;s C - H nkaOk n, f,i O%elrKh fjhs' tksid tuyhsrckamrudKqn, wd,sl iajNdjhlaw;alr .kshs' tawkqj laIdr yuqf

    we,a*d yhsrcka bj; ldwekdhk iEug keUqre f'

    by; ldwekdhkh" whkSlrKh fkdjQ we,ayhsv wKqjl ldnks,a ldnkamrudKqjg kshqla,sfhd*hs,hla f,i myr fohs' tawkqj yhsrckaiys;we,ayhsv yd lSfgdak iajhx ix>kk m%;sl%shdjg Ndck f'

    ksoiqk-weisge,ayhs c,Sh NaOHyuqf m%;sls%hdj

    + OH-

    H

    R C

    H H

    > R C

    H H

    >

    >

    >

    + H2O

    H C = O + H2O

    H H

    H

    H C C = O

    H H

    ''HO..

    ..

    C

    O

    H

    CH3 C + C = O

    H

    CH2 CH3 CH CH2 C = O

    O- H

    + H2OCH3 CH CH2 C = O

    O- H

    we,afvda,a

    + OH-CH3 CH CH2 C = O

    OH H

  • 5/28/2018 s12tim18

    143/161

    133

    weisfgdaka ix>kkh

    by; oS ,o wdl,k M, myiqfjka c,khg ,la f'ksoiqka (-

    fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl ( yhsrcka we;swe,ayhsv iy lSfgdak my; tajdhska f;aug isiqka fhduq

    lrkak' tawkqj iajhx ix>kkhg iyNd.sjk we,ayhsv iy lSfgdak fudkjd

    oehsf;aug;a" ix>kk M, ,shd oelaug;aisiqkafhduq lrkak'

    H C = O ,

    H

    CH3 C

    H CH

    3CH

    2C = O,H

    CH3

    C

    CH3

    CH3

    C = O ,H

    C = O ,H

    CH3

    by; oS ,enqKqwdl,k M, myiqf

    H+$

    CH3 CH CH2 C = O

    OH H

    CH3 CH CH C = O

    H

    + H2O

    2CH3 C= O

    CH3

    CH3

    C CH2

    C = O

    OH

    CH3

    CH3

    NaOH(aq)

    C = O ,

    H

    C = O,

    O

    CH3CH

    2C

    CH3 C CH2 C = O

    OH

    CH3

    CH3

    H+$CH3 C CH C = O + H2O

    CH3

    CH3

  • 5/28/2018 s12tim18

    144/161

    134

    ksmqK;dj 9 ( Tlaiscka wvx.= ldnksl ixfhda.j, jHQyh yd .=K w;rinkaO;d uYkh lrhs'

    ksmqK;d ugu 9'6 ( Tlaisckawvx.=fjk;aldnksl ixfhda. iu`. ldfndlais,slaw,j, jHQyh iy .=K ixikaokh lrhs'

    ld,fo ( 06 hs'

    bf.kq M, ( ldfndlais,slaw,j, jHQyh wkqj mj;sk wka;-wKql nkaOk yd tajdfha

    fN!;sl .=K w;r we;s inkaO;d bm;alrhs' ldfndlais,sla ldKavfha^-COOH& m%;sls%shd rgdj ldfndks,aixfhda.j, iy *Ssfkda,a iy we,afldfyd,j, -OHldKavh iu`. ixikaokh lrhs'

    Na, NaOH, NaHCO3iy Na2CO3iu`. olajk m%;sl%shd weiqfrka ldfndlais,slaw," we,afldfyd, iy *sfkda,aj, wd,sl .=K ixikaokh lrhs'"

    O-HnkaOkh iy C-O nkaOkh u is jk m%;sls%hd i|yd WodyrK bm;alrhs'

    ldfndlais,sla w,j, .=K yd m%;sl%shd mlaId lr jd;d lrhs'

    Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la ( ldfndlais,slaw,j, ls%hdld ldKavh ldfndlais,aldKavh f' ldfndlais,a

    ldKavfhysldnks,aldKavhl=;atu ldnkamrudKqjg inkaO jQyhsfrdlais,aldKavhl=;awe;'

    ldfndlais,a ldKavh O%eh ls%hdld ldKavhla f'C = Oyd O - H ldKavj,O%elrKh fya;=fjka wka;-wKql yhsrcka nkaOk idohs' iudk idfmaCIwKql ialkaO iys; we,ayhsvj,g yd lSfgdakj,g idfmaCI j ldfndlais,slaw,j, ;dmdxl by< f'

    ldfndlais,sla w, wKq hq.,af,i yhsrcka nkaOkj,ska ne oawjhjliEf yelshdj o ldfndlais,sla w,j, ;dmdxl by< w.hla.ekSug fya;=f' ldfndlais,sla w, oawjhjl jHQy f,i yhsrcka nkaOkj,ska nemj;sk wdldrh my; rEmfha oelaf'

    R

    C O

    R CO

    O H

    H O

    OC R

  • 5/28/2018 s12tim18

    145/161

    135

    ldfndlais,sla w,j, m%;sl%shd

    O - H nkaOkh fuka isjk m%;sls%hd

    RCOOH + Na R - COO-Na

    +

    + 1/2H2RCOOH + NaOH RCOO-Na++ H2ORCOOH + NaHCO

    3 RCOO-Na++ CO

    2+ H

    2O

    we,afldfyd," *Sfkda, yd ldfndlais,sla w, fidah" fidahyhsfrdlaihs yd fidah nhsldnfka iu`. olajk m%;sl%shdixikaokd;aul j my; j.=f oelaf'

    by; ixfhda. NaHCO3 iu`. m%;sl%shd lrk wdldrhgu Na2CO3 iu`. om%;sls%shd lrhs'we,afldfyd," *Sfkda, yd ldfndlais,slaw,j, wd,sl m%n,;d my; i|ykam p,kh f'

    we,afldfyd,

  • 5/28/2018 s12tim18

    146/161

    136

    ldfndlais,sla whkh jvd;a ia:dhS jkqfha tys im%hqla; jHQy *Sfka whkfhaim%hqla;j,g jvd ia:dhS jk neks' fuu ia:dhS;djg fya;=jkqfha ldfndlaisf,awhkfha im%hqla; jHqyj, RK wdfrdamKh by< oHq;a RK;djlska hq;= TlaisckamrudKq u; mej;Suhs'

    C - O nkaOkh fuka isjk m%;sls%hd PCl3/ PCl5 iu`.

    we,afldfyd, iu`.

    ldfndlais,sla w, LiAlH4u`.ska TlaisyrKh ldfndlais,slaw, b;d m%n, Tlaisydrlhla jk LiAlH4u.ska TlaisyrKfhka we,afldfyd, ,nd fok w;r NaBH

    4u`.ska TlaisyrKh fkdf'

    fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl (

    ldfndlais,sla ldKavfha nkaOk iajNdjh meye,slr t u.skaldfndlais,slaw,j, fN!;sl .=K wkdjrKh lsu i|yd idlPdjla fufyhjkak'

    3 + H3PO

    3

    Cl

    PCl3

    OHC

    OC

    O

    3 + POCl3+ HCl

    O

    PCl5

    OHCO C Cl

    CH3 CH

    2 CH

    2OH CH3 CH2 C

    O

    O - H

    LiAlH4

    +H

    2O + C

    2H

    5OH

    H+ CH3 C

    O

    OH CH

    3 C

    O

    O-C2H5

  • 5/28/2018 s12tim18

    147/161

    137

    ksmqK;dj 9 ( Tlaiscka wvx.= ldnksl ixfhda.j, jHqyh yd .=K w;rinkaO;d uYkh lrhs'

    ksmqK;d ugu 9'7 ( w, jHq;amkakj, ,dlaIKsl m%;sl%shd uYkh lrhs'

    ld,fo ( 03 hs'

    bf.kq M, ( w, jHq;amkakj, ,dlaIKsl m%;sl%shd jkafkakshqla,sfhd*s,sl wdfoaY m%;sl%shd

    nj m%ldY lrhs' w, laf,darhsvj, ,dlaIKsl m%;sls%hd i|yd ksoiqka ,shd olajhs' tiagrj, ,dlaIKsl m%;sls%hd i|yd ksoiqka,shd olajhs' tauhsvj, ,dlaIKsl m%;sl%shd i|yd ksoiqka ,shd olajhs'

    Ih lreKq meyeos,s lr oSug w;aje,la w, laf,darhsj, m%;sls%hd

    ^i& fidah yhsfrdlaihs iu`. m%;sls%hdjw, laf,darhs NaOHiu`. m%;sl%shd jQ g wkqrEm ldfndlais,sla w,hiEfoa' fuh m%;sl%shd udOHfhaoS ldfndlaisf,a ,jkh jYfhka mj;S'

    m%;sl%shdf hka;%Kh

    ^ii& c,h iu`. m%;sls%hdjw, laf,darhs c,h iu`. m%;sl%shdlr wkqrEm ldfndlais,sla w,h idohs'

    iii& m%d:l wek iu. m%;sls%hdj

    H

    R C

    O

    ClR C R

    O

    + H N R N

    H

    ONaOHR C

    ClR C

    OH

    ONaOH R C

    O

    Na+O-

    O H2O

    R CCl

    R COH

    O

    R CO

    Cl

    NaOHR C

    OH

    O-

    -OH

    OH-

    R COH

    O+ Cl-

    R CO-

    O

    Cl

  • 5/28/2018 s12tim18

    148/161

    138

    ^iv&we,afldfyd, iu`. m%;sl%shdjw, laf,darhsv" we,afldfyd, iu`. m%;sl%shd lr tiagr idohs'

    ^v& *Sfkda,a iu`. m%;sl%shdj

    ^vi & NH3iu`. m%;sl%shdjw, laf,darhsv" wefudakshd iu`. m%;sls%hdlr tauhsv idohs'

    tauhsv tiagrj, m%;sls%shd

    ^i& tiagr ;kql w, u.ska c,fokh wkqrEm ldfndlais,sla w,h iywe,afldfyd,h ,nd fohs'

    ^ii&tiagr c,ShNaOH iu`. m%;sls%hd jQg we,afldfyd,h iy wkqrEm ldfndlais,slaw,fhafidah ,jKh idohs'

    tauhsvj, m%;sls%shdj^i& NaOHiu`.

    tauhsv c,Sh NaOHdjKhla iu`. WKqiq l

  • 5/28/2018 s12tim18

    149/161

    139

    ksmqK;dj 10 ( khsrckawvx.= ldnksl ixfhda.j, jHQyh yd .=K w;rinkaO;d uYkh lrhs'

    ksmqK;dj ugu 10'1 ( ,dlaIKsl m%;sls%hd iy .=K weiqrskawek iy weks,Skams

  • 5/28/2018 s12tim18

    150/161

    140

    by; oelafjk m%;sl%shdj f% m%;sldrlh iu`. we,ayhsv yd lSfgdakolajk m%;sl%shdjg wkqrEm f'

    (iii& we,alhs,a fya,hsv iu`.

    fufiaiEfok oa;Shsl wek we,als,afya,hsv iu`. m%;sl%shd lrka;D;Shsl wek yd pd;=:; we,als,a wefudaksh ,jK ,nd fohs'

    f wkqj by; m%;sl%shdf oS M, Y%Khla ,ef'

    (iv) ^khsria w,& iu`.

    R-NH2

    we,als,a vhfidaksh

    laf,darhs

    we,als,avhfidaksh laf,darhs wia:dhSneka we,afldfyd,h

    njg myiqfjka m;af'

    fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl (

    fok ,o wKql iQ;%hlai|yd mej;sh yelswe,als,a wekj, jHQy bm;alsug isiqkag mjrkak'

    m%d:l wekj, m%;sls%hd idlPd lrkak'

  • 5/28/2018 s12tim18

    151/161

    141

    ksmqK;dj 10 ( khsrckawvx.= ldnksl ixfhda.j, jHQyh yd .=K w;rinkaO;d uYkh lrhs'

    ksmqK;d ugu 10'2 ( fjk;a ldnksl ixfhda. iu`. wekj, Ndial;dj ii|hs'

    ld,fo ( 05 hs'

    bf.kq M, (

    we,s*el wekj, iy weks,Skaj, Ndial;dj ii|hs' tauhsvj, iy wekj, Ndial;dj ii|hs'

    Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la (

    ;kql LKsc w, u`.skawek tajdfha ,jK njg mj;kh lrhs' fuu,jK c,Sh yhsfrdlais,awhk iu`. m%;sl%shd lr kej;;a wekh ksoyia f'

    t neka wek c,hg jvd Ndial jk w;r" yhsfrdlais,a whkhg jvd wvqNdial;djlska hqla; nj meyeos,sf'

    + +2 3 3 2

    + -

    3 2 2

    RNH +H O RNH +H O

    RNH +OH RNH +H O

    wek" we,afldfyd,j,g jvd Ndial f'

    R-OH + H+ROH2+ we,als,a Tlafidaksh whkh

    R-NH2+ H+RNH

    3+ we,als,a wefudaksh whkh

    Tlaisckaj,g jvd khsrckays oHq;aRK;dj wvq neka tlir bf,lafg%dakhq.,la m%odkh lsug je keUqrejla olajhs' t k wekhlg idfmalaI jwe,als,awefudaksh whkfhaia:dhS;dj" we,afldfyd,hlg idfmalaI j we,als,aTlafidaksh whkfha ia:dhS;djg jvd je h' fuhg fya;=j jkqfhaoHq;aRK;dfjkawvq mrudKqjlg Ok wdfrdamKhla jvd myiqfjka oehyelsu hs'

    weks,Skaj,g jvd m%d:l we,s*el wekj, Ndial;dj je h'

    weks,Skayskhsrckau; jQ tlir bf,lafg%dak hq.,h im%hqla;;dj u`.skawefrdauel j,h iu`. ia:dk.; we;s neka fm%dafgdakhlg ,nd oSumyiqfjkais fkdu weks,Skaj, wvq Ndial;djg fya;=f'

  • 5/28/2018 s12tim18

    152/161

    142

    wekj,g jvd weuhsvj, Ndial;dj wvq h' ukaoh;a" weuhsv ldKavfhakhsrckau; we;sbf,lafg%dak hq., im%hqla;;dj u`.skaldfndkhs,aldKavhiu`. ia:dk.; mej;Suhs'

    Tlaisckaj, wl oHq;aRK;dj ksid wefrdauel wekj,g o jvd weuhsvj,Ndial;dj wvq h'

    fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl (

    we,afldfyd," wek" weks,Skayd weuhsvj, Tlaiscka yd khsrcka mrudKqj, u;we;stlir bf,lafg%dak hq.au odhl lsug we;syelshdj wkqidrfhkatu ixfhda.j,

    Ndial;dj ixikaokd;aul j meyeos,s lrkak'

    R CO

    NH2

    R C

    O-

    N+H2

  • 5/28/2018 s12tim18

    153/161

    143

    ksmqK;dj 10 ( khsrckawvx.= ldnksl ixfhda.j, jHQyh yd .=K w;rinkaO;d uYkh lrhs'

    ksmqK;d ugu 10'3 ( vhfidaksh ,jKj, m%;sl%shd uYkh lrhs'

    ld,fo ( 05 hs'

    bf.kq M, ( vhfidaksh ,jKh ksmojd .kakd wdldrh ia;r lrhs' vhfidaksh ldKavh c,h" H3PO2, CuCl, CuCN, CuBr ydKIiu`. islrk

    m%;sia:dmk m%;sls%hd ,shd olajhs' vhfidaksh ,jKh bf,lafrd*hs,hlaf,i yeisfrk m%;sls%hd i|yd

    ksoiqka,shd olajhs'

    Ih lreKqmeyeos,s lr oSug w;aje,la ( weks,Ska khsria w,h iu`. m%;sl%shd lr *Sfkda,a ,nd foa'

    wefrdauel vhfidaksh ,jKh we,s*el vhfidaksh ,jKhg jvd ia:dhSf'

    t nekafuu m%;sl%shdj my< WIaK;ajhkaysoSis l< g wefrdauel vhfidaksh,jKh *Sfkda,h njg m;au j

  • 5/28/2018 s12tim18

    154/161

    144

    - KI iu`.

    - CuCN iu`.

    - yhsfmdfmdiamria w,h iu`.

    vhfidaksh ,jKh bf,lafg%d*hs,hla f,i m%;ssls%hd lrkq,nkm%;sls%hd

    vhfidaksh ,jKh *Sfkda,a iu`. r;= jKhlska hqla; jk ixfhda.hlao -kemaf;da,a iu`. ;e,s jKhlskahqla; ixfhda.hla o ,nd foa'

    fhda; bf.kq-b.eka l%shdldrl (

    wek" we,afldfyd," weks,Skayd weuhsvj, ir, jHQy we|Sug isiqkag Wmfoiafokak'

    tu ixfhda.j, khsrcka mrudKqi;= tlir bf,lafg%dak hq.au odhl lsug we;s

    yelshdj wkqidrfhkaf ixfhda.j, Ndial;dj ixikaokd;aul j meyeos,sslrkak'

    KI

    I

    + N2

    H3

    PO2

    H

    2O + N2 + H3PO3+ H

    +

    OH

    / NaOHHO N = N

    r;=

    OH

    / NaOH

    ;e,s

    HO

    N = N

    CuCN/KCN

    CN

    + N2

  • 5/28/2018 s12tim18

    155/161

    x

    mdi, mok lr.;a;lafiarelrKh - ye|skau

    bf.kqu-b.ekau iy we.hSu wOHdmk l%shdj,sfhajeo.;aixrpl ;=klanj;abf.kqfuys

    iy b.ekafuysm%.;sh oek.ekSu msKsi we.hSu fhdod .;hq;=nj;aiEu .=rejrhl=iskau o; hq;= meyeos,slreKls' tajd wfkHdakH n,mEfuka hq;= j l%shd lrk nj;a tfiau

    tlsfkflys ixjOkh flfrystu ixrpl n,mdk nj;a tfia u tlsfkflys ixjOkh

    flfrystu ixrpl n,mdk nj;a.=rejre oks;s' ika;;sl ksrka;rfhka isjk& we.hS

    uq,Ou wkqj we.hSu ish hq;af;abf.kSu yd b.ekau flfrk w;r;=r oSh' fuh

    bf.kq-b.eka l%shdj,sh wdrNfhaoS fydaueo oSfyda w. oSfyda hk kEu wjia:djl

    oSish yelsnj f;are .ekSu .=rejrhl=g wjYH h' tf,i ;u isiqkaf.abf.kq m%.;sh

    we.hSug wfmalaId lrk .=rejrhl=bf.kqu" b.ekau iy we.hSu ms

  • 5/28/2018 s12tim18

    156/161

    xi

    bf.kq l%shdj,sh;a jvd;a ldhlaIu lsu msKsi jvd fyd| ldhlaIu;dfjka hqla;

    bf.kq" b.ekakq iy we.hS l%u fhdod .; hq;= fjhs' f inkaOfhkaisiqkag iy

    .=rejrekag fhdod .; yels m%fY ms

  • 5/28/2018 s12tim18

    157/161

    147

    bf.kq b.eka ls%hdj,sh > lsu

    1'0 we.hS wjia:dj ( jdrh 1" WmlrKh 01

    2'0 wdjrKh lrk ksmqK;d ug ( 1'1 isg 1'5 olajd

    3'0 wdjrKh lrk ikaOdrh ( Wm mrudKql wxY=wkdjrKh lr .ekSf

    fyda uQ,jH j.SlrKfha fyda b;sydih

    4'0 WmlrKfha iajNdjh ( idys;H uYkh

    5'0 WmlrKfha wruqKq ( O ikaksfok udOH Nd;fhka bf.kq

    b.ekau i|yd yqrej ,nd u'

    oHd{hskaf.a ldh Ndrh meiiqug,lalsug fhduq lsu'

    1'0 we.hS wjia:dj ( jdrh 1" WmlrKh 02

    2'0 w