samenwerking politie en private veiligheid · 2018-08-29 · samenwerking politie en private...
TRANSCRIPT
SAMENWERKING POLITIE EN PRIVATE VEILIGHEID
BINNEN WELK JURIDISCH KADER IS DIT IN BELGIË (ON)MOGELIJK?
Sofie De Meersman
01306548
Promotor: Prof. Dr. Marc COOLS
Commissaris: Veerle PASHLEY
Masterproef voorgelegd tot het behalen van de graad Master in de rechten
Academiejaar: 2017-2018
Ten geleide
Na een heel intensieve en uitermate leerrijke periode van onderzoeken, analyseren, voetnoten maken
en concluderen wordt met dit dankwoord de laatste hand gelegd aan deze masterproef. Het spreekt
voor zich dat ik een aantal mensen wens te bedanken die hebben bijgedragen tot de totstandkoming
van dit werk.
In de allereerste plaats wil ik mijn promotor, Prof. dr. Marc Cools, bedanken voor zijn deskundige
begeleiding en ondersteuning, zijn vertrouwen en vooral om mij de kans te bieden om dit uiterst
interessante onderwerp aan te snijden en te behandelen.
Daarnaast wil ik graag mevrouw Veerle Pashley bedanken, die optrad als tweede lector van deze
scriptie en eveneens back-up en ondersteuning bood bij de uitwerking ervan.
Verder wil ik eveneens een woord van dank richten aan de heer Eddy De Raedt, voor zijn
gewaardeerde medewerking en vakkundige feedback.
Ten slotte, maar niet in het minst, wens ik tevens enkele mensen uit mijn dichte omgeving te
bedanken. Dat zijn in de eerst plaats mijn ouders voor hun niet aflatende steun, geduld en
sponsoring door de jaren heen, en ook mijn vrienden voor hun luisterend oor, een incidenteel
moment van afleiding en om er mij sporadisch op te wijzen dat er nog andere gespreksonderwerpen
bestaan dan de publiek-private samenwerking inzake veiligheid.
Inhoudstafel
1. Inleiding ........................................................................................................................ 1
1.1. Voorwoord ........................................................................................................................... 1
1.2. Probleemstelling ................................................................................................................... 3
1.3. Vraagstelling ......................................................................................................................... 4
1.4. State of the art ..................................................................................................................... 5
1.4.1. De private component ............................................................................................................. 5
1.4.2. De publieke component .......................................................................................................... 5
1.4.3. De samenwerking .................................................................................................................... 6
2. Visie op Publiek-Private Samenwerking ......................................................................... 7
2.1. Begrip ................................................................................................................................... 7
2.2. Kader .................................................................................................................................... 9
2.3. Actoren in PPS .................................................................................................................... 11
2.3.1. Wie springt er mee op de kar en waarom? ........................................................................... 12
2.4. Opleiding in de private sector en in de publieke sector ........................................................ 22
2.4.1. De private opleiding............................................................................................................... 22
2.4.1. De politieopleiding ................................................................................................................. 28
2.4.2. De Bolognaverklaring ............................................................................................................. 29
2.4.3. Besluit .................................................................................................................................... 33
2.5. Toezicht .............................................................................................................................. 33
2.5.1. Toezicht op de private veiligheid ........................................................................................... 33
2.5.2. Toezicht op de politiediensten .............................................................................................. 35
2.5.3. Besluit .................................................................................................................................... 36
2.6. Aansprakelijkheid: een verhaal van overheidsopdrachten .................................................... 36
2.6.1. Begrip ..................................................................................................................................... 37
2.6.2. Aansprakelijkheid .................................................................................................................. 38
2.6.3. Besluit .................................................................................................................................... 42
2.7. Een rechtseconomische noot ............................................................................................... 42
2.7.1. Een rechtseconomische verzoening tussen PPS en het mededingingsrecht in de maak? .... 43
2.7.2. Besluit .................................................................................................................................... 49
3. Bevoegdheden ............................................................................................................ 51
3.1. De politiefunctie ................................................................................................................. 51
3.1.1. De politie… Uw vriend! .......................................................................................................... 51
3.1.2. De basispolitiezorg ................................................................................................................. 52
3.2. Bevoegdheden private veiligheid......................................................................................... 57
3.2.1. Algemeen ............................................................................................................................... 57
3.2.2. Uitsluitingen ........................................................................................................................... 57
3.2.3. Soorten bevoegdheden ......................................................................................................... 58
3.2.4. Bewaking in verschillende vormen ........................................................................................ 61
3.2.5. Vergunningsvereiste .............................................................................................................. 62
3.3. Vraagstukken ...................................................................................................................... 63
3.3.1. Overheidsmonopolie op het wettelijk geweld ...................................................................... 63
3.3.2. Spreken is zilver, zwijgen is goud........................................................................................... 66
3.4. Samenwerking politie en private veiligheid ......................................................................... 70
3.4.1. Het labyrint van de oude wet op de private veiligheid ......................................................... 70
3.4.2. Langs de private zijde: de nieuwe wet op de private veiligheid ............................................ 72
3.4.3. Langs politiezijde: het kerntakendebat ................................................................................. 74
3.4.4. Schematisch ........................................................................................................................... 79
3.4.1. De nieuwe basiswet en het kerntakendebat: de draad van Ariadne? .................................. 80
4. Nederland ................................................................................................................... 82
4.1. Historiek ............................................................................................................................. 82
4.1.1. Nederland .............................................................................................................................. 82
4.1.2. België ..................................................................................................................................... 82
4.2. De spelregels ...................................................................................................................... 83
4.2.1. Nederland .............................................................................................................................. 83
4.2.2. België ..................................................................................................................................... 83
4.3. De supervisie ...................................................................................................................... 84
4.3.1. Nederland .............................................................................................................................. 84
4.3.2. België ..................................................................................................................................... 84
4.4. Het kerntakendebat ............................................................................................................ 85
4.4.1. Besluit .................................................................................................................................... 85
5. Conclusie..................................................................................................................... 87
6. Bibliografie.................................................................................................................. 90
6.1. Wetgeving .......................................................................................................................... 90
6.1.1. België ..................................................................................................................................... 90
6.1.2. Nederland .............................................................................................................................. 94
6.2. Rechtspraak ........................................................................................................................ 94
6.3. Rechtsleer .......................................................................................................................... 95
6.3.1. Boeken ................................................................................................................................... 95
6.3.2. Verzamelwerken .................................................................................................................... 97
6.3.3. Tijdschriften ........................................................................................................................... 99
6.4. Krantenartikels ................................................................................................................. 102
6.5. Documenten ..................................................................................................................... 102
6.6. Websites .......................................................................................................................... 103
1
1. Inleiding
1.1. Voorwoord
Veiligheid is een begrip dat reeds decennialang verankerd ligt in toonaangevende verdragen zoals
het UVRM, EVRM en BUPO1, maar waarvan het belang de jongste jaren in niet geringe mate is
toegenomen. Dit is te wijten aan een stijgend onveiligheidsgevoel2, aangewakkerd door nieuwe
soorten criminaliteit, bezuinigingsmaatregelen en talloze nieuwe toepassingsgebieden op het vlak
van veiligheid die zich dan weer vertalen in allerlei nieuwe benamingen waar de term ‘veiligheid’ in
voorkomt. Ook de angst voor terroristische aanslagen is vandaag de dag een niet onbelangrijke
factor die de aandacht voor het aspect veiligheid heeft doen toenemen.3 De behoefte aan veiligheid
gaat terug op het sociaal contract. ROUSSEAU omschrijft het sociaal contract als het concept
waarbij de burger een deel van zijn vrijheid afstaat aan de overheid in de wetenschap dat de
gemeenschap hem in ruil zekerheid en bescherming biedt.4 Daarenboven put de overheid haar ius
puniendi uit het sociaal contract.5
Hoewel veiligheid de facto geassocieerd wordt met de overheid, meer nog, sommigen beschouwen
dit zelfs als de primaire bestaansreden van een overheid6, zijn de taken van de publieke politie
(hierna: politie) te omvangrijk geworden om ze alleen te kunnen bolwerken en moet de private
veiligheidssector bijgevolg steeds vaker bijspringen.7 Andere motieven pleiten eveneens voor een
opmars van de private veiligheidssector: zo beperkt de bedrijfswereld zich in die mate tot haar core
business, dat de politie op haar beurt niet aan haar kerntaken of core business toekomt. Bovendien
1 K. RIMANQUE, “Veiligheid: een fundamenteel recht?” in K. RIMANQUE, J.M. PIRET, P. DE HERT, P.
HEBBERECHT, A.K. KOEKKOEK, T. VANDERBROECK, E. BREMS, en G. STESSENS, Het recht op veiligheid,
Antwerpen-Apeldoorn, Maklu, 2002, (166) 168. 2 A. JACQUES, D. VERLET en D. MOONS, “Stadsmonitor 2014. Veiligheidsgevoel en omgeving, welke factoren
spelen een rol?”, Panopticon 2016, 63-73. 3 A. VAN SLUIS en V. DEKERS, “De ontknoping van de nodale oriëntatie”, Justitiële Verkenningen 2009, 35, 1, (78)
82. 4 J.J. ROUSSEAU, The Social Contract , New York, Cosmimo, 2008,12-16. 5 C. VAN DEN WYNGAERT en S. VANDROMME, Strafrecht, strafprocesrecht en internationaal strafrecht: in
hoofdlijnen, Antwerpen, Maklu, 2006, 23. 6 K. RIMANQUE, “veiligheid: een fundamenteel recht?” in K. RIMANQUE, J.M. PIRET, P. DE HERT, P.
HEBBERECHT, A.K. KOEKKOEK, T. VANDERBROECK, E. BREMS, en G. STESSENS, Het recht op veiligheid,
Antwerpen-Apeldoorn, Maklu, 2002, (166) 168. 7 M. COOLS en K. VERBEIREN, Politie en Privébewaking. Samen Sterk, Brussel, Politeia, 2004, 41.
2
strookt de dienstverlening van de politie, waarvan de kostprijs tevens een fikse toename heeft
gekend sinds de politiehervormingen, niet met de steeds hogere eisen die burgers stellen aan de
dienstverlening van de overheid. Tot slot steken ook politieke motieven de kop op.8
Private bewaking is echter geen nieuw fenomeen. In België doken de ‘waak en sluit’-
ondernemingen reeds op in de tweede helft van de 19e eeuw onder de naam ‘garde bourgeoise’,
‘schutterij’ of ‘burgerwacht’. Tot en met het einde van de eerste wereldoorlog stond de burgerwacht
in voor de openbare ordehandhaving en bescherming van het particuliere bezit van de burgerij.9
Nederland doet beter, er zijn reeds sporen van private veiligheid terug te vinden die dateren van
1642, met name De Nachtwacht van Rembrandt, één van de beroemdste schilderwerken ter wereld.
Op het schilderij houdt een ordedienst van vrijwillige schutters ‘s nachts de wacht om de orde en
rust in de stad te bewaren. Tevens werd het eerste officiële Nederlandse private beveiligingsbedrijf
reeds opgericht in 1902.10
8 M. COOLS en K. VERBEIREN, “‘Outsourcing’ en publiek-private samenwerking op het terrein van de veiligheid”,
Private veiligheid 2004, (14) 15-16. 9 M. COOLS, “De onderstromen in de private veiligheidszorg”, Panopticon 2002, (134) 135; P. LELOUP, Private en
commerciële veiligheidszorg in België. Een historisch-criminoloigsch onderzoek (1870-1934), Antwerpen, Maklu, 2015,
86. 10 E. DEVROU en P. TERWEL, “De politiefunctie geprivatiseerd?”, Cahiers politiestudies 2015-3, (11) 19.
3
De private veiligheid treedt momenteel echter in buitengewone mate op de voorgrond omwille van
twee specifieke wendingen. De eerste wending bestaat in het feit dat de regering Michel beslist heeft
om dit jaar de wet van 1990 op private en bijzondere veiligheid te herzien. Hierbij zullen
hoofdzakelijk twee beleidslijnen uitgestippeld worden: er wordt vooreerst een kerntakendebat
gevoerd om te beslissen welke van de taken die nu door de politie en door Defensie behartigd
worden, eventueel naar de private sector overgeheveld zouden kunnen worden.
In functie van de resultaten die voortvloeien uit voorgenoemd debat zal het Ministerie van
Binnenlandse Zaken de wet herschrijven.11 Daarnaast vindt in Antwerpen de opening plaats van het
nieuwe Forensisch Psychiatrisch Centrum. Het bijzondere en in deze context relevante kenmerk van
dit centrum schuilt in het feit dat het volledig geprivatiseerd is. De private dienstverlening inzake
veiligheid wordt bovendien toegewezen aan Securitas.12 Het is bijgevolg allerminst verwonderlijk
dat de samenwerking tussen de publieke en de private veiligheid een actueel onderwerp is.
1.2. Probleemstelling
Terwijl enerzijds de politiefunctie er binnen een institutioneel kader op gericht is om de uitoefening
van fundamentele rechten mogelijk te maken en de ontregeling van de orde te voorkomen of te
verhelpen, valt anderzijds de private veiligheidszorg veeleer te omschrijven als een economisch
marktgegeven waarvan de functie gespecifieerd kan worden door een loutere opsomming van enkele
specifieke activiteiten.13
Deze inhoudelijke nuance en haar gevolgen bemoeilijken de samenwerking tussen de publieke en de
private veiligheidszorg. Ook andere factoren zorgen voor complicaties: zo kan gesteld worden dat er
zich een discrepantie voordoet tussen beide sectoren inzake wederzijdse kennis en vertrouwen. Dit
gaat gepaard met een verlies van informatie, met verwarring en onduidelijkheid. Tevens zou een
verregaande scheiding van beide sectoren resulteren in een drastisch gradatieverschil van het begrip
veiligheid, namelijk een private veiligheidsgradatie voor mensen die ze zich kunnen veroorloven
11 M. COOLS, private veiligheids-en politiestudies, 15/02/2017. 12 S. VANDEKERCKHOVE, “Psychiatrie wordt big business”, De Morgen 4 april 2014. 13 M. COOLS en E. DE RAEDT, “Het outsourcen van politietaken naar de private veiligheid in een stroomversnelling?”,
Cahiers politiestudies 2015, (33) 33-34.
4
enerzijds, en anderzijds een publieke veiligheidsgradatie voor mensen die dat niet kunnen. De
complementaire insteek van de private veiligheidszorg evolueert bijgevolg naar een concurrentiële.14
Ook het veiligheidsbeleid van de overheid, die kosten drukken hoog in het vaandel draagt en
politietaken via openbare aanbestedingen vergunt aan private bewakings- en
beveiligingsondernemingen, werkt deze concurrentie in de hand.15
Ze zal bij het outsourcen haar keuze immers in het merendeel van de gevallen laten afhangen van
het prijzenonderzoek.16
1.3. Vraagstelling
De samenwerking tussen de publieke en de private veiligheidssector, in plaats van de
‘tegenwerking’ waar ik in het onderdeel ‘probleemstelling’ al aan refereerde, zou in dezen een
oplossing kunnen bieden.
Zo werd in 2005 een protocolakkoord opgesteld door de Nederlandse Raad Van
Hoofdcommissarissen waarin uitwerking gegeven werd aan de publiek-private samenwerking.17 Het
uiteenzetten van een aantal krachtlijnen op federaal niveau en het maken van duidelijke afspraken
op lokaal niveau leveren immers aanzienlijke voordelen op voor de overheid, de private partners en
de maatschappij.18
In België bestaat er geen dergelijk document en bijgevolg heeft deze samenwerking nog geen
concrete vormen aangenomen. Sterker nog, wat België betreft dient de vraag gesteld te worden of
een samenwerking tussen de politie en de private veiligheid überhaupt wel mogelijk is. Vandaar dat
mijn onderzoeksvraag dan ook als volgt luidt: “Samenwerking tussen politie en private veiligheid:
binnen welk juridisch kader is dit in België (on)mogelijk?”.
14 M. COOLS en K. VERBEIREN, “‘Outsourcing’ en publiek-private samenwerking op het terrein van de veiligheid”,
Private veiligheid 2004, (14) 17. 15 P. DE BAETS, E. DE PAUW en G. VANDE WALLE, “Economie in crisis. Veiligheid in crisis?”, Orde van de dag
2012, (2) 11. 16 Art. 22 KB 23 januari 2012 plaatsing overheidsopdrachten en bepaalde opdrachten voor werken, leveringen en
diensten op defensie- en veiligheidsgebied. 17 X, (2005), Visie op Publiek-Private-Samenwerking, Raad Van Hoofdcommissarissen, via
https://www.politieacademie.nl/kennisenonderzoek/kennis/mediatheek/pdf/41954.pdf. 18 M. COOLS en K. VERBEIREN, Politie en Privébewaking. Samen Sterk, Brussel, Politeia, 2004, 213.
5
1.4. State of the art
1.4.1. De private component
Op 10 november 2017 trad de nieuwe basiswet private en bijzondere veiligheid (hierna: de wet
private veiligheid) in werking, ter innovatie van de Wet van 10 april 1990, ook wel de ‘wet
Tobback’ genoemd. De basis voor deze wet ligt vervat in het regeerakkoord van 9 oktober 2014. Het
opzet is de uitbreiding van de sector van de private veiligheid, de activiteiten en de bevoegdheden
ervan en dit in een algemeen en vereenvoudigd kader. Dit impliceert de noodzakelijkheid van tal
van ministeriële en koninklijke besluiten ter aanvulling in de nabije toekomst.
Centraal in deze wet staan de dertien bewakingsactiviteiten die voortaan binnen de bevoegdheid van
de private veiligheidsdiensten vallen, evenals een aantal aangepaste werkingsprincipes. Deze
beantwoorden aan de recente ontwikkelingen in onze samenleving. Zo ontstaat er een aantal nieuwe
bewakingsdomeinen (zie infra) zoals sweepings die het preventief doorzoeken van roerende of
onroerende goederen bij het opsporen van wapens, drugs of explosieven mogelijk maken. Tevens
wordt de levering van drones, mobiele televisiecamerasystemen en commandovoertuigen
ingekapseld in de wet. Logischerwijs staat hier een strengere controle en tal van screenings en
opleidingen tegenover.19
1.4.2. De publieke component
De publieke component valt onder auspiciën van de Wet op het politieambt van 5 augustus 1992
(hierna: WPA). Het is enigszins merkwaardig dat er slechts sedert 25 jaar sprake is van een wet die
de politiefunctie regelt, te meer aangezien het grote belang van de politiediensten reeds veel verder
teruggaat.20 De WPA bepaalt in hoofdlijn het gezag en de leiding over de politiediensten, de
burgerlijke aansprakelijkheid en de rechtshulp.21 De voornaamste krachtlijnen van de WPA bestaan
er vooreerst in dat de politie moet waken over de naleving van de bescherming van ieders
individuele rechten en vrijheden. Deze krachtlijn werkt de democratische ontwikkeling van de
maatschappij in de hand et vice versa. Daarnaast oefenen de politiediensten een openbare functie uit.
19 L. LEMMENS, “Nieuwe basiswet private en bijzondere veiligheid van kracht”, DJK 2017, nr. 358, 6. 20 F. HUTSEBAUT en F. GOOSSENS, “De Wet op het politieambt: een overzicht in vogelvlucht van haar
doelstellingen en van de evolutie van haar inhoud”, Vigilis 2013-14, nr. 5, 16-18. 21 Ibid.
6
Ze staan onder het gezag en de verantwoordelijkheid van de overheden. Tot slot voorziet de WPA in
rechtszekerheid voor zowel de burger als de politieambtenaar, in die zin dat de verhouding van de
burger tegenover de politie tweeledig is. Enerzijds wordt de vrijheid van de burger beperkt door het
politieoptreden, maar anderzijds is het politieoptreden een vorm van bescherming die de vrijheid
van de burger juist bewerkstelligt. De werking van een maatschappij vereist immers dat eenieders
rechten en vrijheden beperkt worden door de rechten en vrijheden van de anderen.22
In de periode voorafgaand aan het Octopusoverleg bestonden er drie politiediensten: de
gemeentepolitie, de rijkswacht en de gerechtelijke politie bij de parketten. De inwerkingtreding van
de Wet Geïntegreerde Politiedienst van 7 december 1998 (hierna: WGP) zorgde in dezen echter
voor een grondige hervorming die resulteerde in een geïntegreerde politiedienst, gestructureerd op
twee niveaus. De federale politie staat in voor de gespecialiseerde taken en de politietaken die de
zonegrenzen overstijgen. De lokale politie verstrekt de basispolitiezorg en vervult sommige
opdrachten van federale aard. Tussen beide is het subsidiariteitsbeginsel van kracht.
1.4.3. De samenwerking
Binnen de Vlaamse gemeenschap vormt het decreet van 9 juli 2003 betreffende publiek-private
samenwerking (hierna: het PPS-decreet) het huidige referentiekader. Het PPS-decreet biedt een
onderscheiden facilitair kader voor lokale en Vlaamse PPS-projecten.23 In Nederland is het
protocolakkoord van september 2005, opgesteld door de Nederlandse Raad Van
Hoofdcommissarissen (zie supra), van kracht. Dit protocolakkoord is specifiek gericht op de
samenwerking inzake veiligheid.
22 G. L. BOURDOUX, E. DE RAEDT, M. DE MESMAEKER, A. LINERS en H. BERKMOES, De wet op het
politieambt, Handboek van de politiefunctie, Brussel, Politeia, 2008, 89-90. 23 Art. 7-18 decreet betreffende de publiek-private samenwerking 18 juli 2003, BS 19 september 2003.
7
2. Visie op Publiek-Private Samenwerking
2.1. Begrip
In het vroegere overheidsdenken heerste er de ‘tweewegenleer’: wanneer een bestuur een
rechtshandeling stelt heeft het daartoe de keuze tussen publiekrechtelijke actiemiddelen (eenzijdig)
en privaatrechtelijke technieken (contractueel). Afgezien van het feit dat de keuze enigszins
genuanceerd wordt door het concept van de afsplitsbare rechtshandeling, die toelaat dat een
eenzijdige bestuurlijke rechtshandeling haar bestaan ontleent aan de overeenkomst en aldus, in
bepaalde gevallen, een link legt tussen het eenzijdig optreden van de overheid en haar contractueel
optreden, ging het voorheen steeds om ofwel een publieke, ofwel een private afhandeling.24
Sinds de intrede van de PPS-verbanden is het echter niet langer ondenkbaar dat het maken van deze
keuze niet langer aan de orde is. Bij het concept van PPS wordt immers geopteerd voor een
samenwerking, waarbij zowel de publieke als de private actoren interageren.
De publiek-private samenwerking kan als volgt omschreven worden:
“PPS-projecten zijn projecten die door de publiek -en privaatrechtelijke partijen gezamenlijk en in
een samenwerkingsverband worden gerealiseerd om een meerwaarde voor die partijen tot stand te
brengen. Die meerwaarde kan financieel, maatschappelijk of operationeel zijn.”25
“Een partnership waarbij overheid en bedrijfsleven met behoud van eigen identiteit en op basis van
een heldere taak-, verantwoordelijkheids- en risicoverdeling samenwerken, en dit vanaf de aanvang
tot het einde project, via duidelijk contractueel vastgelegde afspraken.”26
Het is echter moeilijk om een eenduidige begripsomschrijving te hanteren. Dit valt te verklaren
vanuit de optiek dat PPS een zeer algemene term is waar een veelvoud aan juridische en
24 S. DE SOMER en I. OPDEBEEK, Algemeen bestuursrecht. Grondslagen en beginselen, Mortsel, Intersentia, 2017,
73-76. 25 Art. 2, 1° decreet 18 juli 2003 betreffende de publiek-private samenwerking, BS 19 september 2003. 26 M. COOLS en K. VERBEIREN, Politie en Privébewaking. Samen Sterk, Brussel, Politeia, 2004, 108-109.
8
economische figuren onder vallen. In die zin is het makkelijker om vijf essentiële kenmerken van
PPS voorop te stellen:
- er is sprake van een project
- er is een band tussen de partijen
- publiek en privé gaan samen
- er is een inbreng van beide partijen
- er wordt getracht een meerwaarde tot stand te brengen27
In deze masterproef wordt de publiek-private samenwerking inzake veiligheid behandeld. PPS-
verbanden richten zich tot groepen die georganiseerd zijn. De publieke veiligheidssector stelt als
bijkomende voorwaarde dat de georganiseerde groep representatief en stabiel moet zijn. Bijgevolg
vallen PPS-verbanden met individuele burgers of ondernemers niet onder het toepassingsgebied.28
PPS kan niet bestempeld worden als uitbesteding of privatisering. Zo betreft een uitbesteding, in
tegenstelling tot een PPS-verband, in het merendeel van de gevallen kortlopende contracten en staan
de private partijen louter in voor de uitvoering. PSS onderscheidt zich van uitbesteding aangezien
het PPS-verhaal een langdurige en intense betrokkenheid van de private partij impliceert. Tevens
veronderstelt samenwerking overleg en kan de doelstelling die bereikt wordt niet door één van de
partners alleen bereikt worden.29
Privatisering daarentegen, wijst op een definitieve overdracht van de eigendomsrechten van een
bepaald goed naar de private partij. Bijgevolg is er niet langer sprake van overheidsfinanciering,
noch van aansturing. In de context van een PPS-verband echter, worden de goederen op het einde
van de rit terug overgedragen aan de overheid en behoudt de overheid een zekere
aansturingsmogelijkheid die zelfs kan strekken tot een beëindiging bij duidelijk aantoonbare faling
van de private partij via het PPS-contract.30
27 D. D'HOOGHE en F. VANDENDRIESSCHE, Publiek-private samenwerking, Brugge, Die Keure, 2003, 9. 28 X, (2005), Visie op Publiek-Private-Samenwerking, Raad Van Hoofdcommissarissen, via
https://www.politieacademie.nl/kennisenonderzoek/kennis/mediatheek/pdf/41954.pdf. 29 E.H. KLIJN en G.R. TEISMAN, “Managing public-private partnerships: influencing processes and institutional
context of public-private relationships” in O. VAN HEFFEN, W.J.M. KICKERT en J.J.A. THOMASSEN (eds.),
Governance in a modern society, Dordrecht, Kluwer Academic Publishers, 2000, 329-348. 30 D. D'HOOGHE en F. VANDENDRIESSCHE, Publiek-private samenwerking, Brugge, Die Keure, 2003, 7-8.
9
Het daadwerkelijke voordeel van een PPS-verband kan slechts gerealiseerd worden wanneer zowel
de private als de publieke actor de vooropgestelde resultaten creatiever benadert. In die optiek is het
noodzakelijk dat beide partijen over voldoende ruimte voor creativiteit kunnen beschikken. Dit
resulteert in een evenwichtsoefening in hoofde van de overheid die bij het uittekenen van het PPS-
concept een afweging maakt tussen de inbreng van de private partner en haar eigen belangen. Een
mogelijke oplossing kan gevonden worden in het concept van de resultaatsverbintenis die, in
tegenstelling tot de middelenverbintenis, in voldoende ruimte voorziet.
Daarnaast toont de praktijk aan dat een PPS-verband met het oog op slagen ook aan andere criteria
moet voldoen. Zo is open communicatie tussen de publieke en de private partners van heel groot
belang. Daartoe zijn er duidelijke richtlijnen voor elke partner, een sluitend wettelijk of contractueel
kader en frequente evaluatie zodat correcties en aanpassingen kunnen worden doorgevoerd waar
nodig. Het feit dat partners hun rol, verantwoordelijkheden en grenzen niet steeds duidelijk voor
ogen hebben, is de reden dat PPS tot op de dag van vandaag onderontwikkeld is en het volledige
potentieel ervan bijgevolg niet benut wordt. 31
2.2. Kader
De primordiale rol van de samenwerking tussen de publieke en de private sector is ingebed in het
integrale veiligheidsbeleid, dat sinds 1999 zegeviert als huidig veiligheidsbeleid in België.32 Het
integraal veiligheidsbeleid plaatst het veiligheidsbegrip binnen een breder perspectief en baseert zich
op vier indicatoren: tijd, ruimte, sociale netwerken en kennisgebied.
De indicator tijd wijst op het feit dat een veiligheidsprobleem geen momentopname is, maar een
onderdeel van een proces. Het integrale veiligheidsbeleid komt hieraan tegemoet door het
implementeren van de veiligheidsketen. De aanpak conform de veiligheidsketen stapt af van het
louter optreden wanneer een misdrijf zich heeft voorgedaan en bestaat uit vijf schakels: proactie,
31 CoESS, “Critical infrastructure security and protection. The public-private opportunity” in White paper and guidelines
by CoESS and its Working Committee Critical Infrastructure, 2016, 11. 32 Federaal regeerakkoord 7 juli 1999.
10
preventie, preparatie, repressie en nazorg. Zodoende beperkt het begrip veiligheid zich niet louter tot
enkel de criminaliteit, maar behelst het eveneens het onveiligheidsgevoel en de overlast.33
Wat de indicator ruimte betreft, kan men stellen dat veiligheidsproblemen zelden een lokale
aangelegenheid zijn. Het integraal veiligheidsbeleid speelt hierop in door het beleid van
verschillende bestuurslagen en de verschillende internationale entiteiten op elkaar af te stemmen.
Deze indicator wijst dus op de mogelijke geografische uitgestrektheid van een veiligheidsprobleem,
hetgeen impliceert dat veiligheid niet het probleem is van één enkele persoon of van één enkele
organisatie. Bijgevolg sluit deze indicator naadloos aan bij de volgende: de sociale netwerken.
Personen, organisaties, coalities van veiligheidspartners moeten samenwerken om de integrale
veiligheid tot stand te brengen.
Tot slot vereist de integrale veiligheidszorg een multidisciplinaire aanpak. Oplossingen voor een
probleem moeten gezocht worden in verschillende vakgebieden.34
Het spreekt voor zich dat de input die een dergelijke integrale aanpak vereist, meer vergt dan wat
binnen de capaciteit van justitie en de politie ligt en dat er meer nodig is dan het louter bestrijden
van criminaliteit. Dat is waar de private veiligheid ten tonele verschijnt: haar breed gamma aan
organisaties, actoren en middelen kan worden ingezet in de verschillende schakels van de
ketengerichte aanpak waarvoor de wetgever heden ten dage opteert. Het is dan ook geen toeval dat
de definitie van het integraal veiligheidsbeleid, die het integrale veiligheidsbeleid omschrijft als het,
onder regie van het openbaar bestuur, in samenhang inzetten van organisaties, middelen en
instrumenten op verschillende beleidsterreinen, met als doel het bestrijden van onveiligheid dan wel
het voorkomen en beheersen ervan35, in niet geringe mate te rijmen valt met de begripsomschrijving
van PPS (zie supra). De vraag dient gesteld te worden wie dan welke taak op zich neemt in het
geheel.
33 E. JADOT, 16 oktober 2012, Hoorzittingen over de overdracht van bepaalde politiediensten aan private
bewakingsfirma’s, Parl. St. Kamer, 2012, doc 53, 2446/001, 10. 34 W. STOL, “Begrippenkader integrale veiligheid” in W. STOL, C. TIELENBURG, W. RODENHUIS, S. PLEYSIER
en J. TIMMER (eds.), Basisboek integrale veiligheid, Den Haag, Boom Lemma uitgevers, 2011, (43) 44-46. 35 X, (2005), Visie op Publiek-Private-Samenwerking, Raad Van Hoofdcommissarissen, via
https://www.politieacademie.nl/kennisenonderzoek/kennis/mediatheek/pdf/41954.pdf.
11
2.3. Actoren in PPS
Vooreerst dient de vraag gesteld te worden wat verstaan kan worden onder een actor.
TIELENBURG omschrijft een actor als een persoon of organisatie die invloed kan uitoefenen op
een besluit.36 De integrale veiligheidszorg waarbinnen de PPS inzake veiligheid kadert (zie supra)
impliceert een meerderheid aan actoren.
In de maatschappelijke driehoek zijn 3
verschillende actoren te onderscheiden: de
Staat, de markt en de gemeenschappen. Onder
gemeenschappen kunnen kleinschalige
verbanden van familie en gezin begrepen
worden. Tussen deze actoren strekt zich een
maatschappelijk middenveld uit.37
Door recente ontwikkelingen echter, dienen de
lijnen op bovenstaande figuur enigszins
genuanceerd te worden. Zo vervaagt het
onderscheid tussen de rol van de Staat, de
markt en het middenveld: met het oog op het
realiseren van maatschappelijke winst treedt de overheid niet langer louter regulerend op, maar
neemt ze ook een faciliterende houding aan. Bedrijven blijven overwegend profit, maar krijgen ook
een sociale insteek. Het doorbreken van de scheidingslijnen tussen de verschillende actoren werkt de
‘lijnoverschrijdende’ samenwerking tussen de verschillende actoren in de hand.38
De burger wordt enigszins buiten het model geplaatst. Toch speelt ook de burger een grote rol in de
veiligheidsproblematiek.
36 C. TIELENBURG, “Actoren en problemen in perspectief” in W. STOL, C. TIELENBURG, W. RODENHUIS, S.
PLEYSIER en J. TIMMER (eds.), Basisboek integrale veiligheid, Den Haag, Boom Lemma uitgevers, 2011, (107) 109. 37 C. Montfort, G. Van den Brink, M. Schulz en N. Maalsté, Publiek-private samenwerking in maatschappelijke
veiligheid, naar een ‘improvisatiemodel’, Tilburg, Universiteit van Tilburg, 2012, 10. 38 K. PEETERS, “Sociaal innovatiepotentieel zit overal”, DOVDD 2016, nr. 75, 65.
12
De bevoegdheid voor PPS ligt bij de minister-president. De concrete uitwerking ervan echter is de
verantwoordelijkheid van de vakministers. Bijgevolg kan dan ook gesteld worden dat het beleid
inzake PPS in essentie toekomt aan de Vlaamse regering en haar ministers. Bijkomend werden twee
ondersteunende initiatieven opgericht: het Vlaams Kenniscentrum PPS dat lokale PPS-initiatieven
ondersteunt en de Participatiemaatschappij Vlaanderen dat zich als investeringsmaatschappij van de
Vlaamse overheid toelegt op het realiseren en het meefinancieren van PPS-projecten.39
2.3.1. Wie springt er mee op de kar en waarom?
Uit het begrip ‘publiek-private samenwerking’ is af te leiden dat de samenwerking tussen de
verschillende actoren de sleutel is tot het waarnemen van het concept van PPS. De vraag dient echter
gesteld te worden in welke zin PPS een voordeel uitmaakt voor de verschillende actoren. En dit
teneinde hun beweegredenen om zich achter het PPS-concept te scharen te achterhalen.
2.3.1.1. De burger
De burger put zijn belangstelling voor PPS uit zijn toegenomen veiligheidsbesef. 40 Het internet
speelt een grote rol in deze evolutie. Het besef dat er een reële kans bestaat om zelf slachtoffer te
worden van bepaalde vormen van criminaliteit wordt immers ingegeven door het gamma aan
internetbronnen die thema’s als veiligheid op het werk, brandveiligheid, productveiligheid,
transportveiligheid, veiligheid in huis… behandelen. De risico’s van deze veiligheidsbranches
indachtig, wordt het verantwoordelijkheidsgevoel van de burger gesterkt. De burger kan deze
verantwoordelijkheid opnemen binnen de context van zijn dagelijkse activiteiten, maar zal vaak op
onwetendheid stuiten en afhankelijk blijven van grote spelers.
Daarnaast heeft de burger ook de mogelijkheid om actief op te treden door zich te organiseren of
zich aan te sluiten bij een non-profitorganisatie. We denken aan collectieve acties,
consumentenorganisaties, milieuorganisaties en patiëntenorganisaties wiens troef schuilt in het
belang dat grote spelers hebben bij een goede reputatie. Ook het beleid dat gevoerd wordt door de
39 Vlaamse Regering (2004). Beleidsnota 2004-2009, Publiek-private samenwerking. Brussel: Yves Leterme, minister-
president van de Vlaamse Regering, Vlaams minister van Institutionele Hervormingen, Landbouw, Zeevisserij en
Plattelandsbeleid.
40 X, (2005), Visie op Publiek-Private-Samenwerking, Raad Van Hoofdcommissarissen, via
https://www.politieacademie.nl/kennisenonderzoek/kennis/mediatheek/pdf/41954.pdf.
13
overheid wordt in niet geringe mate beïnvloed door de stappen de standpunten die worden
ingenomen door niet-gouvernementele organisaties.41 Aan de keerzijde van de medaille wordt echter
vastgesteld dat dergelijke projecten bij aanvang gebeurlijk een ongeorganiseerd karakter hebben en
bot vangen ten gevolge van een gebrek aan slagkracht. 42
2.3.1.2. Het bestuur
De samenloop van de volgende twee factoren sterkt het motief van de overheid om mee te stappen
in het PPS-avontuur: de nood aan bezuiniging en de uitgebreide opdracht van de politie en het
kostenplaatje dat daaraan vast hangt. De bezuinigingen die in het merendeel van de Europese
lidstaten worden doorgevoerd treffen de wet- en ordehandhavingsdiensten, met name het
politieapparaat.43 Daarnaast wordt de toename van de noodzaak tot samenwerking in de hand
gewerkt door de onmogelijke positie waarin de publieke politie verkeert om haar uitgebreide
opdracht te vervullen. Zo houdt de integrale veiligheidszorg (zie supra) in dat het louter repressief
optreden van de politie verleden tijd is. De focus ligt niet langer bij handhaving en bestrijding, maar
richt zich nu op preventie.44 Dit is een nieuw gegeven en het vergt bijkomende organisatie en
middelen. Ingevolge deze onmogelijkheid werd het geloof in de politie-integriteit en –effectiviteit in
grote mate aangetast en kreeg de politie te kampen met een negatief imago.45
De problematiek die deze evoluties met zich meebrengen kan enkel verholpen worden door het
optimaliseren van de efficiëntie inzake veiligheid: meer doen met minder middelen. Onderzoek in
Groot-Brittannië, Spanje en Duitsland toont aan dat de efficiëntiewinst van de samenwerking zeker
niet denkbeeldig is. Welomschreven, degelijk beheerde en gecontroleerde PPS-verbanden zijn
efficiënt, effectief en dragen zonder twijfel bij tot het veiligheidsniveau.46 Hoewel afzonderlijke
41 Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR), Onzekere Veiligheid, Verantwoordelijkheden rond fysieke
veiligheid, Amsterdam, Amsterdam University Press, 2008, 79-82. 42 C. MONTFORT, G. VAN DEN BRINK, M. SCHULZ en N. MAALSTÉ, Publiek-private samenwerking in
maatschappelijke veiligheid, naar een ‘improvisatiemodel’, Tilburg, Universiteit van Tilburg, 2012, 9. 43 B. LOVEDAY, “De privatisering van politietaken in Engeland en Wales”, Justitiële Verkenningen 2012, jrg. 38, nr. 8,
(51) 51. 44 J. KOHNSTAMM, “Veiligheid als bestuurlijk product”, Justitiële Verkenningen 1995, 21, 5, (8) 8-11. 45 C.J.C.F. FIJNAUT, T. PETERS en L. WALGRAVE, “Politie, gevangeniswezen en jeugdrecht in België”, Justitiële
Verkenningen 1990, 16, 9, 74-79. 46 B. LOVEDAY, “De privatisering van politietaken in Engeland en Wales”, Justitiële verkenningen 2012, 38, 8, (51)
63; CoESS, “Critical infrastructure security and protection. The public-private opportunity” in White paper and
guidelines by CoESS and its Working Committee Critical Infrastructure, 2010, 10.
14
organisaties vaak tegenstrijdige belangen hebben, is het toch net de samenwerking tussen deze
afzonderlijke organisaties die het antwoord biedt op de vraag naar het makkelijker en sneller
bereiken van de doelstelling.47 Het feit dat PPS ervoor zorgt dat de politie voor een stuk ontlast
wordt, waardoor deze zich kan richten tot haar kerntaken of core business, is bijvoorbeeld al een
stap in de goede richting. Daarnaast kunnen de publieke en de private spelers hun krachten
bundelen: zo komt er een uitwisseling van informatie, expertise, deskundigheid, knowhow en
creativiteit tot stand. De groeiende kwaliteit en professionaliteit van de private veiligheid hebben het
potentieel om deze van de politie passend aan te vullen en bovendien is ook de flexibiliteit waarmee
private veiligheid kan worden ingezet een groot pluspunt.48 PPS heeft als rechtstreeks gevolg dat de
overheid niet langer een absolute leverancier van veiligheid is, maar een coördinator van tal van
initiatieven die nu door verschillende entiteiten op touw gezet worden.49 PPS kan tevens gebruikt
worden om bindende afspraken tot stand te brengen met partijen waarover het bestuur
normalerwijze geen zeggenschap heeft. Hierbij kan het vergunningenbeleid worden ingezet om PPS
te faciliteren of te stimuleren.50
Een niet onbelangrijke factor in de belangenafweging om al dan niet te opteren voor PPS is de
toename van het privébezit. Wanneer een bepaald domein immers de stempel krijgt van het privé-
bezit, wordt het zodoende ook aan het toezicht van de politie onttrokken. Dit valt simpelweg te
verklaren vanuit de optiek dat de politie zich niet langer op die domeinen mag begeven en zo niet
langer het overzicht kan behouden op de criminaliteit aldaar. Een samenwerking met de private
politie zal de criminaliteit in die domeinen beteugelen en voor de reguliere politie is het een
opportuniteit om de touwtjes in handen te houden.51
Een belangrijke drijfveer om gebeurlijk over te gaan tot PPS-verbanden is de halvering van de
overheidsuitgaven. De Belgische politievorming is immers een zeer prijzige zaak. Uit het
47 T. DE CORTE en W. VAN LAETHEM, Grijze politie. Verklaringen voor problematische publiek-private interacties
in de Zaak Reyniers, Brussel, Politeia, 1997, 81-84. 48 CoESS, “Critical infrastructure security and protection. The public-private opportunity” in White paper and guidelines
by CoESS and its Working Committee Critical Infrastructure, 2016, 10-11. 49 M. BUTTON, Private Policing, Devon, Willan Publishing, 2002, 23-24. 50 X, (2005), Visie op Publiek-Private-Samenwerking, Raad Van Hoofdcommissarissen, via
https://www.politieacademie.nl/kennisenonderzoek/kennis/mediatheek/pdf/41954.pdf. 51 M. COOLS en K. VERBEIREN, Politie en Privébewaking. Samen Sterk, Brussel, Politeia, 2004, 113.
15
wetsontwerp ter herziening van de wet op de private en de bijzondere veiligheid52 blijkt zelfs dat de
grotere rol die aan de commerciële veiligheidssector is voorbehouden, voornamelijk te danken is aan
de implicaties die dat inhoudt voor het kostenplaatje van het hele veiligheidsgebeuren.53
Bovendien moeten organisatoren deels zelf financieren en de totale kostprijs van ‘de oneigenlijke
politietaken’ wordt geminimaliseerd doordat elk risico afgehandeld wordt door de partij die daartoe
het meest adequaat is. 54 Dit opent deuren aangezien het nu mogelijk is om budgetten vrij te maken
voor andere prioriteiten. Er dient echter wel rekening gehouden te worden met het feit dat de
partijen niet enkel delen in de kosten, maar ook in de inkomsten.55
Tot slot komt PPS ook de tewerkstelling ten goede: de private veiligheidssector biedt immers heel
wat kansen inzake tewerkstelling. Tevens worden er in deze sector vaak kansen geboden aan
kansengroepen.56
Ter illustratie een tabel opgesteld door CoESS die per land weergeeft hoeveel mensen er in 2015
(rood: 2013) tewerkgesteld werden in de private veiligheidssector:
Country Companies Employment Turnover
Number
of
compani
es
Market
share of
top 5
Number
of
training
hours
Active
licensed
guards
Male vs
female
%
Annual
TO mio €
Private vs
public
clients
Austria 390 54% 12259 € 500
Belgium 150 90% 127 18000 85% € 663 81,10%
Bosnia
Herzegovina
94 4207 € 29
52 Wetsontwerp 4 december 2013 tot wijziging van de wet van 10 april 1990 tot regeling van de private en bijzondere
veiligheid, Parl. St. Kamer, Doc 53, 3224/001. 53 W. BRUGGEMAN, P. DE BAETS en M. EASTON, “‘It’s the economy’, of hoe financiële omperatieven het politie-
en veiligheidsbeleid meer dan ooit bepalen”, Orde Dag 2015, afl. 71, (5) 5. 54 M. COOLS en K. VERBEIREN, Politie en Privébewaking. Samen Sterk, Brussel, Politeia, 2004, 176. 55 J. EVANS en D. BOWMAN, “Getting the contract right” in G.A. HODGE en C. GREVE, Challenge of Public-
Private Partnerships. Learning from international experience, Northampton, Edward Elgar Publishing, 2005, (62) 66. 56 E. JADOT, Hoorzittingen over de overdracht van bepaalde politiediensten aan private bewakingsfirma’s, Parl. St.
Kamer, doc 53, 2446/001, 10.
16
Bulgaria 2867 0,11 40 123000 92% € 800 45%
Croatia 356 60 100 14538 88% € 174 50%
Cyprus 60 1700 € 25
Czech
Republic
6777 44997 € 852
Denmark 470 5000 € 430
Estonia 290 93% 82 13234 66% € 170
Finland 250 65% 100 9000 77% € 717
France 3391 33% 140 160400 86% € 6.012 75%
Germany 5500 25% 40 246903 80% € 6.900 72%
Greece 1480 42% 105 32000 68% € 370,5 50%
Hungary 670 10020 € 71
Ireland 200 20000 € 587
Italy 857 48 41000 90% € 2.700
Latvia 500 21500 € 366
Lithuania 121 11000 € 58
Luxembourg 10 95% 0 3200 85% 70%
Macedonia 163 2878
Malta 25 3604
Norway 150 90% 95 11000 70% € 1.000
Poland 4200 250000 € 1.913
Portugal 92 n/a 230 37104 94% € 700 80%
Romania 1557 19% 360 91586 € 679
Serbia 291 37 % 104 26000 85% € 175 60%
Slovakia 3150 23000 € 300
17
Slovenia 149 102 6551 75% 60%
Spain 1534 56% 180 78200 87% € 3.481 82%
Sweden 250 20000 € 896
Switzerland 818 68% 20 20000 € 937 70%
Turkey 1511 30% 100 321558 85% € 3.167 64%
United
Kingdom
4200 46% 28 231680 91% € 4.574
The
Netherlands
2288 84% 650 27928 88% € 1.374
TOTAL 44811 1943047 € 40.620
57
De motieven van het bestuur om samen te werken met de private veiligheidssector in een tabel
gegoten:
58
57 CoESS, private security services in europe coess facts and figures, via file:///Users/mac/Downloads/ff-2015-private-
security-services-in-europe-coess-facts-and-figures.pdf. 58 E. DE PAUW, (2017), Plural policing. Hinkt België achterop?, Universiteit Gent, via
http://www.politiestudies.be/userfiles/De%20Pauw_Plural%20policing_EDP.pdf (consultatie 6 mei 2018, 16h56).
18
2.3.1.3. Ondernemingen
Ondernemers zijn de afnemers van private veiligheid: ze nemen de positie in van consument die zich
al dan niet beroept op private veiligheid. Omdat een onderneming autonoom haar beleid voert, heeft
ze meerdere opties bij het zich voordoen van een risico. Zo kunnen risico’s aanvaard, vermeden of
hanteerbaar gemaakt worden. Wanneer een onderneming risico’s aanvaardt, zal de schade doorgaans
doorgerekend worden in de prijs van de goederen. Wanneer een onderneming risico’s hanteerbaar
maakt, zullen er doorgaans preventieve en/of repressieve maatregelen genomen worden. De optie
waarvoor een onderneming uiteindelijk kiest, resulteert steeds uit een kosten-batenafweging. Let wel
dat elke onderneming rekenschap moeten geven betreffende de maatregelen die ze neemt om de kans
op slachtofferschap tot het minimum te reduceren. Sociale en politieke legitimiteit zijn immers ook
van grote waarde voor een onderneming. Bijgevolg hebben bedrijven voldoende raakvlakken met de
publieke belangen die door overheden worden nagestreefd. 59
Om de kosten-batenafweging in de participerende richting te sturen, zijn er twee mogelijkheden:
enerzijds kan de deelname en het meebetalen aan veiligheidsmaatregelen simpelweg verplicht
worden. Anderzijds is het mogelijk om verzekeringstechnisch in een stimulans te voorzien. Zo kan
een onderneming bijvoorbeeld premiekortingen krijgen wanneer ze veiligheidsmaatregelen treft.
Mogelijks kan er zelfs een uitsluitingsgrond worden ingevoerd voor het niet treffen van
veiligheidsmaatregelen.60
2.3.1.4. De bewakingssector
PPS opent deuren: er ontstaat een nieuwe, groeiende markt met nieuwe kansen. Omdat er meer
mensen tewerkgesteld worden, resulteert het ontstaan van nieuwe diensten in het realiseren van een
grotere omzet. Een privé-partner speelt voortaan niet alleen een noemenswaardige rol bij het
uitbouwen van een concept, maar blijft bij het runnen van het project ook vaak betrokken na de
realisatie ervan.61 Het inschakelen van private actoren in publieke veiligheidssituaties vereist
59 M. MOORE en S. KHAGAM, On creating public value: what business might learn from government about strategic
management, Corporate Social Responsibility Initiative Working paper no. 3, Cambridge, MA: John F. Kennedy School
of Governement, Harvard University, 2004, 27p. 60 X, (2005), Visie op Publiek-Private-Samenwerking, Raad Van Hoofdcommissarissen, via
https://www.politieacademie.nl/kennisenonderzoek/kennis/mediatheek/pdf/41954.pdf. 61 D. D'HOOGHE en F. VANDENDRIESSCHE, Publiek-private samenwerking, Brugge, Die Keure, 2003, 167.
19
responsabilisering, een goede kostenverdeling en dienstverlening. Deze groei aan professionalisme
heeft ervoor gezorgd dat private actoren in de nieuwe wet private veiligheid meer bevoegdheden
toegewezen kregen en steeds meer aan erkenning en respect inwinnen bij de publieke opinie.62
Tot slot ziet de private veiligheidsindustrie in dat ze beperkt is en niet kan bestaan zonder de
reguliere politiediensten, denk maar aan het feit dat private actoren niet gemachtigd zijn om
arrestaties te verrichten.63
2.3.1.5. De keerzijde van de medaille
Toch kent PPS ook haar minpunten. Met het oog op het opstellen van een passend beleid is het
belangrijk om in dezen een goed inzicht te verwerven. Eens bevoegdheden door de publieke
veiligheidssector worden toegekend aan de private veiligheidssector, is het immers niet meer
mogelijk deze terug te eisen. Deze bevoegdheden zijn definitief verworden aangezien de publieke
sector niet langer bevoegd is.
Vooreerst stelt zich het probleem van ‘de betaalveiligheid’. In tegenstelling tot de publieke
veiligheidsactoren, wiens beweegredenen steeds te definiëren zijn in functie van het algemeen
belang, heeft de private veiligheidssector een commerciële insteek. De private veiligheidssector is
dus cliëntgericht, terwijl de publieke veiligheidssector integraal gericht is op het geheel van de
samenleving. 64 Het is dan ook onvermijdelijk dat de private veiligheidssector toegankelijker is voor
kapitaalkrachtigen. Het gevolg is een politie met twee snelheden: sommige steden, gemeenten en
particulieren zullen steeds een beroep doen op de basispolitie en andere op een politie die uitsluitend
werkt voor diegenen die ervoor betalen.65 Het spreekt voor zich dat het afhankelijk maken van het
recht op veiligheid, een fundamenteel recht, van de koopkracht waarover een entiteit of persoon
beschikt als iets negatiefs afgeschilderd moet worden.66 Een verwijzing naar het gevaar voor
klassenveiligheid is bijgevolg nog steeds relevant.67Actoren uit de bewakingssector weerleggen deze
62 M. COOLS en K. VERBEIREN, Politie en Privébewaking. Samen Sterk, Brussel, Politeia, 2004, 177. 63 Ibid., 129. 64 Ibid., 45. 65 Ibid., 178. 66 J. TERPSTRA, “Nodale sturing van veiligheid en lokale veiligheidsnetwerken”, Justitiële verkenningen 2009, 35, 1,
114. 67 J. DE WAARD, “Privatiseringstendensen binnen de veiligheidszorg. Een samenvatting van recente Nederlandse en
internationale ontwikkelingen”, Private veiligheid 2014, afl. 4, 20.
20
kritiek echter door te benadrukken dat we in de eerste plaats het voornaamste doel van PPS voor
ogen moeten houden: het ontlasten van de politiediensten zodat deze zich terug kunnen toeleggen op
hun belangrijkste taken. Zo zullen minderbedeelden niet minder, maar net op meer
veiligheidsvoorziening kunnen rekenen, aangezien de politie bijvoorbeeld de kans krijgt om extra te
patrouilleren in arme wijken.68 Zo zal er logischerwijs meer blauw op straat verschijnen. De praktijk
zal uitwijzen hoe dit verder evolueert.
Deze controverse heeft een tweede nefast gevolg: het commerciële opzet van de private sector
verschilt in die mate van wat optimaal is voor het algemeen belang dat ze niet steeds met elkaar te
rijmen zijn. Het opzet van een overheidsorganisatie of marktpartij schrijft immers ook het gedrag dat
hiertoe gesteld moet worden voor. Zo worden het ‘wachterssyndroom’ en het ‘commerciële
syndroom’ onderscheiden. Het wachterssyndroom beschrijft het gedrag dat passend is voor de
‘wachters’, overheidsfunctionarissen die gebieden beheren en verdedigen, in hoofdzaak zijnde het
leger en de politie. Het commerciële syndroom daarentegen, beschrijft het gedrag dat past bij een
vrije markt. Hierbij wordt logischerwijze in grote mate bedrijfsmatig te werk gegaan. Bij het
realiseren van een PPS-verband dient in dit kader enige voorzichtigheid aan de dag gelegd te
worden: een overheid die zich te bedrijfsmatig gedraagt verliest haar maatschappelijke rol en elk
bedrijf dat zich te veel opstelt in functie van het algemeen belang, moet inboeten aan efficiëntie. De
boodschap is dat beide sectoren voldoende ruimte moeten krijgen en laten om hun werkwijze te
volgen. Er moet dus gestreefd worden naar een werkbaar compromis om de verschillen tussen de
verschillende actoren samen te brengen. Het evenwicht tussen beide zal een heikel punt blijven,
maar een duidelijke, transparante reglementering is een zeer nuttig instrument om blijvende
tegenstellingen te verhelpen.69
Daarnaast is een dergelijke reglementering ook een absolute vereiste om de kans op het ontstaan van
een grijze zone of overlapping te verkleinen en zo bevoegdheidsconflicten te vermijden. Deze grijze
zone of overlapping bestaat erin dat het niet langer duidelijk is wie wat doet en wie welke
verantwoordelijkheid heeft. Een dergelijke overlapping zou er immers voor kunnen zorgen dat er
68 M. COOLS en K. VERBEIREN, Politie en Privébewaking. Samen Sterk, Brussel, Politeia, 2004, 179. 69 R. VAN STEDEN, Z. VAN DER WAL en K. LASTHUIZEN, Wederzijdse vooroordelen, overlappende waarden.
Een onderzoek naar de beroepsoriëntatie en professionele waarden van politieagenten en particuliere beveiligers,
Amsterdam, Vrije Universiteit Amsterdam, 2010, 27-28.
21
meerdere entiteiten op hetzelfde moment naast elkaar optreden of dat er geen enkele entiteit
optreedt.70 Op de koop toe treedt er niet alleen verwarring op in hoofde van de entiteiten zelf, maar
op het niveau van de burger kan deze grijze zone verwarrend zijn. Het is echter wel van groot belang
dat de burger weet tot wie hij zich kan wenden wanneer er zich een probleem voordoet.
Daarnaast vereisen meerdere taken een omkadering door de reguliere politiediensten. Bij ernstige
gevallen kan een interventie van de politie niet uitblijven aangezien een bewakingsagent zijn
bevoegdheden te gering gelimiteerd zijn. Er is per slot van rekening een te groot verschil tussen de
werkelijke bevoegdheden van de bewakingsagenten en de bevoegdheden die noodzakelijk zijn om
in ernstige situaties gepast op te treden.71
In artikel 212 van de wet private veiligheid staat te lezen dat de politiediensten toezien op de
naleving van de wet en de uitvoeringsbesluiten ervan. Hoe meer bevoegdheden aan de private sector
worden toegekend ingevolge het kerntakendebat, hoe meer capaciteit de politiediensten hiervoor
moeten benutten. Bijgevolg worden de politiediensten er door het uitoefenen van dit toezicht ook
van weerhouden om zich op hun core business te richten. Daarenboven vereist een samenwerking
gelijkwaardige partners. Men dient zich te vraag te stellen of deze controletaak, die immers een
verticale verhouding suggereert, een samenwerking niet in de weg staat.
Een laatste potentiële valkuil van PPS is het verloren gaan van informatie. PPS betekent per definitie
dat twee van elkaar onderscheiden actoren gaan samenwerken. De informatie-uitwisseling tussen
deze entiteiten kan mogelijks gepaard gaan met het verlies van belangrijke informatie. Dit is onder
meer te wijten aan de terughoudendheid van de privésector om informatie uit te wisselen en valt te
verklaren vanuit competitief oogpunt. Bewakingsagenten zijn echter wel onderworpen aan de
aangifteverplichting waardoor ze ertoe gehouden zijn om bij kennis van een misdrijf binnen de
gewelds-of eigendomscriminaliteit dat samen met andere relevante informatie over te maken aan de
politie. Doen ze dit niet, dan is een strafrechtelijke sanctie mogelijk.72 Bijgevolg dient er een
70 M. COOLS en K. VERBEIREN, Politie en Privébewaking. Samen Sterk, Brussel, Politeia, 2004, 178-179. 71 T. PEPERSTRAETE, “Bedenkingen bij de herijking van de reglementering op de private veiligheidssector”, Vigilis
2016, nr. 5, (189) 190. 72 M. COOLS, P. PONSAERS, A. VERHAGE en B. HOOGENBOOM, De andere rechtsorde, Brussel, Politeia, 2004,
154.
22
lijnrechte communicatie gevoerd te worden tussen de verschillende entiteiten en dient ook de burger
hierbij betrokken te worden.73
2.4. Opleiding in de private sector en in de publieke sector
2.4.1. De private opleiding
2.4.1.1. Belang van een efficiënte opleiding
Door de invoering van de nieuwe wet op de private veiligheid en het groot aantal wijzigingen in de
bevoegdheden van private veiligheidsactoren die hiermee gepaard gaan, is het belangrijk om de
nodige aandacht te besteden aan de opleiding binnen de private veiligheidssector. Enerzijds bevat de
opleiding de kiem van socialisatie en verandering: door een opleiding leert de student zich
vereenzelvigen met een bedrijfscultuur en verwerft hij inzicht in de zienswijze die schuilgaat achter
zijn functie binnen die bedrijfscultuur.74 Anderzijds staat de opleiding in voor toekomstige
bewakingsagenten die kennis hebben van de regelgeving, bevoegdheden en verplichtingen bij het
uitoefenen van hun bewakingsactiviteiten. Alle vaardigheden waarover een bewakingsagent moet
beschikken om zijn activiteiten op een correcte en kwaliteitsvolle wijze uit te oefenen, komen
tijdens de opleiding aan bod. Aan het einde van deze opleiding wordt een algemeen
bekwaamheidsattest bewakingsagent uitgereikt.75
2.4.1.2. Ratione personae
In de wet private veiligheid worden elf persoonsvoorwaarden vooropgesteld, en dit conform artikel
61, waaraan eenieder die in de private en bijzondere bewakingssector tewerkgesteld wordt, moet
voldoen, ongeacht of het een leidinggevende, dan wel een uitvoerende functie betreft.
De eerste voorwaarde is de afwezigheid van veroordelingen, evenals veroordelingen met uitstel tot
enige correctionele of criminele straf. Daarnaast moet een bewakingsagent onderdaan zijn van en
zijn hoofdverblijfplaats hebben in een lidstaat van de Europese Economische Ruimte. Het is tevens
73 M. COOLS en K. VERBEIREN, Politie en Privébewaking. Samen Sterk, Brussel, Politeia, 2004, 178. 74 M. COOLS en S. VAN DER BURGHT, “Opleiding voor bewakingsagenten op weg naar Bologna?”, SECURITE
PRIVEE * PRIVATE VEILIGHEID 2009, nr. 40, (19) 19. 75 Art. 146 wet 2 oktober 2017 tot regeling van de bijzondere en de private veiligheid, BS 31 oktober 2017.
23
onverenigbaar om op hetzelfde moment werkzaam te zijn in enerzijds een politie- of
inlichtingendienst, een penitentiaire instelling, als privédetective, wapen- of munitiefabrikant of –
handelaar en anderzijds een functie uit te oefenen in de sector van de private of bijzondere
veiligheid. Een andere onverenigbaarheid manifesteert zich tussen personen die deel uitmaken van
een onderneming of interne dienst die een vergunning heeft voor de bewakingsactiviteit ‘Bewaking
uitgaansmilieu’ en personen die deel uitmaken van een onderneming of interne dienst die een
vergunning heeft voor andere bewakingsactiviteiten. Dit valt te verklaren vanuit de optiek dat de
bewakingsactiviteiten binnen het uitgaansmilieu zich vaker binnen een criminele context situeren.
Een bewakingsagent moet een adequate opleiding (zie infra) volgen en de leeftijd van minstens 18
jaar bereikt hebben. Bovendien is in artikel 64 van de wet private veiligheid een profiel uitgewerkt
waaraan een persoon, werkzaam in de private veiligheidssector, moet beantwoorden. Het profiel
bestaat uit zes krachtlijnen, de veiligheidsvoorwaarden: respect voor de grondrechten en de rechten
van de medeburgers, het tonen van integriteit, loyaliteit en discretie, het beschikken over een
incasseringsvermogen ten aanzien van agressief gedrag en het vermogen om zich daarbij te
beheersen, de afwezigheid van verdachte relaties met het crimineel milieu, respect voor de
democratische waarden en afwezigheid van risico voor de inwendige of uitwendige veiligheid van
de Staat of van de openbare orde. De beoordeling of al dan niet voldaan is aan de
veiligheidsvoorwaarden wordt geval per geval en proportioneel bekeken door de daartoe
aangewezen medewerker van FOD Binnenlandse Zaken, die hiertoe over de mogelijkheid beschikt
om het centraal strafregister te raadplegen. Indien de betrokkene niet voldoet aan de hierboven
beschreven veiligheidsvoorwaarden gaat een wachttermijn in met een duur van drie jaar. Pas
wanneer de driejarige termijn verstreken is en er zich sinds de aanvankelijke beslissing geen nieuwe
feiten voorgedaan hebben, kan de betrokkene een nieuwe aanvraag indienen. De bewakingsagent
ondergaat een psychotechnisch onderzoek waarbij wordt nagegaan of hij een evenwichtige
persoonlijkheid heeft en psychologisch gezien voldoet aan de veiligheidsvoorwaarden. Er wordt niet
aan de persoonsvoorwaarden voldaan wanneer de betrokkene geschrapt is uit het rijksregister van
natuurlijke personen zonder een nieuw adres te hebben opgegeven. 76Tot slot geldt een
overstapverbod: een bewakingsagent mag in de afgelopen drie jaar geen lid geweest zijn van de
inlichtingendiensten of van die politiediensten waarbij het onmiddellijk daarop volgend uitoefenen
76 Art. 61-75 wet 2 oktober 2017 tot regeling van de bijzondere en de private veiligheid, BS 31 oktober 2017.
24
van een functie in de private veiligheid een gevaar oplevert voor de Staat of voor de openbare
orde.77
De ratio van het opstapverbod schuilt onder meer in het feit dat de wetgever rolverwarring wil
vermijden. Voor wie jarenlang geroutineerd het takenpakket van een publieke veiligheidsagent op
zich neemt, is de aanpassing naar het beperktere takenpakket in de private veiligheidssector
mogelijks te groot. Het opstapverbod biedt tevens een zekere garantie wat betreft het blue drain- en
het old boys network-effect. Het blue drain-effect slaat op het fenomeen waarbij politieambtenaren
uittreden maar naderhand informeel blijven samenwerken met hun ex-collega’s. De overheid levert
een grote input door de betrokken personen een dure politieopleiding op kosten van de overheid in
een dure opleiding te voorzien waarbij specifieke kennis en competenties verworven worden, maar
die input komt aan het einde van de rit niet tot zijn recht binnen het politieapparaat aangezien de
betrokken personen al snel de overstap maken naar de privébedrijven. Het old boys network-effect
verwijst op zijn beurt naar het fenomeen waarbij private actoren, die voorheen werkzaam waren in
het politieapparaat, blijvend informatie en inlichtingen vergaren via hun ‘old boys’-netwerk in de
politiewereld door contact te houden met individuen uit de private organisatie en zo elkaar te helpen.
Deze problematiek sluit aan bij het beleid van de overheid om overheidsinformatie optimaal te
beschermen. De vrees om overheidsinformatie vrij te geven en bijgevolg het opstapverbod kan
echter wel een negatieve invloed uitoefenen op PPS, in die zin dat de samenwerking enigszins
belemmerd wordt.78
2.4.1.3. Wetgevende stukken
De relevante wetgevende stukken betreffende de opleiding zijn de wet op de private veiligheid, die
zich uitspreekt over de uitoefeningsvoorwaarden en het veiligheidsonderzoek en het Koninklijk
Besluit tot wijziging van het koninklijk besluit van 21 december 2006 betreffende de vereisten
inzake beroepsopleiding en -ervaring, de vereisten inzake psychotechnisch onderzoek voor het
77 Art. 61-75 wet 2 oktober 2017 tot regeling van de bijzondere en de private veiligheid, BS 31 oktober 2017. 78 T. DE CORTE en W. VAN LAETHEM, Grijze politie. Verklaringen voor problematische publiek-private interacties
in de Zaak Reyniers, Brussel, Politeia, 1997, 81-84.
25
uitoefenen van een leidinggevende of uitvoerende functie79 dat de toelatingsvoorwaarden, de
organisatie en de opleiding tot in detail regelt.
In deze wetgeving wordt een algemeen onderscheid gemaakt tussen de opleiding voor leidinggevend
en uitvoerend personeel.
2.4.1.4. De opleiding
De door de minister erkende opleidingsinstellingen organiseren de opleidingen binnen de private
veiligheidssector. Ze zijn onderworpen aan de strenge reglementering en controle van
respectievelijk het KB opleiding80 en de FOD Binnenlandse Zaken.81 Opleidingen moeten sinds de
nieuwe basiswet immers erkend zijn door een externe inspectie- of certificatie-instelling.82 Voor
leidinggevenden is het type onderwijsattest dat ze dienen te behalen afhankelijk van het aantal
mensen waarvoor men verantwoordelijk is en de provincie waar men werkzaam is. We kunnen een
type A (100 uur) en type B-opleiding (52 uur)onderscheiden. Ook voor het uitvoerend personeel is
het type opleiding afhankelijk van het soort bewakingsactiviteit die uitgevoerd zal worden. De
basismodule volstaat om het algemeen bekwaamheidsattest bewakingsagent te bemachtigen. Voor
bepaalde ‘specifieke activiteiten’ is een bijkomende module vereist.
Ter illustratie een overzicht van het curriculum van de opleiding voor bewakingsagenten met oog op
een leidinggevende functie en met oog op een uitvoerende functie (de basismodule):
79 KB 7 juli 2008 tot wijziging van het KB van 21 december 2006 betreffende de vereisten inzake beroepsopleiding en –
ervaring, de vereisten inzake psychotechnisch onderzoek voor het uitoefenen van een leidinggevende of uitvoerende
functie in een bewakingsonderneming of interne bewakingsdienst en betreffende de erkenning van de opleidingen, BS
18 juli 2008.
80 KB 21 december 2006 betreffende de vereisten inzake beroepsopleiding en -ervaring, de vereisten inzake
psychotechnisch onderzoek voor het uitoefenen van een leidinggevende of uitvoerende functie in een
bewakingsonderneming of interne bewakingsdienst en betreffende de erkenning van de opleidingen, BS 18 januari 2007. 81 S. DE KIMPE, “Nood aan vermaatschappelijking van het veiligheidsonderwijs?”, Orde dag 2009, 46, (5) 8. 82 Art. 148 wet 2 oktober 2017 tot regeling van de bijzondere en de private veiligheid, BS 31 oktober 2017.
26
Leidinggevende functie A en B
Het ‘bekwaamheidsattest
leidinggevend personeel type A’
Aantal
lesuren
(100)
Het ‘bekwaamheidsattest
leidinggevend personeel type B’
Aantal
lesuren
(152)
Organisatie van de private en publieke
veiligheidssector
8 Organisatie van de bewakingssector
8
Grondrechten en veiligheid 12 Studie regelgeving met betrekking tot
de bewaking 16
Grondige studie regelgeving met
betrekking tot de bewaking 36
Grondrechten en veiligheid 8
Toegepaste aansprakelijkheid 6 Cultuurinzicht en omgaan met
diversiteit 8
Cultuurinzicht en omgaan met
diversiteit 8
Toegepaste veiligheidsanalyse en
bewakingstechnieken 8
Sociale verhoudingen in de bewaking
en toegepast sociaal recht 6 Integriteit en beroepsethiek 4
Toegepaste veiligheidsanalyse en
bewakingstechnieken 20 - -
Integriteit en beroepsethiek 4 - -83
83 Art. 8-9 KB 21 december 2006 betreffende de vereisten inzake beroepsopleiding en -ervaring, de vereisten inzake
psychotechnisch onderzoek voor het uitoefenen van een leidinggevende of uitvoerende functie in een
bewakingsonderneming of interne bewakingsdienst en betreffende de erkenning van de opleidingen, BS 18 januari 2007;
S. VAN DER BURGHT, “De opleiding van private bewakingsagenten: een verkenning.”, Cahiers Integrale Veiligheid
2014, 99.
27
Uitvoerende functie – basismodule
Het ‘algemeen bekwaamheidsattest
bewakingsagent’
Aantal uren (127)
Studie van de regelgeving met betrekking tot de
bewaking en grondige studie van de rechten en de
verplichtingen van de bewakingsagent
20
Toegepaste gemeenrechtelijke rechten en
verplichtingen 8
Communicatietechnieken 8
Analoge- en digitale communicatie 4
Cultuurinzicht en omgaan met diversiteit 12
Observatie en rapportering 12
Psychologische conflicthantering 16
Fysieke ontwijkingstechnieken 8
Gepast reageren bij brand, bomalarm en rampen 12
Bedrijfseerstehulpverlener 16
Sociale verhoudingen in de bewakingssector 684
84 Art. 12 KB 21 december 2006 betreffende de vereisten inzake beroepsopleiding en -ervaring, de vereisten inzake
psychotechnisch onderzoek voor het uitoefenen van een leidinggevende of uitvoerende functie in een
bewakingsonderneming of interne bewakingsdienst en betreffende de erkenning van de opleidingen, BS 18 januari 2007;
28
2.4.1. De politieopleiding
2.4.1.1. Wetgevende stukken
De basisstructuur van het onderwijslandschap wordt geregeld door art. 142bis tot 142sexies van de
WGP en het Koninklijk besluit van 30 maart 2001 tot regeling van de rechtspositie van het
personeel van de politiediensten (hierna: RPPol).
De wet onderscheidt de tien politiescholen in België in twee verschillende politieonderwijs-
instituten: de door de federale overheid ingerichte politiescholen en politiescholen die erkend zijn op
grond van door de Koning vastgesteld criteria. De federale scholen zijn de rechercheschool, de
federale politieschool en de officiersschool, die recentelijk geïntegreerd werden tot de nieuwe
Nationale Politieacademie (ANPA). De erkende politiescholen zijn autonoom en gedecentraliseerd.
Toch is er een nauwe samenwerking tussen de twee categorieën.
2.4.1.2. De opleiding
De opleiding wordt opgesplitst in het initieel en het post-initieel politieonderwijs. Het initieel
onderwijs of het basisonderwijs omvat basiscompetenties en is bijgevolg verplicht voor eenieder die
werkzaam is binnen het politieapparaat. Tijdens deze opleiding bekleedt een student het statuut van
aspirant en maakt hij dus reeds deel uit van de politieorganisatie en kan hij rekenen op het
personeelsstatuut en het ontvangen van een loon.85
Het post-initieel onderwijs omvat twee soorten opleidingen die een politieambtenaar kan volgen
tijdens zijn loopbaan, zijnde de functionele opleidingen en de voortgezette opleidingen. De
functionele opleiding strekt ertoe om bepaalde personeelsleden bijzondere beroepsbekwaamheden
bij te brengen zodat zij in staat zijn om gespecialiseerde opdrachten te volbrengen of om taken op
zich te nemen die voortvloeien uit hun bijzondere bekwaamheid.86 De voortgezette opleiding
daarentegen, wordt doorgaans aangevat met het oog op loonsverhoging en is bedoeld om de
bekwaamheden van politiemensen te onderhouden.87 Tot slot bestaan er ook externe opleidingen en
S. VAN DER BURGHT, “De opleiding van private bewakingsagenten: een verkenning.”, Cahiers Integrale Veiligheid
2014, 99-100. 85 S. DE KIMPE, “De politieopleiding, nood aan een nieuw concept?”, Cahiers Integrale Veiligheid 2014, (69) 74. 86 Art. 1.1.1., 27° KB 30 maart 2001 tot regeling van de rechtspositie van het personeel van de politiediensten, BS 31
maart 2001. 87 X, (z.d.), Voortgezette opleidingen, PAULO, https://www.opac.be/voortgezette-opleiding (consultatie 8 april 2018).
29
promotieopleidingen. Tussen de verschillende opleidingstrajecten zijn allerlei overgangen mogelijk,
zodat er sprake is van gedifferentieerde opleidingstrajecten. De toelating tot één van de opleidingen
kan verstrekt worden naar aanleiding van een interne procedure of een externe selectieprocedure,
bestaande uit een cognitieve proef en een functioneel parcours, een persoonlijkheidsproef en een
selectiegesprek met een selectiejury en een medische geschiktheidsproef.
Het valt op dat in dit opleidingsaanbod een opleiding voor politieoversten ontbreekt. Nochtans
vraagt het gebrek aan professionaliteit om een drastische ommezwaai, zoals bijvoorbeeld het
opstellen van een gedragscode, het oprichten van een beroepsvereniging of een opleiding voor
degenen die aan het hoofd van het politieapparaat staan. Het initiatief tot professionalisering is niet
enkel de zorg van de overheid, maar moet van de politieke leiders zelf komen. Ze moeten zelf het
debat aangaan omtrent de regels en grenzen die volgens hen belangrijk zijn voor hun beroep. 88
2.4.2. De Bolognaverklaring
De Bolognaverklaring, die tevens aan de basis ligt van de huidige structuur van bachelors
(professionele en academische) en masters in ons Belgisch onderwijs, staat voor de harmonisatie
van diploma’s tussen de 46 deelnemende landen. Deze hervorming, die tot een éénvormige
onderwijsstructuur wil komen door bepaalde standaarden van basiskwaliteit uit te zetten op alle
niveaus van het onderwijs, zorgt voor internationale mobiliteit in hoofde van de student en de
werknemer door de erkenning van diploma’s. De werkgever heeft voortaan een beter zicht op de
kwalificaties van een (toekomstige) werknemer omdat een diploma voortaan eenvoudig te valideren
is.89 Het resultaat vertaalt zich in een open Europese vrije onderwijsruimte die de mogelijkheid biedt
aan studenten die een diploma op zak hebben om binnen de context van een creditsysteem elders op
gelijkwaardige basis aan de slag te gaan als student of als werkkracht.90
88 P. PONSAERS, Social Analysis of Securty, Eleven International Publishing, Den Haag, 2012, 291-292. 89 M. COOLS en S. VAN DER BURGHT, “Opleiding voor bewakingsagenten op weg naar Bologna?”, SECURITE
PRIVEE * PRIVATE VEILIGHEID 2009, nr. 40, (19) 20. 90 P. PONSAERS, ““Academisering” van het Hoger Politieonderwijs – kansen en gevaren” in S. DE KIMPE, L.G.
MOOR, F. VLEK en P. VAN REENEN (eds.), Professionalisering en socialisatie, Antwerpen, Maklu, 2012, (53) 55.
30
2.4.2.1. Hoe Bologna een perfect getimede reddingsboei kan zijn voor de
private sector
Private veiligheidsagenten bekleden een bijzondere positie. Hoewel ze buiten het
overheidscontentieux gesitueerd moeten worden, gaat hun functie toch gepaard met een zekere
gevoeligheid ten aanzien van de grondrechten van burgers. Als waarborg voor het goede beheer
daarvan, lijkt een systeem met onderwijscompetenties aangewezen. Dit weegt echter niet op tegen
het feit dat een private veiligheidsonderneming nog steeds een onderneming is die zelf de
bedrijfsaccenten die noodzakelijk zijn om haar concurrentiepositie op de markt te behouden moet
kunnen leggen. Dit valt niet te rijmen met een overheid die bepaalt wie en aan welke voorwaarden
er voldaan moet worden als opleidingsinstelling of als bewakingsagent. Deze tegenstelling komt ook
tot uiting bij de tweestrijd rond de duur van opleiding. Enerzijds stellen zowel publieke als private
spelers dat de opleiding voor bewakingsagenten langer en intensiever dient te zijn opdat politietaken
rechtmatig in aanmerking zouden komen om samen te werken of om uitbesteed te worden. Ook een
psychologische en praktijkgerichte benadering is aan de orde. Deze belangen komen tot hun recht
door het implementeren van de Bologna-structuur. Anderzijds is een korte opleiding op zijn beurt
voordeliger voor de onderneming.
Daarnaast ligt de klemtoon op de verhoogde mobiliteit: het wordt voor de bewakingsagent
ingevolge het Bologna-systeem makkelijker gemaakt om een nieuwe job te vinden als houder van
een erkend diploma. Personen uit andere sectoren zouden voortaan vlotter kunnen instromen in de
bewakingssector, hetgeen het rekruteren een pak eenvoudiger maakt. Het overstapverbod (zie infra)
gooit hier echter enig roet in het eten.
Een ander heikel punt kan ontwaard worden in het feit dat de verschillende scholen verschillende
opleidingen geven en er dus maar moeilijk verwacht kan worden dat dit tot eenzelfde resultaat leidt.
De praktische uitvoering wordt immers bepaald door het trainingscentrum zelf. De basisstandaarden
van het Bologna-systeem kunnen deze verschillen wegwerken. Er zijn echter ook reeds bestaande
31
hulpmiddelen, zoals het toegangsexamen dat georganiseerd wordt door selor en het modulesysteem
(zie infra).91
Tot slot wordt gesteld dat de grootste problematiek in hoofde van bewakingsagenten het feit is dat
ze ondergewaardeerd worden. Een Bolognagerenomeerde educatie biedt perspectief in dezen omdat
ondernemingen en bewakingsagenten van nu af aan staan voor een professionele ontwikkeling met
kwaliteit als rode draad.92
2.4.2.2. Is Bologna eveneens een reddingsboei voor de politieopleiding?
Het politieonderwijs zoals hierboven beschreven vertoont een aantal hiaten, die verder in deze
paragraaf aan bod komen. Tegelijk wordt nagegaan of de Bologna-structuur een oplossing kan
bieden voor deze nadelen en zo mogelijks een duwtje in de rug kan zijn voor een politieopleiding
die op punt staat.
Zoals hierboven beschreven biedt Bologna een oplossing voor de mobiliteitsproblematiek bij het
politieonderwijs. Een politieagent kan voortaan veel gemakkelijker van job veranderen, een job
uitoefenen in een ander Europees land (wanneer hij een job in buitenland binnen het politiekader
ambieert echter, zal hij op de nationaliteitsvereiste stuiten), vrijstellingen genieten bij het volgen van
een opleiding met bepaalde overlappingen met de reeds afgelegde trajecten en vakken volgen
afgestemd op zijn eigen interesse, bij de instelling die daar volgens hem het meest geschikt voor is.93
Artikel 142ter WPG en artikel Art. 4.2.31. RPPol formuleren de voorwaarden waaraan een
politieschool moet voldoen om erkend te worden door de Minister van Binnenlandse Zaken. Hoewel
‘kwaliteit’ het sleutelwoord zou moeten zijn in de aansturing van het politieonderwijs, valt meteen
op dat daartoe wel een eerder taakgerichte, formele basis gevormd wordt, maar dat een verdere
uitwerking en de afdwingbaarheid van deze artikelen uitblijven. Het ‘kwaliteits-KB’94 onderneemt
91 M. COOLS en S. VAN DER BURGHT, “Opleiding voor bewakingsagenten op weg naar Bologna?”, SECURITE
PRIVEE * PRIVATE VEILIGHEID 2009, nr. 40, (19) 21-23. 92 Ibid. 93 Ibid., 24-26. 94 KB 6 april 2008 betreffende de kwaliteitsstandaarden, de pedagogische en omkaderingsnormen van de politiescholen
en het college an de directeurs van de politiescholen, BS 25 april 2008.
32
een moedige poging om een antwoord te bieden op deze lacune, maar slaagt daar niet in door een
gebrek aan kennis van zaken en duurzaamheid. Een grondige herwerking van het kwaliteitsbeleid,
met duidelijke en meetbare kwaliteitsindicatoren is aan de orde.95 Bovendien is ook een
kwaliteitsvolle relatie tussen de politie en de bevolking van belang. Hiertoe is het primordiaal om
voldoende maatschappelijke kennisinhouden te voorzien. 96 Het zwaartepunt van de Bologna-idee is
het uittekenen van nieuwe kwalificatieprofielen en een kwalificatiestructuur voor het
politieonderwijs. Zo kan er op termijn een kwaliteitszorgstelsel van een nieuwe generatie
ontwikkeld worden en bijgevolg is de implementatie van de Bologna-structuur een grote
opportuniteit inzake kwaliteit.97
Tot slot tonen vergelijkende studies uit Duitsland, Finland en Canada aan dat de Belgische
politieopleiding van zeer korte duur is. Hierdoor ontstaat het risico dat de student niet tijdens, maar
pas na het afleggen van de politieopleiding toekomt aan het werkelijke socialisatieproces. Om die
reden treedt het verschil tussen wat er op de schoolbanken wordt aangeleerd en hoe het er bij de
uitoefening van het beroep werkelijk aan toe gaat op de voorgrond. Het implementeren van het
bachelor- en mastertraject impliceert een verlenging van de studieduur, waardoor een student meer
potentieel heeft tot socialisatie.98 In een aantal landen is het nu al mogelijk om een bachelor-,
master- of doctoraatsdiploma te behalen binnen het politieonderwijs.
Tot nog toe zijn België en Polen de enige landen waar de Bologna-aanbevelingen dode letter
gebleven zijn voor de politieopleiding. Er kan echter wel geconcludeerd worden dat de
implementatie van de Bologna-principes een mooie kans biedt om de starheid van de afgelopen 10
jaar voorgoed te verbannen. De Bologna-geïnspireerde omvorming van het politieonderwijs laat op
op zich wachten omdat het omvormen van het onderwijs en het doorvoeren van de bijhorende
95 K. VAN GEYSTELEN, E. DE PAUW, W. BRUGGEMAN, Opleiden in veiligheid, Antwerpen, Maklu, 2014, 76-79. 96 B. DE RUYVER, P. PONSAERS, G. VERMEULEN en T. VANDER BEKEN, Strafrechtshandhaving in België en
Nederland. Symposium ter gelegenheid van de uitreiking van het eredoctoraat aan prof. dr. Cyrille Fijnaut door de
Universiteit Gent, Maklu, Antwerpen, 2010, 28.
97 M. SNELS, “Levenslang leren om professioneel te dienen... De visie van een korpschef van de lokale politie op een
hernieuwde politieopleiding” in S. DE KIMPE, L.G. MOOR, F. VLEK en P. VAN REENEN (eds.), Professionalisering
en socialisatie, Antwerpen, Maklu, 2012, (85) 101.
98 M. COOLS en S. VAN DER BURGHT, “Opleiding voor bewakingsagenten op weg naar Bologna?”, SECURITE
PRIVEE * PRIVATE VEILIGHEID 2009, nr. 40, (19) 20, 21.
33
kwaliteitsupgrade een zeer zware taak worden.99 In die mate zelfs, dat zich de vraag stelt of het
omgooien van het onderwijslandschap niet als titanenwerk, maar ronduit als Sisyfusarbeid
bestempeld moet worden.
2.4.3. Besluit
Wanneer aan Eddy De Raedt (hoofdcommissaris federale politie, persoonlijke communicatie, 11
april 2018) gevraagd wordt of hij de opleidingen in de private sector zoals hierboven beschreven
voldoende kwalitatief acht om in de praktijk mee te functioneren op politioneel niveau luidt zijn
antwoord als volgt: “Er is zeker een professionalisering aan de gang. Uit mijn eigen ervaring weet
ik dat de politiediensten daar eigenlijk niet langer het verschil maken, de opleiding is niet
substantieel beter. De private opleiding situeert zich momenteel op het vlak van kwaliteit op een
hoog niveau en is dus zeker op de goede weg.”
2.5. Toezicht
2.5.1. Toezicht op de private veiligheid
2.5.1.1. Toezicht op de naleving van de wet
Het toezicht op de naleving van de wet private veiligheid en haar uitvoeringsbesluiten gebeurt door
de politiediensten en de Algemene Directie Veiligheid en Preventie bij de FOD Binnenlandse
Zaken. Degenen die de controles uitvoeren worden ‘inspecteurs’ genoemd en sinds 4 februari 2008
moeten ze formeel gemachtigd worden om toezicht te houden op de toepassing van de wet.100
De bevoegdheden van een inspecteur in het bezit van zijn legitimatiebewijs, zijn stapsgewijs in te
delen in drie categorieën:
99 W. BRUGGEMAN, E. DEVROE en M. EASTON, Evaluatie van 10 jaar politiehervorming: terugblikken naar het
verleden en vooruitkijken naar de toekomst, Antwerpen, Maklu, 2010, 107. 100 L. LEMMENS, (2018), Wie controleert de nieuwe Wet Private en Bijzondere Veiligheid, Wolters Kluwer, via
https://polinfo.kluwer.be/NewsView.aspx?contentdomains=POLINFO&id=VS300587815&lang=nl (consultatie 7 april
2018); Art. 208-212 wet 2 oktober 2017 tot regeling van de bijzondere en de private veiligheid, BS 31 oktober 2017.
34
- STAP 1: inspecteurs kunnen inlichtingen en adviezen verstrekken over wat ze het meest
doeltreffend achten om de wet private veiligheid en de uitvoeringsbesluiten na te leven. Het is
mogelijk dat een inspecteur hiertoe enkele bepalingen verder moet toelichten.
- STAP 2: wanneer een onderneming niet voldoet, kan een inspecteur een termijn bepalen
waarbinnen de betrokken onderneming zich in regel kan stellen.
- STAP 3: Een inspecteur is bevoegd om verhoren af te nemen en processen-verbaal op te stellen
tot vaststelling van de inbreuken en bepalingen van de wet private veiligheid.
Bij het uitvoeren van een controle is een inspecteur gerechtigd om elke controle en elk onderzoek
(uit) te voeren en alle informatie (documenten, stukken, registraties, boeken, schijven,
beeldopnames… en kopieën daarvan) te verzamelen die ze relevant achten voor het onderzoek. Dit
met inbegrip van het verhoor. Het verhoor heeft geen strafrechtelijke finaliteit, maar toch voorziet
de wet in een veelheid van vormvereisten waar een verhoor aan moet voldoen en is het aangewezen
om de verhoorde in kennis te stellen van zijn rechten.
De personen die het voorwerp uitmaken van de controle zijn gehouden om hun medewerking te
verlenen. In eerste instantie betekent dit dat er toegang tot de onderneming of de plaats waar de
activiteiten plaatsvinden verleend moet worden. Naderhand moeten de gecontroleerden hun
bereidwilligheid tonen door alle noodzakelijke stukken en identiteitsdocumenten voor te leggen.101
De wet private veiligheid voorziet ook in een spectrum aan sancties voor de niet-naleving van de
wet. Desgevallend is het de sanctieambtenaar, aangewezen door de Koning, die bepaalt welke
sanctie op zijn plaats is. De opties zijn wederom op te delen in drie gradaties:
- GRADATIE 1: de sanctie-ambtenaar opteert voor een waarschuwing. Een waarschuwing is een
aanmaning tot het stopzetten of niet-herhalen van een inbreuk.
Voorwaarde: de overtreder beging geen andere inbreuk op dezelfde bepaling in een periode van
3 jaar voor de feiten.
- GRADATIE 2: de sanctie-ambtenaar opteert voor een minnelijke schikking. Voorwaarde: de
minnelijke schikking bedraagt 30 procent van de administratieve geldboete. Op het moment van
betaling van de minnelijke schikking, vervalt de administratieve geldboete.
101 Art. 208-233 Wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de bijzondere en de private veiligheid, BS 31 oktober 2017.
35
- GRADATIE 3: de sanctie-ambtenaar opteert voor een administratieve geldboete. De
administratieve geldboete varieert van 500-1000 euro en 15.000-25.000 euro. Beroep instellen is
mogelijk bij de rechtbank van eerste aanleg in Brussel.102
2.5.1.2. Het vast comité P
Het feit dat de private sector sinds de inwerkingtreding van de nieuwe basiswet bevoegd is om
quasi-politionele bevoegdheden uit te oefenen, veronderstelt een bijkomend toezicht.103 Bijgevolg
introduceert de nieuwe basiswet een nieuw artikel: waar het toezicht van het Vast Comité van
toezicht op de politiediensten vroeger beperkt was tot de veiligheidsdiensten en -agenten die bij een
openbare vervoersmaatschappij tewerkgesteld werden, wordt dit toezicht nu veralgemeend naar alle
veiligheidsdiensten en –agenten.104
2.5.2. Toezicht op de politiediensten
2.5.2.1. Intern toezicht
Wat het intern toezicht op politiediensten betreft, wordt een onderscheid gemaakt tussen de
bestuurlijke en de gerechtelijke opdrachten. Het toezicht wordt respectievelijk door de bestuurlijke
en de gerechtelijke overheid, zijnde de procureur-generaal bij het Hof van Beroep of de federale
procureur, uitgeoefend.
Verder werd een Algemene Inspectie van de Federale en de Lokale Politie opgericht die onder het
gezag van de Ministers van Binnenlandse Zaken en Justitie staat.105 Tot slot is er een eenvormig
tuchtregime ingevoerd, dat van kracht is voor alle leden van de politiediensten.106
102 Art. 234-252, Wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de bijzondere en de private veiligheid, BS 31 oktober 2017. 103 T. PEPERSTRAETE, “Bedenkingen bij de herijking van de reglementering op de private veiligheidssector”, Vigilis
2016, nr. 5, 190. 104 Art. 13.16. wet 10 april 1990 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid, BS 19 mei 1990; Art. 112 wet 2
oktober 2017 tot regeling van de bijzondere en de private veiligheid, BS 31 oktober 2017. 105 Wet 15 mei 2007 op de Algemene Inspectie en houdende diverse bepalingen betreffende de rechtspositie van
sommige leden van de politiediensten, BS 15 juni 2007; C. VAN DEN WYNGAERT, B. DE SMET en S.
VANDROMME, Strafrecht en strafprocesrecht in hoofdlijnen, Antwerpen, Maklu, 636.
106 KB 10 mei 2006 houdende vaststelling van de deontologische code van de politiediensten, BS 30 mei 2006; C. VAN
DEN WYNGAERT, B. DE SMET en S. VANDROMME, Strafrecht en strafprocesrecht in hoofdlijnen, Antwerpen,
Maklu, 636.
36
2.5.2.2. Extern toezicht
Wanneer op 18 juli 1991 het Vast Comité P in het leven geroepen wordt is er sprake van een extern
controleorgaan dat toezicht houdt op de globale werking van de politiediensten.107 Dit nieuw, extern
toezicht, doet niet af aan het intern toezicht. Het Vast Comité P wil bijdragen aan de goede werking
van een democratische, integere en gemeenschapsgerichte politie.108 Het stelt daartoe, op eigen
initiatief of op verzoek van de Kamer van Volksvertegenwoordigers, van de Senaat, van de
bevoegde minister of van de bevoegde overheid, onderzoeken in naar de activiteiten van de politie,
hun werkwijze, hun interne reglementen en richtlijnen en alle documenten die de handelwijze van de
leden van de politiediensten regelen.
2.5.3. Besluit
Hoewel de politiediensten toezicht kunnen doen op de naleving van de wet private veiligheid, ligt
het eigenlijke controle- en sanctiesysteem in België niet bij de politie, maar bij de Algemene
Directie Veiligheid en Preventie. Daaruit kan worden afgeleid dat de toezichtsregeling de politie en
de private speler op gelijke voet zet: de politie wordt immers gezien als één van de twee
gelijkwaardige partners in een publiek-private samenwerking en bij gebrek aan een effectieve
controle- en sanctiebevoegdheid over de private speler, verkeert ze niet in de positie om de regie te
bepalen of taken uit te delen.109
2.6. Aansprakelijkheid: een verhaal van overheidsopdrachten
Er is geen specifieke regelgeving voorhanden voor wat betreft de aansprakelijkheidsregeling binnen
een publiek-privaat samenwerkingsverband. Derhalve dient te worden teruggevallen op de Wet
inzake overheidsopdrachten110, een soort van publiek-private samenwerking avant la lettre.
107 Wet 19 juli 1991 tot regeling van het toezicht op politie- en inlichtendiensten, BS 27 juli 1991 ; C. VAN DEN
WYNGAERT, B. DE SMET en S. VANDROMME, Strafrecht en strafprocesrecht in hoofdlijnen, Antwerpen, Maklu,
636. 108 X, (z.d.), Over het Comité P. Inleiding, Kamer Van Volksvertegenwoordigers, via
http://www.comitep.be/NL/index.asp?ID=Intro (consultatie 7 april 2018). 109 E. DEVROU en P. TERWEL, “De politiefunctie geprivatiseerd?”, Cahiers politiestudies 2015, (11) 24. 110 Wet 17 juni 2016 inzake overheidsopdrachten, BS 14 juli 2017.
37
2.6.1. Begrip
Wanneer een overheid bepaalde diensten, leveringen of werken wil laten uitvoeren door een private
onderneming, moet ze zich daartoe houden aan de wetgeving inzake overheidsopdrachten. Een
overheidsopdracht is een overeenkomst onder bezwarende titel die gesloten wordt tussen één of
meer aannemers, leveranciers of dienstverleners en één of meer aanbestedende overheden of
overheidsbedrijven en die betrekking heeft op het uitvoeren van werken, het leveren van producten
of het verlenen van diensten.111 De regelgeving inzake overheidsopdrachten onderging een grondige
hervorming met de nieuwe wet van 17 juni 2016 inzake overheidsopdrachten en concessie-
overeenkomsten 112 en de bijhorende koninklijke besluiten, die de wet van 15 juni 2016 en de
bijhorende koninklijke113 besluiten vervangen. De nieuwe wetgeving wil de participatie van kleine
en middelgrote ondernemingen en het gebruik van elektronische middelen bevorderen.114
De ratio legis van deze wet, die tevens gestoeld is op de Europese wetgeving, is het vrijwaren van
de vrije mededinging tussen de verschillende ondernemingen.115 Het beschermen van het vrij
verkeer van goederen en diensten binnen de Europese Unie stimuleert spelers op de markt om
inzake prijs-kwaliteit voor de meest interessante speler door te gaan en hiertoe zullen ze alle
mogelijke voordelen die een meerwaarde zijn in het hoog houden van dat imago in de strijd
gooien.116 De regelgeving kan onderverdeeld worden in de gunningsfase en de uitvoeringsfase en
kan worden rond de vier volgende thema’s gesitueerd worden:
- Bekendmaking: de overheid dient voorafgaand aan te kondigen welke opdracht het
voorwerp uitmaakt van de aanbesteding en wie onder welke voorwaarden kan
mededingen.
- Type opdracht: de overheid dient voorafgaand aan te kondigen of de overheidsopdracht
tot de categorie diensten, leveringen of werken behoort. Hierdoor wordt immers bepaald
111 Art. 2, 17°-21° wet 17 juni 2016 inzake overheidsopdrachten, BS 14 juli 2017. 112 Wet 17 juni 2016 inzake overheidsopdrachten, BS 14 juli 2017. 113 KB 15 juli 2011 betreffende plaatsing overheidsoprdrachten klassieke sectoren, BS 9 augustus 2011; KB 14 januari
2013 tot bepaling van de algemene uitvoeringsregels van de overheidsopdrachten, BS 14 februari 2013. 114 P. Verbeke, Overheidsopdrachten voor beginners, Brugge, Die Keure, 2017, 31. 115 X, (z.d.), Overheidsopdrachten, Vlaamse overheid, via https://www.vlaanderen.be/nl/vlaamse-overheid/werking-van-
de-vlaamse-overheid/overheidsopdrachten (consultatie 13 april 2018). 116 P. Verbeke, Overheidsopdrachten voor beginners, Brugge, Die Keure, 2017, 27.
38
welke regelgeving van toepassing is. Een overheidsopdracht kan meerdere voorwerpen
hebben die gelijktijdig betrekking hebben op werken, leveringen en diensten.
- Procedure: de overheid dient een specifieke procedure na te leven bij de selectie van de
deelnemers en de gunning van de overheidsopdracht.117 In principe tweeërlei: de overheid
kan de keuze maken tussen enerzijds de aanbesteding waarbij de laagste prijs als
criterium gehanteerd wordt en anderzijds de offerteaanvraag waarbij gegund wordt aan de
economisch meest voordelige offerte in het licht van de gunningscriteria. In uitzonderlijke
gevallen118 kan, mits motivering, gekozen worden tussen een vereenvoudigde
onderhandelingsprocedure en een concurrentiedialoog.119 Dit sluit het nauwst aan bij PPS,
gezien het feit dat de concurrentiedialoog het gunningsmiddel bij uitstek is voor PPS-
projecten. PPS-projecten zijn door hun aard immers in die mate complex dat de publieke
partner vooraf niet simpelweg kan inschatten hoe het PPS-gebeuren optimaal ingevuld
kan worden. Een concurrentiedialoog laat de mogelijkheid om in dialoog te treden in het
kader van de gunningsprocedure.120
- Uitvoering: er is sprake van een gunning op forfaitaire basis.121Alle afspraken liggen op
voorhand vast. De modaliteiten betreffende de uitvoeringstermijn, de betaling en de prijs,
de facturatie en eventuele sancties in geval van een wanprestatie dienen door alle partijen
gerespecteerd te worden.122
2.6.2. Aansprakelijkheid
Maar wat als één van de partijen een steek laat vallen gedurende het hele aanbestedingsgebeuren? Is
het dan de opdrachtnemer (aannemer, leverancier of dienstverlener) of de aanbestedende overheid
die hiervoor moet opdraaien? Sinds het Flandria-arrest uit 1920 is de overheid immers niet langer
vrij van aansprakelijkheid: de overheid kan sindsdien aansprakelijk gesteld worden voor de schade
117 Art. 81-85 wet 17 juni 2016 inzake overheidsopdrachten, BS 14 juli 2017. 118 Art. 38 wet 17 juni 2016 inzake overheidsopdrachten, BS 14 juli 2017. 119 VRG alumni (red.), Recht in beweging – 24ste VRG alumnidag, Antwerpen, Maklu, 84. 120 Verslag, Parl.St., Verslag van het Rekenhof aan het Vlaams Parlement, 2008-09, Stuk 37-A, nr. 1, 61. 121 S. MAERIVOET, (2008), FLEXSYS. Flexibel verkeersbeheersysteem, Transport & mobility Leuven, via
http://www.tmleuven.be/project/flexsys/wp5-2008-05-08-juridisch-deel.pdf (consultatie 17 april 2018). 122 Art. 86-91 wet 17 juni 2016 inzake overheidsopdrachten, BS 14 juli 2017.
39
veroorzaakt daden en besluiten genomen in kader van het algemeen belang.123 Bovendien werd later
geoordeeld dat de overheid de algemene zorgvuldigheidsnorm moet naleven.124
Tot slot moet ook de mogelijkheid van een gedeelde aansprakelijkheid in achting genomen worden.
Om dit juridische vraagstuk op te lossen, dient een onderscheid gemaakt te worden tussen
contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheid.
2.6.2.1. Buitencontractuele aansprakelijkheid
a) De opdrachtgever
De overheid is onderworpen aan het gemeen aansprakelijkheidsregime. Dit plaatst de overheid op
hetzelfde niveau als de burger. Bijgevolg kan de aansprakelijkheid van de overheid worden
ingeroepen in het kader van artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek.125 Bij een foutieve handeling
van de overheid, kan onder meer gedacht worden aan het niet of niet tijdig verstrekken van
informatie, het verstrekken van foutieve informatie, schade door gebrekkige zaken waarvoor zij
instaat…126
b) De opdrachtnemer
Op grond van artikel 1382 BW en artikel 1384, derde lid van het Burgerlijk Wetboek is ook de
opdrachtnemer aansprakelijk wanneer hijzelf, één van zijn arbeiders of onderaannemers een fout
begaat bij de uitoefening van de opdracht. Concreet betekent dit dat op de opdrachtnemer de
verplichting tot voorzichtigheid rust. Een inbreuk op deze plicht kan ook herleid worden naar een
contractuele fout. Los van enige fout, kan de aansprakelijkheid van de opdrachtnemer uitgebreid
worden voor zover de bijzondere eisen van de betrokken opdracht dit noodzakelijk maken. Aan deze
verzwaarde aansprakelijkheid dient een grondige motivering in de opdrachtdocumenten vooraf te
gaan. Zo niet wordt de verzwaarde clausule als niet bestaande beschouwd.127
123 Cass. 5 november 1920, ‘Flandria-arrest’, Pas. 1920, I, 193, concl. LECLERCQ. 124 Cass. 7 maart 1963, Pas. 1963, I, 744, concl. GANSHOF VAN DER MEERSCH. 125 D. BATSELE, T. MORTIER en A. YERNA, Overheidsopdrachten succesvol (af)sluiten, Gent, Larcier, 2015, 508. 126 S. MAERIVOET, (2008), FLEXSYS. Flexibel verkeersbeheersysteem, Transport & mobility Leuven, via
http://www.tmleuven.be/project/flexsys/wp5-2008-05-08-juridisch-deel.pdf (consultatie 17 april 2018). 127 Art. 9, §4 van KB 14 januari 2013 tot bepaling van de algemene uitvoeringsregels van de overheidsopdrachten, BS
14 februari 2013.; D. BATSELE, T. MORTIER en A. YERNA, Overheidsopdrachten succesvol (af)sluiten, Gent,
Larcier, 2015, 495-499.
40
De buitencontractuele aansprakelijkheid komt tot een einde wanneer de termijn waarbinnen de
opdracht uitgevoerd moet worden, verstreken is.128
2.6.2.2. Contractuele aansprakelijkheid
a) De opdrachtgever
Ook wat het contractuele contentieux betreft, ressorteert de overheidsfiguur onder het gemeen
aansprakelijkheidsrecht. De wet voorziet in een mogelijkheid tot herziening op grond waarvan de
opdrachtnemer zich kan beroepen op nalatigheden, vertragingen of welke feiten ook die aan de
opdrachtgever ten laste gelegd kunnen worden en die de oorzaak zijn van een vertraging of een
nadeel. Een herziening bestaat uit één of meerdere van de volgende maatregelen:
- de aanpassing van hetgeen contractueel overeen gekomen is, inclusief de verlenging of de
inkorting van de uitvoeringstermijnen
- het betalen van een schadevergoeding
- het verbreken van de opdracht
De bewijslast in dezen wordt gedragen door de opdrachtnemer. Hij moet de feiten of
omstandigheden waarop hij zich baseert schriftelijk kenbaar maken binnen dertig dagen nadat hij er
redelijkerwijze van kennis van kon hebben.129
b) De opdrachtnemer
De basis voor de contractuele aansprakelijkheid kan teruggevonden worden in artikel 1142-1144,
1146, 1147 en 1184 van het Burgerlijk Wetboek.
De opdrachtnemer is in gebreke bij de uitvoering van de opdracht in de volgende gevallen:
128 D. BATSELE, T. MORTIER en A. YERNA, Overheidsopdrachten succesvol (af)sluiten, Gent, Larcier, 2015, 500. 129 Art. 38/11, art. 38/14 KB 22 juni 2017 tot wijziging van KB 14 januari 2013 tot bepaling van de algemene
uitvoeringsregels van de overheidsopdrachten en van de concessies voor openbare werken en tot bepaling van de datum
van inwerkingtreding van wet 16 februari 2017 tot wijziging van wet 17 juni 2013 betreffende de motivering, de
informatie en de rechtsmiddelen inzake overheidsopdrachten en bepaalde opdrachten voor werken, leveringen en
diensten, BS 30 juni 2017.
41
- de opdrachtnemer voert de prestaties niet uit volgens de voorschriften bepaald in de
opdrachtdocumenten
- de prestaties vorderen onvoldoende om tijdig klaar te zijn
- de opdrachtnemer leeft de geldig gegeven schriftelijke bevelen van de aanbestedende
overheid niet na130
Teneinde de overheid in de mogelijkheid te stellen om effectief maatregelen te nemen, dient de
leidend ambtenaar de tekortkomingen vast te stellen in een proces-verbaal. De opdrachtnemer wordt
middels een aangetekend schrijven op de hoogte gebracht. Deze laatste heeft vijftien dagen na de
verzending om een keuze te maken tussen de volgende drie manieren van reageren:
- de opdrachtnemer verhelpt de aangehaalde tekortkomingen
- de opdrachtnemer stuurt op zijn beurt een aangetekende brief waarin hij zijn visie op de
omstreden punten uiteen zet
- de opdrachtnemer hult zich in stilzwijgen, hetgeen wettelijk gezien betekent dat hij de
tekortkomingen erkent131
Er zijn dienaangaande verschillende burgerlijke sancties mogelijk. Vooreerst zijn er de sancties die
de opdrachtgever van ambtswege toe kan passen:
- de opdrachtgever kan de overeenkomst eenzijdig verbreken mits verwerving van de
borgtocht
- de opdrachtgever kan de opdracht geheel of gedeeltelijk in eigen beheer uitvoeren
- de opdrachtgever heeft de mogelijkheid om een overeenkomst met één of meer derden te
sluiten voor de verdere uitvoering van de opdracht. 132
Veelal zal de overheid echter rechten putten uit zijn prerogatieven en bijgevolg opteren voor
straffen, boetes en andere maatregelen waarover hij beschikt. De overheid heeft, onder het mom van
130 Art. 44 KB 14 januari 2013 tot bepaling van de algemene uitvoeringsregels van de overheidsopdrachten, BS 14
februari 2013. 131 X, (z.d.), Actiemiddelen van de aanbestedende overheid, Vlaamse maatschappij voor sociaal wonen, via
https://www.vmsw.be/Home/Ik-ben-professioneel/Woningbouw-en-renovatie/Uitvoering-van-de-werken/Problemen-bij-
uitvoering/Actiemiddelen-van-de-aanbestedende-overheid (consultatie 20 april 2018, 14h18). 132 Art. 47, § 2 KB van 14 januari 2013 tot bepaling van de algemene uitvoeringsregels van de overheidsopdrachten, BS
14 februari 2013.
42
het privilège du préalable, immers de mogelijkheid om dergelijke sancties te nemen zonder naar een
burgerrechter te stappen.133
2.6.3. Besluit
De hierboven omschreven aansprakelijkheidsregeling wijst op een kennelijk onevenwicht tussen de
aanbestedende overheid en de partijen die op de overheidsopdrachten intekenen. De huidige regeling
zal in de praktijk steeds weer situaties genereren waar de overheid zich de rol van vragende partij
kan toe-eigenen. Dit is niet verwonderlijk, bijzonderheden als de zware bewijslast die op de
opdrachtnemer rust en het privilège du préalable indachtig. Wat staat hier dan tegenover voor de
opdrachtnemers? Helemaal niets, behalve dan de verplichting om een burgerrechtelijke
aansprakelijkheidsverzekering en alle andere verzekeringen die opgelegd zijn door de
opdrachtdocumenten af te sluiten en vervolgens te hopen dat op die manier afdoende dekking kan
worden geboden.134 Indien de verzekeringsnemer een bewakingsonderneming betreft, dient deze bij
het sluiten van de verzekeringsovereenkomst een verzekeringsattest waaruit de omvang van de
gewaarborgde aansprakelijkheid blijkt, aan de administratie toesturen.135
2.7. Een rechtseconomische noot
De economische analyse van het recht, de Nederlandstalige variant op het Europese ‘law and
economics’, vertrekt vanuit het principe dat het recht een systeem van regels uitwerkt en hanteert
vervolgens economische begrippen om de effecten van die regels te schetsen, na te gaan of ze
efficiëntiebevorderend werken en of ze het gedrag van mensen zullen beïnvloeden.136 De
economische benadering biedt zo een meerwaarde voor verschillende rechtsgebieden, waaronder
klaarblijkelijk ook voor de rechtstakken die er specifiek mee in aanraking komen, zoals het
handelsrecht en het mededingingsrecht.
133 D. BATSELE, T. MORTIER en A. YERNA, Overheidsopdrachten succesvol (af)sluiten, Gent, Larcier, 2015, 493. 134 P. Verbeke, Overheidsopdrachten voor beginners, Brugge, Die Keure, 2017, 235. 135 Art. 2 KB 12 november 2017 houdende vaststelling van nadere regels met betrekking tot de verzekering tot dekking
van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de bewakingsondernemingen, de interne bewakingsdiensten, de
veiligheidsdiensten en de maritieme veiligheidsondernemingen, BS 24 november 2017. 136 M.G. FAURE en L.T. VISSCHER, “Rechtseconomie en privaatrecht in de lage landen”, in E. DIRIX en J.
FALCONIS (ed.), Interdisciplinariteit in het recht, Mortsel, Intersentia, 2018, 15.
43
2.7.1. Een rechtseconomische verzoening tussen PPS en het mededingingsrecht
in de maak?
De regels ingevolge het mededingingsbeleid zorgen ervoor dat soortgelijke regels van toepassing
zijn op alle ondernemingen die actief zijn op de Europese markt. Door de analogie van deze regels
wordt concurrentie in de hand gewerkt: consumenten hebben immers een ruimere keuze aan betere
producten en diensten tegen concurrerende prijzen. Er kan gesteld worden dat de interne markt
gevrijwaard wordt door het mededingingsrecht, waardoor het onmisbaar is in het streven naar een
vrijemarkteconomie. Ons Belgische mededingingsrecht, dat terug te vinden is in Boek IV van het
Wetboek van economisch recht (hierna: WER), is gestoeld op het Europese mededingingsrecht.
Sommige bepalingen werden zelfs letterlijk overgenomen.137 Wanneer deze regels overtreden
worden kan de Nationale Mededingingsautoriteit sancties opleggen.
Het centrale artikel in deze regelgeving, artikel VI.104 WER, verbiedt de oneerlijke mededinging:
elke met de eerlijke marktpraktijken strijdige daad waardoor een onderneming de beroepsbelangen
van een of meer andere ondernemingen schaadt of kan schaden, is verboden. In wezen verbiedt
artikel VI.104 WER daden van onrechtmatige of oneerlijke mededinging of concurrentie, meer
bepaald concurrentiegedrag dat strijdig is met een voor de handel specifieke zorgvuldigheidsnorm.
Gezien het feit dat artikel VI. 104 WER de algemene zorgvuldigheidsnorm sanctioneert en er
eveneens fout, schade en een causaal verband vereist is, kan het artikel als de concretisering van het
artikel 1382BW gezien worden.138
2.7.1.1. Een gamma aan organisatievormen
Partijen bepalen bij het realiseren van een PPS-verband zelf welke juridische structuur daarbij hun
voorkeur geniet, weliswaar binnen het wettelijk kader welteverstaan.139 De heer E. De Raedt
(hoofdcommissaris van de federale politie, persoonlijke communicatie, 11 april 2018) stelt dat er in
België momenteel geen vaste juridische structuur heerst waarbinnen PPS-verbanden inzake
veiligheid georganiseerd worden. Op zich staat deze resem organisatievormen al lijnrecht tegenover
137 X, (z.d), Mededinging, EUR-Lex. De toegang tot het recht van de Europese Unie, https://eur-
lex.europa.eu/summary/chapter/competition.html?locale=nl&root_default=SUM_1_CODED%3D08 (consultatie 10
april 2018). 138 J. STUYCK, Handels-en economisch recht. Deel 2. Mededingingsrecht, Mechelen, Wolters Kluwer, 2015, 179-180. 139 D. D'Hooghe en F. Vandendriessche, Publiek-private samenwerking, Brugge, Die Keure, 2003, 62.
44
het mededingingsprincipe: de verschillende vormen waarin een PPS-verband georganiseerd kan
worden leiden ertoe dat de regels die op een bepaald PPS-project van toepassing zijn, in grote mate
verschillen van degene die op een ander PPS-project, evenwel met een gelijkaardig doel, van
toepassing zijn. De mededingingsgedachte is bijgevolg bijzonder ver te zoeken.140
a) De contractuele vorm
Het is echter wel aangewezen om een formeel contract op te stellen teneinde de samenwerking aan
de hand van doelstellingen een richting en tevens officieel karakter te geven. Wanneer er zich later
toch problemen voordoen, is het contract een basis waar de partijen te allen tijde op kunnen
terugvallen.141 Deze vorm van PPS kan bestempeld worden als de contractuele vorm. Ter zake zijn
de mededingingsregels inzake mededingingsbeperkende afspraken (zie infra) relevant.142
b) De participatieve vorm
Hier staat een participatieve variant tegenover, die de creatie van een rechtspersoon impliceert. De
Vlaamse regering wordt in het PPS-decreet gemachtigd om op grond van het private vennootschaps-
of verenigingsrecht, instellingen, verenigingen en ondernemingen op te richten of erin deel te
nemen. Ook intern en extern verstandigde agentschappen (IVA’s en EVA’s) kunnen als publieke
partner deelnemen in een participatieve PPS. 143Onder de koepel van de rechtspersoon vindt de
samenwerking tussen de publieke en de private actor plaats.144 Wat betreft de participatieve PPS-
vormen, zijn naast de regels inzake mededingingsbeperkende afspraken, ook de regels inzake
concentratiecontrole van toepassing.145 Er kan gedacht worden aan de volgende rechtspersonen:
140 D. D'Hooghe en F. Vandendriessche, Publiek-private samenwerking, Brugge, Die Keure, 2003, 168. 141 M. COOLS en K. VERBEIREN, Politie en Privébewaking. Samen Sterk, Brussel, Politeia, 2004, 114. 142 D. D'Hooghe en F. Vandendriessche, Publiek-private samenwerking, Brugge, Die Keure, 2003, 170. 143 Art. 13-14 decreet betreffende de publiek-private samenwerking van 18 juli 2003, BS 19 september 2003. 144 D. BRUNEEL en T. VERHELST, Publiek-Privaat samenwerken op lokaal vlak in Vlaanderen, onuitg. paper voor de
conferentie: politicologenetmaal, Universiteit Gent, 2009, 12. 145 D. D'Hooghe en F. Vandendriessche, Publiek-private samenwerking, Brugge, Die Keure, 2003, 169.
45
Privaatrechtelijk Publiekrechtelijk
Vereniging Zonder Winstoogmerk Interlokale vereniging
Coöperatieve Vennootschap
OCMW-vereniging Hoofdstuk XII OCMW-wet
Naamloze vennootschap146
c) De overheidstussenkomst
Vaak zal PPS voornamelijk bestaan in een financiële deelname van de overheid. Een deelname kan
echter ook de inbreng van grond, activa… tot voorwerp hebben. In deze gevallen treden de regels
inzake staatssteun op de voorgrond.147
d) Schematisch
146 D. D'Hooghe en F. Vandendriessche, Publiek-private samenwerking, Brugge, Die Keure, 2003, 169. 147 Ibid.,170.
Contract
• Mededingingsbeperkende afspraken
Participatie
• Mededingingsbeperkende afspraken
• Concentratiecontroleregels
Overheidstussenkomst
• Staatssteun
46
2.7.1.2. Mededingingsbeperkende afspraken
De mededingingswet verbiedt onder meer het vormen van kartels. Een kartel is een overeenkomst of
een onderling afgestemde feitelijke gedraging tussen twee of meer concurrerende ondernemingen
en/of ondernemingsverenigingen met als doel hun concurrentiegedrag op de markt te coördineren of
de relevante parameters van mededinging te beïnvloeden.148 Een dergelijke praktijk werkt effectieve
concurrentie tegen en bijgevolg geldt er een kartelverbod.
Concreet zijn de volgende gedragingen, die ten gevolge hebben dat de mededinging binnen de
interne markt wordt verhinderd, beperkt of vervalst, verboden:
concurrentiebeperkende afspraken149 tussen twee of meer ondernemingen
concurrentiebeperkende onderling afgestemde feitelijke gedragingen150 tussen twee of meer
ondernemingen
concurrentiebeperkende besluiten van ondernemingsverenigingen151
Die de volgende handelingen tot voorwerp hebben:
het rechtstreeks of zijdelings bepalen van de aan- of verkoopprijzen of van andere
contractuele voorwaarden
het beperken of controleren van de productie, de afzet, de technische ontwikkeling of de
investeringen
het verdelen van de markten of van de voorzieningsbronnen
het ten opzichte van handelspartners toepassen van ongelijke voorwaarden bij gelijkwaardige
prestaties, hun zodoende nadeel berokkenend bij de mededinging
het afhankelijk maken van het sluiten van overeenkomsten van de aanvaarding door de
handelspartners van bijkomende prestaties welke naar hun aard of volgens het
handelsgebruik geen verband houden met het onderwerp van deze overeenkomsten152
148 Art. I.22, 12°, van het Wetboek Economisch Recht 28 februari 2013, BS 29 maart 2013. 149 Voor een afspraak is louter wilsovereenstemming over het commerciële gedrag van ondernemingen vereist en
bijgevolg is het een bijzonder ruim begrip. Eender welke contract, in welke vorm dan ook, voldoet aan dit criterium. 150 Een onderling feitelijke gedraging is zo mogelijk nog een ruimer begrip. Hier is zelfs geen overeenkomst vereist. Een
louter contact, dat gevolgd wordt door parallelle gedragingen op de markt, volstaat. 151 X, (oktober 2009), Mededingingswet. Kartelverbod, Nederlandse Mededingingsautoriteit, via
https://www.acm.nl/sites/default/files/old_publication/publicaties/11551_brochure-kartelverbod-2009.pdf (consultatie
25 april 2018, 11h43).
47
Een kartel is in zijn kern oneerlijk, onrechtmatig en gevaarlijk voor de vrije markt. Een onderneming
verkeert ten gevolge van het kartel immers in de mogelijkheid om een machtspositie naar zich toe te
trekken. Bijgevolg worden ondernemingen in de mogelijkheid gesteld om hogere prijzen te hanteren
en producten en diensten met een slechtere kwaliteit te verschaffen. Dit vergroot het gevaar voor een
betaalveiligheid (zie supra) binnen het kader van een PPS inzake veiligheid.
2.7.1.3. Concentratiecontroleregels
Concentraties, ook wel fusies genoemd, komen tot stand door transacties die leiden tot een
duurzame wijziging in de zeggenschap van een onderneming, met name:
de fusie van twee of meer voorheen onafhankelijke ondernemingen of delen van
ondernemingen
één of meer personen die reeds de zeggenschap over ten minste één onderneming
bezitten of
één of meer ondernemingen die door de verwerving van deelnemingen of
vermogensbestanddelen, bij overeenkomst of op elke andere wijze, rechtstreekse of
onrechtstreekse zeggenschap over één of meer andere ondernemingen of delen
daarvan verkrijgen
De oprichting van de nieuwe, gemeenschappelijke onderneming die duurzaam alle functies van een
zelfstandige economische eenheid vervult, wordt een concentratie genoemd.153 Concentraties zijn
mogelijks schadelijk voor de goede werking van de markt omdat ze een dominante positie in hoofde
van een bepaalde marktspeler kunnen vestigen of versterken. Dit leidt onherroepelijk tot hogere
prijzen, minder keuze of minder innovatie.154
Er geldt geen verbod voor concentraties, desalniettemin zijn ze onderworpen aan een
meldingsplicht: concentraties waarvan alle betrokken ondernemingen samen minstens 100 miljoen
euro omzet halen in België en minstens twee van de betrokken ondernemingen elk in België een
omzet realiseren van 40 miljoen euro, zijn aan een voorafgaande goedkeuring van de Auditeur-
152 Art. 101 Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie van 25 maart 1957. 153 Art. IV.6, § 1-2, Wetboek Economisch Recht van 28 februari 2013, BS 29 maart 2013. 154 X, (z.d.), Concentraties, Belgische Mededingingsautoriteit, via https://www.bma-abc.be/nl/concentraties (consultatie
26 april 2018, 10h37).
48
generaal van de Belgische Mededingingsautoriteit onderworpen. Deze zal vaststellen of de
concentratie al dan niet toelaatbaar is.155
2.7.1.4. Staatssteun
Staatssteun is onverenigbaar met de interne markt, voor zover de volgende criteria vervuld zijn:
- De steun wordt verleend aan een onderneming die een economische activiteit verricht.
- De steun bestaat uit een maatregel van de Staat of wordt desgevallend met staatsmiddelen
bekostigd.
- De steun vervalst de mededinging door het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig te
beïnvloeden
- De staatsmiddelen verschaffen de begunstigde een economisch voordeel
- De steun is selectief: het geldt slechts voor één of enkele ondernemingen, of voor een specifieke
regio of sector156
Wanneer een PPS-project gerealiseerd wordt met behulp van staatssteun, zal ook dit project de dans
niet ontspringen en onderworpen worden aan een meldingsplicht. De Europese Commissie
onderzoekt dienaangaande of de steunmaatregel niet bij één van de uitzonderingen die voorzien zijn
in lid 2 en 3 van artikel 107 VWEU onder te brengen is.
De Europese Commissie zal geneigd zijn om tot goedkeuring over te gaan wanneer het market
economy investor principle (MEIP) speelt: een overheidsinvestering voldoet aan de voorwaarden die
ook voor een private investeerder aanvaardbaar zouden zijn.157 Andere richtsnoeren om te voldoen
aan de voorwaarden waaronder staatssteun mag worden verleend, zijn terug te vinden in de
goedkeuring van de publiek-private samenwerking voor de luchthaven in Antwerpen. De kans op
verenigbaarheid is groter wanneer een project een geringe weerslag heeft op de handel en de
mededinging. Tot slot is het doorslaggevend dat de omvang van de publieke bijdrage tot een
155 Art. IV.7, § 1 en IV.9, § 1 Wetboek Economisch Recht 28 februari 2013, BS 29 maart 2013. 156 Art. 107, lid 1 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie van 25 maart 1957, BS 25 december
1957. 157 B. SLOCOCK, “The Market Economy Investor Principle”, Competition Policy Newsletter 2002, (23) 23.
49
minimum beperkt wordt en de keuze van de private partner bepaald wordt via een open en niet-
discriminerende procedure.158
2.7.2. Besluit
Hoewel ‘durf denken!’ het motto moet zijn bij het plannen van het toekomstige PPS-gebeuren, is het
aangewezen om daarbij aan bepaalde vuistregels van de hierboven beschreven wetgeving inzake
overheidsopdrachten en mededinging vast te houden. Zo kan het gehele concept enkel slagen
wanneer toonaangevende beginselen zoals het concurrentiebeginsel (door voldoende ruimte te laten
om innovatieve ideeën en initiatieven op touw te zetten), het gelijkheidsbeginsel (zo zijn
overheidsopdrachten gesloten met miskenning van de mededinging en van de gelijke behandeling
van de inschrijvers, absoluut nietig159), de transparantievereiste en de motiveringsplicht (door
duidelijk te maken welke criteria beslissend zijn bij de beoordeling van de offerte) te allen tijde
gerespecteerd worden.160 De bestaande, inmiddels in zwang zijnde overheidsopdrachtenwetgeving
biedt als gevestigde waarde een waarborg voor het tot stand komen van een duurzame en doordachte
regelgeving.
Het motto ‘durf denken!’ dient echter ook ter harte genomen te worden. Bij gebrek aan een
structureel kader, kan naar de toekomst toe gewag gemaakt worden van een vaste
coördinatiestructuur waarbinnen PPS-verbanden inzake veiligheid tot stand komen. Momenteel
beschikken we over het Vlaams Kenniscentrum PPS en de Participatiemaatschappij Vlaanderen (zie
supra). Geen van beide heeft zich echter specifiek toegespitst op veiligheid. Daarnaast is het de
minister van Binnenlandse Zaken die uitvoering geeft aan de wet private veiligheid. Hij laat zich
daartoe bijstaan door een vertegenwoordiger van de Beroepsvereniging voor
Bewakingsondernemingen (BVBO). Dit bestaande, voornamelijk wettelijk kader dient meer
diepgang te krijgen en zodoende te evolueren naar een waar overlegplatform met als zwaartepunten
informatiedoorstroming en het ontwikkelen van PPS-financieringstechnieken op basis waarvan men
158 X, (2005), European Commission approves public-privatecooperation for Antwerp Airport (press release), European
Commission, via http://europa.eu/rapid/press-release_IP-05-453_en.htm (consultatie 26 april 2018, 12h21). 159 Antwerpen 6 december 2017, RW 2017-2018. 160 X, 17 februari 2009, Publiek-private samenwerking, VVSG, via
http://www.vvsg.be/Werking_Organisatie/samenwerking/Pages/Publiek-private_samenwerking.aspx (consultatie 26
april 2018).
50
ad hoc beroep kan doen op een samenwerkingsverband. In de nieuwe wet private veiligheid is reeds
sprake van de oprichting van een Adviesraad Private Veiligheid met daarin zetelend alle betrokken
overheden, sectoren en politiediensten (zie infra).161 Een dergelijk kader, waarbinnen naar een vaste
PPS-structuur gestreefd kan worden, zal voor een eenduidige aanwending van het
mededingingsrecht zorgen, hetgeen op haar beurt de naleving en het toezicht dienaangaande
faciliteert.
161 Art. 256-261 Wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de bijzondere en de private veiligheid, BS 31 oktober 2017.
51
3. Bevoegdheden
3.1. De politiefunctie
3.1.1. De politie… Uw vriend!
Ze zijn pertinent aanwezig in het huidige straatbeeld, ze zijn de reden waarom de verkoopcijfers van
fietslichtjes de afgelopen twee jaar fenomenaal de hoogte in gegaan zijn en er is geen mens die “de
politie” niet schalks aanvult door “uw vriend!”. Maar die alom bekende politie… Wat doet die nu
precies? Wat houdt de politiefunctie precies in? Het antwoord op deze vraag is niet eenduidig.
Een globaal, maar beduidend antwoord op deze vraag vinden we terug in artikel 1 WPA dat stelt dat
de politiediensten, bij het invullen van hun opdrachten van bestuurlijke of gerechtelijke politie,
instaan voor het behoud van de veiligheid, het beschermen van de individuele rechten en vrijheden
en de democratische ontwikkeling van de maatschappij. Indien nodig hebben de politiediensten
hiertoe het monopolie van het wettelijk geweld als stok achter de deur.
Nu is de opdracht van de politie geen statisch gegeven. In deze afdeling wordt een zo volledig
mogelijk inzicht geboden in de taken die de publieke veiligheidssector, de reguliere politiediensten,
vandaag de dag op zich neemt.
De bepaling ‘vandaag de dag’ dient met klem benadrukt te worden omdat het takenpakket van de
politie niet los gezien kan worden van de evolutie in de maatschappelijke normen en waarden. De
criminele politiek is immers altijd een afgeleide van het sociaaleconomische beleid. De focus bij de
manier waarop politietaken worden ingevuld moet op maat van de samenleving en haar grillen
gelegd en verlegd worden.
De invulling van de politieopdracht wordt tevens mede bepaald door de invulling die door de
verschillende zones aan het zonaal veiligheidsplan gegeven wordt.162 Artikel 36 WPG schrijft voor
dat een zonaal veiligheidsplan de prioritaire opdrachten en doelstellingen, ook deze die eigen zijn
aan een specifieke gemeente van de zone, en de wijze waarop deze gerealiseerd zullen worden,
bepaalt. Ook inzake technische vraagstukken, waaronder de capaciteit van de lokale politie die
162 M. COOLS en K. VERBEIREN, Politie en Privébewaking. Samen Sterk, Brussel, Politeia, 2004, 86.
52
bestemd is voor de uitvoering van de opdrachten van gerechtelijke en bestuurlijke politie opdat deze
opdrachten te allen tijde kunnen worden uitgevoerd en de bijdrage van de lokale politie in de
uitvoering van federale aard, wordt uitsluitsel gegeven in het zonaal veiligheidsplan.163 Het zonaal
veiligheidsplan wordt ingevuld door de zonale veiligheidsraad en is aan de zege van onder meer de
burgemeester en de procureur des Konings onderworpen.
3.1.2. De basispolitiezorg
Ondanks de diversiteit die door de twee hierboven beschreven factoren gecreëerd wordt, vertoont
het politiewerk toch een zekere analogie. De rode draad doorheen het politiewerk wordt gestipuleerd
door de basisfunctionaliteiten. Basisfunctionaliteiten zijn transversale of dienstoverschrijdende
activiteiten. Van agent tot hoofdcommissaris, iedereen werkt rond deze 7 centrale thema’s die sterk
bepalend zijn voor de concrete organisatie van de politiezones en haar diensten teneinde een
gelijkwaardige minimale dienstverlening aan de bevolking te verzekeren.164 De basispolitiezorg
wordt geregeld in het Koninklijk Besluit van 17 september 2001 tot vaststelling van de organisatie-
en werkingsnormen van de lokale politie met het oog op het waarborgen van een minimale
gelijkwaardige dienstverlening aan de bevolking. De Ministeriële Omzendbrief PLP10 d.d. 9
oktober 2001 inzake de organisatie- en werkingsnormen van de lokale politie met het oog op het
waarborgen van een minimale en gelijkwaardige dienstverlening aan de bevolking, vult aan met
onder meer de minimale werkingsnormen. De zeven huidige basisfunctionaliteiten zijn:
wijkwerking, onthaal, interventie, politionele slachtofferbejegening, lokale opsporing en lokaal
onderzoek, handhaving van de openbare orde en sinds 16 oktober 2009 wordt dit rijtje vervolledigd
door basisfunctionaliteit verkeer.
3.1.2.1. Wijkwerking
Wijkwerking garandeert de nauwe band met de burgers in het streven naar een vertrouwensrelatie
met de bevolking: met zichtbaarheid en aanspreekbaarheid als sleutelbegrippen fungeert
wijkwerking als hoeksteen van de gemeenschapsgerichte politie. Concreet wordt aan deze functie
163 Art. 35 wet 7 december 1998 tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst, gestructureerd op twee niveaus, BS 5
januari 1999. 164 Min. Omz. PLP 10 17 september 2001 inzake de organisatie- en werkingsnormen van de lokale politie met het oog op
het waarborgen van een minimale gelijkwaardige dienstverlening aan de bevolking, BS 12 oktober 2001; M. SNELS,
“Spanningen tussen de praktijk en de verwachtingen op de politionele werkvloer” in I. VERWEE, E. HENDRICKX en
F. VLEK, Wat doet de politie? Antwerpen, Maklu, 2009, (131) 135.
53
gestalte gegeven door minstens één wijkinspecteur of door een wijkzorgteam waarbinnen eveneens
een wijkinspecteur ressorteert. Als vertrouwd gezicht staan zij in voor het verzamelen van nuttige
inlichtingen over de bijzonderheden en problemen eigen aan de wijk, het bemiddelen bij geschillen,
het uitoefenen van een algemeen toezicht en tal van andere taken die eigen zijn aan de wijk.165
3.1.2.2. Onthaal
Wanneer een burger zich fysiek aanmeldt, dan wel schriftelijk of telefonisch contact opneemt met de
politiedienst, moet hij te woord gestaan worden. Hierbij kan per direct de nodige informatie
verstrekt worden of de burger doorverwezen worden naar de adequate dienst.166 Denk ook aan het
beantwoorden van telefoons, het afleveren van attesten en administratieve documenten van
politionele aard, het opnemen van klachten en aangiften, het verzekeren van de radiocommunicatie
met mensen op het terrein… 167 Het zwaartepunt van deze basisfunctionaliteit ligt in de
toegankelijkheid van de politiedienst: een politiedienst moet te allen tijde bereikbaar zijn in tijd en
ruimte. In de praktijk zien we dat een fysieke aanwezigheid 24 uur op 24 uur en dit het ganse jaar
door, niet haalbaar is voor sommige korpsen. Als minimale norm wordt 12 uur per dag voor het
hoofdcommissariaat toegelaten.168 Het belang van deze cijfers kan echter niet tippen aan het belang
van de kwaliteit die deze onthaalfunctie dient te bieden. Contactvaardigheid en een bijpassende stijl,
een adequaat voorkomen en ingesteldheid zijn essentieel voor elke politieambtenaar in zijn streven
naar een kwalitatief onthaal.
3.1.2.3. Interventie
Wanneer een burger het noodnummer 101 belt, komt hij terecht bij de interventiedienst. De
interventiedienst is de grootste afdeling van het korps en haar taak bestaat erin om binnen een
passende termijn een antwoord te bieden op elke oproep waarbij een politionele interventie ter
165 X, (2018), Wijkwerking, Politiezorg, via http://www.lokalepolitie.be/5365/wijkwerking.html
(consultatie 5 april 2018). 166 Art. 3 KB 17 december 2001 inzake de organisatie- en werkingsnormen van de lokale politie met het oog op het
waarborgen van een minimale gelijkwaardige dienstverlening aan de bevolking, BS 12 oktober 2001. 167 B. DE RUYVER, “De basisfunctionaliteiten van de lokale politie doorgelicht”, in I. VERWEE, E. HENDRICKX en
F. VLEK, Wat doet de politie?, Antwerpen, Maklu, 2009, (67) 74-75. 168 Zonaal veiligheidsplan 2014-2017, Politiezone Wetteren – Laarne – Wichelen, De beleidslijnen van de
basisfunctionaliteit ‘onthaal’.
54
plaatse noodzakelijk is.169 Om aan de vereiste van deze passende termijn te voldoen is het absoluut
noodzakelijk dat er minstens één permanente ploeg wordt ingezet op interventie. Deze permanente
ploeg wordt gedurende minimaal 84 uur per week bijgestaan door een bijkomende ploeg. Hoewel
interventieploegen zowel dringende170 als niet-dringende interventies uitvoeren, worden ze
maximaal vrijgehouden voor dringende gevallen.171 Interventies met een niet-dringend karakter
kunnen immers in het kader van wijkwerking afgehandeld worden.172
3.1.2.4. Politionele slachtofferbejegening
De grondslag voor slachtofferbejegening ligt vervat in artikel 46 WPA, dat voorschrijft dat
politiediensten personen die hulp of bijstand vragen in contact moeten brengen met gespecialiseerde
diensten. Zo wordt er bijstand verleend aan slachtoffers van misdrijven, zelfdodingen,
verkeersslachtoffers, maar ook aan ‘personen in nood’, die zodoende doorverwezen kunnen worden
naar de gepaste hulpverleningsinstantie. Niettegenstaande het feit dat elk politiekorps moet
beschikken over een gespecialiseerde medewerker die als taak heeft om collega’s bij te staan173,
beschikt een politiezone over vrijheid wat de invulling van deze basisfunctionaliteit betreft.
Enerzijds kan er bijvoorbeeld voor geopteerd worden om de slachtofferbejegening uitsluitend over
te laten aan personen die hiervoor een specifieke opleiding genoten hebben. Anderzijds maakt
slachtofferbejegening deel uit van het takenpakket van elke politieambtenaar. Mits het besteden van
de nodige aandacht aan het overdragen van informatie aan het slachtoffer kan een loutere
aanwezigheid, oppervlakkige fouille of goed gesprek tussen een politieambtenaar en burger
ruimschoots volstaan om aan deze taak te voldoen.174
169 Art. 4 Min. Omz. PLP 10 17 september 2001 inzake de organisatie- en werkingsnormen van de lokale politie met het
oog op het waarborgen van een minimale gelijkwaardige dienstverlening aan de bevolking, BS 12 oktober 2001. 170 Een dringende interventie is een interventie waarbij vaststelling ter plaatse noodzakelijk is. 171 Politie Dendermonde (z.d.), Basisfunctionaliteiten, Interventie, via http://www.lokalepolitie.be/5443/over-ons/onze-
politiezone/basisfunctionaliteiten (consultatie 5 april 2018). 172 Min. Omz. PLP 10 17 september 2001 inzake de organisatie- en werkingsnormen van de lokale politie met het oog
op het waarborgen van een minimale gelijkwaardige dienstverlening aan de bevolking, BS 12 oktober 2001. 173 Afdeling ll, 4°, Min. Omz. PLP 10 17 september 2001 inzake de organisatie- en werkingsnormen van de lokale
politie met het oog op het waarborgen van een minimale gelijkwaardige dienstverlening aan de bevolking, BS 12
oktober 2001. 174 D. VAN DUFFEL, “De ondraaglijke lichtheid van basisfunctionaliteiten? Over begripsverwarring en meetproblemen
in Belgisch politieland” in I. VERWEE, E. HENDRICKX en F. VLEK, Wat doet de politie?, Antwerpen, Maklu, 2009,
(105) 109-110.
55
3.1.2.5. Lokale opsporing en lokaal onderzoek
De lokale recherche staat in voor zowel de eenvoudige als de complexe gerechtelijke onderzoeken.
Er wordt overgegaan tot actie in drie gevallen: naar aanleiding van de opdrachten van de
gerechtelijke overheid, naar aanleiding van vaststellingen door de dienst interventie of naar
aanleiding van ontvangen informatie. De omvangrijke politiezones zijn ertoe gehouden om tien
percent van het effectief van hun operationeel kader hiertoe te bestemmen. De politiezones met
minder capaciteit dienen slechts zeven percent van het effectief af te staan.175
3.1.2.6. Handhaving van de openbare orde
De functie handhaving van de openbare orde bestaat in het vrijwaren en het herstellen van de
openbare rust, de openbare veiligheid en de openbare gezondheid in het kader van zowel groot- als
kleinschalige evenementen. Incidenten met betrekking tot openbare overlast vallen daarentegen
buiten de bevoegdheid van de politie. Sinds de GAS-wetgeving van kracht gegaan is in 2002,
worden dergelijke incidenten voortaan bestuurlijk gehandhaafd. De politiezones moeten te allen
tijde één officier van de bestuurlijke politie ter beschikking stellen. Daarenboven moet een
politiezone in geval van een gepland evenement onmiddellijk 12 procent van haar totale capaciteit
kunnen vrijmaken. Wat ongeplande evenementen betreft, beschikt een politiezone over 24 uur om
capaciteit vrij te maken. 176
3.1.2.7. Verkeer
Op 16 oktober 2009 werden de oorspronkelijke zes basisfunctionaliteiten aangevuld met een nieuwe
categorie, namelijk ‘verkeer’. Sindsdien behoort alles wat onder de noemer verkeer valt tot de
openbare orde. Verkeer was echter geen nieuwe prioriteit, zo vertelt Bart Van Cleuvenbergen in zijn
interview over de zevende basisfunctionaliteit dat in de zonale veiligheidsplannen van het merendeel
van de politiezones verkeer al sinds 2002 bovenaan het lijstje staat. Sterker nog, het merendeel van
de politiezones had reeds voor 16 oktober 2009 een verkeersdienst of verkeerscel ingevoerd.177
175 Art. 6 KB 17 september 2001 tot vaststelling van de organisatie- en werkingsnormen van de lokale politie teneinde
een gelijkwaardige minimale dienstverlening aan de bevolking te verzekeren, BS 12 oktober 2001. 176 Min. Omz. PLP 10 17 september 2001 inzake de organisatie- en werkingsnormen van de lokale politie met het oog
op het waarborgen van een minimale gelijkwaardige dienstverlening aan de bevolking, BS 12 oktober 2001. 177 X, (2011), INTERVIEW MET BART VAN CLEUVENBERGEN OVER DE 7E BASISFUNCTIONALITEIT,
Mobiliteitsbrief 128, via http://www.mobielvlaanderen.be/overheden/artikel.php?nav=10&mbnr=128&id=1177
(consultatie 5 april 2018).
56
Onder de noemer verkeer vallen alle maatregelen betreffende verkeershandhaving, verkeersregeling
bij verstoring, het vaststellen van verkeersongevallen en het adviseren over mobiliseren en over
mobiliteit en verkeersveiligheid.178
3.1.2.8. Verhoudingsgewijs
Het feit dat een bepaald terrein als basisfunctionaliteit gekwalificeerd wordt, impliceert dat eenieder
die werkzaam is binnen het politieapparaat geacht wordt om de doelstellingen die inzake deze
terreinen vooropgesteld worden, waar te maken. De Ministeriële Omzendbrief PLP10 voorziet in een
bijkomende waarborg door minimale werkingsnormen in te voeren en zo te garanderen dat elke
politiezone verplicht is om een bepaalde capaciteit in te zetten op de basisfunctionaliteiten. Hoe de
capaciteitsverdeling tussen de verschillende functionaliteiten zich precies verhoudt en waar het
zwaartepunt dienaangaande ligt, wordt ter illustratie weergegeven door de volgende tabel die een
inzicht biedt in de gemeten capaciteit en de gebruikte relatie voor de zeven basisfuncties:
Functie % capaciteit Relatie
Wijkwerking 28,33 Bevolking per gemeente
Onthaal 9,66 Openingsuren per gemeente
Interventie 17,65 Gedispatchte gebeurtenissen
Slachtofferbejegening 1,84 Woonplaats slachtoffers
Recherche 12,41 Plaats delict op 5 misdrijven
Openbare orde 11,73 Evenementen per gemeente
Verkeer 18,38 Factor verkeer179
178 Art. 7bis KB 17 september 2001 tot vaststelling van de organisatie- en werkingsnormen van de lokale politie teneinde
een gelijkwaardige minimale dienstverlening aan de bevolking te verzekeren, BS 12 oktober 2001. 179 C. DRIESKENS, “Capaciteitsmeting bij de politie, een getuigenis uit de praktijk” in I. VERWEE, E. HENDRICKX
en F. VLEK, Wat doet de politie?, Antwerpen, Maklu, 2009, (177) 193.
57
3.2. Bevoegdheden private veiligheid
3.2.1. Algemeen
Het optreden van bewakingsagenten heeft een preventief karakter. Het geweldsmonopolie dat
voorbehouden is aan de overheid blijft het uitgangspunt. Een uitzondering op dit principe is slechts
mogelijk voor zover uitdrukkelijk voorzien in de wet (zie infra). In dezen dient echter ook het
retentierecht en het recht op wettige zelfverdediging in hoofde van elke burger in aanmerking
genomen te worden.180 De wet onderscheidt enerzijds activiteiten van toezicht op personen met een
minder rechtstreekse impact op de burger en anderzijds activiteiten die worden uitgeoefend in de
voor het publiek toegankelijke plaatsen en andere evenementen. Ook toegangscontroles behoren tot
de bevoegdheidswaaier van private veiligheidsactoren. Een toegangscontrole door een private
veiligheidsactor is uitsluitend mogelijk bij personen van hetzelfde geslacht die zich vrijwillig aan
deze controle onderwerpen. Tevens blijft een dergelijke toegangscontrole beperkt tot een
oppervlakkige betasting.181
3.2.2. Uitsluitingen
Activiteiten van toezicht op de openbare weg en gerechtelijke bevoegdheden vallen principieel
buiten de bevoegdheid van actoren van de private veiligheid. Uitzonderingen zijn slechts mogelijk
in specifiek omschreven situaties.182
Zo is het voor bewakingsagenten verboden om bij het verrichten van vaststellingen getuigen of
verantwoordelijken op te sporen, de identiteit te controleren of personen te verhoren.183 Uit het
arrest van het Hof van Cassatie de dato 4 maart 2011, blijkt echter dat een private onderneming die
in opdracht van de overheid parkeerovertredingen vaststelt en niet-betaalde retributies int, wel
degelijk gegevens mag vragen aan de opdrachtgevende overheid met betrekking tot de identiteit van
de schuldenaar van de retributie.184
180 Omz.Vl. 24 augustus 2005 betreffende de private veiligheid rond gebouwen van internationale instellingen en rond
diplomatieke gebouwen, via https://centredecrise.be/sites/default/files/2005-08-24_oop39_nl.pdf (consultatie 27 februari
208). 181 Wetsontwerp tot regeling van de private en bijzondere veiligheid, Parl.St Kamer 2016-17, nr. 2388/001, 6-7. 182 Ibid. 183 Art. 128 wet 2 oktober 2017 tot regeling van de bijzondere en de private veiligheid, BS 31 oktober 2017. 184 Cass. 4 maart 2011, RW 2012-13, 1.
58
3.2.3. Soorten bevoegdheden
De wet op de private veiligheid voorziet in drie categorieën bevoegdheden: algemene of generieke
bevoegdheden, situationele bevoegdheden en activiteitsgebonden bevoegdheden. Voor iedere
categorie gelden specifieke regels en voorwaarden.185
3.2.3.1. De algemene of de generieke bevoegdheden
Een bewakingsagent kan algemene of generieke bevoegdheden steeds uitoefenen, ongeacht de
omstandigheden. Bij het uitoefenen van bewakingsactiviteiten dragen bewakingsagenten een
uniform. Dergelijke uniformen moeten aan een aantal criteria voldoen. Zo mag het uniform geen
aanleiding geven tot verwarring met de actoren uit de publieke sector. Daarnaast blijft het
kleurenpallet beperkt tot uitsluitend zwart, wit, geel of rood. Tot slot is op het uniform de naam en
het logo van de vergunde bewakingsonderneming, het vigilisembleem en desgevallend de woorden
‘SECURITY’, ‘SECURITE’ of ‘VEILIGHEID’ zichtbaar. Het doel van het uniform in zijn geheel is
dat de bewakingsagent snel herkenbaar is en dat de noodzakelijke uitstraling in hoofde van de
bewakingsagent in de hand wordt gewerkt.186
De bewakingsagent is steeds voorzien van een identificatiekaart. Hij moet immers te allen tijde
zichtbaar identificeerbaar zijn. Het belang van dergelijke identificatiekaart is vierledig: voor de
bewakingsagent is het mogelijk om met een geldige kaart te bewijzen dat hij zijn bewakingsfunctie
wettelijk mag uitoefenen. Controle-instanties kunnen de bewakingsagent bij een controle op hun
beurt vragen om zijn kaart af te geven. Voor klanten van een bewakingsonderneming is het
noodzakelijk dat ze de mogelijkheid hebben om de bewakingsagent te identificeren alvorens hij een
beveiligde zone betreedt of waarden ophaalt. Tot slot weet de burger aan de hand van de
identificatiekaart tot welke instantie hij zich kan wenden om eventuele klachten betreffende de
bewakingsagent te uiten.187 Dit laatste element inzake de identificatiekaart komt de laatste jaren in
185 X, (2017), Private veiligheid: de nieuwe wet in opmaak, Veiligheid en Preventie, via www.besafe.be/in-de-
kijker/private-veiligheid-de-nieuwe-wet-opmaak (consultatie 27 februari 2018). 186 Art. 95 wet 2 oktober 2017 tot regeling van de bijzondere en de private veiligheid, BS 31 oktober 2017; X, (z.d.), via
FAQ nieuwe wet Private Veiligheid, Veiligheid en Preventie, via https://www.besafe.be/faq-nieuwe-wet-private-
veiligheid#hoekanikeenbewakingsagentherkennen (consultatie 27 februari 2018). 187 X, (2008), De identificatiekaart voor bewakingsagenten, Veiligheid en Preventie, via
https://vigilis.ibz.be/upload/documents/idkaart-bewakingsagenten_2008-09.pdf (consultatie 31 maart 2018).
59
toenemende mate aan bod: uit een rapport van de dienst Controle Private Veiligheid van
Binnenlandse Zaken blijkt dat het aantal processen verbaal tegen bewakingsagenten de laatste drie
jaar met ruim 40 procent is toegenomen. Het toeval wil dat het merendeel van deze processen
verbaal, naast de inbreuken op de gedragscode bij de zogenaamde ‘lichte fouille’, te wijten is aan
het feit dat bewakingsagenten bij het uitoefenen van hun taken niet voorzien zijn van een
identificatiekaart.188
Gewoonlijk oefent een bewakingsagent zijn taken niet alleen uit. De personen die de werkelijke
leiding hebben, kiezen bij het aanwenden van middelen en het uitoefenen van bevoegdheden voor
wat op het vlak van veiligheid toereikend en ter zake dienend is, zonder dat dit als overmatig wordt
ervaren ten opzichte van de persoonlijke levenssfeer van de personen en zonder dat het verder gaat
dan wat overeengekomen is met de opdrachtgever en met de uitbaters die actief zijn op de bewaakte
plaats.189 Een leidinggevende zal dus het noodzakelijke veiligheidsniveau nastreven, zonder daarbij
evenwel overmatig aanwezig te zijn ten aanzien van de burger.
Wanneer de bewakingsagent wordt opgevolgd door een onderneming of dienst die noodroepen
ontvangt, verwerkt en bijstand verleent, is het voor bepaalde bewakingsactiviteiten echter wel
mogelijk om door een bewakingsagent alleen te worden uitgeoefend. 190
De generieke bevoegdheden zijn de volgende:
Toegangscontrole van personen en bij niet publiek toegankelijke plaatsen van voertuigen
Identiteitscontroles bij alle niet voor het publiek toegankelijke plaatsen
Bewaking van de veiligheidsperimeter bij noodsituaties
Bewaking op de openbare weg in gelimiteerde gevallen
3.2.3.2. De activiteitsgebonden bevoegdheden
De activiteitsgebonden bevoegdheden en verplichtingen omvatten bevoegdheden waarover een
bewakingsagent enkel beschikt bij de uitoefening van welbepaalde bewakingsactiviteiten.191
188 Y. VERBERCKMOES, “Niet iedereen mag rommelen in uw tas: bewakingsagenten bijna de helft meer in de fout”,
De Morgen 5 maart 2018. 189 Art. 96 Wet 2 oktober 2017 tot regeling van de bijzondere en de private veiligheid, BS 31 oktober 2017. 190 Art. 100, ibid.
60
De activiteitsgebonden bevoegdheden zijn de volgende:
Winkelinspectie (het interpelleren van klanten die van diefstal worden verdacht)
Verkeersbegeleiding (de bewakingsagent heeft op dat moment ook de bevoegdheden als
signaalgever)
Beveiligd vervoer (gebruik van ontwaardingssystemen)
Uitgaansmilieu (de activiteiten aan de in- of uitgang gebeuren in het gezichtsveld van camera’s,
behalve in occasionele dansgelegenheden)
3.2.3.3. De situationele bevoegdheden
In bepaalde situaties is er in functie van het waarborgen van de veiligheid nood aan bevoegdheden
bijkomend aan de generieke en de activiteitsgebonden bevoegdheden. De wet private veiligheid
reikt enkele voorbeelden aan: zo beschikken bewakingsagenten over situationele bevoegdheden in
nucleaire centra, luchthavens, internationale stations, havens, militaire domeinen en
Sevesobedrijven. De wet laat de mogelijkheid aan de Koning om bij K.B. aanvullingen te doen op
de plaatsen die reeds in de wettekst zijn opgenomen. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen
plaatsen die door hun aard aan een bijzonder veiligheidsrisico onderhevig zijn en plaatsen waar door
een situatie, los van de plaats an sich, er om veiligheidsredenen tijdelijk bijkomende
bewakingsbevoegdheden noodzakelijk zijn.192
De situationele bevoegdheden zijn de volgende:
Bewakingsagenten kunnen hun activiteiten gewapend uitoefenen op militaire basissen, bij
internationale instellingen en bij ambassades
Bij de toegangscontrole tot plaatsen vervat in de door de wet omschreven voorbeelden
(zie supra) kunnen bewakingsagenten eveneens bagage en voertuigen controleren
Bewakingsagenten kunnen toezicht uitoefenen door middel van mobiele
bewakingscamera’s
191 X, (z.d.), FAQ nieuwe wet Private Veiligheid,Veiligheid en Preventie, via https://www.besafe.be/faq-nieuwe-wet-
private-veiligheid#hoekanikeenbewakingsagentherkennen (consultatie 27 februari 2018). 192 Art. 138 wet 2 oktober 2017 tot regeling van de bijzondere en de private veiligheid, BS 31 oktober 2017.
61
Bewakingsagenten kunnen, op plaatsen waar wapens, explosieven, nucleaire materialen
of andere door de Koning bepaalde goederen bewaard worden een uitgangscontrole doen
Bewakingsagenten kunnen op nucleaire sites of in havens worden ingezet om via
detectiemiddelen na te gaan of er zich onbevoegden verborgen houden in of aan
voertuigen
3.2.3.4. Schematisch
193
3.2.4. Bewaking in verschillende vormen
Het toepassingsgebied uit de ‘wet Tobback’ dat acht bewakingsactiviteiten omvat, wordt door de
nieuwe wet op de bijzondere en de private veiligheid uitgebreid naar dertien bewakingsactiviteiten.
Wat de ‘oude’ bewakingsactiviteiten betreft, blijven er zeven behouden: vaststelling van materiële
feiten, begeleiding van groepen personen in het verkeer, beheer van alarmcentrales, bescherming
van personen, beveiligd vervoer en gelinkte activiteiten, goederenbewaking en persoonscontrole. De
goederenbewaking wordt opgedeeld in statische en mobiele bewaking of interventie na alarm.
Persoonscontrole wordt op zijn beurt opgedeeld in winkelinspectie, evenementenbewaking,
bewaking uitgaansmilieu en andere persoonscontrole.
De ‘nieuwe’ bewakingsactiviteiten zijn sweepings en de bediening van technische middelen.194
193 X, (2017), Wet tot regeling van de private en bijzondere veiligheid, Securitas, via
https://static.comeos.be/PPT_Bewakingswet.pdf (consultatie 10 mei 2018). 194 L. LEMMENS, “Nieuwe basiswet private en bijzondere veiligheid van kracht”, DJK 2017, nr. 358, 6.
Generieke bevoegdheden
• Elke bewakingsactiviteit, ongeacht de omstandigheden
Activiteitsgebonden bevoegdheden
• Nieuw
• Bij de uitoefening van specifieke bewakingsactiviteiten
Situationele bevoegdheden
• Nieuw
• In bepaalde situaties
• Op bepaalde locaties
62
De minister van Binnenlandse Zaken bepaalt de nadere regels betreffende de vereisten, het model en
het gebruik van dit uniform en het embleem. Het uniform mag geen aanleiding geven tot verwarring
met die welke agenten van de openbare macht dragen.
3.2.5. Vergunningsvereiste
3.2.5.1. Algemeen
Hoofdstuk 3 van de wet private veiligheid is gewijd aan de vergunning. Een vergunning, verkregen
van de minister van Binnenlandse Zaken (en bij ontstentenis van de minister van Justitie), is immers
een absolute vereiste opdat een entiteit de diensten van een onderneming of van een interne dienst
mag aanbieden. Deze vergunningsvereiste werkt ook in de omgekeerde richting: het is voor eenieder
verboden gebruik te maken van een niet-vergunde onderneming.195
In eerdere arresten van het Hof van Justitie werd reeds afgetast of deze vergunning al dan niet in het
vaarwater komt van het recht op vrij verkeer van diensten, gewaarborgd door artikel 56 tot 62
VWEU, aangezien er een voorwaarde verbonden wordt aan de uitoefening van het vrij verkeer van
diensten. In haar arrest van 30 november 2015 oordeelt het Hof echter dat deze beperking van het
vrij verkeer gerechtvaardigd wordt door het algemeen belang. Het algemeen belang komt immers in
het gedrang wanneer het vooropgestelde niveau van bescherming niet afdoende verzekerd is door de
regelgeving van de lidstaat van vestiging van de dienstverlener. 196
3.2.5.2. Bewakingsondernemingen
Bewakingsondernemingen dienen verder ook rekening te houden het specialiteitsbeginsel, dat het
uitsluitend uitoefenen van activiteiten waarvoor er een expliciete ministeriële vergunning verkregen
is, gebiedt. Samen genomen met de vergunningsvereiste leidt het specialiteitsbeginsel ertoe dat:
ze enkel bewakingsactiviteiten mogen uitoefenen
195 Art. 16-18 Wet 2 oktober 2017 tot regeling van de bijzondere en de private veiligheid, BS 31 oktober 2017. 196 HvJ 26 januari 2006, nr. C-514/03, ECLI:EU:C:2006:63.
63
ze enkel bewakingsactiviteiten mogen uitoefenen waarvoor ze een vergunning gekregen
hebben van de Minister van Binnenlandse Zaken.197
De ratio legis van het specialiteitsbeginsel ligt in veiligheidsredenen en redenen van
beroepsbekwaamheid. Het zou immers onverantwoord zijn dat een onervaren of onbekwame
onderneming risicovolle activiteiten uitoefent.198
Het specialiteitsbeginsel valt echter een inschikkelijke toepassing ten deel. Bepaalde activiteiten,
hoofdzakelijk preventie-en veiligheidsgericht199, worden toch gedoogd voor zover ze gerelateerd
zijn aan de oorspronkelijke bewakingsactiviteit.200
3.3. Vraagstukken
3.3.1. Overheidsmonopolie op het wettelijk geweld
“Opvallend is dat 14,29% van de korpschefs kiest voor PPS bij het gebruik van dwang en hierbij het
wettelijk principe van het geweldsmonopolie verlaat.”201
De politiefunctie is niet langer onlosmakelijk verbonden met de politie. Het monopolie202 op de
veiligheidszorg evenmin.203 De vraag stelt zich of deze lijn doorgetrokken kan worden naar het
geweldsmonopolie van de politie?
197 F. SCHEEMAKER, Basisopleiding bewaking. Recht met bijzondere aandacht voor de verplichtingen van de
bewakingsonderneming, de bevoegdheden en de verantwoordelijkheden van de bewakingsagent, Filip SCHEEMAKER,
Brugge, 2005, 21. 198 H. BERKMOES, “Bewakings- en beveiligingsondernemingen” in X, Post Memorialis. Lexicon strafrecht,
strafvordering en bijzondere wetten, Mechelen, kluwer, 2011, 62. 199 F. SMEETS, (2017), Wet tot regeling van de private en bijzondere veiligheid. Van 8 naar 13 bewakingsactiviteiten,
Securitas Academy, via https://static.comeos.be/PPT_Bewakingswet.pdf (consultatie 12 april 2018). 200 H. BERKMOES, “Bewakings- en beveiligingsondernemingen” in X, Post Memorialis. Lexicon strafrcht,
strafvordering en bijzondere wetten, Mechelen, kluwer, 2011, 62. 201 E. DE PAUW en J. HOSTE, (2017), Publieke en private veiligheid: hand in hand, VVSG, via
http://www.vvsg.be/veiligheid/Documents/2017Lokaal0708%20-
%20Publieke%20en%20private%20veiligheid%20hand%20in%20hand.pdf (consultatie 8 mei 2018 20h42). 202 De term monopolie is bijgevolg niet langer aan de orde. 203 R. VAN STEDEN, M. ROELOFS en M. NALLA, “Burgers over beveiligers. Een kwantitatief onderzoek naar
percepties, verwachtingen en oordelen”, Tijdschrift voor Veiligheid 2009, 8, 4, (3) 6.
64
3.3.1.1. Elk verhaal heeft twee kanten
Krachtens de wet op de private veiligheid blijft het geweldsmonopolie uitsluitend voorbehouden aan
vertegenwoordigers van de overheid met het oog op het garanderen van de rechten en de vrijheden
in een democratische samenleving. Bewakingsagenten kunnen in principe geen enkele vorm van
dwang of geweld uitoefenen.204 Het opzetten van een PPS-verband impliceert echter dat bepaalde
opdrachten, die normaliter tot het takenpakket van de politie behoren, voortaan ook door
bewakingsondernemingen uitgevoerd kunnen worden. Om de goede afloop van die taken te
verzekeren, is het in sommige gevallen opportuun dat ook een bewakingsagent zeggenschap heeft
over enkele dwangmaatregelen. Een samenwerking met betrekking tot een bepaalde taak is immers
niet mogelijk zonder ook te delen in de nodige ondersteunende begeleidingsmaatregelen. Het
ontbreken van verdedigingsmiddelen is niet alleen een vorm van kwetsbaarheid, maar wordt door de
private sector geïnterpreteerd als achterstelling en een gebrek aan erkenning. De politie, die quasi
hetzelfde werk doet en dezelfde risico’s loopt, beschikt immers wel over geweldsbevoegdheden. 205
Hier staat echter tegenover dat een ambassadeur van het geweldsmonopolie niet altijd als een ‘jager’
benaderd moet worden, maar veeleer als ‘slachtoffer’. Een bewakingsagent zal immers vaak
geconfronteerd worden met zowel verbaal als fysiek geweld. Jan Capelle, topman van de
Beroepsvereniging van Bewakingsondernemingen (BVBO) stelt dat de vraag naar gewapende
bewakingsagenten sterk gestegen is sinds de aanslagen van 22 maart. Mensen voelen zich veiliger
met bewapende agenten voor de deur om terroristen buiten te houden. Op die manier maak je van
bewakingsagenten echter een regelrechte schietschijf en wordt afgedaan aan de preventieve rol die
een bewakingsagent in theorie zou moeten innemen.206 Daarnaast zijn politiemensen, die stuk voor
stuk een uitgebreide opleiding in geweldbeheersing genieten, allesbehalve vrij van klachten en
kritiek in verband met geweld.207
204 Wet 2 oktober 2017 tot regeling van de bijzondere en de private veiligheid, BS 31 oktober 2017. 205 J. TERPSTRA, “Particuliere beveiligers als publieke handhavers”, Justitiële Verkenningen 2012, jrg. 38, nr. 8, (35)
46-47. 206 L. BOVÉ, “Al 1.468 bewakingsagenten met wapens”, De Tijd 27 april 2018. 207 E. JADOT, 16 oktober 2012, Hoorzittingen over de overdracht van bepaalde politiediensten aan private
bewakingsfirma’s, Parl. St. Kamer, Doc 53, 2446/001, 52.
65
3.3.1.2. De uitzondering bevestigt de regel
Derhalve worden bewakingsactiviteiten in principe ongewapend uitgeoefend. In afwijking hiervan
zijn er enkele vormen van ‘gewapende bewaking’. Om onder deze uitzondering te vallen is een
bijzondere vergunning van de Minister van Binnenlandse Zaken vereist. Om deze vergunning te
verkrijgen moet een bewakingsonderneming aantonen dat ze activiteiten uitoefent waarvoor het
dragen van een wapen noodzakelijk is om de veiligheid te waarborgen.
Bovendien is de bewakingsagent, zelfs wanneer hij dienaangaande niet was ingelicht, te allen tijde
verantwoordelijk voor de aanwezigheid van een wapen ter plaatse208 en is de wapendracht enkel
mogelijk in geval van wettige verdediging en voor de twee volgende bewakingsactiviteiten:
- statische bewaking en mobiele bewaking voor zover ze plaatsvinden op plaatsen waar er geen
andere personen geacht worden aanwezig te zijn dan bewakingsagenten
- voor de bewakingsactiviteiten ‘beveiligd vervoer’ en ‘bescherming van personen’209
Hoewel deze uitzondering vrij restrictief geformuleerd is, staat de teller van het aantal
bewakingsagenten die momenteel in het bezit is van een geldige vergunning om een wapen te
dragen momenteel op 1.468. Ruim één op de dertien van de 18.885 bewakingsagenten in België
voldoet dus aan de hierboven omschreven criteria.210
3.3.1.3. Schoenmaker, blijf bij je leest
Tot slot kan er met zekerheid gesteld worden dat het geweldsmonopolie nog steeds onder de scepter
van de overheid valt. Een bewakingsagent daarentegen heeft puur formeel geen andere
bevoegdheden dan iedere burger, gezien het feit dat zijn functie onder de noemer van een
uitvoerende toezichtsfunctie valt.211 Er worden uiteenlopende oplossingen vooropgesteld om
tegemoet te komen aan de tegenargumenten. Zo is het bevorderlijk dat bij de selectie van taken die
bestemd zijn voor PPS, bij voorrang die taken in overweging te nemen die minder risicovol zijn en
waar de politie op dat moment niet aan toe komt. Daarnaast bestaat ook de mogelijkheid om koppels
208 Cass. 6 mei 2016, RW 2017-18, 499. 209 X, (z.d.), Private veiligheid. Nieuwe wet private veiligheid: wat u moet weten, VVSG, via
http://www.vvsg.be/veiligheid/Pages/privaat.aspx (consultatie 7 april 2018). 210 L. BOVÉ, “Al 1.468 bewakingsagenten met wapens”, De Tijd 27 april 2018. 211 M. COOLS en S. VAN DER BURGHT, “Opleiding voor bewakingsagenten op weg naar Bologna?”, SECURITE
PRIVEE * PRIVATE VEILIGHEID 2009, nr. 40, (19) 24.
66
te vormen: een team bestaat dan uit een publieke en een private agent. De eerste beschikt over de
nodige verdedigingsmiddelen en kan de ander te allen tijde bescherming bieden. Het is bovendien
ook mogelijk om een bewakingsagent te voorzien van verdedigingsmiddelen die buiten het
geweldcontentieux vallen, zoals bijvoorbeeld een kogelwerende vest. 212
3.3.2. Spreken is zilver, zwijgen is goud
3.3.2.1. Het beroepsgeheim
Het beroepsgeheim is de wettelijke norm op grond waarvan men de verplichting, respectievelijk het
recht heeft om zowel zaken waarvan men enkel krachtens zijn beroep kennis heeft, als stukken die
men krachtens zijn beroep onder zich houdt en die op basis van de bijzondere relatie met de cliënt
worden geacht vertrouwelijk te zijn, geheim te houden. 213 De ratio legis van het beroepsgeheim
voor de politie, zit vervat in de mate van vertrouwelijkheid van de informatie die binnen het
politieapparaat circuleert.
Enerzijds ligt het beroepsgeheim van een politieambtenaar, die uit hoofde van zijn beroep kennis
draagt van geheimen die hem zijn toevertrouwd, vervat in artikel 458 van het Belgische
Strafwetboek, hetgeen luidt als volgt:
“Geneesheren, heelkundigen, officieren van gezondheid, apothekers, vroedvrouwen en alle andere
personen die uit hoofde van hun staat of beroep kennis dragen van geheimen die hun zijn
toevertrouwd, en deze bekendmaken buiten het geval dat zij geroepen worden om in recht of voor
een parlementaire onderzoekscommissie getuigenis af te leggen en buiten het geval dat de wet hen
verplicht die geheimen bekend te maken, worden gestraft met gevangenisstraf van acht dagen tot zes
maanden en met geldboete van honderd euro tot vijfhonderd euro.”
212 J. TERPSTRA, “Particuliere beveiligers als publieke handhavers”, Justitiële Verkenningen 2012, jrg. 38, nr. 8, (35)
46-47. 213 B. ALLEMEERSCH, “Het toepassingsgebied van artikel 458 Strafwetboek. Over het succes van het beroepsgeheim
en het geheim van dat succes”, RW 2003-04, afl. 1, (1) 2.
67
Anderzijds wordt het beroepsgeheim gewaarborgd in allerhande, specifiek op de politie toegespitste
wetgevende stukken, zijnde de wet op de geïntegreerde politie214, de wet houdende de essentiële
elementen van het statuut van de personeelsleden van de politiediensten en houdende diverse andere
bepalingen met betrekking tot de politiediensten215, het koninklijk besluit tot regeling van de
rechtspositie van het personeel van de politiediensten 216 en de deontologie van de politiediensten217.
Opdat er sprake zou zijn van een schending van het beroepsgeheim, moet aan bepaalde voorwaarden
voldaan zijn:
- De politieambtenaar moet het geheim met opzet bekend maken. Geheimen die onopzettelijk of
wegens nalatigheid vrijgegeven worden, geven geen aanleiding tot een schending. Het oogmerk
om schade te berokkenen is echter niet noodzakelijk (het intentionele element).
- De persoon die beticht wordt van een schending van het beroepsgeheim moet een persoon zijn
die door zijn beroep of door zijn staat kennis draagt van geheimen die hem zijn toevertrouwd.
Een politieambtenaar voldoet aan deze vereiste.
- De schending betreft feiten of gegevens die de politieambtenaar werden toevertrouwd binnen het
kader van zijn beroep.
- Het geheim moet effectief openbaar gemaakt worden (het materiële element).218 De
bekendmaking van een beroepsgeheim is niet aan vormvereisten onderworpen en kan bijgevolg
mondeling of schriftelijk, rechtstreeks of onrechtstreeks, publiek of privé gebeuren. 219
Bovendien gelden er enkele uitzonderingen op deze geheimhoudingsplicht:
- In functie van het openbaar belang heeft de procureur des Konings het recht om, mits
instemming van de onderzoeksmagistraat, gegevens betreffende een onderzoek aan de pers te
verstrekken.220
214 Art. 131 wet 7 december 1998 tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst, gestructureerd op twee niveaus, BS
5 januari 1999. 215 Art. 48 wet 26 april 2002 houdende de essentiële elementen van het statuut van de personeelsleden van de
politiediensten en houdende diverse andere bepalingen met betrekking tot de politiediensten, BS 30 april 2002. 216 Art. Lll.lll.1 en lll.lll.2 Koninklijk besluit van 30 maart 2001 tot regeling van de rechtspositie van het personeel van
de politiediensten, BS 31 maart 2001. 217 Art. 33 KB 10 mei 2006 houdende de deontologische code voor politiediensten, BS 10 mei 2006. 218 F. SCHRAM, Spreken of zwijgen? Een wegwijzer voor ambtenaren, Politeia, Brussel, 2012, 115-122. 219 L. HUYBRECHTS, “Beroepsgeheim en de discretieplicht van een politieambtenaar”, Vigilis 2014, nr. 3, (175) 182. 220 Cass. 27 juni 2007, AR P.05.1685.F.
68
- De politiediensten zijn onderheven aan een bestuurlijke meldingsplicht.221
- De politieambtenaar die bij zijn eigen verdediging in rechte gemachtigd is door de procureur-
generaal bij het Hof van Beroep, kan de inzage of het afschrift van de stukken die hij zelf
opgesteld heeft vragen.222
- In geval van een getuigenis in rechte heeft de politieambtenaar het recht om voor de rechter zijn
geheimhoudingsplicht te doorbreken.223
Indien de gedraging van een politieambtenaar voldoet aan de hierboven omschreven vereisten en
niet onder de hierboven beschreven uitzonderingen ressorteert, is er een sprake van een inbreuk op
het beroepsgeheim. Het beroepsgeheim beschermt niet alleen een individueel belang, maar het
behartigt ook het belang van de beroepsgroep en het maatschappelijk belang. Gezien het feit dat het
beroepsgeheim bijgevolg de openbare orde raakt, is er sprake van een misdrijf. De sanctie is dan ook
navenant.
- De strafrechtelijke sanctionering: de schending van het beroepsgeheim is in strijd met artikel 458
van het Belgisch strafwetboek. Bijgevolg is er in dezen strafrechtelijke aansprakelijkheid en kan
de politieambtenaar strafrechtelijk gesanctioneerd worden. Ook de sanctie zelf is terug te vinden
in artikel 458: een schending van het beroepsgeheim kan leiden tot een correctionele
gevangenisstraf van acht dagen tot zes maanden en/of een geldboete van honderd tot vijfhonderd
euro.
- De procedurele sanctionering: het voorwerp van de geheimhoudingsplicht kan in een rechtszaak
uit de debatten geweerd worden of kan aanleiding geven tot nietigheid.
- De tuchtrechtelijke sanctie: de politieambtenaar kan een disciplinaire sanctie oplopen na het
bekendmaken van een beroepsgeheim.
- De arbeidsrechtelijke sanctie: een schending van het beroepsgeheim kan een grondslag vormen
voor het ontslag van de politieambtenaar.
- De burgerrechtelijke sanctionering: degene die het beroepsgeheim schendt, kan gehouden zijn
tot een schadevergoeding op grond van artikel 1382BW.224
221 Art. 5/1-5/3 wet 5 augustus 1992 houdende het politieambt, BS 22 december 1992. 222 L. HUYBRECHTS, “Beroepsgeheim en de discretieplicht van een politieambtenaar”, Vigilis 2014, nr. 3, (175) 191. 223 F. SCHRAM, Spreken of zwijgen? Een wegwijzer voor ambtenaren, Politeia, Brussel, 2012, 118.
69
3.3.2.2. De discretieplicht
De discretieplicht is, in tegenstelling tot het beroepsgeheim, de niet-strafrechtelijk gesanctioneerde
verplichting om bij het uitoefenen van een ambt of functie geen vertrouwelijke gegevens vrij te
geven aan anderen dan diegenen die gerechtigd zijn om er kennis van te nemen.225 Het gaat onder
meer om operatieorders van de bestuurlijke politie en aanhoudingstechnieken in strafzaken. 226 Zo
besliste het Hof van Beroep te Gent dat het tippen van een voorgenomen politiecontrole door een
politieambtenaar, een zuiver materieel feit, niet strafbaar gesteld kon worden wegens een schending
van het beroepsgeheim. De politieambtenaar is in casu wel gehouden tot de deontologische
discretieplicht.227 Hoewel het beroepsgeheim en de discretieplicht beide tot doel hebben om
bepaalde informatie binnen een bepaalde kring te houden, is er een belangrijk onderscheid tussen
beide. Zo biedt artikel 458 van het Strafwetboek geen grondslag aan de discretieplicht. Sterker nog,
de discretieplicht heeft zelfs helemaal geen algemene wettelijke grondslag. Daarnaast slaat het
beroepsgeheim enkel op informatie die geheim is, en heeft de discretieplicht betrekking op alle
informatie waarvan men kennis krijgt. Ten slotte is het erga omnes-karakter van het beroepsgeheim
niet weggelegd voor de discretieplicht. Bijgevolg biedt het zich beroepen op de discretieplicht geen
ontsnappingsroute om zijn medewerking aan de bewijsvoering in rechte te weigeren.228 De
discretieplicht is van toepassing op de politiediensten ingevolge de wet op de geïntegreerde politie229
en zit vervat in de deontologie van de politiediensten230.
224 F. SCHRAM, Spreken of zwijgen? Een wegwijzer voor ambtenaren, Politeia, Brussel, 2012, 117-118; G.L.
BOURDOUX en O. MAZY, “Secret professionnel et police: questions choisies”, REV. DR. PEN. CRIM. 2010, (110)
115. 225 E. ANKAERT en J. PUT, (2007), Advies 'Beroepsgeheim en ambtsgeheim in het onderwijs’, Instituut voor Sociaal
Recht K.U. Leuven, via
https://www.law.kuleuven.be/isr/onderzoekoud/onlinerapportenbijlagen/BG%20en%20vertrouwensleerkrachten.PDF
(consultatie 7 mei 2018, 19h03). 226 L. HUYBRECHTS, “Beroepsgeheim en de discretieplicht van een politieambtenaar”, Vigilis 2014, nr. 3, (175) 177,
190. 227 Gent 8 november 2017, NJW 2018. 228 B. ALLEMEERSCH, “Het toepassingsgebied van artikel 458 Strafwetboek. Over het succes van het beroepsgeheim
en het geheim van dat succes”, RW 2003-04, afl. 1, (1) 2. 229 Art. 131 wet 7 december 1998 tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst, gestructureerd op twee niveaus, BS
5 januari 1999. 230 Art. 34 KB 10 mei 2006 houdende de deontologische code voor politiediensten, BS 10 mei 2006.
70
De discretieplicht beschermt, in tegenstelling tot het beroepsgeheim, voornamelijk het belang van de
onderneming of de dienst waarvoor de politieambtenaar werkt. De discretieplicht en de belangen
waar zij voor staat, raken de openbare orde bijgevolg niet. Daar waar de schending van het
beroepsgeheim tot een strafrechtelijke sanctie leidt, beperkt het niet nakomen van de discretieplicht
zich tot een arbeids- of tuchtrechtelijke sanctie of schadevergoeding.231
3.3.2.3. Ratione personae
Het toepassingsgebied ratione personae van het beroepsgeheim en de discretieplicht schept een
aanzienlijk contrast tussen het statuut van een politieambtenaar en dat van een private actor. Een
politieambtenaar, die ingevolge artikel 131 WGP aan beide rechtsfiguren onderworpen is, loopt
immers het risico op een sanctie die strafrechtelijk is van aard. Een bewakingsagent, op wie
ingevolge artikel 88 van de wet private veiligheid de discretieplicht rust, lijkt bij gebrek aan een
wettelijke grondslag voor toepassing van het beroepsgeheim, vrijgesteld te zijn van dit
strafrechtelijke risico.
3.4. Samenwerking politie en private veiligheid
Is de nieuwe wet private veiligheid de draad van Ariadne die nodig was om publiek en privaat aan
elkaar te breien? Vormen de nieuwe bevoegdheden die ten gevolge van het kerntakendebat aan de
private actoren werden toegekend de ontbrekende puzzelstukken om de publiek-private puzzel
inzake veiligheid compleet te maken? Of heeft de wetgever steken laten vallen?
3.4.1. Het labyrint van de oude wet op de private veiligheid
Volgens geïnterviewde de heer Eddy De Raedt (hoofdcommissaris van de federale politie,
persoonlijke communicatie, 11 april 2018) kwamen PPS-verbanden voorafgaand aan de
inwerkingtreding van de nieuwe wet op de private veiligheid voornamelijk tot stand binnen een
context van trial-and-error: er werden zeer concrete projecten opgestart tussen de politie en de
private veiligheidssector. Naast het verwezenlijken van het project, lag de focus voornamelijk op het
231 E. ANKAERT en J. PUT, (2007), Advies 'Beroepsgeheim en ambtsgeheim in het onderwijs’, Instituut voor Sociaal
Recht K.U. Leuven, via
https://www.law.kuleuven.be/isr/onderzoekoud/onlinerapportenbijlagen/BG%20en%20vertrouwensleerkrachten.PDF
(consultatie 7 mei 2018, 17h14).
71
creëren van vertrouwen binnen het toenmalig wettelijke kader. Vertrouwen is het sleutelwoord bij
(publiek-private) samenwerking. Door vertrouwen staan partners open om over elkaar te leren,
waardoor ze zich sneller met elkaars behoeften, voorkeuren en prioriteiten gaan identificeren.232
Een voorbeeld van een dergelijk soort projecten zijn de full integrated police actions (FIPA’S). Een
FIPA is een grootschalige actie waarbij hoofdzakelijk fenomenen geviseerd worden die zich op het
grondgebied van meerdere politiezones voordoen en waarbij zowel middelen van de lokale, als van
de Federale politie ingezet worden. Politiediensten kunnen bij een FIPA-actie over de grenzen van
hun arrondissement of provincie optreden. Een FIPA staat onder de operationele leiding van DIRCO
van het arrondissement en onder de gerechtelijke leiding van de Procureur des Konings.233 Tevens
worden de principes die gelden voor een dergelijke geïntegreerde politionele actie goedgekeurd door
de minister van Binnenlandse Zaken en de minister van justitie. 234 Deze term heeft zijn naam niet
gestolen, want het begrip ‘integrated’ dekt ook de lading van de aanwezigheid van private actoren
op het terrein. De private actoren werden gevraagd om hun medewerking te verlenen, waarbij
hoofdzakelijk naar informatie-uitwisseling verwezen moet worden. Tot op de dag van vandaag
verwittigen private veiligheidsondernemingen de commandoposten van de politie, die op dat
moment een FIPA uitvoert, wanneer ze een inbraakalarm binnen krijgen in de centrale of een
verdachte handeling opmerken. Zo kan de politie een ploeg ter plaatse sturen. Tevens wisselde ook
de politie informatie uit.
De medewerking van de private actoren, hoe beperkt ook, werd beknot door bijzondere strenge
restricties die teruggaan op het geweldsmonopolie van de overheid (zie supra). Een bewakingsagent
moest bijvoorbeeld binnen de perken van zijn normale surveillanceopdracht in opdracht van de klant
blijven en bijgevolg mocht niet van hem verwacht worden dat hij mee ging patrouilleren. En ook de
politie werd zeer strikt beperkt: zo was het delen van politionele, operationele informatie absoluut
uitgesloten. De informatie die wel verstrekt werd aan de private sector, veeleer strategische
232 V. PERRONE, A. ZAHEER EN B. MCEVILY, “Free to be trusted? Organizational constraints on trust in boundary
spanners”, Organizational Science 2003, vol. 9, nr. 2, (441) 441. 233 X, 2017, Politieactie Goliath in Oost-Vlaanderen, Politie Brakel, via http://www.lokalepolitie.be/5426/nieuws/26-
politieactie-goliath-in-oost-vlaanderen (consulatie 11 april 2018); X, 2004, FIPA (Full integrated police actions), De
Algemene Directie Externe Communicatie Kanselarij van de Eerste Minister, via
http://www.presscenter.org/files/ipc/import/pressrelease/pdf/104069-nl.pdf (consultatie 11 april 2018). 234 M. COOLS en K. VERBEIREN, Politie en Privébewaking. Samen Sterk, Brussel, Politeia, 2004, 112.
72
informatie, werd uitsluitend aan de leidinggevenden toevertrouwd. Die werden daartoe ontvangen in
de commandopost in een afgesloten ruimte opdat zij onmogelijk iets konden opvangen dat niet voor
hun oren bestemd was. We moeten bijgevolg besluiten dat het niet enkel aan een wettelijk kader
voor PPS ontbrak, maar dat er zowaar ook letterlijk geen sprake is van een fysiek kader op het
terrein.
3.4.2. Langs de private zijde: de nieuwe wet op de private veiligheid
Op 10 november 2017 treedt de nieuwe basiswet op de private en bijzondere veiligheid in werking.
Met haar 278 artikels streeft de basiswet professionalisering en vereenvoudiging na, doch wordt er
echter eveneens een kader geboden voor de nieuwe rol voor de sector ingevolge het kerntakendebat
van de politie (zie infra). Voor de toepassing van de wet gelden 13 bewakingsactiviteiten, dewelke
in artikel 3 worden opgesomd:
1. statische bewaking van roerende of onroerende goederen
2. mobiele bewaking van roerende of onroerende goederen en interventie na alarm
3. beveiligd vervoer:
a) toezicht en/of bescherming bij het vervoer, geheel of gedeeltelijk op de openbare weg, van
goederen
b) vervoer, geheel of gedeeltelijk op de openbare weg, van geld of van door de Koning
bepaalde goederen, andere dan geld, die omwille van hun kostbaar karakter of hun
bijzondere aard aan bedreiging onderhevig zijn
c) beheer van een geldtelcentrum
d) bevoorrading van biljettenautomaten, bewaking bij werkzaamheden aan biljettenautomaten
en onbewaakte werkzaamheden aan biljettenautomaten opgesteld buiten bemande kantoren,
indien er toegang mogelijk is tot de geldbiljetten of geldcassettes
4. beheer van een alarmcentrale
5. bescherming van personen
6. winkelinspectie
7. evenementenbewaking: elke vorm van statische bewaking van de goederen, van toezicht op en
controle van het publiek met het oog op het verzekeren van het veilig en vlot verloop van
evenementen
73
8. bewaking uitgaansmilieu: elke vorm van statische bewaking, controleren toezicht op het publiek
in plaatsen, behorend tot het uitgaansmilieu
9. sweepings: doorzoeken van roerende of onroerende goederen naar spionage apparatuur, wapens,
drugs, explosieve stoffen, stoffen die voor de aanmaak van explosieve stoffen kunnen
aangewend worden of andere gevaarlijke voorwerpen
10. verrichten van de vaststellingen die uitsluitend betrekking hebben op de onmiddellijk
waarneembare toestand van goederen die zich bevinden op het openbaar domein, in opdracht
van de bevoegde overheid of van de houder van een overheidsconcessie
11. begeleiding van groepen van personen met het oog op de verkeersveiligheid
12. de bediening van de door de Koning bepaalde technische middelen die met het oog op het
verzekeren van de veiligheid aan derden ter beschikking worden gesteld
13. het toezicht op en de controle van personen met het oog op het verzekeren van de veiligheid op
al dan niet voor het publiek toegankelijke plaatsen, dat niet valt onder winkelinspectie, statische
bewaking van goederen en bewaking uitgaansmilieu
Het bevoegdheidskader ingevolge de wet private veiligheid kan met zekerheid als een stap
voorwaarts beschouwd worden in de samenwerking tussen de publieke en de private veiligheid. De
vraag is of het informatie-uitwisselingsluik door een gelijkaardige evolutie gekenmerkt wordt. De
nieuwe wet private veiligheid moet nog steeds onverminderd de WPA begrepen worden. De WPA
vermeldt een veelheid aan organen met wie de politie wel degelijk informatie uit kan wisselen. De
private veiligheidssector wordt echter niet tot deze organen gerekend. Gezien het feit dat het
antwoord uitblijft in de WPA, dient bijgevolg te worden teruggevallen op de wet private veiligheid.
Hoewel het wetsontwerp235 van deze wet veelbelovend is omdat er enkele bepalingen aan het
uitwisselen van informatie gewijd worden, stelt het resultaat enigszins teleur wanneer uiteindelijk
blijkt dat ook bij de wet private veiligheid het informatieluik uitblijft. Hoe de nieuwe bevoegdheden
die de wet private veiligheid in hoofde van de private sector uit zijn mouw schudt, als
toekomstmuziek klinken, zo laat de latente afwezigheid van een regeling voor informatie-
uitwisseling een oorverdovende stilte achter.
235 Wetsontwerp 29 maart 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid, Parl.St Kamer, Doc 54, nr.
2388/001.
74
Het spreekt voor zicht dat dit tot absurde situaties leidt: het Hof van Cassatie oordeelt in haar arrest
van 13 december 2016 dat het nummer van een kentekenplaat een persoonsgegeven is in de zin van
artikel 2, 10° van de wet Kruispuntbank voertuigen.236 De politie beschikt sinds de wet van 14 juni
2017 over toegang tot de gegevens in de Kruispuntbank van voertuigen zonder dat daartoe een
voorafgaande machtiging vereist is.237 Het is echter onmogelijk om het nummer van een
kentekenplaat uit te wisselen met een private actor omdat die niet gemachtigd is om kennis te nemen
van een dergelijk persoonsgegeven. Dit heeft tot gevolg dat de politie en bewakingsondernemingen
genoodzaakt zijn om nummerplaten uit te wisselen waarbij een letter of een cijfer ontbreekt. De
private veiligheid: een belangrijke en gelijkwaardige actor binnen het veiligheidsbeleid, waar niet
mee gecommuniceerd mag worden.
3.4.3. Langs politiezijde: het kerntakendebat
In de nasleep van de moeilijkheden die opduiken bij de samenwerkingspogingen tussen de private
veiligheid en de politie, die ten gevolge van de toegenomen verwachtingen van de burger, haar
groeiend takenpakket niet langer tot een goed einde kan brengen, komt het kerntakendebat tot stand.
Meer doen met minder middelen. Meer vertrouwen in de politie. Meer duidelijkheid over wie welke
taak moet uitoefenen.
Het doel van het kerntakendebat is bijgevolg drieledig:
1. helderheid bieden inzake de inhoud van de politietaken
2. in een mogelijkheid voorzien om secundaire taken over te dragen naar de private
veiligheidssector
3. bijdragen aan een structurele en duurzame samenwerking met andere partijen238
In functie van het kerntakendebat dient voor elke politietaak afzonderlijk onderzocht worden in
welke mate een overdracht een voordeel oplevert. Principes als het geweldmonopolie, het
beroepsgeheim en de eerbiediging van het privéleven zijn hierbij toonaangevende factoren.239
236 Wet 19 mei 2010 houdende de oprichting van de Kruispuntbank van de voertuigen, BS 28 juni 2010; Cass. 13
december 2016, AR P.16.0682.N. 237 Wet 14 juni 2017 tot wijziging van artikel 36bis wet 8 december 1992 tot bescherming van de persoonlijke
levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens, BS 28 juli 2017.
238 X, (z.d.), Notitie kerntaken, Politieacademie, via
https://www.politieacademie.nl/kennisenonderzoek/kennis/mediatheek/PDF/37901.pdf (consultatie 1 mei 208, 7h06).
75
Daarnaast wordt er gepleit voor het opmaken van een inventaris van politionele taken die in
aanmerking komen om door de privésector te worden uitgeoefend.240 Een mogelijks te hanteren
criterium in het onderscheiden van kerntaken van secundaire taken is het verschil maken tussen de
eigenlijke en de oneigenlijke politietaken. Functionele politiefuncties, die de hoedanigheid van een
politieambtenaar vereisen, komen niet in aanmerking voor overdracht naar de private sector. De
oneigenlijke politiefuncties, waarvoor deze hoedanigheid daarentegen niet vereist is, kunnen wel het
voorwerp uitmaken van PPS. Zo is het opportuun om gerechtelijke opsporingen in handen van de
politie te laten, terwijl andere opsporingen, net zoals de talrijke administratieve formaliteiten, wel
aan de private veiligheidssector kunnen worden overgelaten. 241 De (eigenlijke) politietaak is
veranderlijk en bijzonder moeilijk te duiden (zie supra). Daarom is het noodzakelijk om een
negatieve begripsomschrijving te hanteren: een oneigenlijke politietaak is een taak die ten gevolge
van het groeiende verwachtingspatroon van de burger aan de politie toegewezen is, en waarvan de
uitvoering dus capaciteit van de politie kost, maar waar de politie in wezen niet verantwoordelijk
voor is. Het capaciteitsvraagstuk is niet het enige probleem dat hierbij de kop op steekt: ook de
kwaliteit van de uitvoering komt door een gebrek aan kennis en de onmogelijkheid om dat op te
vangen in het gedrang.242 De oneigenlijke politietaken, die zich lenen tot een samenwerking tussen
politie en een private onderneming, zijn onder te verdelen in drie categorieën.
3.4.3.1. Taken van administratieve aard
De eerste categorie bestaat uit tal van administratieve taken. In het kader van artikel 25 WPA
worden leden van het operationeel kader van de politiediensten immers belast met administratieve
taken. Artikel 25 WPA beperkt deze taken echter tot degene die hen uitdrukkelijk worden
opgedragen door of krachtens de wet en degene waarvan de uitoefening van politie vereist is met het
oog op het volbrengen ervan. Deze zijn vervat in een lijst die opgesteld is in onderling akkoord
239 E. JADOT, 16 oktober 2012, Hoorzittingen over de overdracht van bepaalde politiediensten aan private
bewakingsfirma’s, Parl. St. Kamer, Doc 53, 2446/001, 18-19. 240 M. COOLS en E. DE RAEDT, “Het outsourcen van politietaken naar de private veiligheid in een
stroomversnelling?”, Cahiers politiestudies 2015, (33) 37. 241 E. JADOT, 16 oktober 2012, Hoorzittingen over de overdracht van bepaalde politiediensten aan private
bewakingsfirma’s, Parl. St. Kamer, Doc 53, 2446/001, 53. 242 X, (z.d.), Notitie kerntaken, Politieacademie, via
https://www.politieacademie.nl/kennisenonderzoek/kennis/mediatheek/PDF/37901.pdf (consultatie 1 mei 208, 12h53).
76
tussen de minister van Justitie en de minister van Binnenlandse zaken.243 Aan de administratieve last
wordt reeds deels tegemoetgekomen door het inzetten van CALogpersoneelsleden (Cadre
Administratif et Logistique de la police intégrée). Ze vervullen een administratieve, ondersteunende
of technische functie en doen dit zonder enige bevoegdheid inzake bestuurlijke of gerechtelijke
politie. 244 Hierna worden de politietaken van administratieve aard opgelijst waarvoor in de toekomst
ook een samenwerking met private veiligheid een antwoord zal bieden op het personeel en
budgettair capaciteitsvraagstuk.
a) Logistiek
Het spreekt voor zich dat logistieke, ondersteunende processen niet tot de kerntaken van de politie
gerekend kunnen worden en bijgevolg in aanmerking komen voor PPS. 245
b) Human resources
Hetzelfde geldt voor de HR-pijler binnen de politie: met uitzondering van de screening en
definitieve beslissing, kan een selectieprocedure zonder gevaar aan een private partner worden
toevertrouwd. 246
c) Curatieve, arbeids- en controlegeneeskunde
Deze politietaak is weliswaar niet zuiver administratief, maar dezelfde principes zijn van toepassing
op de geneeskundige verzorging binnen de politie. Ook inzake de curatieve, arbeids- en
controlegeneeskunde zien we dezelfde tendens: met uitzondering van zeer specifieke, risicovolle
operaties zijn het niet langer de politiediensten die zich hierover ontfermen. De medische bijstand
bij de operaties op het terrein blijft evenwel bestaan.247
243 Min.J.Omz. 16 februari 1999 betreffende Richtlijnen tot het verlichten en vereenvoudigen van sommige
administratieve taken van de lokale politie. 244 B. VAN STOKKOM, J.B. TERPSTRA en L.G.H. GUNTHER MOOR, De politie en haar opdracht. De
kerntakendiscussie voorbij, Antwerpen, Maklu, 2010, 65-66. 245 X, 2016, Kerntaken politie. Een stand van zaken, ACOD, via http://www.acod-
lrb.be/nieuwspolitie/diversen/takenplan%20politie.pdf (consultatie 1 mei 20h36); N. BEN HAMOU, 2 maart 2016,
Gedachtenwisseling over het kerntakenplan van de politie, Parl. St. Kamer, 2016, Doc 54,1694/001, 8-9. 246 Ibid. 247 Ibid.
77
3.4.3.2. Bewaking, bescherming en toezicht
Een tweede categorie valt onder de noemer van bewakingsopdrachten. Het gaat om taken van
openbare orde binnen de bewakings-, beschermings- of toezichtssfeer. Deze categorie staat centraal
binnen deze masterproef aangaande de samenwerking inzake de publiek en private veiligheid. Het is
dan ook in deze context dat de private veiligheid ten tonele verschijnt. 248
a) Inzet van honden
Naar aanleiding van een wetswijziging van de toenmalige bewakingswet kregen
bewakingsondernemingen in 2010 meer mogelijkheden om patrouille-, drug-,explosieven- en
speurhonden in te zetten voor het toezicht op private plaatsen of onder regie van de politie voor
toezicht op tijdelijk geprivatiseerde plaatsen.249 De samenwerking gaat echter verder dan dat: zo zal
er middels een PPS gezorgd worden voor het behoud van de knowhow in hoofde van de politie,
kwaliteitsgarantie in hoofde van de bewakingsdiensten en een erkend opleidingscentrum voor
patrouille- en speurhonden in hoofde van zowel de politiediensten als de private bewakingsdiensten.
b) Kritieke punten of zones
Kritieke punten of zones hoeven vandaag de dag niet langer nolens volens bewaakt te worden door
politiediensten. Ook bewakingsagenten kunnen voortaan, binnen het kader van hun situationele
bevoegdheden, ingezet worden bij dergelijke aangelegenheden. Let wel dat bewakingsagenten
hierbij steevast binnen hun bevoegdheden moeten blijven, en dit binnen duidelijk afgelijnde periode
en perimeter. De eigenlijke politietaken blijven daarentegen onder het gezag van de politie. 250
248 B. VAN STOKKOM, J.B. TERPSTRA en L.G.H. GUNTHER MOOR, De politie en haar opdracht. De
kerntakendiscussie voorbij, Antwerpen, Maklu, 2010, 65-66. 249 Art. 16-20 KB 15 maart 2010 tot regeling van bepaalde methodes van bewaking, BS 2 april 2010. 250 N. BEN HAMOU, 2 maart 2016, Gedachtenwisseling over het kerntakenplan van de politie, Parl. St. Kamer, 2016,
Doc 54,1694/001, 8-9.
78
c) Signaleren van incidenten op de autosnelweg
Het signaleren van incidenten op een autosnelweg is een oneigenlijke politietaak die veel
politiecapaciteit vraagt. Een privatisering is ook hier hoe dan ook opportuun. De kosten van een
dergelijke signalering worden gedragen door de hinderaar of zijn verzekeraar.251
d) Cameratoezicht
Voor de invoering van de nieuwe basiswet stopte het verhaal voor de bewakingsonderneming bij het
leveren en besturen van camera’s. Politieagenten stonden in voor het langdurig bekijken van
camerabeelden hoewel ze daar niet voor zijn opgeleid. Vandaag de dag hebben
bewakingsondernemingen het voorrecht om beelden die afkomstig zijn van hun camera’s, op het
terrein te bekijken en te analyseren.252
e) Verkeer
Onder het algemeen van predicaat ‘verkeer’ is er voor de politie veel potentieel om aan capaciteit te
winnen. Zo zal de administratieve afhandelingen van processen-verbaal, de begeleiding van en de
regeling van het verkeer op luchthavens voortaan een private verantwoordelijkheid zijn.
3.4.3.3. Gerechtelijke politietaken
Het rijtje wordt afgesloten door de gerechtelijke politietaken. In hoofdzaak gaat het om taken van de
bijzondere inspectiediensten, waar de politie vaststellingen moet verrichten. Hiertoe dienen talrijke
kantmeldingen en processen-verbaal voor opgemaakt te worden, met het risico dat deze zonder meer
geseponeerd worden door het parket.253 De wet private veiligheid kent de bewakingsagenten echter
geen gerechtelijke bevoegdheden toe.254 Deze taken zouden moeten worden opgevangen door
bevoegde diensten die daartoe de passende opleiding gekregen hebben.255
251 N. BEN HAMOU, 2 maart 2016, Gedachtenwisseling over het kerntakenplan van de politie, Parl. St. Kamer, 2016,
Doc 54,1694/001, 8-9. 252 Art. 115, 3° Wet 2 oktober 2017 tot regeling van de bijzondere en de private veiligheid, BS 31 oktober 2017; J.
HENDRICKX, 2018, Wet Jambon toonaangevend voor private veiligheid in heel Europa, Media Planet, via
http://www.bouwenaanjetoekomst.be/veiligheid/wet-jambon-toonaangevend-voor-private-veiligheid-in-heel-europa
(consultatie 2 mei, 20h49). 253 B. VAN STOKKOM, J.B. TERPSTRA en L.G.H. GUNTHER MOOR, De politie en haar opdracht. De
kerntakendiscussie voorbij, Antwerpen, Maklu, 2010, 65-66. 254 L. LEMMENS, “Nieuwe basiswet private en bijzondere veiligheid van kracht”, DJK 2017, nr. 358, 6.
79
3.4.4. Schematisch
Het kerntakendebat en de nieuwe basiswet resulteerden in de volgende verhouding:
Kerntaken Exclusief politie PPS Exclusief private
veiligheidssector
Wijkwerking 71,43% 28,57% 0%
Onthaal – Call Taking 10,71% 71,43% 17,86%
Onthaal – Dispatching 44% 52% 4%
Interventie 85,71%256 14,29% 0%
Slachtofferbejegening 25% 67,86% 7,14%
Lokale opsporing 78,57% 21,43% 0%
Lokaal onderzoek 82,14% 17,68% 0%
Handhaving openbare
orde 42,86% 53,57% 3,57%
Verkeersveiligheid 21,43% 71,43% 7,14%
Gebruik van dwang 85,71%257 14,29% 0%
Selectie van
politiemensen 28% 64% 8%
Human Resources
Management 8% 76% 16%
255 B. VAN STOKKOM, J.B. TERPSTRA en L.G.H. GUNTHER MOOR, De politie en haar opdracht. De
kerntakendiscussie voorbij, Antwerpen, Maklu, 2010, 66. 256 Een samenwerking met de private veiligheid leent zich enkel in geval van geplande evenementen. Wanneer er zich
echter een onverwachte en ongeplande gebeurtenis voordoet, is het veel moeilijker om te anticiperen met een PPS-
verband. In de praktijk kan enkel de politie hier adequaat optreden, hetgeen impliceert dat er aan politiecapaciteit moet
worden ingeboet. 257 Zie supra: ‘Overheidsmonopolie op het wettelijk geweld en de verhouding tot de private speler’.
80
Oneigenlijke
(politie)taken Exclusief politie PPS
Exclusief private
veiligheidssector
Perimeterbewaking 10,71% 67,86% 21,43%
Veiligheidsfouilleringen 28,57% 71,43% 0%
Live bekijken
camerabeelden 14,29% 71,43% 14,29%
Verwerken van
camerabeelden 3,57% 75% 21,43%
Bewaking
uitgaansmilieu 7,14% 35,71% 57,14%
Persoonscontrole 0% 57,14% 42,86%
Begeleiden personen
die aan een wedstrijd
deelnemen
3,57% 60,71% 35,71%258
3.4.1. De nieuwe basiswet en het kerntakendebat: de draad van Ariadne?
Het staat buiten kijf dat er bevoegdheidsgewijs een grote vooruitgang geboekt is. Maar hoewel er
absoluut sprake is van een verschuiving, dient toch te worden opgemerkt dat we de bakens veel
verder hadden kunnen uitzetten. Zowel in de wet op de private veiligheid, als bij het kerntakendebat
hebben we kansen laten liggen. Hierna volgen twee beknopte voorbeelden om bovenstaande stellen
te staven.
Op 29 november 2017 wordt een grondwetswijziging doorgevoerd: artikel 12, dat voorheen een
arrestatietermijn van 24 uur voorschreef, luidt voortaan als volgt: “behalve bij ontdekking op
heterdaad kan niemand worden aangehouden dan krachtens een met redenen omkleed bevel van de
rechter dat uiterlijk binnen 48 uur te rekenen van de vrijheidsberoving moet worden betekend en
enkel tot voorlopige hechtenisneming kan strekken”.259 De heer Eddy De Raedt (hoofdcommissaris
258 E. DE PAUW, 2017, Plural policing. Hinkt België achterop?, Universiteit Gent, via
http://www.politiestudies.be/userfiles/De%20Pauw_Plural%20policing_EDP.pdf (consultatie 6 mei 2018, 16h56). 259 Art. 12 Gw.; L. LEMMENS, 2017, Maximale aanhoudingstermijn verdachten voor alle strafbare feiten opgetrokken
tot 48 uur, Jura, via https://jura.kluwer.be/secure/documentview.aspx?id=kl2175756&state=changed (consultatie 3 mei
2018, 6h48).
81
federale politie, persoonlijke communicatie, 11 april 2018) spreekt uit ervaring wanneer hij stelt dat
deze verlengde arrestatietermijn veel politiecapaciteit vraagt. “Het is dan ook enorm jammer dat de
private veiligheid hier niet voor kan ingezet worden”.
Het overbrengen van gevangenen is in essentie een basistaak van cipiers. De politie moet hier
regelmatig inspringen ingevolge stakingen en onderbemanning en richtte daarom een onbewapend
Veiligheidskorps op bij het KB van 1 juli 2003, dat de politie voortaan zou bijstaan bij
gevangenentransport.260 Het veiligheidskorps is echter onderbemand en heeft een gebrek aan
middelen.261 Bijgevolg moet de politie dagelijks ongeveer 40 mensen inzetten op het
gevangenentransport, waaronder 27 leden van de lokale politie en 12 leden van het
Veiligheidskorps. Dit eist zijn tol op het vlak van politiecapaciteit.262 Het zou een uitgelezen
gelegenheid geweest zijn voor de private veiligheid in dezen om haar diensten te bewijzen en het
transport op zich te nemen. Bij het kerntakendebat wordt echter geopteerd voor de oprichting van
een nieuwe dienst, de Directie Bewaking en Bescherming (hierna: DAB). Het DAB is operationeel
sinds 2017 en bestaat uit ongeveer 1660 manschappen. Afgezien van de mensen die nieuw worden
aangeworven, gaat het over de doorstroming van manschappen afkomstig het departement Defensie,
het veiligheidskorps van de FOD Justitie, het veiligheidspersoneel van BAC (Brussels Airport
Company) en leden van de federale politie. Het DAB staat in voor de bescherming en bewaking van
gebouwen, voor protocollaire escortes en voor de bewaking van gerechtshoven.263 De overheid eet
dus van twee walletjes: enerzijds wekt ze de indruk open te staan voor een publiek-private
samenwerking voor het uitvoeren van bewakingsopdrachten, anderzijds echter zet ze stappen in de
compleet tegenovergestelde richting en werft ze 1660 mensen aan, enkel en alleen om diezelfde
bewakingsopdrachten uit te voeren. Hier worden dus wel degelijk kansen gemist.
260 KB 1 juli 2003 betreffende de selectie, de opleiding en de aanwerving van veiligheidsbeambten bij het
veiligheidskorps voor de politie van hoven en rechtbanken en voor de overbrenging van gevangenen bij de Federale
Overheidsdienst Justitie. 261 Hand. Kamer 2011-12, 1 oktober 2012, 53/083, 171. 262 B. STAES, “Transport gevangenen ook voor ons te zwaar”, De Standaard 28 juli 2017. 263 P. PONSAERS en E. DEVROE, “Molenbeek (maart 2016) na Parijs (november 2015). Het kanaalplan en de
sluipende privatisering”, CPS 2016-2, nr. 39, (213) 231.
82
4. Nederland
4.1. Historiek
4.1.1. Nederland
Terwijl Nederland als koploper op de voorgrond treedt op het vlak van PPS, is voor België slechts
een figurantenrol weggelegd. De oorzaak kan mogelijks gevonden worden bij de late start die België
maakte ingevolge de aloude ideologische insteek van de Belgische socialisten die voorstander waren
van een publiek veiligheidsdispositief.264 Nederland daarentegen, gaf reeds in 1642 het startschot
met de nachtveiligheidsdiensten (zie supra). Daar bleef het echter niet bij: vanaf 1970 kende de
private veiligheidsbranche een enorme groei. Deze groei valt te verklaren aan de hand van vier
factoren. In eerste instantie is er in die periode een toename van criminaliteit en een steeds sterker
wordend onveiligheidsgevoel. Terzelfdertijd nemen de formele en informele bewakingsvormen
waar voorheen op vertrouwd werd, sterk af. Dit resulteert in een factor die daarmee samenhangt: het
toegenomen preventiebewustzijn en de daarmee gelinkte drang om risico’s te mijden. Ten derde
floreerde Nederland en bevond het zich in een periode van welvaart. De nieuwe eigendomsvormen
die hierdoor ontstonden, schreeuwden om nieuwe bewakingsmogelijkheden. Per slot van rekening
nam de overheid een stimulerende houding aan ten opzichte van het uitvoeren van veiligheidstaken
door de private sector. Niet veel later ontstond het besef dat een beroep doen op de private sector
niet noodzakelijk moet leiden tot outsourcing-verband, maar dat ook een publiek-private
samenwerking een uitweg kan bieden. In 1994 is de eerste samenwerkingsovereenkomst tussen de
Raad van Hoofdcommissarissen, te vergelijken met de Belgische Vaste Commissie voor de Lokale
politie, en de Vereniging Particuliere Beveiligingsbedrijven een feit.265
4.1.2. België
Zie supra.
264 E. DEVROU en P. TERWEL, “De politiefunctie geprivatiseerd?”, Cahiers politiestudies 2015, (11) 28. 265 J. DE WAARD en R. VAN STEDEN, “De opmars van de private veiligheidszorg. Een nationaal en internationaal
perspectief”, Justitiële verkenningen 2012, 38, 2, (9) 10-11.
83
4.2. De spelregels
4.2.1. Nederland
Elf jaar later, in 2005, publiceert De Raad van Hoofdcommissarissen een document ‘Visie op de
publiek-private samenwerking’. Het document is een leidraad voor de politie bij de samenwerking
met andere actoren. De ‘visie op de publiek-private samenwerking’ heeft vijf belangrijke
uitgangspunten:
- Het al dan niet aanwezig zijn van een toegevoegde waarde bij een publiek-private samenwerking
is essentieel
- De regie van de publiek-private samenwerking moet bij de nationale of lokale overheid liggen
- Publiek-private samenwerking vereist de actieve deelname van burgers en ondernemers
- Publiek-private samenwerking vereist duidelijkheid inzake de verantwoordelijkheden van alle
betroken partijen
- De invulling van de politierol is afhankelijk van de situatie266
Dit document kadert binnen de wet particuliere beveiligingsorganisaties en recherchebureaus
(Wpbr)267, de evenknie van de Belgische wet op de private veiligheid. Deze wet wordt aangevuld
met een bijhorende Regeling (Rpbr)268. De bevoegdheden, toepassingsvoorwaarden en
verplichtingen van deze regelgeving zijn versnipperd over de twee wetgevingen waardoor ze aan
kwaliteit inboet.
4.2.2. België
In België ontbreekt het aan een document dat vergelijkbaar is met de ‘visie op de publiek-private
samenwerking’. Een Belgische variant met een aantal vuistregels voor een samenwerking tussen de
politie en de private veiligheidsdiensten, is vandaag de dag een deprivatie.
266 E. DEVROU en P. TERWEL, “De politiefunctie geprivatiseerd?”, Cahiers politiestudies 2015, (11) 19-20; X,
(2005), Visie op Publiek-Private-Samenwerking, Raad Van Hoofdcommissarissen, via
https://www.politieacademie.nl/kennisenonderzoek/kennis/mediatheek/pdf/41954.pdf (consultatie 4 mei 2018, 14h58). 267 Wet 24 oktober 1997 tot vaststelling van de wet particuliere beveiligingsorganisaties en recherchebureaus, Stb. 12
maart 2009. 268 Regeling 26 maart 1999 betreffende particuliere beveiligingsorganisaties en recherchebureaus.
84
De Belgische regelgeving ligt vervat in de wet op de private veiligheid. In vergelijking met de
hierboven genoemde Nederlandse regelgeving is de Belgische dan weer wel van een goede
kwaliteit. De Belgische wetgeving geeft een duidelijke voorstelling van de verschillende
bewakingsactiviteiten, de verplichtingen die op de bewakingsonderneming rusten, het controle- en
sanctiesysteem, de opleiding die hieraan vooraf gaat en de bevoegdheden die hieruit
voortspruiten.269
Daarenboven beschikt België, los van het veiligheidsgebeuren, reeds over een wetgeving
betreffende publiek-private samenwerking. Deze ligt vervat in het PPS-decreet van 9 juli 2003. In
Nederland ontbreekt het aan een dergelijk algemeen wettelijk referentiekader.
4.3. De supervisie
4.3.1. Nederland
In Nederland wijst de wet private veiligheid de operationele regie van het veiligheidsgebeuren toe
aan de politie. Zo krijgt de politie, als toezichthouder, een adviesverlenende rol toebedeeld in het al
dan niet verstrekken van vergunningen. Concreet zijn de private beveiligingsbedrijven ertoe
gehouden om de instructies van de korpschef op te volgen. Daarnaast dient deze laatste via een
aanmeldingsformulier in kennis gesteld te worden van de aard, omvang en duur van de
werkzaamheden vooraleer een onderneming het startschot kan geven.270 Als nagel op de kop zijn de
Nederlandse beveiligingsbedrijven verplicht om informatie te verstrekken wanneer daarom verzocht
wordt. 271 Deze verhouding schept onvermijdelijk een hiërarchie tussen beide actoren.
Desalniettemin is er sprake van een groei van de private beveiligingssector in Nederland.
4.3.2. België
Zie supra.
269 R. LIEVENS, Is het eindpunt inzake publiek-private samenwerking met betrekking tot de veiligheid bereikt?, onuitg.
masterproef criminologische wetenschappen, Universiteit Gent, 2007-2008, 112. 270 E. DEVROU en P. TERWEL, “De politiefunctie geprivatiseerd?”, Cahiers politiestudies 2015, (11) 25. 271 Art. 12-13 wet 24 oktober 1997 tot vaststelling van de Wet particuliere beveiligingsorganisaties en recherchebureaus,
Stb. 12 maart 2009.
85
4.4. Het kerntakendebat
België en Nederland ondergaan een gelijkaardige tendens in het ontwikkelen van een volwaardige
publiek-private samenwerking. De aanwezigheid van de particuliere veiligheid is een structureel
kenmerk in beide maatschappijen. Hoewel het kerntakendebat zowel in Nederland als in België
onvermijdelijk geworden is, acteren beide landen in den beginne toch vanuit een andere invalshoek.
Nederland denkt immers vanuit een rolperspectief, waarbij de vraag welke rol de politie moet
vervullen binnen de samenleving centraal staat. België gooit het over een andere boeg: het
kerntakendebat wordt gevoerd vanuit een takenperspectief. Hier ligt de focus op de sanering van
‘oneigenlijke’ politietaken, opdat de politie toe komt tot haar eigenlijke politietaken. Het
onderscheid tussen de beide landen vervaagt naarmate het kerntakendebat vordert. Beide landen
streven immers naar een optimale aanwending van de beschikbare middelen en een optimale
dienstverlening in functie van de burger.272 Zowel in Nederland als in België wordt er uiteindelijk
geopteerd voor een repressieve rol in hoofde van het politieapparaat en gaat de voorkeur uit naar het
preventieve en administratieve luik met het oog op een publiek-private samenwerking.273
4.4.1. Besluit
Vandaag de dag waagt Nederland zich veel verder en staat het ook organisatorisch veel verder wat
betreft PPS inzake veiligheid. Bovendien slaagt Nederland erin om ze binnen haar wettelijk kader en
zonder al te veel negatieve repercussies te laten plaatsvinden. En België? Wij hinken achterop. Onze
statistieken liggen een pak lager, de ratio publiek-private samenwerkingen inzake
beveiligingsopdrachten samen met privéfirma’s is eveneens een pak lager.274 Is onze overheid bang
om haar monopolie op het vlak van publieke beveiliging te verliezen? Vreest het dat de
privébeveiliging op termijn een concurrent in plaats van een bondgenoot wordt? Het blijft een
bedenking die we ons maken. En tegelijk weerklinkt, zeker gezien de problematiek van
272 B. VAN STOKKOM, J.B. TERPSTRA en L.G.H. GUNTHER MOOR, De politie en haar opdracht. De
kerntakendiscussie voorbij, Antwerpen, Maklu, 2010, 62-64. 273 J. VOSSELMANS, Het lokaal politioneel kerntakendebat: een comparatieve studie tussen België en Nederland,
onuitg. masterproef criminologische wetenschappen, Universiteit Gent, 2014-2015, 30-32; J. VOSSELMANS, Het
lokaal politioneel kerntakendebat: een comparatieve studie tussen België en Nederland, onuitg. masterproef
criminologische wetenschappen, Universiteit Gent, 2014-2015, 30-32, 65. 274 E. DEVROU en P. TERWEL, “De politiefunctie geprivatiseerd?”, Cahiers politiestudies 2015-3, (11) 13; E. DE
PAUW, (2017), Plural policing. Hinkt België achterop?, Universiteit Gent, via
http://www.politiestudies.be/userfiles/De%20Pauw_Plural%20policing_EDP.pdf (consultatie 10mei 2018, 00h14).
86
onderbemanning en ontevredenheid bij personeel inzake werkdruk bij de publieke
beveiligingsinstanties, de hamvraag steeds luider: waar wachten we nog op? En waarom?
87
5. Conclusie
De publiek-private samenwerking is een materie die vandaag de dag veel stof doet opwaaien. Het
veiligheidsmonopolie uit haar veilige en vertrouwde overheidscocon trekken, gebeurt immers niet
zonder slag of stoot. Bij het voorzichtig aftoetsen of het veiligheidsdispositief ook in private handen
in veiligheid is, duiken meteen enkele relevante vraagstukken op. In deze masterproef wordt met
betrekking tot de vijf meest kritieke daarvan, zijnde de opleiding, het toezicht, de aansprakelijkheid,
de mededinging en de complementariteit der bevoegdheden, onderzocht of ze effectief een
struikelblok zijn en zo de publiek-private samenwerking inzake veiligheid in de weg staan. Waar
nodig worden enkel kritische noten gekraakt die mijns inziens kunnen leiden tot een lege feranda
waarbinnen een samenwerking tussen de politie en de private veiligheid in België mogelijk is.
De nieuwe rol die de private sector krijgt toebedeeld binnen het veiligheidsgebeuren, laat geen
ruimte voor onbetrouwbaarheid of een gebrek aan kwaliteit. De nieuwe wet op de private veiligheid
speelt hier handig op in door voldoende aandacht te besteden aan de opleiding en het toezicht van de
private veiligheidsactor. Zo moeten opleidingen voortaan erkend zijn door een externe inspectie- of
certificatie-instelling. Uit het onderzoek valt af te leiden dat de verschillen tussen de private en de
publieke opleidingen geen hinderpaal zijn voor een samenwerking tussen beide. Ook wat het
toezichthoudelijke aspect betreft, wordt de kaap tussen publiek en privaat gedicht door de
uitbreiding tot de private sector van het extern toezicht van het Vast Comité P.
Het hanteren van het aansprakelijkheidsregime van overheidsopdrachten binnen de PPS-context,
hetgeen momenteel de gang van zaken is, roept vragen op betreffende de gelijkwaardigheid tussen
de publieke en de private partner. Binnen de aansprakelijkheidsregeling heeft de overheid immers de
touwtjes in handen. Bij een samenwerking echter, zijn gelijkwaardigheid en wederkerigheid twee
van de succesfactoren.275 Een meer evenwichtige risicoallocatie, met duidelijke contractuele
afspraken die de verantwoordelijkheden en aansprakelijkheden tussen de opdrachtgever en
opdrachtnemer op een eerlijke manier verdelen, lijkt aangewezen.276 De vraag stelt zich echter of de
275 X, (z.d.), Onderzoek naar de deelname van private partijen aan intergemeentelijke samenwerkingsverbanden, BMC
ADVIES, via https://kennisopenbaarbestuur.nl/media/253745/Onderzoek-naar-de-deelname-van-private-partijen-aan-
intergemeentelijke-samenwerkingsverbanden.pdf (consultatie 24 april 2018, 12h22). 276 Verslag, Parl.St., Verslag van het Rekenhof aan het Vlaams Parlement, 2008-09, Stuk 37-A, nr. 1, 8.
88
overheid bereid is om haar immuniteit uit handen te geven. Het nieuwe verzekeringsattest voor
bewakingsondernemingen, interne bewakingsdiensten en veiligheidsdiensten dat door de nieuwe
wet private veiligheid gestipuleerd wordt naar aanleiding van de nieuwe ruimte en bevoegdheden
die hen werden toebedeeld, doet niet meteen het allerbeste vermoeden.277 Bijgevolg is het
aangewezen om de PPS-verbanden te erkennen als overheidsopdrachten sui generis en een
aansprakelijkheidsregeling uit te werken die strookt met de achterliggende gedachte van een
(publiek-private) samenwerking.
Om de conformiteit met het mededingingsrecht te faciliteren is er nood aan een vaste modus
operandi waar alle partijen zich mee kunnen verzoenen. De eerste stappen zijn reeds gezet: de
projecten die reeds opgezet zijn binnen een trial-and-error context hebben er immers voor gezorgd
dat de cultuur in positieve zin geëvolueerd is. Zowel de politiekorpsen als de veiligheidsagenten
staan immers gunstig tegenover een samenwerking met de private veiligheid. De volgende stap, het
oprichten van een coördinatiestructuur, biedt de ruimte om databanken aan te leggen over alle
aspecten van de samenwerking, het ontwikkelen van expertise en good practices, een goede
informatie-uitwisseling, het systematisch analyseren van hinderpalen voor het uitvoeren van de
samenwerking en het formuleren van voorstellen en oplossingen.278 Binnen deze groei mag niet
alleen gefocust worden op juridische, operationele en faciliterende aspecten. De PPS-structuur moet
ook beantwoorden aan de veranderende taken, verwachtingen en rollenpatronen binnen de PPS-
omgeving.279
De nieuwe wet op de private veiligheid reikt met nieuwe bevoegdheden een gloednieuw kader aan
waarbinnen de private sector neergepoot wordt als een professionele en volwaardige partner van de
publieke veiligheidsdiensten. De private krachten fungeren als een welkome hulp voor de
politiediensten. Hoewel als doel een maximale inschakeling van de private sector op basis van een
inschatting van het veiligheidsrisico vooropgesteld wordt, is de impact echter beperkt, om niet te
277 X, (z.d.), Regels burgerrechtelijke aansprakelijkheidsverzekering private bewakingssector afgestemd op nieuwe
basiswet, Wolters Kluwer, via http://www.kluwereasyweb.be/documents/lawyer-news/201712-lawyer/kl2174199-regels
burgerrechtelijke-aansprakelijkheidsverzekering-private-bewakingssector-afgestemd-op-nieuwe-
basiswet.xml?lang=en&template=/system/templates/site/print.html (consultatie 24 april 2018, 12h43). 278 X, (2010), Rechtskader voor publiek-private samenwerking, Confideratie Bouw, via
https://www.confederatiebouw.be/Portals/0/documenten/PPS-NL-SEPT-2010-WEB.pdf (consultatie, 10 mei 14h27). 279 M. COOLS en K. VERBEIREN, Politie en Privébewaking. Samen Sterk, Brussel, Politeia, 2004, 41, 112.
89
zeggen symbolisch. Zowel aan het oppervlak als wat betreft de diep inwendige structuren zijn we
lang niet ver genoeg gegaan. Zo kan bijvoorbeeld gesteld worden dat een samenwerking in essentie
teruggaat op het uitwisselen van informatie en het ter beschikking stellen van budgetten. Laat het nu
net die twee belangrijke facetten zijn die zowel in het kerntakendebat, als in het wetgevend kader
over het hoofd gezien worden. Wat informatie-uitwisseling betreft, staan we nog niet verder dan de
embryonale fase en is er nood aan een efficiënte regeling die de gelijkwaardigheid tussen de beide
partners hoog in het vaandel draagt. De politie die slechts een tipje van de informatiesluier oplicht
naar de private partners toe, is verleden tijd. Ook wat het budget betreft is er werk aan de winkel.
Veiligheid is een enorm specifieke materie die bij momenten een zeer snelle aanpak vereist. Private
veiligheidsondernemingen moeten ad hoc kunnen tussenkomen wanneer het veiligheidsrisico dat
vereist. Het is enorm moeilijk om de budgetten die daarvoor nodig zijn op voorhand te bepalen en
vrij te maken. Daarom is er nood aan een versoepeling van de budgetstructuur. Er moet een variabel
deel voorzien worden dat te allen tijde vrijgemaakt kan worden om in te spelen op plotse
gebeurtenissen. Tot slot vraagt ook het bijzondere statuut van een politieambtenaar bijzondere
aandacht. Het vereenzelvigen van enerzijds de eigenheden die verbonden zijn aan het statuut van
politieambtenaar, zoals het stakingsverbod, de beroepsonverenigbaarheden, de politieke neutraliteit
en het tuchtrecht, met anderzijds het beroep van een veiligheidsagent, geeft stof tot nadenken.
Of de samenwerking tussen de politie en de private veiligheid in België mogelijk is? Absoluut. Of
ze nodig is? Absoluut. De som der delen is immers meer waard dan de aparte delen. De
fundamenten zijn gelegd. De materialen zijn aanwezig om een stevig huis te bouwen. Maar meer
dan een fundament hebben we vooralsnog niet. Er zijn nog heel wat inspanningen nodig om wat er
nu voor handen is om te bouwen tot een stevig huis van vertrouwen, zijnde een wettelijk uitgewerkt
en relevant samenwerkingsakkoord tussen private en publieke beveiliging.
90
6. Bibliografie
6.1. Wetgeving
6.1.1. België
Het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie van 25 maart 1957.
De gecoördineerde Grondwet 17 februari 1994, BS 17 februari 1994.
Wetboek van strafvordering 17 november 1808, BS 27 november 1808.
Wetboek Economisch Recht 28 februari 2013, BS 29 maart 2013.
Wet 10 april 1990 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid, BS 19 mei 1990.
Wet 19 juli 1991 tot regeling van het toezicht op politie- en inlichtingendiensten, BS 27 juli
1991 .
Wet 7 december 1998 tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst, gestructureerd op twee
niveaus, BS 5 januari 1999.
Wet 26 april 2002 houdende de essentiële elementen van het statuut van de personeelsleden van
de politiediensten en houdende diverse andere bepalingen met betrekking tot de politiediensten,
BS 30 april 2002.
Wet 15 mei 2007 op de Algemene Inspectie en houdende diverse bepalingen betreffende de
rechtspositie van sommige leden van de politiediensten, BS 15 juni 2007.
Wet 19 mei 2010 houdende de oprichting van de Kruispuntbank van de voertuigen, BS 28 juni
2010.
91
Wet 17 juni 2016 inzake overheidsopdrachten, BS 14 juli 2017.
Wet 14 juni 2017 tot wijziging van artikel 36bis wet 8 december 1992 tot bescherming van de
persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens, BS 28 juli
2017.
Wet 2 oktober 2017 tot regeling van de bijzondere en de private veiligheid, BS 31 oktober 2017.
Decr.Vl. 18 juli 2003 betreffende de publiek-private samenwerking, BS 19 september 2003.
Federaal regeerakkoord 7 juli 1999.
KB 30 maart 2001 tot regeling van de rechtspositie van het personeel van de politiediensten, BS
31 maart 2001.
KB 17 december 2001 inzake de organisatie- en werkingsnormen van de lokale politie met het
oog op het waarborgen van een minimale gelijkwaardige dienstverlening aan de bevolking, BS
12 oktober 2001.
KB 1 juli 2003 betreffende de selectie, de opleiding en de aanwerving van veiligheidsbeambten
bij het veiligheidskorps voor de politie van hoven en rechtbanken en voor de overbrenging van
gevangenen bij de Federale Overheidsdienst Justitie, BS 31 juli 2003.
KB 10 mei 2006 houdende de deontologische code voor politiediensten, BS 10 mei 2006.
KB 21 december 2006 betreffende de vereisten inzake beroepsopleiding en -ervaring, de
vereisten inzake psychotechnisch onderzoek voor het uitoefenen van een leidinggevende of
uitvoerende functie in een bewakingsonderneming of interne bewakingsdienst en betreffende de
erkenning van de opleidingen, BS 18 januari 2007.
92
KB 6 april 2008 betreffende de kwaliteitsstandaarden, de pedagogische en omkaderingsnormen
van de politiescholen en het college van de directeurs van de politiescholen, BS 25 april 2008.
KB 7 juli 2008 tot wijziging van het KB 21 december 2006 betreffende de vereisten inzake
beroepsopleiding en –ervaring, de vereisten inzake psychotechnisch onderzoek voor het
uitoefenen van een leidinggevende of uitvoerende functie in een bewakingsonderneming of
interne bewakingsdienst en betreffende de erkenning van de opleidingen, BS 18 juli 2008.
KB 15 maart 2010 tot regeling van bepaalde methodes van bewaking, BS 2 april 2010.
KB 15 juli 2011 betreffende plaatsing overheidsopdrachten klassieke sectoren, BS 9 augustus
2011.
KB 23 januari 2012 plaatsing overheidsopdrachten en bepaalde opdrachten voor werken,
leveringen en diensten op defensie- en veiligheidsgebied, BS 1 februari 2012.
KB 14 januari 2013 tot bepaling van de algemene uitvoeringsregels van de
overheidsopdrachten, BS 14 februari 2013.
KB 22 juni 2017 tot wijziging KB 14 januari 2013 tot bepaling van de algemene
uitvoeringsregels van de overheidsopdrachten en van de concessies voor openbare werken en
tot bepaling van de datum van inwerkingtreding wet 16 februari 2017 tot wijziging wet 17 juni
2013 betreffende de motivering, de informatie en de rechtsmiddelen inzake
overheidsopdrachten en bepaalde opdrachten voor werken, leveringen en diensten, BS 30 juni
2013.
KB 12 november 2017 houdende vaststelling van nadere regels met betrekking tot de
verzekering tot dekking van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de
bewakingsondernemingen, de interne bewakingsdiensten, de veiligheidsdiensten en de
maritieme veiligheidsondernemingen, BS 24 november 2017.
93
Hand. Kamer 2011-12, 1 oktober 2012, 53/083.
Hand. Kamer. 2014-15, 24 november 2014, 20/025.
Vlaamse Regering (2004). Beleidsnota 2004-2009, Publiek-private samenwerking. Brussel:
Yves Leterme, minister-president van de Vlaamse Regering, Vlaams minister van Institutionele
Hervormingen, Landbouw, Zeevisserij en Plattelandsbeleid.
Zonaal veiligheidsplan 2014-2017, Politiezone Wetteren – Laarne – Wichelen, De beleidslijnen
van de basisfunctionaliteit ‘onthaal’.
Min.J.Omz. 16 februari 1999 betreffende Richtlijnen tot het verlichten en vereenvoudigen van
sommige administratieve taken van de lokale politie.
Min.Omz. PLP 10 17 september 2001 inzake de organisatie- en werkingsnormen van de lokale
politie met het oog op het waarborgen van een minimale gelijkwaardige dienstverlening aan de
bevolking, BS 12 oktober 2001.
Omz.Vl. 24 augustus 2005 betreffende de private veiligheid rond gebouwen van internationale
instellingen en rond diplomatieke gebouwen, via
https://centredecrise.be/sites/default/files/2005-08-24_oop39_nl.pdf (consultatie 27 februari
208).
Verslag, Parl.St., Verslag van het Rekenhof aan het Vlaams Parlement, 2008-09, Stuk 37-A, nr.
1, 61.
JADOT, E., 16 oktober 2012, Hoorzittingen over de overdracht van bepaalde politiediensten
aan private bewakingsfirma’s, Parl. St. Kamer, Doc 53, 2446/001.
Wetsontwerp 4 december 2013 tot wijziging wet 10 april 1990 tot regeling van de private en
bijzondere veiligheid, Parl. St. Kamer, Doc 53, 3224/001.
94
BEN HAMOU, N., 2 maart 2016, Gedachtenwisseling over het kerntakenplan van de politie,
Parl. St. Kamer, 2016, Doc 54, 1694/001.
Wetsontwerp 29 maart 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid, Parl.St.
Kamer, Doc 54, 2388/001.
6.1.2. Nederland
Wet van 24 oktober 1997 tot vaststelling van de wet particuliere beveiligingsorganisaties en
recherchebureaus, Stb. 12 maart 2009.
Regeling 26 maart 1999 betreffende particuliere beveiligingsorganisaties en recherchebureaus
6.2. Rechtspraak
HvJ 26 januari 2006, nr. C-514/03, ECLI:EU:C:2006:63.
Cass. 5 november 1920, ‘Flandria-arrest’, Pas. 1920, I, 193, concl. LECLERCQ.
Cass. 7 maart 1963, Pas. 1963, I, 744, concl. GANSHOF VAN DER MEERSCH.
Cass. 4 maart 2011, RW 2012-13, 1.
Cass. 13 december 2016, AR P.16.0682.N.
Cass, 6 mei 2016, RW 2017-18, 499.
Cass. 27 juni 2007, AR P.05.1685.F.
95
Gent 8 november 2017, NJW 2018.
Antwerpen 6 december 2017, RW 2017-18.
6.3. Rechtsleer
6.3.1. Boeken
BATSELE, D., MORTIER, T. en YERNA, A., Overheidsopdrachten succesvol (af)sluiten,
Gent, Larcier, 2015, 717p.
BOURDOUX, G. L., DE RAEDT, E., DE MESMAEKER, M., LINERS, A. en BERKMOES,
H., De wet op het politieambt, Handboek van de politiefunctie, Brussel, Politeia, 2008, 631p.
BRUGGEMAN, W., DEVROE, E. en EASTON, M., Evaluatie van 10 jaar politiehervorming:
terugblikken naar het verleden en vooruitkijken naar de toekomst, Antwerpen, Maklu, 2010,
285p.
BUTTON, M., Private Policing, Devon, Willan Publishing, 2002, 155p.
COOLS, M. en VERBEIREN, K., Politie en Privébewaking. Samen Sterk, Brussel, Politeia,
2004, 272p.
COOLS, M., PONSAERS, P., VERHAGE, A. en HOOGENBOOM, B., De andere rechtsorde,
Brussel, Politeia, 2004, 189p.
D'HOOGHE, D. en VANDENDRIESSCHE, F., Publiek-private samenwerking, Brugge, Die
Keure, 2003, 224p.
DE CORTE, T. en VAN LAETHEM, W., Grijze politie. Verklaringen voor problematische
publiek-private interacties in de Zaak Reyniers, Brussel, Politeia, 1997, 227p.
96
DE RUYVER, B., PONSAERS, P., VERMEULEN, G. en VANDER BEKEN, T.,
Strafrechtshandhaving in België en Nederland. Symposium ter gelegenheid van de uitreiking
van het eredoctoraat aan prof. dr. Cyrille Fijnaut door de Universiteit Gent, Maklu,
Antwerpen, 2010, 170p.
DE SOMER, S. en OPDEBEEK, I., Algemeen bestuursrecht. Grondslagen en beginselen,
Mortsel, Intersentia, 2017, 732p.
LELOUP, P., Private en commerciële veiligheidszorg in België. Een historisch-criminologisch
onderzoek (1870-1934), Antwerpen, Maklu, 2015, 159p.
PONSAERS, P., Social Analysis of Security, Eleven International Publishing, Den Haag, 2012,
434p.
ROUSSEAU, J.J., The Social Contract , New York, Cosmimo, 2008, 144p.
SCHEEMAKER, F., Basisopleiding bewaking. Recht met bijzondere aandacht voor de
verplichtingen van de bewakingsonderneming, de bevoegdheden en de verantwoordelijkheden
van de bewakingsagent, Brugge, Filip SCHEEMAKER, 2005, 70p.
SCHRAM, F., Spreken of zwijgen? Een wegwijzer voor ambtenaren, Brussel, Politeia, 2012,
396p.
STUYCK, J., Handels-en economisch recht. Deel 2. Mededingingsrecht, Mechelen, Wolters
Kluwer, 2015, 586p.
VAN DEN WYNGAERT, C. en VANDROMME, S., Strafrecht en strafprocesrecht in
hoofdlijnen, Antwerpen, Maklu, 2006, 1259p.
VAN GEYSTELEN, K., DE PAUW, E., BRUGGEMAN, W., Opleiden in veiligheid,
Antwerpen, Maklu, 2014, 170 p.
97
VAN STOKKOM, B., TERPSTRA, J.B. en GUNTHER MOOR, L.G.H., De politie en haar
opdracht. De kerntakendiscussie voorbij, Antwerpen, Maklu, 2010, 254p.
VERBEKE, P., Overheidsopdrachten voor beginners, Brugge, Die Keure, 2017, 224p.
VRG alumni (red.), Recht in beweging – 24ste VRG alumnidag, Antwerpen, Maklu, 2017,
494p.
6.3.2. Verzamelwerken
BERKMOES, H., “Bewakings- en beveiligingsondernemingen” in X, Post Memorialis. Lexicon
strafrcht, strafvordering en bijzondere wetten, Mechelen, kluwer, 2009, 45-183.
DE RUYVER, B., “De basisfunctionaliteiten van de lokale politie doorgelicht”, in VERWEE,
I., HENDRICKX, E. en VLEK, F., Wat doet de politie?, Antwerpen, Maklu, 2009, 67-87.
DRIESKENS, D., “Capaciteitsmeting bij de politie, een getuigenis uit de praktijk” in
VERWEE, I., HENDRICKX, E. en VLEK, F., Wat doet de politie?, Antwerpen, Maklu, 2009,
177-199.
EVANS, J. en BOWMAN, D., “Getting the contract right” in HODGE, G.A. en GREVE, C.,
Challenge of Public-Private Partnerships. Learning from international experience,
Northampton, Edward Elgar Publishing, 2005, 62-80.
FAURE, M.G. en VISSCHER, L.T., “Rechtseconomie en privaatrecht in de lage landen” in
DIRIX, E. en FALCONIS, J. (ed.), Interdisciplinariteit in het recht, Antwerpen, Intersentia,
2018, 14-39.
98
KLIJN, E.H. en TEISMAN, G.R., “Managing public-private partnerships: influencing processes
and institutional context of public-private relationships” in VAN HEFFEN, O., KICKERT,
W.J.M. en THOMASSEN, J.J.A. (eds.), Governance in a modern society, Dordrecht, Kluwer
Academic Publishers, 2000, 329-348.
PONSAERS, P., ““Academisering” van het Hoger Politieonderwijs – kansen en gevaren” in DE
KIMPE, S., MOOR, L.G., VLEK, F. en VAN REENEN, P., Professionalisering en socialisatie,
Antwerpen, Maklu, 53-68.
RIMANQUE, K., “veiligheid: een fundamenteel recht?” in RIMANQUE, K., PIRET, J.M., DE
HERT, P., HEBBERECHT, P., KOEKKOEK, A.K., VANDERBROECK, T., BREMS, E. en
STESSENS, G., Het recht op veiligheid, Antwerpen-Apeldoorn, Maklu, 2002, 166-169.
SNELS, M., “Levenslang leren om professioneel te dienen... De visie van een korpschef van de
lokale politie op een hernieuwde politieopleiding” in DE KIMPE, S., MOOR, L.G., VLEK, F.
en VAN REENEN, P., Professionalisering en socialisatie, Antwerpen, Maklu, 85-104.
SNELS, M., “Spanningen tussen de praktijk en de verwachtingen op de politionele werkvloer”
in VERWEE, I., HENDRICKX, E. en VLEK, F., Wat doet de politie?, Antwerpen, Maklu,
2009, 131-156.
STOL, W., “Begrippenkader integrale veiligheid” in STOL, W., TIELENBURG, C.,
RODENHUIS, W., PLEYSIER, S. en TIMMER, J. (eds.), Basisboek integrale veiligheid, Den
Haag, Boom Lemma uitgevers, 2011, 43-54.
TIELENBURG, C., “Actoren en problemen in perspectief” in STOL, W., TIELENBURG, C.,
RODENHUIS, W., PLEYSIER, S. en TIMMER, J. (eds.), Basisboek integrale veiligheid, Den
Haag, Boom Lemma uitgevers, 2011, 107-119.
99
VAN DUFFEL, D., “De ondraaglijke lichtheid van basisfunctionaliteiten? Over
begripsverwarring en meetproblemen in Belgisch politieland” in VERWEE, I., HENDRICKX,
E. en VLEK, F., Wat doet de politie?, Antwerpen, Maklu, 2009, 105-131.
6.3.3. Tijdschriften
ALLEMEERSCH, B., “Het toepassingsgebied van artikel 458 Strafwetboek. Over het succes
van het beroepsgeheim en het geheim van dat succes”, RW 2003-04, afl. 1, 1-19.
BOURDOUX, G.L. en MAZY, O., “Secret professionnel et police: questions choisies”, REV.
DR. PEN. CRIM. 2010, 110-151.
BRUGGEMAN, W., DE BAETS, P. en EASTON, M., “‘It’s the economy’, of hoe financiële
imperatieven het politie- en veiligheidsbeleid meer dan ooit bepalen”, Orde Dag 2015, afl. 71,
5-57.
COOLS, M. en VAN DER BURGHT, S., “Opleiding voor bewakingsagenten op weg naar
Bologna?”, SECURITE PRIVEE * PRIVATE VEILIGHEID 2009, nr. 40, 19-26.
COOLS, M. en VERBEIREN, K., “‘Outsourcing’ en publiek-private samenwerking op het
terrein van de veiligheid”, Private veiligheid 2004, 14-21.
COOLS, M., “De onderstromen in de private veiligheidszorg”, Panopticon 2002, 134-155.
COOLS, M., en DE RAEDT, E., “Het outsourcen van politietaken naar de private veiligheid in
een stroomversnelling?”, Cahiers politiestudies 2015, (33) 33-46.
DE BAETS, P., DE PAUW, E., VANDE WALLE, G., “Economie in crisis. Veiligheid in
crisis?”, Orde van de dag 2012, 2-17.
100
DE KIMPE, S., “De politieopleiding, nood aan een nieuw concept?”, Cahiers Integrale
Veiligheid 2014, 69-94.
DE KIMPE, S., “Nood aan vermaatschappelijking van het veiligheidsonderwijs?”, Orde dag
2009, 46, 5-16.
DE WAARD, J. en VAN STEDEN, R., “De opmars van de private veiligheidszorg. Een
nationaal en internationaal perspectief”, Justitiële verkenningen 2012, 38, 2, 9-23.
DE WAARD, J., “Privatiseringstendensen binnen de veiligheidszorg. Een samenvatting van
recente Nederlandse en internationale ontwikkelingen”, Private veiligheid 2014, afl. 4, 20.
E. DEVROU en P. TERWEL, “De politiefunctie geprivatiseerd?”, Cahiers politiestudies 2015-
3, (11) 19.
F. HUTSEBAUT en F. GOOSSENS, “De Wet op het politieambt: een overzicht in vogelvlucht
van haar doelstellingen en van de evolutie van haar inhoud”, Vigiles 2013-14, nr. 5, 15-30.
FIJNAUT, C.J.C.F., PETERS, T. en L. WALGRAVE, “Politie, gevangeniswezen en jeugdrecht
in België”, Justitiële Verkenningen 1990, 16, 9, 74-79.
HUYBRECHTS, L., “Beroepsgeheim en de discretieplicht van een politieambtenaar”, Vigiles
2014, nr. 3, 175-192.
JACQUES, A., VERLET, D. en MOONS, D., “Stadsmonitor 2014. Veiligheidsgevoel en
omgeving, welke factoren spelen een rol?”, Panopticon 2016, 63-73.
KOHNSTAMM, J., “Veiligheid als bestuurlijk product”, Justitiële Verkenningen 1995, 21, 5,
(8) 8-15.
101
LEMMENS, L., “Nieuwe basiswet private en bijzondere veiligheid van kracht”, DJK 2017, nr.
358, 6.
LOVEDAY, B., “De privatisering van politietaken in Engeland en Wales”, Justitiële
Verkenningen 2013, jrg. 38, nr. 8, 2012, 51-65.
PEETERS, K., “Sociaal innovatiepotentieel zit overal”, DOVDD 2016, nr. 75, 61-82.
PEPERSTRAETE, T., “Bedenkingen bij de herijking van de reglementering op de private
veiligheidssector”, Vigiles 2016, nr. 5, 189-190.
PERRONE, V., ZAHEER, A. EN MCEVILY, B., “Free to be trusted? Organizational
constraints on trust in boundary spanners”, Organizational Science 2003, vol. 9, nr. 2, 441-459.
PONSAERS, P. en DEVROE, E., “Molenbeek (maart 2016) na Parijs (november 2015). Het
kanaalplan en de sluipende privatisering”, CPS 2016-2, nr. 39, 213-236.
SLOCOCK, B., “The Market Economy Investor Principle”, Competition Policy Newsletter
2002, 23-26.
TERPSTRA, J., “Nodale sturing van veiligheid en lokale veiligheidsnetwerken”, Justitiële
verkenningen 2009, 35, 1, 113-126.
TERPSTRA, J., “Particuliere beveiligers als publieke handhavers”, Justitiële Verkenningen
2012, jrg. 38, nr. 8, 35-50.
VAN DER BURGHT, S., “De opleiding van private bewakingsagenten: een verkenning.”,
Cahiers Integrale Veiligheid 2014, 99-111.
VAN SLUIS, A. en DEKKERS, V., “De ontknoping van de nodale oriëntatie”, Justitiële
Verkenningen 2009, 35, 1, 78-92.
102
VAN STEDEN, R., ROELOFS, M. en NALLA, M., “Burgers over beveiligers. Een
kwantitatief onderzoek naar percepties, verwachtingen en oordelen”, Tijdschrift voor Veiligheid
2009, 8, 4, 3-21.
6.4. Krantenartikels
BOVÉ, L., “Al 1.468 bewakingsagenten met wapens”, De Tijd 27 april 2018.
STAES, B., “Transport gevangenen ook voor ons te zwaar”, De Standaard 28 juli 2017.
VANDEKERCKHOVE, S., Psychiatrie wordt big business, De Morgen 2014.
VERBERCKMOES, Y., “Niet iedereen mag rommelen in uw tas: bewakingsagenten bijna de
helft meer in de fout”, De Morgen 5 maart 2018.
6.5. Documenten
CoESS, “Critical infrastructure security and protection. The public-private opportunity” in
White paper and guidelines by CoESS and its Working Committee Critical Infrastructure, 2016,
27 p.
CoESS, “Critical infrastructure security and protection. The public-private opportunity” in
White paper and guidelines by CoESS and its Working Committee Critical Infrastructure, 2010,
16 p.
D. BRUNEEL en T. VERHELST, Publiek-Privaat samenwerken op lokaal vlak in Vlaanderen,
onuitg. paper voor de conferentie: politicologenetmaal, Universiteit Gent, 2009, 12.
103
LIEVENS, R., Is het eindpunt inzake publiek-private samenwerking met betrekking tot de
veiligheid bereikt?, onuitg. masterproef criminologische wetenschappen, Universiteit Gent,
2007-2008, 127p.
MONTFORT, C., VAN DEN BRINK, G., SCHULZ, M. en MAALSTÉ, N., Publiek-private
samenwerking in maatschappelijke veiligheid, naar een ‘improvisatiemodel’, Tilburg,
Universiteit van Tilburg, 2012, 46p.
MOORE, M. en KHAGAM, S., On creating public value: what business might learn from
government about strategic management, Corporate Social Responsibility Initiative Working
paper no. 3, Cambridge, MA: John F. Kennedy School of Governement, Harvard University,
2004, 27p.
VAN STEDEN, R., VAN DER WAL, Z. en LASTHUIZEN, K., Wederzijdse vooroordelen,
overlappende waarden. Een onderzoek naar de beroepsoriëntatie en professionele waarden van
politieagenten en particuliere beveiligers, Amsterdam, Vrije Universiteit Amsterdam, 2010,
42p.
VOSSELMANS, J., Het lokaal politioneel kerntakendebat: een comparatieve studie tussen
België en Nederland, onuitg. masterproef criminologische wetenschappen, Universiteit Gent,
2014-2015, 77p.
Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR) , Onzekere Veiligheid,
Verantwoordelijkheden rond fysieke veiligheid, Amsterdam, Amsterdam University Press,
2008, 206p.
6.6. Websites
X, (z.d.), Onderzoek naar de deelname van private partijen aan intergemeentelijke
samenwerkingsverbanden, BMC ADVIES via
https://kennisopenbaarbestuur.nl/media/253745/Onderzoek-naar-de-deelname-van-private-
104
partijen-aan-intergemeentelijke-samenwerkingsverbanden.pdf (consultatie 24 april 2018,
12h22).
DE PAUW, E. en HOSTE, J., (2017), Publieke en private veiligheid: hand in hand, VVSG,
via http://www.vvsg.be/veiligheid/Documents/2017Lokaal0708%20-
%20Publieke%20en%20private%20veiligheid%20hand%20in%20hand.pdf (consultatie 8 mei
2018, 20h42).
DE PAUW, E., (2017), Plural policing. Hinkt België achterop?, Universiteit Gent, via
http://www.politiestudies.be/userfies/De%Pauw_Plural%policing_EDP (consultatie 6 mei
2018, 16h56).
ANKAERT, E. en PUT, J., (2007), Advies 'Beroepsgeheim en ambtsgeheim in het onderwijs’,
Instituut voor Sociaal Recht K.U. Leuven, via
https://www.law.kuleuven.be/isr/onderzoekoud/onlinerapportenbijlagen/BG%20en%20vertrou
wensleerkrachten.PDF (consultatie 7 mei 2018, 19h03).
HENDRICKX, J., (2018), Wet Jambon toonaangevend voor private veiligheid in heel Europa,
Media Planet, via www.bouwenaanjetoekomst.be/veiligheid/wet-jambon-toonaangevend-
voor-private-veiligheid-in-heel-europa (consultatie 2 mei, 20h49).
LEMMENS, L., (2017), Maximale aanhoudingstermijn verdachten voor alle strafbare feiten
opgetrokken tot 48 uur, Jura, via
https://jura.kluwer.be/secure/documentview.aspx?id=kl2175756&state=changed (consultatie 3
mei 2018, 06h48).
LEMMENS, L., (2018), Wie controleert de nieuwe Wet Private en Bijzondere Veiligheid,
Wolters Kluwer, via
https://polinfo.kluwer.be/NewsView.aspx?contentdomains=POLINFO&id=VS300587815&la
ng=nl (consultatie 7 april 2018).
105
MAERIVOET, S., (2008), FLEXSYS. Flexibel verkeersbeheersysteem, Transport & mobility
Leuven, via http://www.tmleuven.be/project/flexsys/wp5-2008-05-08-juridisch-deel.pdf
(consultatie 17 april 2018).
Politie Dendermonde, (z.d.), Basisfunctionaliteiten, Interventie, via
http://www.lokalepolitie.be/5443/over-ons/onze-politiezone/basisfunctionaliteiten (consultatie
5 april 2018).
SMEETS, F., (2017), Wet tot regeling van de private en bijzondere veiligheid. Van 8 naar 13
bewakingsactiviteiten, Securitas Academy, via
https://static.comeos.be/PPT_Bewakingswet.pdf (consultatie 12 april 2018).
X, (2004), FIPA (Full integrated police actions), De Algemene Directie Externe
Communicatie Kanselarij van de Eerste Minister, via
http://www.presscenter.org/files/ipc/import/pressrelease/pdf/104069-nl.pdf (consultatie 11
april 2018.
X, (2005), European Commission approves public-privatecooperation for Antwerp Airport
(press release), European Commission, via http://europa.eu/rapid/press-release_IP-05-
453_en.htm (consultatie 26 april 2018, 12h21).
X, (2005), Visie op Publiek-Private-Samenwerking, Raad Van Hoofdcommissarissen, via
https://www.politieacademie.nl/kennisenonderzoek/kennis/mediatheek/pdf/41954.pdf.
X, (2008), De identificatiekaart voor bewakingsagenten, Veiligheid en Preventie, via
https://vigilis.ibz.be/upload/documents/idkaart-bewakingsagenten_2008-09.pdf (consultatie 31
maart 2018).
X, (2009), Mededingingswet. Kartelverbod, Nederlandse Mededingingsautoriteit, via
https://www.acm.nl/sites/default/files/old_publication/publicaties/11551_brochure-
kartelverbod-2009.pdf (consultatie 25 april 2018, 11h43).
106
X, (2009), Publiek-private samenwerking, VVSG, via
http://www.vvsg.be/Werking_Organisatie/samenwerking/Pages/Publiek-
private_samenwerking.aspx (consultatie 26 april 2018).
X, (2010), Rechtskader voor publiek-private samenwerking, Confideratie Bouw, via
https://www.confederatiebouw.be/Portals/0/documenten/PPS-NL-SEPT-2010-WEB.pdf
(consultatie 10 mei, 14h27).
X, (2011), INTERVIEW MET BART VAN CLEUVENBERGEN OVER DE 7E
BASISFUNCTIONALITEIT, Mobiliteitsbrief 128, via
http://www.mobielvlaanderen.be/overheden/artikel.php?nav=10&mbnr=128&id=1177
(consultatie 5 april 2018).
X, (2016), Kerntaken politie. Een stand van zaken, ACOD, via http://www.acod-
lrb.be/nieuwspolitie/diversen/takenplan%20politie.pdf (consultatie 1 mei 20h36).
X, (2017), Politieactie Goliath in Oost-Vlaanderen, Politie Brakel, via
http://www.lokalepolitie.be/5426/nieuws/26-politieactie-goliath-in-oost-vlaanderen
(consulatie 11 april 2018).
X, (2017), Private veiligheid: de nieuwe wet in opmaak, Veiligheid en preventie, via
www.besafe.be/in-de-kijker/private-veiligheid-de-nieuwe-wet-opmaak (consultatie 27 februari
2018).
X, (2017), Wet tot regeling van de private en bijzondere veiligheid, Securitas, via
https://static.comeos.be/PPT_Bewakingswet.pdf (consultatie 10 mei 2018).
X, (2018), Wijkwerking, Politiezorg, via http://www.lokalepolitie.be/5365/wijkwerking.html
(consultatie 5 april 2018).
107
X, (z.d.), Actiemiddelen van de aanbestedende overheid, Vlaamse maatschappij voor sociaal
wonen, via https://www.vmsw.be/Home/Ik-ben-professioneel/Woningbouw-en-
renovatie/Uitvoering-van-de-werken/Problemen-bij-uitvoering/Actiemiddelen-van-de-
aanbestedende-overheid (consultatie 20 april 2018, 14h18).
X, (z.d.), Concentraties, Belgische Mededingingsautoriteit, via https://www.bma-
abc.be/nl/concentraties (consultatie 26 april 2018, 10h37).
X, (z.d), Mededinging, EUR-Lex. De toegang tot het recht van de Europese Unie, via
https://eurlex.europa.eu/summary/chapter/competition.html?locale=nl&root_default=SUM_1_
CODED%3D08 (consultatie 10 april 2018).
X, (z.d.), FAQ nieuwe wet Private Veiligheid, Veiligheid en Preventie, via
https://www.besafe.be/faq-nieuwe-wet-private-
veiligheid#hoekanikeenbewakingsagentherkennen (consultatie 27 februari 2018).
X, (z.d.), Notitie kerntaken, Politieacademie, via
https://www.politieacademie.nl/kennisenonderzoek/kennis/mediatheek/PDF/37901.pdf
(consultatie 1 mei 208, 7h06).
X, (z.d.), Over het Comité P. Inleiding, Kamer Van Volksvertegenwoordigers, via
http://www.comitep.be/NL/index.asp?ID=Intro (consultatie 7 april 2018).
X, (z.d.), Overheidsopdrachten, Vlaamse overheid, via https://www.vlaanderen.be/nl/vlaamse-
overheid/werking-van-de-vlaamse-overheid/overheidsopdrachten (consultatie 13 april 2018).
X, (z.d.), Private veiligheid. Nieuwe wet private veiligheid: wat u moet weten, VVSG, via
http://www.vvsg.be/veiligheid/Pages/privaat.aspx (consultatie 7 april 2018).
X, (z.d.), Regels burgerrechtelijke aansprakelijkheidsverzekering private bewakingssector
afgestemd op nieuwe basiswet, Wolters Kluwer, via
108
http://www.kluwereasyweb.be/documents/lawyer-news/201712-lawyer/kl2174199-regels
burgerrechtelijke-aansprakelijkheidsverzekering-private-bewakingssector-afgestemd-op-
nieuwe-basiswet.xml?lang=en&template=/system/templates/site/print.html (consultatie 24
april 2018, 12h43).
X, (z.d.), Voortgezette opleidingen, PAULO, via https://www.opac.be/voortgezette-opleiding
(consultatie 8 april 2018).